Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Υπόθεση

Ο Βασίλης είναι μαθητής της Α' δημοτικού και του αρέσει πολύ η ζωγραφική. Μια Δευτέρα πρωί που ο καιρός είναι άσχημος και η τάξη δεν μπορεί να κάνει διάλειμμα έξω στην αυλή, αποφασίζει να φτιάξει μια ζωγραφιά με θέμα τις καλοκαιρινές διακοπές. Τα σχέδια όμως δεν του βγαίνουν όπως θα τα ήθελε, κι έτσι τσαλακώνει τα χαρτιά και τα πετάει το ένα μετά το άλλο στο καλαθάκι των αχρήστων... μέχρι τη στιγμή που τα χαρτιά θα αγανακτήσουν και θα του κάνουν κήρυγμα για την ανακύκλωση!

Λίγο καιρό αργότερα, το μάθημα ολοκληρώνει ο μεγάλος του ξάδερφος, που του εξηγεί ότι εκτός από το χαρτί, στην ανακύκλωση μπαίνουν κι ένα σωρό άλλα υλικά. Ο Βασίλης νιώθει πια την οικολογική του συνείδηση πανίσχυρη: τόσο, που μέχρι και τα δέντρα στον δρόμο μοιάζουν να του χαμογελούν!

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Χρυσάνθη Τσιαμπαλή - Κελεπούρη
Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος
ISBN: 978-960-453-504-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'
Διαβάστε τις πρώτες σελίδες εδώ
Δράσεις φιλαναγνωσίας σχετικές με το βιβλίο εδώ

Κριτική

Συμπαθητικό διήγημα περιβαλλοντικού προβληματισμού, που καταπιάνεται με το ζήτημα της σπατάλης των φυσικών πόρων και την ανακύκλωση. Με γλώσσα απλή, το γνωστό χιούμορ και την ευαισθησία της, η συγγραφέας μας μεταφέρει σε πρώτο πρόσωπο την άποψη του μικρού Βασίλη για τα όσα συμβαίνουν. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως διακρίνονται με σαφήνεια τα δύο μέρη που αναφέρονται πιο πάνω στην υπόθεση. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, τέσσερις δραστηριότητες εξετάζουν τις γνώσεις που απέκτησαν οι αναγνώστες από το κείμενο και προκαλούν την καλλιτεχνική μας δημιουργικότητα να εκδηλωθεί. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά της Β' και Γ' τάξης του Δημοτικού και φυσικά στις περιπτώσεις που οι εκπαιδευτικοί αναζητούν αφόρμηση για να ασχοληθούν με θέματα όπως η ανακύκλωση.

Χαριτωμένος ήρωας Εύκολα αξιοποιήσιμο στην τάξη

Αξίες - Θέματα
Ανακύκλωση, Περιβάλλον, Φαντασία, Χιούμορ, Εκπαίδευση

Εικονογράφηση
Μικρά πολύχρωμα σκίτσα σε κάθε δεύτερη (τις περισσότερες φορές) σελίδα, συνοδεύουν το κείμενο και κάνουν την ανάγνωσή του ευκολότερη.

Απόσπασμα

Κάποιες φορές συμβαίνουν περίεργα πράγματα! Πράγματα που δεν μπορείς εύκολα να τα πεις σε άλλους γιατί φοβάσαι πως δε θα σε πιστέψουν. Αυτό, φίλοι μου, έπαθα και εγώ πριν από λίγες μέρες. Όταν είπα στη δασκάλα μου τι μου συνέβη κατάλαβα πως δε με πίστεψε και πολύ… «Ίσως να μην είναι αυτό ακριβώς που νομίζεις…» μου είπε. Γι’ αυτό εγώ θέλω να το πω και σ’ εσάς: πρώτον, γιατί είμαι σίγουρος πως εσείς θα με καταλάβετε καλύτερα απ’ όλους και δεύτερον, για να προσέξετε ώστε να μη συμβεί και σε σας το ίδιο!

Το όνομά μου είναι Βασίλης και πηγαίνω στην πρώτη δημοτικού. Ευτυχώς η πρώτη τάξη δεν έχει πάρα πολλά μαθήματα και έτσι τ’ απογεύματα τελειώνω στα γρήγορα τις εργασίες μου και έπειτα μου μένει πάντα χρόνος για να παίζω, να διαβάζω βιβλία και να ζωγραφίζω. Η ζωγραφική μού αρέσει πολύ! Παίρνω τις νερομπογιές μου, τους μαρκαδόρους και τις κηρομπογιές μου, απλώνω μπροστά μου μια ωραία λευκή σελίδα και αφήνω ελεύθερη τη φαντασία μου. (Έτσι λέει η μαμά μου να κάνω, αν και εγώ δεν καταλαβαίνω τι θέλει να πει ακριβώς. Η φαντασία μου δεν είναι ποτέ φυλακισμένη…) Τότε, που λέτε, αρχίζω να ζωγραφίζω… Ειδικά με τις νερομπογιές περνάω τέλεια! Αλλάζω διάφορα πινέλα, μικρά και μεγάλα, με λίγες ή πολλές τρίχες, ανακατεύω τα χρώματα και φτιάχνω καινούρια. Μερικά απ’ αυτά τα βλέπω για πρώτη φορά (και τελευταία γιατί δεν καταφέρνω να τα ξαναφτιάξω…) και βέβαια συνήθως δε μου φτάνει ένα μόνο φύλλο για να ζωγραφίσω. Όταν αυτό που φτιάχνω δε μου αρέσει, το τσαλακώνω, το πετάω και παίρνω ένα άλλο χαρτί για να συνεχίσω τη ζωγραφική μου. Συνήθως χαλάω τρία-τέσσερα, μερικές φορές και πέντε χαρτιά μέχρι να πετύχω αυτό που θέλω ή μέχρι να βαρεθώ και να τα παρατήσω. Και ποτέ δε φαντάστηκα πως αυτό που έκανα ήταν κακό! Ποτέ! Μέχρι πριν από λίγες μέρες, όπου συνέβη κάτι απίστευτο…

Ήταν Δευτέρα πρωί και έβρεχε ασταμάτητα. Όλα τα παιδιά στο σχολείο περιμέναμε πώς και πώς να σταματήσει η βροχή για να περάσουμε το διάλειμμα στην αυλή. Όσο όμως η ώρα περνούσε, η βροχή δυνάμωνε. Η αυλή μας είχε γεμίσει τεράστιες λακκούβες με νερά. Τα σύννεφα ήταν γκρίζα και πολλά, και δεν έδειχναν να έχουν όρεξη ν’ αφήσουν τον ήλιο να κάνει κι αυτός μια βολτίτσα στον ουρανό.

Η δασκάλα μας μας εξήγησε πως ήταν πολύ φυσικό να βρέχει ασταμάτητα μια και βρισκόμασταν στην καρδιά του φθινοπώρου. Ακόμη όμως και αν η βροχή σταματούσε, δε θα μπορούσαμε να βγούμε στην αυλή. Με τόσα νερά θα χρειαζόμασταν βάρκα! Μας ζήτησε λοιπόν να διαλέξουμε μια δραστηριότητα, όποια ήθελε ο καθένας, και να ασχοληθούμε με αυτή. το διάλειμμα θα το περνούσαμε μέσα στην τάξη μας.

Εγώ πήρα τ’ αγαπημένα μου χρώματα, μια ωραία καθαρή σελίδα και κάθισα να ζωγραφίσω. Βρήκα γρήγορα τι θα ζωγράφιζα: τις καλοκαιρινές διακοπές! Τον ήλιο και τη θάλασσα, τη βάρκα του παππού, αχινούς και ψάρια, πύργους στην άμμο και κουβαδάκια… Ξεκίνησα λοιπόν απ’ τη βάρκα του παππού μου. Την έκανα κόκκινη όπως είναι στην πραγματικότητα. Ύστερα έφτιαξα το κατάρτι, ξέρετε, αυτό το ψηλό ξύλο στη μέση της βάρκας που κρατάει τα πανιά. Όταν το τελείωσα, το κοίταξα προσεχτικά. Το κατάρτι ήταν τεράστιο για αυτή τη βάρκα που είχε φτιάξει. Δεν ήταν έτσι η βάρκα του παππού μου! Δεν μου άρεσε καθόλου. Τσαλάκωσα το φύλλο, το πέταξα και πήρα ένα καθαρό. 

Πόσο καιρό ζουν τα σκουπίδια μας στη φύση; (πηγή)

Σχόλιο

Η σύγχρονη περιβαλλοντική θεώρηση κινείται στο τρίπτυχο Περιορισμός, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση (Reduce, Reuse, Recycle) που αναγνωρίζει δύο στάδια πριν φτάσει ένα χαρτί στο καλαθάκι των αχρήστων. Το κείμενο επικεντρώνεται κατά βάση στην ευαισθητοποίηση γύρω από την πρακτική της ανακύκλωσης, αν και συναντάμε μια αναφορά και στη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του κάθε χαρτιού (σ. 29 άλλωστε κάθε φύλλο έχει δύο λευκές πλευρές· αν δοκίμαζες να ζωγραφίσεις και απ' την άλλη, θα σε πείραζε;). 

Σε πρώτο λοιπόν στάδιο, τα παιδιά καλό είναι να συνειδητοποιήσουν ότι το χαρτί -όπως και κάθε άλλο υλικό- πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ και πνεύμα συντήρησης, αφού αποτελεί φυσικό πόρο. Στη συνέχεια, μπορούμε να τους προτείνουμε (κυρίως μέσα από το δικό μας παράδειγμα) να εξαντλούν την διαθέσιμη επιφάνεια σε κάθε χαρτί πριν το πετάξουν. 

Τέλος, μέσα από μια δραστηριότητα brainstorming, οι μαθητές μας θα μπορούσαν να σκεφτούν επιπλέον χρήσεις για τα ήδη ζωγραφισμένα χαρτιά (π.χ. σελιδοδείκτης, σαΐτα, χαρτί σημειώσεων, υλικό για κατασκευή κούκλας ή μάσκας, στήριγμα για τραπέζι που κουνάει, βεντάλια, κτλ.). Μόνο μετά από το στάδιο αυτό, έρχεται η στιγμή να σημαδέψουμε τον κάδο ανακύκλωσης: όταν το χαρτί δεν έχει τίποτα πλέον να προσφέρει στην παλιά του μορφή. Έτσι, μπορεί ανακυκλωμένο και ανανεωμένο να επιστρέψει ξανά στα χέρια μας!

το σύμβολο της ανακύκλωσης πλαισιωμένο
από τις λέξεις Reduce-Reuse-Recycle (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από το κείμενο για να γράψουμε τη δική μας ιστορία σχετικά με την ανακύκλωση, όπως έκαναν οι μαθητές του 20ού και του 56ου ΔΣ Ηρακλείου, ετοιμάζοντας ένα ολόκληρο λεύκωμα με Οικολογικές Ιστορίες. Οι ιστορίες δεν χρειάζεται να είναι μεγάλες ή ολοκληρωμένες. Λίγη φαντασία και καλή διάθεση αρκεί, για να προσφέρουν όλοι το λιθαράκι τους!

οικολογικές ιστορίες από πρόγραμμα των 20 και 56 ΔΣ Ηρακλείου

Για να μην την πατήσουν οι μαθητές μας σαν τον Βασίλη (σ.22) που δεν ήξερε να απαντήσει στις θυμωμένες ζωγραφιές από τι φτιάχνεται το χαρτί, μπορούμε να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στο να κατασκευάσουμε το δικό μας χαρτί στην τάξη. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές, η πιο απλή ωστόσο διαδικασία είναι να ακολουθήσετε τα βήματα που προτείνονται σε αυτό το τρίλεπτο βίντεο από Οδηγούς στον Αγ. Νικόλαο Κρήτης. Αν προτιμάτε να χρησιμοποιήσετε ένα παλιό μπλέντερ αντί για τα χέρια σας, μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε αυτό τον οδηγό, πάντα αξιοποιώντας ως πρώτη ύλη παλιές εφημερίδες. Περισσότερες δράσεις, ιδέες για βίντεο και κείμενα σχετικά με την ανακύκλωση μπορείτε να βρείτε εδώ.

Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα πώς φτιάχνεται το χαρτί όταν το κατασκευάζουν τα ίδια!
(οι φωτογραφίες από σχετικό πρόγραμμα των 20ού και 56ου ΔΣ Ηρακλείου) 

Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Στον πλανήτη της φαντασίας

Υπόθεση

Στον πλανήτη Φ όπου η φαντασία των κατοίκων δεν έχει όρια και όλοι ζουν ευτυχισμένοι, ο βασιλιάς Λεξιλόγιος αρρωσταίνει βαριά κι αντικαθίσταται από τον Πληκτρολόγιο, που περιτριγυρίζεται από οθόνες και διεκπεραιώνει τις υποθέσεις του πάντα εξ αποστάσεως. Όσο περνάει ο καιρός, ο νέος βασιλιάς κλείνεται στον εαυτό του όλο και περισσότερο, χάνει τη βούλησή του και καταντά έρμαιο στα σχέδια των συμβούλων του. Τι κι αν οι αποφάσεις τους δυσαρεστούν τον λαό; Μεγάλες οθόνες επιστρατεύονται για να τον κάνουν να ξεχνάει τα προβλήματά του. Κι έτσι σιγά σιγά, η πλούσια φαντασία των κατοίκων του Φ χάνεται. 

Ο ποιητής Μπιριρίκος από τον γειτονικό πλανήτη Χ, καταφθάνει για να διαπιστώσει το μέγεθος του προβλήματος. Συναντά τον βασιλιά και του εξηγεί ότι για να επιστρέψει η φαντασία στη ζωή του, θα πρέπει να αρχίσει να διαβάζει παραμύθια. Θα καταφέρουν άραγε οι συμβουλές του να γιατρέψουν τον πλανήτη της Φαντασίας;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Γιώργος Κατσέλης
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου
ISBN: 978-960-496-762-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ'

Κριτική

Χιουμοριστικό παραμύθι φαντασίας από τη σειρά Βατόμουρο, που εκφράζει την αγωνία του συγγραφέα για την επέλαση της τεχνολογίας στη ζωή μας και τις επιπτώσεις της στο ανθρώπινο πνεύμα. Η γλώσσα σε γενικές γραμμές είναι απλή, αλλά τα παιδιά των πρώτων τάξεων πιθανότατα θα την βρουν απαιτητική λόγω σύνταξης, ρηματικών χρόνων, χρήσης μετοχών, κτλ. Εξίσου δύσκολες μοιάζουν και ορισμένες έννοιες όπως π.χ. ο χρόνος που κυλάει προς τα πίσω, όροι όπως έτη φωτός, κλπ. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως η σχετικά περιορισμένη της έκταση (λιγότερες από 3.000 λέξεις) επιτρέπει στους μαθητές με κάποια βασική εμπειρία να την ολοκληρώσουν χωρίς δυσκολία. Σε αυτό συμβάλει και η πολύχρωμη εικονογράφηση που είναι παρούσα σχεδόν σε κάθε δισέλιδο, απεικονίζοντας σκηνές από την πλοκή. Στο τέλος του βιβλίου συναντάμε έναν πρόσθετο διάλογο ποιητή-βασιλιά σε έμμετρη μορφή (για την αναγκαιότητα του οποίου οι απόψεις διίστανται) και ένα πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού.

Ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα Χρήσιμα μηνύματα Πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες

Κείμενο με αδυναμίες

Αξίες - Θέματα
Φαντασία, Παραμύθι, Χιούμορ, Φιλαναγνωσία, Τεχνολογία,

Εικονογράφηση
Πολύχρωμες γελοιογραφίες αποδίδουν σκηνές από την αφήγηση και συμπληρώνουν συνοδευτικά το κείμενο, κάνοντας το διάβασμά του πιο ξεκούραστο.

Απόσπασμα
Τούτη η αληθινή ιστορία, αυτό το παράξενο παραμύθι δεν έγινε μια φορά κι έναν καιρό, αλλά χίλιους καιρούς πριν, χίλια κι άλλα τόσα χρόνια πριν. Μου την είχε διηγηθεί ένα αστεράκι πριν πέσει και χαθεί οριστικά από τον ξάστερο ουρανό. Του την είχε πει σε μια σύναξη πλανητών, σε ένα πλανητικό συνέδριο, ο βασιλιάς Ήλιος. Μιλούσε για έναν παράξενο πλανήτη όπου όλα λειτουργούσαν διαφορετικά. Ο πλανήτης αυτός, που βρισκόταν τριακόσια εξήντα πέντε χιλιάδες εννιακόσια είκοσι τέσσερα έτη φωτός μακριά από τη Γη, ήταν ο Πλανήτης της Φαντασίας, γνωστότερος στους αστρονομικούς κύκλους ως ο πλανήτης Φι.

Σ’ εκείνο τον πλανήτη γίνονταν τα πιο παράξενα και φανταστικά πράγματα. Οι δείκτες των ρολογιών γύρισαν ανάποδα και ο χρόνος κυλούσε προς τα πίσω, τα αεροπλάνα κινούνταν πάνω στις ράγες και τα τρένα πετούσαν στον ουρανό, οι δάσκαλοι, όταν δεν έκαναν μαγικά κόλπα, κάθονταν στα θρανία και οι μαθητές τους έκαναν μάθημα, οι παπαγάλοι ήξεραν, εκτός από ξένες γλώσσες, ξένους χορούς, οι γάτες γάβγιζαν και οι σκύλοι νιαούριζαν, οι αγελάδες έκαναν «κοάξ κοάξ» και οι βάτραχοι «μου μου μου». Επίσης, οι βιολιστές δεν έπαιζαν στην όπερα αλλά πάνω στις στέγες των σπιτιών, ενώ οι παλαιστές δεν πάλευαν στην παλαίστρα, αλλά τραγουδούσαν στην όπερα. Αυτά κι άλλα πολλά γίνονταν στον πλανήτη Φι.

Οι κάτοικοι που ζούσαν στον Πλανήτη της Φαντασίας είχαν περισσότερη φαντασία και από εμάς που ζούμε εδώ στη Γη αλλά κι απ’ όλους όσοι ζούσαν στους άλλους πλανήτες του Γαλαξία. Μόνο ένα πράγμα δεν μπορούσαν να φανταστούν: γιατί είχαν τόση φαντασία και τι θα γινόταν αν την έχαναν; Είχαν, βλέπετε, τόση φαντασία κι ήταν πραγματικά τόσο ευτυχισμένοι που δεν αναρωτιόνταν πώς συνέβαινε αυτό, μια και τα πιο απίθανα πράγματα τους φαίνονταν φυσιολογικά. Όπως ο καινούριος τους βασιλιάς, ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, ο διάδοχος του βασιλιά Λεξιλόγιου, που τον είχε διαδεχτεί στο θρόνο, όταν ο τελευταίος αρρώστησε βαριά.

Ο Πληκτρολόγιος δεν έμοιαζε καθόλου με τον προκάτοχό του. Από την αρχή, μάλιστα, έδειξε ότι τους χώριζαν τεράστιες διαφορές. Ούτε καν στο παλάτι του Λεξιλόγιου, που ήταν γεμάτο βιβλία, δεν εγκαταστάθηκε. Προτίμησε να κατοικήσει σε ένα καινούριο δικό του παλάτι που το έφτιαξε στ’ αλήθεια με πολύ πολύ κόπο.

Το παλάτι του βασιλιά Πληκτρολόγιου δεν είχε πανύψηλους πύργους και βαριές καστρόπορτες που άνοιγαν σαν καταπέλτες. Τα ρούχα του δεν ήταν από χρυσάφι, ασήμι και μετάξι. Η κορόνα του δεν είχε αστραφτερούς πολύτιμους λίθους, διαμάντια και μπριλάντια. Δεν κρατούσε βασιλικό σκήπτρο στο δεξί του χέρι. Δε χρειαζόταν άλογα για να μετακινείται ούτε παπύρους για να γράφει διαταγές.

Όλα εκεί ήταν ξεχωριστά. Αντί για πύργους έβλεπες παντού δορυφορικές κεραίες και δορυφορικά πιάτα. Αντί για κρυστάλλινους καθρέφτες, οι τοίχοι του παλατιού ήταν στολισμένοι με τεράστιες λεπτές οθόνες τηλεοράσεων. Στο κεφάλι του δε φορούσε κορόνα αλλά ένα ηλεκτρονικό κράνος με ακουστικά και τρισδιάσταστα γυαλιά για να βλέπει τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Για σκήπτρο, κρατούσε στο χέρι του ένα πολύχρωμο τηλεκοντρόλ. Πότε πότε το μεταχειριζόταν σαν μικρόφωνο και τραγουδούσε:

Η ζωή μου όλη είναι μια ταινία

Σαν ανοίξω την τιβί, δε με νοιάζει η εξουσία!

Η αλήθεια είναι ότι η τηλεόραση ήταν μια καταπληκτική εφεύρεση που είχε συνεπάρει το βασιλιά. Από τη στιγμή που ο μεγάλος εφευρέτης του παλατιού, ο δόκτωρ Φούσκας Μπουρμπουλήθρας Ντε Λα Ρος Μυαλοκουκούτσης, του την είχε κάνει δώρο μόλις ανέβηκε στο θρόνο, ο βασιλιάς είχε ξετρελαθεί από τη χαρά του. Δε ζούσε παρά μόνο για την ημέρα που θα σκηνοθετούσε και θα πρωταγωνιστούσε σε μια δική του ταινία.

Όλη την ημέρα ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, από το πρωί μέχρι το βράδυ, στεκόταν μπροστά σε μια οθόνη κι έβλεπε, έβλεπε, έβλεπε τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Και το βράδυ, αντί να πηγαίνει για ύπνο, άρχιζε να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έτσι δεν του έμενε καθόλου χρόνος ούτε για ξεκούραση. Πολλές φορές ξεχνιόταν για μέρες, εβδομάδες, ακόμα και μήνες μπροστά στις οθόνες του και δεν ήξερε πότε ξημέρωνε και πότε νύχτωνε.

Τις περισσότερες υποθέσεις του παλατιού τις είχε αναθέσει στους αυλικούς του. Όσο για τις διαταγές του, η ιδιαιτέρα γραμματέας του τις έστελνε παντού με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του υπολογιστή του. Ο ίδιος δε δεχόταν ποτέ ακροάσεις υπηκόων στο παλάτι του. Όποτε ήταν μεγάλη ανάγκη να δει κάποιον απεσταλμένο, αντί να τον δεχτεί στην αίθουσα του θρόνου, προτιμούσε να μιλάει μαζί του από απόσταση, μέσω των χιλίων εξακοσίων πενήντα εφτά υπολογιστών και των τριών χιλιάδων οχτακοσίων ενενήντα εννιά τηλεοράσεων που ήταν τοποθετημένα σε κάθε γωνιά της χώρας και του παλατιού.

Στην αρχή όλα του φαίνονταν τέλεια και μαγικά. Ένιωθε ο πιο ευτυχισμένος βασιλιάς στον κόσμο. Μα όσο περνούσαν οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια, όλο και περισσότερο κλεινόταν στον εαυτό του, όλο και περισσότερο γινόταν πιο χλωμός, βαριόταν αφόρητα και δεν μπορούσε να κυβερνήσει το λαό του. Μα το σπουδαιότερο, δεν μπορούσε να κάνει και να σκεφτεί οτιδήποτε παρά μόνο έπρεπε για όλα να ρωτάει τους συμβούλους του.

Σχόλιο 

Μια ενδιαφέρουσα ιδέα, μετατρέπεται σε ένα χιουμοριστικό κείμενο που μπορεί κατά σημεία να αφήνει μια αίσθηση αναρχίας, καταφέρνει όμως να περάσει στον αναγνώστη αρκετά μηνύματα. Κρύβει η σύγχρονη τεχνολογία παγίδες; Πού μπορεί να οδηγήσει την ανθρώπινη επικοινωνία η ανεξέλεγκτη χρήση ηλεκτρονικών δικτύων; Έχουν άραγε τα βιβλία καμιά ελπίδα, όταν συγκρίνονται με τις τρισδιάστατες οθόνες προβολής ταινιών; Και ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει η εντατική χρήση της τηλεόρασης και των υπολογιστών στην παιδική φαντασία;

Ο Ρόαλντ Νταλ προειδοποιεί μέσα από το ποίημά του Television αλλά και με ορισμένους από τους στίχους του που τραγουδούν οι Ούμπα-Λούμπα στο Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας, ότι η τηλεόραση σκοτώνει τη φαντασία:

TV rots the senses in the head! It kills the imagination dead!

 It clogs and clutters up the mind! It makes a child so dull and blind. 

He can no longer understand a fantasy, A fairyland! 

His brain becomes as soft as cheese! His powers of thinking rust and freeze!

Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει (π.χ. εδώ) ότι η τηλεόραση, αυτή η ηλίθια εφεύρεση (όπως χαρακτηρίζεται στη σ.33) δεν βλάπτει από μόνη της την φαντασία. Απλώς κουράζει το μυαλό, επιδεινώνει την όραση και καταλαμβάνει πολύτιμο χρόνο στο καθημερινό πρόγραμμα. Χρόνο, τον οποίο με τη σωστή προσοχή από τους γονείς, τα παιδιά θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν για παιχνίδι ή διάβασμα, δραστηριότητες δηλαδή που προάγουν τη δημιουργική σκέψη.

Ο χαρακτήρας Mike Teavee όπως παρουσιάζεται στην ταινία Charlie and the Chocolate factory
αντιπροσωπεύει το παιδί που αντί να διαβάζει, παίζει βιντεοπαιχνίδια (πηγή)

Η περιγραφή της ζωής στον πλανήτη Φ που διαβάζουμε στο ξεκίνημα του βιβλίου, μπορεί να δημιουργήσει απορίες στους μαθητές που αγαπούν την κυριολεξία. Στη δική μας τάξη, ακούστηκαν παρατηρήσεις όπως:
- Αν ο χρόνος κυλάει προς τα πίσω, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μικραίνουν αντί να μεγαλώνουν; Αλλά τότε πώς γεννιούνται;
- Αν οι μαθητές κάνουν μάθημα, τότε δεν γίνονται δάσκαλοι; Και τότε σε τι διαφέρει ο πλανήτης Φ από τον δικό μας;
- Όταν οι παλαιστές τραγουδάνε, η  μουσική λογικά δεν ακούγεται το ίδιο καλή, αλλά δεν τολμάς να τους το πεις για να μη σε δείρουν!

Αν οι παλαιστές τραγουδούσαν στην όπερα...
ο William Goldberg (πηγή) θα μπορούσε να λάβει μέρος στην Tosca! (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στη σελίδα (σ.21) διαβάζουμε και σίγουρα, αν χαθεί η φαντασία, θα χαθεί και η χαρά.
Πώς άραγε συνδέονται οι δύο έννοιες; Είναι πράγματι ένας κόσμος χωρίς φαντασία ένας κόσμος όπου δεν υπάρχει χαρά; Ζητάμε από τους μαθητές μας να γράψουν μια μικρή παράγραφο, υποστηρίζοντας την άποψή τους με κατάλληλα επιχειρήματα.

Ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός, μας προτείνει σε αυτή την παρουσίαση μια σειρά από ερωτήσεις κατανόησης και δραστηριότητες σχετικές με το βιβλίο. Πολύ απλό, γρήγορο και διασκεδαστικό, είναι να δοκιμάσουμε να κατασκευάσουμε στην τάξη ένα διαστημόπλοιο με γλειφιτζούρι, που μπορεί να μας ταξιδέψει σε άλλους κόσμους! Θα βρείτε το πατρόν εδώ, ενώ στην φωτογραφία φαίνεται το τελικό αποτέλεσμα (πηγή).

Στον πλανήτη της φαντασίας

Το αγόρι που κολύμπησε με τα πιράνχας

Υπόθεση

Α' Μέρος

Όταν η οικονομική κρίση υποχρεώνει το ναυπηγείο μιας μικρής αγγλικής πόλης να κλείσει, οι εργαζόμενοι σε αυτό αναγκάζονται να αναζητήσουν άλλες πηγές βιοπορισμού. Ο Έρνι Ποτς, ένας από τους απολυμένους εργάτες, αποφασίζει να μετατρέψει το σπίτι του σε κονσερβοποιία ψαριών. Η γυναίκα του Άννι και ο ανιψιός του Στάνλεϊ, που μένει μαζί τους από τον καιρό που έχασε τους γονείς του σε δυστύχημα, βλέπουν -παρά την επιτυχία της οικογενειακής επιχείρησης- τη ζωή τους να αλλάζει προς το χειρότερο: στριμωγμένοι ανάμεσα σε σωλήνες και θορυβώδεις μηχανές που βρωμάνε ψαρίλα, παρατηρούν την αλλοτρίωση να κυριεύει τον θείο Έρνι σε τέτοιο βαθμό, ώστε μέρα και νύχτα να σκέφτεται μόνο τη δουλειά. Μετά μάλιστα από την «επίσκεψη» μιας ομάδας οικονομικών ελεγκτών - τραμπούκων που τον εκβιάζουν με έξωση, η συμπεριφορά του γίνεται εντελώς αλλόκοτη. Φτάνει να κονσερβοποιήσει τα όμορφα χρυσόψαρα του ανιψιού του, ο οποίος τότε αποφασίζει να το σκάσει από το σπίτι και να ακολουθήσει ένα περιοδεύον λούνα-παρκ, γεμάτο ιδιαίτερους καλλιτέχνες.

Β' Μέρος

Το λούνα παρκ μετακομίζει σε άλλη πόλη και ο νεαρός Στάνλεϊ το ακολουθεί. Έχει πιάσει δουλειά στον πάγκο του κυρίου Ντοστογέφσκι, που καλεί το κοινό να ψαρέψει πλαστικές πάπιες με δώρο μικρά χρυσόψαρα. Όταν το αγόρι στέλνεται να προμηθευτεί νέα ψαράκια, πιάνει φιλίες με πολλούς επαγγελματίες του χώρου και συναντάει τον Πάντσο Πιρέλλι, έναν παράτολμο άνδρα που στο νούμερό του κολυμπάει με πιράνχας! Ο αρτίστας - μύθος τον καλεί να παρακολουθήσει από κοντά την επόμενή του παράσταση!

Γ' Μέρος

Ο Σταν συγκλονίζεται από το νούμερο του Πιρέλλι, που βλέπει στον ταλαντούχο νεαρό τον αντικαταστάτη του και τον πείθει να ξεκινήσει τη σχετική εκπαίδευση. Σύντομα, είναι έτοιμος για το ντεμπούτο του μπροστά σε κοινό. Στο μεταξύ, αναζητώντας μετανιωμένοι τον ανιψιό τους, ο θείος και η θεία φτάνουν στην πόλη. Το ίδιο και οι αμείλικτοι, αγράμματοι, αχαρακτήριστοι οικονομικοί ελεγκτές - τραμπούκοι. Η αγωνία κορυφώνεται καθώς ο Σταν ανεβαίνει στη δεξαμενή με τα άγρια ψάρια... Ποιο θα είναι το φινάλε της παράστασης;

  

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Ντέιβιντ Άλμοντ (David Almond)
Μετάφραση: Κώστια Κοντολέων
Εικονογράφηση: Oliver Jeffers
Τίτλος πρωτοτύπου: The boy who swam with piranhas
ISBN: 978-618-01-0528-5
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012 (στα ελληνικά 2014)
Σελίδες: 264
Τιμή: περίπου 10 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Στ', Γυμνάσιο
Διαβάστε την εισαγωγή και τα δύο πρώτα κεφάλαια ακολουθώντας τον σύνδεσμο εδώ
Δείτε τον συγγραφέα να διαβάζει μια παράγραφο του βιβλίου εδώ (στα αγγλικά)

Κριτική

Εφηβικό μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στον ρεαλισμό και την αλληγορία, τη σκληρότητα και τον ρομαντισμό, για να μας αφηγηθεί την πορεία ωρίμανσης του Στάνλεϊ Ποτς, ενός πολύ ιδιαίτερου νέου. Με μετάφραση καλοδουλεμένη, που είναι ωστόσο αδύνατο να μεταφέρει κάποιες πτυχές της ιστορίας στα μέτρα του ελληνικού κοινού (για παράδειγμα το Fairground του αγγλικού κειμένου που αποδίδεται ως λούνα παρκ και θυμίζει περιπλανώμενο πανηγύρι με αρτίστες και φρικιά, είναι κάτι ξένο προς τις τοπικές μας παραστάσεις), το κείμενο ρέει χωρίς προβλήματα και χάρη στη μυθοπλαστική ικανότητα του συγγραφέα, παρασύρει τον αναγνώστη σ' έναν κόσμο μαγικό. Η πλοκή χωρίζεται σε τρία μέρη και 47 συνολικά κεφάλαια (12, 15 και 20 σε κάθε μέρος αντίστοιχα) που συνήθως δεν ξεπερνούν τις 4-5 σελίδες το καθένα και διαβάζονται αστραπιαία. Προς την κατεύθυνση αυτή εξυπηρετούν και τα μικρά εμβόλιμα σκίτσα, που εμφανίζονται συχνά στο κείμενο. Παρότι η δράση μοιάζει -ειδικά στο δεύτερο- μέρος κάπως αργή, προσωπικά δεν συμφωνώ με όσους καταλογίζουν στην πλοκή "κοιλιά". Εξάλλου τα σημεία που αφιερώνονται σε όνειρα και αναπολήσεις του κεντρικού χαρακτήρα, είναι περιορισμένα. Σε κάθε περίπτωση, λόγω των αλληγορικών μηνυμάτων και της όλης θεματικής του, θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε έμπειρους αναγνώστες της Στ' Δημοτικού και των πρώτων τάξεων του γυμνασίου.

Μυστηριακή ατμόσφαιρα  Πρωτότυπη υπόθεση και χαρακτήρες

Μηνύματα που μπορεί να παρεξηγηθούν

Αξίες - Θέματα
Κρίση, Οικογένεια, Γενναιότητα, Απώλεια, Διαφορετικότητα, Αυτογνωσία, Ωρίμανση

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Όταν ο Σταν περιπλανιέται νύχτα στον άλλοτε πραγματικό και άλλοτε παραμυθένιο κόσμο του λούνα-παρκ αλλά και όταν ο Πάντσο Πιρέλλι εξηγεί στον ήρωα πώς «έχτισε» τον προσωπικό του μύθο.

Εικονογράφηση

Ασπρόμαυρη και με μικρή, αλλά επιτυχημένη συμμετοχή στο τελικό αποτέλεσμα, προσφέρει στον αναγνώστη μια σειρά από εμβόλιμα σκίτσα και λίγες ολοσέλιδες ζωγραφιές που κοσμούν το κείμενο, αποδίδοντας διάφορα αντικείμενα και χαρακτήρες. Πολύ ελκυστικό το εξώφυλλο, που επιλέγει να παρουσιάσει τον ήρωα με μπέρτα κόκκινη αντί για την μπλε που κανονικά φοράει στο κείμενο.

Απόσπασμα 

Θα πρέπει να βλέπεις την καλή πλευρά των πραγμάτων, έτσι δεν είναι; Υπάρχει ένα φως στο τέλος του… Αλλά άκου, πέρασα πραγματικά υπέροχα κουβεντιάζοντας μαζί σου, Σταν, μα φοβάμαι πως δεν έχω μπροστά μου κι όλη την ημέρα· και, μια που το κουβεντιάζουμε, τι θα κάνουν με την τιμή των ψαριών;

«Δεν ξέρω, κύριε Χρυσοφάνη».

«Ακριβώς! Τώρα. Ψάχνεις το Α, το Β, το Γ ή το Δ;» Προσέχει το απορημένο ύφος του Σταν. «Θέλεις τα Μεγάλα Χρυσά, τα Πρώτης Κατηγορίας, το Όχι Πολύ Άσχημα ή τα Μικρά Νανάκια;» Βλέπει την έκφραση του Σταν να παραμένει απορημένη. «Να σου πω κάτι. Έλα και ρίξε μια ματιά στις λιμνούλες και θα σου εξηγήσω».

Ο Χρυσοφάνης λέει στον Σταν να κάνει τον γύρο του γραφείου για να φτάσει στις λιμνούλες. Του εξηγεί πως τα Μεγάλα Χρυσά στη λιμνούλα Α είναι τα καλύτερα και τα πιο ακριβά απ’ όλα, και πως τα Νανάκια στη λιμνούλα Δ είναι τα πιο κοκαλιάρικα και τα πιο φτηνά. Ο Σταν τα κοιτάζει. Μοιάζουν όλα όμορφα στα μάτια του, τα Μεγάλα Χρυσά που λικνίζονται υπέροχα, τα νευρικά νανάκια κι όλα τ’ άλλα ενδιάμεσα.

«Είναι αξιολάτρευτα», λέει ο Σταν. «Όλα μαζί και καθένα χωριστά».

Λες και τον άκουσαν, ένα σωρό ψάρια ανεβαίνουν ως την επιφάνεια του νερού και στρέφουν τα μάτια και το στόμα τους προς τον Σταν.

«Έχω εντυπωσιαστεί», του λέει ο Χρυσοφάνης. «Το έχεις μέσα σου. Θα μπορούσα να σου βάλω και από τα δυο αν θέλεις. Πόσα έχεις σκοπό ν’ αγοράσεις;»

«Μισό κοπάδι».

«Και για ποιον είναι;»

«Για τον Γουίλφρεντ Ντοστογέφσκι».

«Α, μάλιστα!» λέει ο Χρυσοφάνης. «Ο Ντοστογέφσκι. Πολύ παλιός πελάτης μου». Γυρνάει πίσω στο γραφείο του κι ανοίγει έναν φάκελο. «Όπως το θυμόμουν», λέει. «Ο Γουίλφρεντ Ντοστογέφσκι συνηθίζει να παίρνει τα Μικρά Νανάκια».

Ο Σταν κουνάει καταφατικά το κεφάλι του. Το είχε ήδη μαντέψει πως γι’ αυτά ενδιαφερόταν. Το δέκατο τρίτο ψάρι που είχε σώσει στα γενέθλιά του προερχόταν ολοφάνερα από τη λιμνούλα Δ.

«Αλλά», λέει ο Χρυσοφάνης, «σαν ν’ άκουσα πως έχει γίνει άλλος άνθρωπος αυτή την περίοδο».

«Άλλος άνθρωπος;»

«Τα νέα ταξιδεύουν γρήγορα στο λούνα παρκ, Σταν. Λένε πως έχει συναντήσει ένα παιδί που τον έχει επηρεάσει πολύ». Κλείνει τον φάκελο και κοιτάζει τον Σταν. «Έχει αλλάξει όντως, Σταν;»

«Δεν ξέρω. Δεν τον ήξερα και πριν».

«Πριν συναντήσει εσένα εννοείς;»

«Δεν ξέρω», λέει ο Σταν.

Ο Χρυσοφάνης χαμογελάει. Του κλείνει το μάτι.

«Χαρά και τιμή μου που σ’ έχω εδώ, Σταν», του λέει.

«Να σου πω κάτι. Θα σου δώσω μισό κοπάδι και από τα δυο. Εντάξει;»

«Εντάξει», λέει κι ο Σταν.

Ο Χρυσοφάνης παίρνει το δίχτυ του, το βυθίζει με τη σειρά και στις τέσσερις λιμνούλες, βγάζει ψάρια από την καθεμιά και τα ρίχνει απαλά σ’ ένα πλαστικό δοχείο γεμάτο με καθαρό νερό. Τα ψάρια κολυμπούν όλα μαζί συνηθίζοντας τον καινούργιο χώρο τους, και ύστερα, καθώς ο Σταν και ο Χρυσοφάνης τα παρακολουθούν, χωρίζονται πάλι σε Α, Β, Γ και Δ.

«Είναι αστείο αυτό που συμβαίνει κάθε φορά», του λέει ο Χρυσοφάνης. Χαμογελάει. «Κοίτα εκείνα τα Μεγάλα Χρυσά. Κοίτα πόσο υπέροχα είναι εκεί μέσα! Δε νομίζεις κι εσύ πως είναι υπέροχα, Σταν;»

«Ναι», λέει ο Σταν.

«Αλλά πες μου στ’ αλήθεια, ποια προτιμάς εσύ, Σταν;»

Ο Σταν κοιτάζει προσεκτικά μέσα στο νερό. «Τα Νανάκια», λέει ύστερα από κάποιον δισταγμό.

Ο Χρυσοφάνης χαμογελάει ξανά. «Το περίμενα. Ίσως επειδή προήλθες κι εσύ από την ίδια λιμνούλα, ε, Σταν;» λέει χαμογελώντας ο Χρυσοφάνης.

Ο Σταν χώνει το χέρι στην τσέπη του και βγάζει μερικά λεφτά. «Πόσα χρωστάω;» τον ρωτάει.

Ο Χρυσοφάνης παίρνει λίγα κέρματα από το χέρι του. «Αυτά είναι ό, τι πρέπει», του λέει. «Τώρα γύρνα να σ’ τα φορτώσω στην πλάτη σου».

Σηκώνει ένα πλαστικό δοχείο από το οποίο κρέμονται λουριά. Περνάει τα λουριά στους ώμους του Σταν. Το δοχείο είναι βαρύ, αλλά εφαρμόζει καλά στην πλάτη του. Ο Σταν το νιώθει να κρέμεται τόσο κοντά στο σώμα του. Νομίζει πως μπορεί να νιώσει τις δονήσεις των ψαριών καθώς κολυμπάνε.

«Θα τα καταφέρεις;» τον ρωτάει ο Χρυσοφάνης. Ο Σταν κουνάει καταφατικά το κεφάλι του. «Φύγε τώρα, Σταν». Τον αγγίζει στον ώμο. «Να σου ομολογήσω κάτι; Τα μικρά νευρικά Νανάκια αποδεικνύονται συχνά τα καλύτερα απ’ όλα».

Ο Σταν λέει γεια. Και φεύγει, περνώντας μπροστά από τα άδεια σκουριασμένα κλουβιά. Έχει ξεχάσει τους σκορπιούς και τον αετό. Νιώθει στην πλάτη του τη δόνηση των ψαριών καθώς κολυμπούν. Το δοχείο που τα μεταφέρει γυαλοκοπάει. 

Σχόλια

Κάθε ένα από τα τρία μέρη του βιβλίου, φαίνεται να συνδέεται με ένα διαφορετικό είδος ψαριού. Στο Α' κυριαρχούν οι σαρδέλες, τις οποίες ο θείος Έρνι κονσερβοποιεί, χτίζοντας μια βιομηχανία και ταυτόχρονα γκρεμίζοντας την οικογένειά του. Στο Β' μέρος, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στα λαμπερά χρυσόψαρα και την κοινωνικοοικονομική τους διαστρωμάτωση. Στο τελευταίο μέρος, αδιαμφισβήτητοι πρωταγωνιστές αναδεικνύονται τα μυθικά, τα θρυλικά, τα θανάσιμα πιράνχας, που καταφέρνουν να κερδίσουν και μια θέση στον τίτλο του βιβλίου. Ένας συμβολισμός που θα μπορούσε (αυθαίρετα όπως πάντα) να συνδεθεί με την εναλλαγή των ειδών αυτών, είναι τρεις διαφορετικές πτυχές της σχέσης ανθρώπου- φύσης: Οι γκρίζες σαρδέλες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν την εκμετάλλευση της Φύσης από τον άνθρωπο, τα υπέροχα χρυσόψαρα την ομορφιά που αυτή του εμπνέει, ενώ τα (ασημόγκριζα και κοκκινομάγουλα) πιράνχας το πώς αυτός μπορεί να συνυπάρξει μαζί της αν την κατανοήσει (όπως ο ήρωας) ή να καταστραφεί αν την αντιμετωπίσει ως ξένος.

από τις σαρδέλες στα χρυσόψαρα κι από εκεί στα πιράνχας!

Τι όμως μπορεί να αντιπροσωπεύει η ομάδα ΚΟΠΑΝΟΣ -Κρατική Ομάδα Περιστολής Ανάρμοστων Και Νοσιρών Σιμπεριφορών- (στα αγγλικά DAFT squad -Dept for the Abolishun of Fishy Things); Το σίγουρο είναι πως η παρέα του Κλάρενς Π. Κλαπ, δρα ως μια καρτουνίστικη κλίκα αμόρφωτων τραμπούκων. Κινούμενη η ίδια στα όρια του νόμου, βρίσκει χαρά στο να τρομοκρατεί οποιονδήποτε τον παραβαίνει... ή θα μπορούσε να τον παραβαίνει! Τα παλικάρια της, φουσκωτά και μαυροντυμένα (σ.83) με ξυρισμένα κρανία, χοντρά σβέρκα (σ.75) και κούφια κεφάλια, παραπέμπουν ευθέως σε νεοναζί. Υποπίπτουν μάλιστα διαρκώς σε αναγραμματισμούς, παρατονισμούς, επαναλήψεις, ορθογραφικά λάθη, κτλ. τα οποία υπογραμμίζουν την αγραμματοσύνη και την επιπολαιότητά τους. Η ελληνική μετάφραση στο σημείο αυτό ίσως στέκεται λίγο αναποφάσιστη: κάνει τον αρχηγό τους να θυμίζει λίγο επαρχιώτη κομμουνιστοφάγο χωροφύλακα και λίγο τον Σκύθη δεσμοφύλακα των Αποστολίδη - Ακοκαλίδη. Ένα παράδειγμα από τη σ.217: Μάλιστα, στυφύλακα. (σ.σ. στο αγγλικό κείμενο ossifer - όπως θα το ξεστόμιζε ένας μεθυσμένος) Ηπιθεωρητής μ' επτά αστέρια, δυο παράσημα κι ένα πτυχίο υπογεγραμμένο από τον ίδιο τον αρχιηπιθεωρητή. Ηπιθεωρώ παράξενα πράγκματα, ασυνήθιστα πράγκματα, πράγκματα που δε θα έπρεπε ούτε καν να είναι πράγκματα. Και τα σταματώ παραύτα, έχω τον τρόπο μου εγώ! Η σχέση της παρακρατικής αυτής ομάδας με την επίσημη αστυνομία, ξεδιπλώνεται στο κεφάλαιο 38, όπου ο Κλάρενς Κλαπ δείχνει να φοβάται τον αστυφύλακα παίξτε το αγγελούδια, παλικάρια αλλά και να τον προσεγγίζει με κολακείες Είναι καλό που ξέρω πως εσύ πολεμάς το κακό σ' αυτήνε την πόλη, όπως και αργότερα Εμείς οι εχθροί των παρανομιών θα πρέπει να παραμένουμε ενωμένοι, στυφύλακα, έτσι δεν είναι; Και πράγματι μοιάζουν ενωμένοι, αφού αντιμετωπίζουν τους πάντες με μισανθρωπισμό και καχυποψία.

Το κράνος που το 1863 αντικατέστησε το ημίψηλο που φορούσαν οι αστυνομικοί, 
ήταν, διαβάζουμε, εμπνευσμένο από το πρωσικό κράνος με αιχμή (Pickelhaube) (πηγή)

Η περιοχή που ο μικρός Σταν μεγαλώνει, ανάμεσα σε εργοστάσια και ναυπηγεία, είναι πιθανότατα εμπνευσμένη από τον τόπο καταγωγής του συγγραφέα, το Newcastle upon Tyne, που κατά τη βιομηχανική επανάσταση αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα κέντρα παραγωγής. Ίσως λοιπόν κάπου εκεί, στο νούμερο 69 της Προκυμαίας της Ψαραγοράς, να γεννήθηκε το εργοστάσιο κονσερβοποίησης σαρδελών του θείου Έρνι. Η λατρεία του για τις μηχανές είναι μεγάλη (σ.22) Αχ, υπέροχες μηχανές μου! Αχ, πόσο τις αγαπώ! Ψάρια ψάρια ψάρια ΨΑΡΙΑ! Μηχανή μηχανή μηχανή ΜΗΧΑΝΗ! αφού κατάφεραν να σώσουν αυτόν από την ανεργία και την οικογένειά του από τη φτώχεια. Δυστυχώς όμως, ο ενθουσιασμός μετατρέπεται γρήγορα σε εργασιομανία και η δουλειά αλλοτριώνει τον θείο. Αποκορύφωμα της μετάλλαξής του, ένα παραλήρημα απερισκεψίας, στο οποίο τον παρασύρει η ματαιοδοξία του και ο χορός των μηχανών (σ.67) οι μηχανές αναστενάζουν, από τρόμο, μα και από χαρά, γι' αυτό που ο αφέντης τους ετοιμάζεται να κάνει. «Δείξε θάρρος», μονολογεί (...) «Ναι, είναι απαίσιο αυτό που πάω να κάνω, αλλά είναι για το καλό μας. Ναι, είναι σκληρό αλλά θα μας κάνει πλούσιους. Θα μας κάνει διάσημους.» Εδώ κρύβεται προφανώς ένας συμβολισμός για την λαιμαργία του ανθρώπου γενικά, ή ειδικότερα από το ξεκίνημα της βιομηχανικής εποχής... αν όμως ο θείος όντως εκπροσωπεί τον άνθρωπο-επιχειρηματία, γιατί το παρακράτος δεν τον αφήνει ήσυχο και συγκρούεται μαζί του; Πιθανόν επειδή με κάποιον τρόπο, θα πρέπει η πλοκή να προχωρήσει και ο ανθρωπισμός να βγει τελικά νικητής...

Ναυπηγείο κοντά στην προκυμαία - Newcastle upon Tyne (πηγή)

Μια άλλη πτυχή της λατρείας που δείχνει ο θείος Έρνι προς τις μηχανές (σ. 22-54) αφορά την πίστη του στο ότι αυτές μπορούν να εκπληρώσουν τις επιθυμίες του, να κάνουν πραγματικότητα το όραμά του (σ.66). Πρόκειται ωστόσο για ένα όραμα φρικιαστικό, υπαγορευμένο από την κακώς εννοούμενη πρόοδο. Ένα όραμα από το οποίο ο ίδιος προσπαθεί να ξεφύγει: «Όχι» μονολογεί και σφίγγει τις γροθιές του. Παραδίδεται όμως τελικά σε αυτό, υποκύπτοντας ουσιαστικά στη θέληση των μηχανών. Μας θυμίζει έτσι τον Μπάστιαν της Ιστορίας χωρίς τέλος, που αρχικά φαίνεται να εξουσιάζει την μαγική Λαμπηδόνα, στη συνέχεια όμως καταπίνεται από την ισχύ της. Και οι δυο ήρωες πρόσκαιρα χάνουν τον προσανατολισμό τους, μαγεμένοι από μια δύναμη που τους καλεί να προχωράνε διαρκώς μπροστά, χωρίς να σκέφτονται πού θέλουν να καταλήξουν. Όπως και ο 10χρονος ήρωας του Έντε, έτσι και ο θείος Έρνι, βρίσκει τελικά τον δρόμο του, απολογούμενος στην Τσιγγάνα Ρόουζ (και τον αναγνώστη -σελ. 249): Είχα πάρει λάθος δρόμο. Κι αυτό έγινε γιατί έψαχνα μανιωδώς δόξα και χρήμα. 

Σκίτσο του Stefan Zsaitsits που θα μπορούσε να
έχει τίτλο "στο μυαλό του θείου Έρνι" (πηγή)

Στον αντίποδα όλων αυτών, βρίσκεται ο κόσμος του «λούνα παρκ», που ίσως να αντιπροσωπεύει τις αξίες, τους ανθρώπους και τους ρυθμούς της προβιομηχανικής κοινωνίας. Εκεί, το χρήμα δεν σημαίνει τα πάντα, ενώ υπάρχει ακόμα χώρος για τη μαγεία, το ακατανόητο και το μη εμπορευματοποιημένο. Οι χαρακτήρες που εργάζονται κάτω από τις τέντες του, έχουν ο καθένας ιδιαιτερότητες αλλά και ένα διαφορετικό μάθημα να δώσουν στον Σταν: ο Γαργαλιάρης Πίτερ, ο Χρυσοφάνης... ακόμα και ο ο Αγριόχοιρος! Ενδιαφέρον έχει το ότι η πρωτοτυπία της πλοκής και των ηρώων, ενέπνευσε τελικά ένα αληθινό ακροβατικό νούμερο σε τσίρκο!

Πάντσο Πιρέλι και Σταν ως σκίτσα (πηγή) και ως ακροβάτες στο τσίρκο

Ένας από τους ιδιαίτερους χαρακτήρες που δημιουργεί ο συγγραφέας είναι και η Τσιγγάνα Ρόουζ. Η μάγισσα του τσίρκου, δείχνει σε κάθε της εμφάνιση (σελ. 49, 105-7, 248-249) τη λατρεία της προς τη Σελήνη (θυμίζοντάς μας λίγο τις Μάγισσες του Μεσαίωνα του Ροΐδη), αμείβεται για τις υπηρεσίες της προς τους φτωχούς με ακτίνες φεγγαρόφωτος και με την παρουσία της σηματοδοτεί στην ιστορία δύο κύκλους... έναν για το ξεκίνημα και το κλείσιμο της πορείας του Σταν στο λούνα παρκ και έναν για την προσωπική ιστορία των Έρνι και Άννι: ήταν η ίδια Τσιγγάνα Ρόουζ που οι δυο τους ξεχωριστά συνάντησαν στα νιάτα τους και προέβλεψε ότι θα γίνουν ζευγάρι. «"Θα συναντήσεις ένα όμορφο κορίτσι! Αυτό μου είπε η τσιγγάνα. Και το συνάντησα, και ήσουν εσύ.» «Και σ' εμένα είπε πως θα συναντούσα έναν ψηλό, όμορφο άντρα. Και τον συνάντησα, και ήσουν εσύ». 

Χρήση στην τάξη

Καθώς η έκταση των κεφαλαίων είναι περιορισμένη, θα μπορούσαμε να τους αποδώσουμε τίτλους. Κάθε ομάδα μαθητών μπορεί να αναλάβει ένα ή και περισσότερα κεφάλαια, επινοώντας τίτλους σύντομους ή εκτενείς, σοβαρούς ή αστείους. Παράλληλα, μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά κάθε ομάδας να μας ετοιμάσουν μια μικρή περίληψη για το κεφάλαιο που διάβασαν, ή να παίξουμε το παιχνίδι Αλφαβητάρι της ιστορίας (αναζητήστε το ως δραστηριότητα 9 στη σελίδα Φιλαναγνωσία) ώστε με έναν από τους δύο τρόπους, να ενημερωθεί η τάξη για το περιεχόμενο των κεφαλαίων που δεν διάβασε.

πηγή

Μια και τα πιράνχας παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιστορία, μια δημιουργική ιδέα για χειροτεχνία, θα ήταν να κατασκευάσουμε γωνιακούς σελιδοδείκτες που να θυμίζουν τα ποταμίσια αυτά τερατάκια. Για να το καταφέρουμε αυτό θα χρειαστούμε είτε

• έναν φάκελο του οποίου θα κόψουμε τη γωνία και στη συνέχεια θα τη ζωγραφίσουμε

είτε τα εξής υλικά: 

• αυτό το πατρόν που εκτυπώνουμε σε χαρτόνι
  
• ψαλίδι
• χρώματα
• κόλα στικ
• λίγο διακοσμητικό χαρτί 

Στη συνέχεια, ακολουθούμε τις απλές οδηγίες που δίνονται εδώ για να τα διακοσμήσουμε σύμφωνα με το γούστο μας, και οι σελιδοδείκτες μας είναι έτοιμοι!

Σελιδοδείκτες πιράνχας - τερατάκια! (πηγή)

Το αγόρι που κολύμπησε με τα πιράνχας