Στο σκοτάδι της σπηλιάς

Υπόθεση
Η γη μας είναι γεμάτη σπηλιές. Μόνο στην Ελλάδα έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 7.000. Οι σπηλιές υπήρξαν ανέκαθεν καταφύγια ζώων, και αργότερα ανθρώπων, που προσπαθούσαν να προστατευτούν από τις κακές καιρικές συνθήκες. Σήμερα οι σπηλαιολόγοι κάνουν συστηματικά έρευνες. Παλιότερα όμως τέτοιου είδους ανακαλύψεις γίνονταν συνήθως κατά τύχη. Και σε πολλές απ’ αυτές τον πρώτο ρόλο παίξανε παιδιά, κυνηγοί και σκύλοι. Τις ιστορίες ανακάλυψης τεσσάρων από τις πιο σημαντικές σπηλιές, μας διηγείται σε αυτό το βιβλίο η συγγραφέας: Της Αλταμίρα στην Ισπανία (1868), του Λασκό στη Γαλλία (1940), των Πετραλώνων στη Χαλκιδική (1959) και της Αλεπότρυπας στο Διρό (1958).

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Κέδρος

Συγγραφέας: Κίρα Σίνου

Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος

ISBN: 960-04-1545-5

Έτος 1ης Έκδοσης: 1998

Σελίδες: 92
Τιμή: περίπου 5 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ

Τάξεις: Ε’, Στ’

Κριτική
Η αείμνηστη Κίρα Σίνου καταπιάνεται με ένα από τα αγαπημένα της θέματα, και μας δίνει τέσσερις αυτοτελείς περιπέτειες που θα αγαπήσουν οι μαθητές, ειδικά αν ενδιαφέρονται για την αρχαιολογία (παλαιοντολογία) και την επιστήμη.

Το ανάγνωσμα κινείται στα όρια ανάμεσα στον ιστορικό ρεαλισμό και το πληροφοριακό βιβλίο (ορισμένα τμήματα ανήκουν στο ένα είδος και ορισμένα στο άλλο). Όσοι το ξεκινήσουν καλό είναι να έχουν κάποια εμπειρία, αφού η κάθε ιστορία έχει έκταση γύρω στις 20 σελίδες, ενώ δεν συναντάμε και συνοδευτική εικονογράφηση. Μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης ιστορίας ωστόσο, υπάρχει ένα πολύ βοηθητικό 16σέλιδο με έγχρωμες φωτογραφίες από βραχογραφίες, όπως και εικόνες με κάποιους από τους πρωταγωνιστές των ιστοριών.

Το βιβλίο προτείνεται σε μαθητές της Ε’ και κυρίως της Στ’ τάξης, που τους αρέσουν ιστορίες σχετικές με εξερευνητές ή αρχαιολόγους. Στις τελευταίες σελίδες οι μαθητές που ενδιαφέρονται θα βρουν και σχετική βιβλιογραφία για το κάθε σπήλαιο.

Το ότι προτείνουμε το ανάγνωσμα αυτό σε μαθητές που τους ενδιαφέρει η Ιστορία, δεν σημαίνει πως θα φανεί βαρετό στους υπολοίπους! Εκτός από την αναγνωστική απόλαυση που περιμένει τον κάθε αναγνώστη, κάποιοι ίσως αποκτήσουν γνώσεις και πλουτίσουν το αισθητικό τους κριτήριο παρατηρώντας τις όμορφες βραχογραφίες· άλλοι ίσως παραδειγματιστούν από τη μεταμέλεια του αρχαιολόγου Καρτεγιάκ, που, διαπιστώνοντας μετά από χρόνια το λάθος του, αποφάσισε να δικαιώσει τον Don Marcelino Sanz de Sautuola· άλλοι πάλι ίσως απλώς συνειδητοποιήσουν ότι στις εξερευνήσεις δεν πρέπει να πηγαίνουμε ασυνόδευτοι. Όλοι ωστόσο θα έρθουν σε επαφή τόσο με την προϊστορία όσο και με διάφορες χρονικές περιόδους, από την εποχή των τελών του 19^ου αιώνα μέχρι πρόσφατα, θα μάθουν για τη νοοτροπία που επικρατούσε τότε, αλλά και για την πρόοδο που έχει σημειώσει η επιστήμη στις τελευταίες δεκαετίες.

Το πιο σημαντικό όμως κέρδος από την επαφή με άλλες περιόδους, είναι ότι θα ενισχυθεί η ιστορική σκέψη των μαθητών και ίσως έτσι αποκτήσουν μια αίσθηση του τρόπου με τον οποίο συνδέεται η εποχή μας με το παρελθόν αλλά και το μέλλον. Ίσως δηλαδή αντιληφθούν ότι το "τώρα" ή το "εγώ" δεν βρίσκονται στο κέντρο του κόσμου, αλλά αποτελούν απλώς στιγμές στην αέναη ροή του χρόνου· Πως το παρόν τους επηρεάζεται από τις επιλογές των προηγουμένων γενεών και με τη σειρά του επηρεάζει αυτές που θα έρθουν.

Αξίες - Θέματα
Επιστήμη, Αρχαιολογία

Απόσπασμα 
- Περίεργο. Τι να παριστάνουν;  ρώτησε απορημένος ο Ζακ

- Κολυμπάνε, είπε με βεβαιότητα ο Ζορζ. διασχίζουν ένα ποτάμι. Η μαύρη γραμμή είναι το νερό.

- Πρέπει να φύγουμε, είπε ο Μαρσέλ ρίχνοντας μια ματιά στο ρολόι του. είναι αργά και οι γονείς μας θα μας κρεμάσουν το κουτάλι. Να μπω μόνο μια στιγμή εδώ, κι έδειξε ένα άνοιγμα, και φεύγουμε.

Βρέθηκε σε μια μικρή στοά. Δεν προχωρούσε πολύ καθώς την είχε κλείσει με χώματα και πέτρες μια κατολίσθηση. Ο Μαρσέλ σταμάτησε απότομα. Μπροστά του έχασκε ένα βάραθρο. Το αγόρι έριξε μέσα το φως της λάμπας του. Δεν ήταν βάραθρο αυτό. Ήταν ένα φρέαρ που έφτανε σε βάθος εφτά με οχτώ μέτρα. Δε θα έκανε τον κόπο να κατέβει αν δε διέκρινε μια παράσταση ζωγραφισμένη στον τοίχο.

- Θα κατέβω να δω τι έχει εδώ, είπε στα παιδιά, δένοντας το σκοινί σε μια προεξοχή του βράχου, κι ύστερα φεύγουμε.

Κατέβηκε πολύ προσεκτικά. Δεν είναι αστείο να πέσεις από τέτοιο ύψος και δεν είχε καμιά όρεξη να σπάσει κάνα πόδι. Και η λάμπα του φώτισε μια εικόνα εντελώς διαφορετική απ’ όσες είχαν δει στη σπηλιά.

Απεικόνιζε έναν άνθρωπο. Βέβαια ο άνθρωπος δεν ήταν παρά ένα χοντροκαμωμένο σχέδιο, από κείνα που φτιάχνουν τα παιδιά του νηπιαγωγείου, αποτελούσε όμως κάτι πολύ σημαντικό, καθώς ανάμεσα σ’ όλα αυτά τα ζώα ήταν ο μόνος. Ο άνθρωπος ήταν πεσμένος ανάσκελα, σε μια στάση ανημποριάς με τα χέρια του ανοιγμένα πλατιά. Και τα χέρια του είχαν μόνο τέσσερα δάχτυλα. Μα το πιο παράξενο ήταν το κεφάλι του. Δεν ήταν ανθρώπινο, ήταν ενός πουλιού με μακρύ ράμφος. Και δίπλα του ήταν ζωγραφισμένο ένα μπαστούνι, που η μια άκρη του κατέληγε κι αυτή σε πουλί.

Πάνω από τον πεσμένο άνθρωπο στεκόταν με σκυμμένο, το κεφάλι, έτοιμος να ορμήσει, ένας αγριεμένος βίσονας. Το ζώο ήταν θανάσιμα τραυματισμένο, γιατί μέσα από την κοιλιά του κρέμονταν τα έντερά του. Κι από την άλλη πλευρά είδε, σχεδιασμένο θαυμάσιο με αδρές γραμμές, ένα ρινόκερο που έφευγε.

Ο Μαρσέλ έμεινε με το στόμα ανοιχτό. Αυτή η παράσταση τι να σήμαινε άραγε; Γιατί είχε πουλίσιο κεφάλι ο πεσμένος άνθρωπος; Και γιατί υπήρχε ένα πουλί και πάνω στο ραβδί; Και τα τέσσερα δάχτυλα; Ήταν απλά μια άτεχνα φτιαγμένη εικόνα ή είχε κάποια συμβολική σημασία; Δεν μπορούσε να βρει άκρη.

- Γιατί αργείς, Μαρσέλ; άκουσε να του φωνάζουν οι σύντροφοί του. Εσύ δεν έλεγες ότι πρέπει να φύγουμε;

Ο Μαρσέλ σαν να ξύπνησε. Ναι, έπρεπε να φύγουνε. Η ώρα ήταν περασμένη. Όμως μπήρε την απόφασή του. Δε θα έλεγε τίποτα στα παιδιά. Η παράσταση του τραυματισμένου βίσονα ήταν πολύ ανατριχιαστική, κι ο μικρός Σιμόν σίγουρα θα τρόμαζε.

- Είδες τίποτα το ενδιαφέρον; ρώτησε ο Ζακ.

- Πάλι βίσονες κι άλογα, απάντησε τάχα αδιάφορα ο Μαρσέλ. Είχε κι ένα πουλί.

Όταν βγήκαν στην επιφάνεια τα αγόρια κάθισαν για λίγο να πάρουν μια ανάσα.

- Ωραία η σπηλιά μας, είπε ο Σιμόν χαϊδεύοντας τον αγαπημένο του Ρομπότ.

- Σπηλιά μας; έκανε σκεφτικός ο Μαρσέλ. Μακάρι να ήτανε. Να μην ξεχνάμε όμως πως βρίσκεται στα κτήματα του κόμη. Δική του είναι.

- Είναι, δηλαδή, ανάγκη να του το πούμε; ρώτησε ο Ζακ. Δεν μπορούμε να την κρατήσουμε μυστική;

- Και να την έχουμε για στρατηγείο στα παιχνίδια μας; πρόσθεσε ο Ζορζ.

Ο Μαρσέλ όμως ήταν μεγαλύτερος κι είχε ένα πολύ ανεπτυγμένο αίσθημα ευθύνης.

Κούνησε το κεφάλι του:

- Όχι, δεν είναι σωστό. Αυτές οι ζωγραφιές πρέπει να είναι πολύ σπουδείες και δεν επιτρέπεται να τις κρατήσουμε για τον εαυτό μας. Όμως πώς να δούμε τον κόμη; Θα μας δεχτεί άραγε;

Ο Μαρσέλ έξυσε το κεφάλι του και ξαφνικά το πρόσωπό του φωτίστηκε:

- Ξέρω σε ποιον θα το πούμε! Στον κύριο Λαβάλ!

- Στο δάσκαλό μας; ρώτησε μ’ αμφιβολία ο Ζακ. Μα ναι, έχεις δίκιο! Ο κύριος Λαβάλ κάνει σαν τρελός για ό,τι έχει σχέση με την προϊστορία. Θα ξέρει να μας συμβουλέψει σίγουρα.

Στο σκοτάδι της σπηλιάς