Κυνηγώντας το Μαμούθ

Υπόθεση

Εξαιτίας λανθασμένων υπολογισμών του μάγου της, Ογκόν, μια προϊστορική φυλή αιφνιδιάζεται από τον ερχομό του χειμώνα και αναγκάζεται να τον περάσει αποκλεισμένη σε μια χιονισμένη κοιλάδα. Όταν οι κυνηγοί της αντικρίζουν για πρώτη φορά μαμούθ, αποφασίζουν χωρίς δεύτερη σκέψη να το οδηγήσουν στον κοντινό βάλτο, όπως κάνουν με τα μικρότερα θηράματα. Η επιχείρησή τους στέφεται με επιτυχία, μέχρι τη στιγμή που μια αγέλη πεινασμένων λύκων εμφανίζεται στον ορίζοντα...

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Στέφανο Μπορντιλιόνι (Stefano Bordiglioni) 
Μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Εικονογράφηση: Φαμπιάνο Φιορίν (Fabiano Fiorin)
ISBN: 978-960-04-4513-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 50
Τιμή: περίπου 5 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Ευχαριστούμε τον εκδοτικό οίκο για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Στιλιζαρισμένη μίνι περιπέτεια από τη σειρά Ιστορίες πριν από την Ιστορία, που μας ταξιδεύει στον κόσμο των προϊστορικών ανθρώπων. Η μετάφραση μπορεί σε κάποια σημεία να μοιάζει αποσπασματική, μας μεταφέρει όμως το κείμενο με απλότητα και ζωντάνια. Η πλοκή χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια μικρού μεγέθους (6 έως 10 μικρών σελίδων με μεγάλα στοιχεία) που διαβάζονται ευχάριστα. Μέσα στο κείμενο βρίσκουμε αρκετές πληροφορίες για την εποχή των σπηλαίων, την οποία οι μικροί αναγνώστες μπορούν να προσεγγίσουν χωρίς κόπο, αφού οι χαριτωμένοι μικροί ήρωες και η εξαιρετικά ελκυστική εικονογράφηση, κάνουν το βιβλίο να θυμίζει πολύχρωμο κόμικ. Μέσα από τον συνδυασμό των παραπάνω στοιχείων, διαμορφώνεται τελικά ένα, αρκετά εμπορικό μεν, αλλά και ωφέλιμο προϊόν για τους μαθητές των πρώτων τάξεων του δημοτικού.  

Πληροφορίες για την προϊστορική εποχή Ελκυστική εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα
Προϊστορία, Διαφορετικότητα, Ισότητα Φύλων, Γενναιότητα, Φιλία

Εικονογράφηση
Πολύχρωμα σχέδια σε κάθε σελίδα κάνουν το βιβλίο να θυμίζει κόμικ και μετατρέπουν την ανάγνωσή του σε μια ευχάριστη δραστηριότητα για τους μικρούς μαθητές.

Απόσπασμα

Μέσα από τη σπηλιά όπου είχαν βρει

καταφύγιο, οι γυναίκες και οι άντρες

της φυλής του Κόραν κοίταζαν το χιόνι

που έπεφτε. Νόμιζαν ότι, προτού

ξεκινήσουν για άλλους, πιο ζεστούς τόπους,

θα έμεναν ακόμη ένα φεγγάρι σ’ αυτή την κοιλάδα.

Για κακή τους τύχη, όμως, τους αιφνιδίασε ο χειμώνας.

Ο Κόραν, ο αρχηγός της φυλής, καθισμένος δίπλα στη φωτιά, έβραζε από θυμό.

- Όγκον, μας είπες ότι στο όνειρο που είδες

ένα ελάφι σού έλεγε ότι εδώ θα βρίσκαμε κυνήγι

για πολλές μέρες ακόμη.

Ο Όγκον, ο σαμάνος της φυλής, κοίταζε το χιόνι

τρομοκρατημένος. Δε φοβόταν για τη ζωή του.

Άλλωστε δεν υπήρχε περίπτωση να τον σκοτώσουν

για ένα όνειρο. Φοβόταν, όμως, για την εξουσία του.

Αν οι άντρες και οι γυναίκες της φυλής δεν τον

εμπιστεύονταν πια, θα έχανε τη θέση του και δε θα

 ήταν πλέον ο αξιοσέβαστος, ο φοβερός και τρομερός

σαμάνος που όλοι γνώριζαν.

- Κάποιες μυστηριώδεις δυνάμεις μ’ έσπρωξαν στο λάθος.

Το ελάφι ήταν το πνεύμα του ψεύδους, και νομίζω πως ξέρω

γιατί με ξεγέλασε.

Και με τα λόγια αυτά, ο Ογκόν έδειξε το Σατού,

ένα οκτάχρονο αγοράκι με ένα γαλάζιο κι ένα καφετί

μάτι κι ένα χέρι πιο κοντό και πιο αδύναμο από το άλλο.

- Εξαιτίας του τα πνεύματα δε βοηθάνε τη φυλή μας.

Ο Σατού σίγουρα είναι η προσωποποίηση του κακού.

Τα μάτια του και το χέρι του αποδεικνύουν

ότι είναι ένα τέρας που θα σπείρει το θάνατο

και τη συμφορά. Ας τον θυσιάσουμε για να μας

ξαναδούν τα πνεύματα με καλό μάτι!

Ένας δυο άντρες και μερικές γυναίκες συμφώνησαν

μουγκρίζοντας, όμως ο Κόραν, ο αρχηγός της φυλής,

κούνησε αρνητικά το κεφάλι του.

- Ο Σατού είναι παιδί, και σ’ αυτή τη φυλή,

σ’ το έχω ξαναπεί, δεν πρόκειται να θυσιαστεί κανείς.

Όμως ο Ογκόν δεν το έβαλε κάτω. Άρπαξε από το χέρι

το Σατού και σχεδόν τον σήκωσε στον αέρα.

- Κοίταξέ τον, Κόραν. Είναι πολύ αδύναμος

και δεν πρόκειται να γίνει ποτέ κυνηγός.

Είναι ένα περιττό στόμα που κλέβει το φαγητό μας.

Ο Σατού έβαλε τις φωνές από την έκπληξή του·

δευτερόλεπτα μετά και Ογκόν έσκουξε, αλλά από πόνο.

Η Άουα, ένα δεκάχρονο κοριτσάκι, φίλη του Σατού,

είχε χιμήξει επάνω του και του δάγκωνε το χέρι,

αναγκάζοντάς τον να αφήσει ελεύθερο το αγόρι.

Ο Σατού κύλησε στο έδαφος και κούρνιασε

σε μια σκοτεινή γωνιά της σπηλιάς,

μακριά από τη φωτιά. Την ίδια στιγμή,

η Άουα εκμεταλλεύτηκε το πανδαιμόνιο

για να κρυφτεί πίσω από την Αντάι, τη μητέρα της.

Ο σαμάνος, που έβραζε από θυμό, άρπαξε το πέτρινο μαχαίρι του.

- Μικρή ύαινα, τώρα θα σου δείξω εγώ!
είπε κι έκανε να κινηθεί απειλητικά προς
την Αντάι και την Άουα.

Όμως, πριν καλά καλά προλάβει να προχωρήσει, 
ένιωσε τη λόγχη του Κόραν στο στήθος του.

- Τράβα να κοιμηθείς και να δεις κανένα όνειρο, σαμάνε, 
είπε ο αρχηγός με απειλητικό ύφος. Και φρόντισε αυτή τη φορά
να μη σου πουν ψέματα τα πνεύματα, αλλιώς η φυλή θα κινδυνεύσει
να πεθάνει απ' την πείνα και το κρύο. 

Ο Ογκόν κοίταζε την αιχμηρή πέτρινη λόγχη στο στήθος του.
Ήξερε καλά πως με μία μόνο κίνηση ο Κόραν θα μπορούσε
να τον στείλει στον άλλο κόσμο. Κατέβασε το πέτρινο μαχαίρι
και, κατάχλωμος από φόβο, προσπάθησε να χαμογελάσει.

- Δεν το ήθελα, Κόραν. Αφού ξέρεις ότι εγώ ποτέ δεν θα...
Να τον φοβίσω ήθελα μόνο, είπε και άρχισε σιγά σιγά 
να οπισθοχωρεί. 

Σχόλιο

Πολλά τα μαμούθ που έχουμε συναντήσει ως τώρα κατά την περιήγησή μας στην παιδική λογοτεχνία. Άλλα φιλικά όπως εκείνο του Τότο, άλλα εξαγριωμένα από τα πειράματα επιστημόνων κι άλλα με περιορισμένο ρόλο, όπως αυτά στον τίτλο του βιβλίου της Κίρας Σίνου. Το μαμούθ αυτής της ιστορίας ανήκει μάλλον στην τρίτη κατηγορία, αφού προλαβαίνει να κάνει αισθητή την παρουσία του μόνο στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου. Μεγάλο και μαλλιαρό, χάνει τη ζωή του από τους κυνηγούς, σώζοντας την φυλή του Κόραν από την πείνα. Ο θάνατός του, περιγράφεται μαρτυρικός: Το μαμούθ άρχισε να φωνάζει, όχι μόνο από πόνο, αλλά κυρίως επειδή ένιωθε πως πλησίαζε το τέλος του. Έκανε αμέτρητες προσπάθειες να ελευθερωθεί, αλλά οι κινήσεις του γίνονταν όλο και πιο αργές. Τα τραύματά του ήταν βαθιά και οι δυνάμεις του το εγκατέλειπαν. Ο Κόραν και οι άλλοι κυνηγοί περίμεναν να ξεψυχήσει... Η γλαφυρή αυτή περιγραφή, όπως και άλλα σημεία (βλ. απόσπασμα) όπου η απειλή βίας ή θανάτου ανάμεσα σε πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες είναι άμεση, μπορεί να αποδίδει ως έναν βαθμό το κλίμα της προϊστορικής εποχής, θεωρώ όμως ότι θα μπορούσε να ενοχλήσει ή να μεταφέρει λάθος μηνύματα στους λιγότερο ώριμους μαθητές της Α' τάξης.

προϊστορικό μαχαίρι από πυρόλιθο (πηγή)

Η αγενής συμπεριφορά του Κόραν προς τον σαμάνο της φυλής Ογκόν (βλ. απόσπασμα), παρότι μπορεί να ξενίσει, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί εξωπραγματική, ούτε για τα ήθη της εποχής των σπηλαίων, ούτε και για τα σύγχρονα. Όταν η πολιτική/στρατιωτική εξουσία συγκρούεται με τη θρησκευτική, ακούγεται μάλλον φυσικό το χρήμα και τα όπλα να υπερέχουν της δύναμης του πνεύματος.  

Θυμίζουμε ότι στο πρώτο έργο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, την Ιλιάδα, το σκηνικό ανοίγει με τον Αγαμέμνονα να απειλεί δημόσια τον ιερέα Χρύση, (Α 26-32) με λόγια που αρκετά ελεύθερα θα μπορούσαν να αποδοθούν κάπως έτσι: μη σε ξαναπετύχω γέρο κοντά στα πλοία, γιατί η αγιαστούρα δε θα σε βοηθήσει(...) αλλά φύγε, μη μ' ερεθίζεις, αν θέλεις σώος να γυρίσεις. Λίγο αργότερα, είναι σειρά του μάντη Κάλχα να αρχίσει να τρέμει από φόβο, μήπως ο χρησμός του προσβάλλει τον αρχηγό των Αχαιών (Α 80): Πανίσχυρος ο βασιλιάς, όταν με άνδρα μικρότερο θυμώσει, μεμψιμοιρεί, και ζητάει την προστασία του Αχιλλέα προκειμένου να μιλήσει.

Οι σωστές προβλέψεις είναι αυτές που δίνουν πλούτο και κύρος στους μάντεις κάθε εποχής (βλ. καφετζούδες, στοιχηματζήδες, συμβούλους επενδύσεων, πολιτικούς, κτλ.). Υπάρχουν όμως και οι λανθασμένες (βλ. μετεωρολογικές), οι οποίες όταν κάνουν την εμφάνισή τους, μπορεί να τους οδηγήσουν σε αμφισβήτηση και αποκαθήλωση (όπως φοβάται ο Ογκόν στο απόσπασμα). Θυμίζουμε μια ιστορία που μας μεταφέρει ο Πλούταρχος (πηγή) από την πολιορκία της Τύρου: όταν ο μάντης Αρίστανδρος προέβλεψε (εξετάζοντας τις θυσίες) ότι η πόλη θα έπεφτε σε ελληνικά χέρια πριν τελειώσει ο μήνας, οι Μακεδόνες στρατιώτες άρχισαν να τον χλευάζουν και να τον περιγελούν, γιατί η μέρα που διήνυαν ήταν ήδη η τελευταία του μήνα. Ο Αλέξανδρος προσπάθησε να τον προστατέψει αλλάζοντας την επίσημη ημερομηνία (!), τέχνασμα που όμως τελικά δεν φάνηκε να χρειάζεται, αφού με μια ξαφνική έφοδο η Τύρος έπεσε και η πρόβλεψη δικαιώθηκε. 

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, εμπνευσμένοι από το βιβλίο, κατασκευάσαμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι πρόσθεσης, ομαδικότητας, αλλά κυρίως τύχης, με τον ίδιο τίτλο. 

Τα υλικά που χρησιμοποιήσαμε ήταν:
10 ζάρια (1 μεγάλο κίτρινο, 1 κόκκινο, 1 πράσινο, 1 μπλε και 6 λευκά)
για το ταμπλό: ένα κόντρα πλακέ, κόλλα, χαρτί κανσόν, διακοσμητικό χόρτο
για τους κυνηγούς: play doh που στεγνώνει μόνο του, 3 ξύλινα σουβλάκια
για το μαμούθ: ένα πλαστικό μαμούθ (κάνει και αληθινό, αρκεί να το καλμάρετε)

Η υπόθεση έχει να κάνει με ένα μαμούθ που πηγαίνει να πιεί νερό. Η λιμνούλα βρίσκεται τρεις θέσεις μακριά του, οπότε το παιχνίδι διαρκεί τρεις γύρους. Τρεις ομάδες κυνηγών (η κόκκινη, η πράσινη και η μπλε) προσπαθούν να το πιάσουν πριν φτάσει εκεί.

Πώς παίζεται: σε κάθε γύρο, ο κάθε παίχτης ρίχνει μία φορά τα ζάρια του.

Το μαμούθ ρίχνει μόνο το μεγάλο κίτρινο ζάρι. Ο αριθμός που θα φέρει, πολλαπλασιάζεται επί δέκα και δείχνει την δύναμη του ζώου για τον γύρο.

Αν π.χ. ρίξει 5, η δύναμή του είναι 5x10=50

Ο κυνηγός κάθε ομάδας ρίχνει τρία ζάρια μαζί: ένα χρωματιστό (που αντιπροσωπεύει τον αρχηγό της ομάδας και το αποτέλεσμα που φέρνει πολλαπλασιάζεται επί δύο) και δύο λευκά. Αυτή είναι η δύναμη με την οποία χτυπούν οι κυνηγοί της ομάδας του.

Αν π.χ. ο κόκκινος αρχηγός φέρει 2 με το κόκκινο, 3 με το ένα λευκό και 5 με το άλλο, η δύναμή του είναι (2x2)+(3x1)+(5x1)= 12

Αν οι συνδυασμένες δυνάμεις των τριών ομάδων ξεπεράσουν αυτή του μαμούθ, το νικάνε. Το κρέας του (και τη νίκη) παίρνει η ομάδα του κυνηγού που πέτυχε το δυνατότερο χτύπημα.

Αν το μαμούθ ξεφύγει και στους τρεις γύρους, νικάει εκείνο και πίνει θριαμβευτικά το νεράκι του. Καλή διασκέδαση!

Κυνηγώντας το Μαμούθ

Μύθοι και Θρύλοι της Ρώμης

Υπόθεση

Ο κακός πρίγκιπας Αμούλιος κρατάει φυλακισμένο τον νόμιμο βασιλιά της Άλβας (Alba Longa) Νουμήτορα. Όταν η κόρη του τελευταίου φέρνει στον κόσμο δυο δίδυμα αγόρια, ο πρίγκιπας διατάζει να τα οδηγήσουν στο δάσος και να τα σκοτώσουν. Τα αδέλφια όμως απλώς εγκαταλείπονται στην όχθη του Τίβερη, όπου μια λύκαινα θα τα βρει και θα τα αναθρέψει. Ο Ρώμος και ο Ρωμύλος μεγαλώνουν, σύντομα αποκτούν φίλους ανάμεσα στους βοσκούς και τελικά αποκαθιστούν τον παππού τους στον θρόνο της Άλβα. Αποφασίζουν έπειτα να ιδρύσουν μια δική τους πόλη, όμως διαφωνούν για το πού θα τη θεμελιώσουν και πάνω στον τσακωμό ο Ρώμος σκοτώνεται. Ο Ρωμύλος ονομάζει τη νέα πόλη Ρώμη στη μνήμη του αδελφού του και φροντίζει με κάθε τρόπο να την κάνει πλούσια και ισχυρή. Λίγα χρόνια αργότερα όμως, όλοι σχεδόν οι κάτοικοί της είναι άντρες, κάτι που βάζει σε κίνδυνο το μέλλον της. Ο Ρωμύλος τότε χρησιμοποιεί ένα τέχνασμα για να κλέψει τις κοπέλες των γειτονικών πόλεων... τι πρόκειται άραγε να επακολουθήσει;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Καστανιώτης
Συγγραφέας: Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη
Εικονογράφηση: Αλέκος Φουντουκλής
ISBN: 978-960-03-3996-1
Έτος 1ης Έκδοσης: 1984 (επανέκδοση 2005)
Σελίδες: 204
Τιμή: περίπου 12 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική

Πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα, βασισμένο στις παραδόσεις γύρω από τη γέννηση της αιώνιας πόλης. Η γλώσσα της Μαυροειδή - Παπαδάκη είναι όπως πάντα καλοδουλεμένη και χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και λιτή λογοτεχνικότητα. Στο επίκεντρο της πλοκής βρίσκεται πάντα η Ρώμη, όμως ως κεντρικά πρόσωπα που δρουν συναντάμε άλλοτε τους δίδυμους ιδρυτές της Ρώμο και Ρωμύλο, και άλλοτε δυο άλλα αδέλφια, τους απλούς πολίτες Σέρβιο και Πλιστίνιο. Το κείμενο χωρίζεται σε 20 κεφάλαια με έκταση που κυμαίνεται γύρω στις 8-12 σελίδες. Το στήσιμο είναι τύπου "μπετόν" και δεν βοηθάει τους λιγότερο έμπειρους αναγνώστες, όμως η διαρκής δράση καταφέρνει να κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση περιορίζεται δυστυχώς στη διακόσμηση των τίτλων κάθε κεφαλαίου. Προτείνουμε το βιβλίο σε μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού και του Γυμνασίου που ενδιαφέρονται για τους Ρωμαίους και τη μυθολογία τους.

Καλοδουλεμένο κείμενο - ωραία γλώσσα Ενδιαφέροντες μύθοι που διαβάζονται ευχάριστα Πληροφορίες για την απαρχή του Ρωμαϊκού Πολιτισμού

«Αυστηρό» στήσιμο, δύσκολα κερδίζει τους μικρούς αναγνώστες Στα τελευταία κεφάλαια αντί κορύφωσης συναντάμε αποκλιμάκωση ενώ κυριαρχούν σκηνές με κοινωνικά γεγονότα

Αξίες - Θέματα

Οικογένεια, Φιλία, Ιστορία, Μύθοι, Γενναιότητα, Αλληλεγγύη, Ισότητα Φύλων, Δουλεία

Εικονογράφηση

Ουσιαστικά απούσα, περιορίζεται σε ένα ασπρόμαυρο σκίτσο που πλαισιώνει τον τίτλο κάθε κεφαλαίου, παραπέμποντας σε σκηνή λαϊκού θεάτρου σκιών.

Απόσπασμα

Έφτασε η άνοιξη. Τα χελιδόνια είχαν γυρίσει. Μαζί μ’ αυτά, γέννησε και η Σύρα το γιο της. Το παιδί γεννήθηκε κι η πρώτη κραυγή του αντήχησε καθαρή και μελωδική, σαν μια τρίλια χελιδονιού! Το μωρό ήταν παχουλό, ροδοκόκκινο κι όμορφο, κι ο Σέρβιος ήταν τόσο ευτυχισμένος. Το πήρε στα χέρια του και πήγε κοντά στην εστία, όπου έκαιγε πάντα η άγια φωτιά, και το παρουσίασε στους θεούς του σπιτιού. Ύστερα, το ξανάφερε στη μανούλα του.

Η Σύρα ήταν η πιο ευτυχισμένη γυναίκα του κόσμου. Θήλαζε το γιο της, τον κοίμιζε νανουρίζοντάς τον με λόγια αγάπης στην όμορφη κούνια που είχε φτιάσει γι’ αυτόν ο πατέρας του.

Όταν ήρθε η ένατη μέρα, ο Σέρβιος κάλεσε τους φίλους του να παραβρεθούν στη θρησκευτική τελετή.

Όλοι ήταν χαρούμενοι. Ακτινοβολούσαν απ’ τη χαρά τους ο Σέρβιος με τη Σύρα. Όλοι μαζί προσευχήθηκαν στους σπιτίσιους θεούς να πάρουν τα’ αγόρι στην προστασία τους, για να μεγαλώσει ωραίο, γερό και καλό, και να συνεχίσει τη γενιά σαν θα πέθαινε ο Σέρβιος. Και να μένει σ’ ετούτο το σπίτι προσφέροντας στους θεούς θυσίες και νεκρικές προσφορές στους γονείς του. Στους γονείς που, κι όταν θα πέθαιναν, θα ‘μεναν πάλι σε τούτο το σπιτικό σαν πνεύματα ευεργετικά. Η φλόγα έλαμπε, ξαναμμένη από το λάδι κι από το λίπος που έχυσε άφθονο ο Σέρβιος στη φωτιά.

- Ω, θεοί σπιτικοί! είπε. Φυλάγετε πάντα γερό το παιδί μου. Θεέ Φαμπουλίνε, ας είναι το πρώτο λογάκι του καλοσήμαδο· κι ας κοιμάται γαλήνια στην κούνια του, θεά Κούμπα, χωρίς να ταράζουν το γλυκό ύπνο του όνειρα κακά, Κι εσύ, ω, Εστία, θεά βασίλισσα του σπιτιού, γύριζέ το κοντά μας κάθε φορά που θα φεύγει, όπως το αρνάκι και το μικρό χελιδόνι.

Πλούσιο στρώθηκε ύστερα το τραπέζι κι οι καλεσμένοι χόρτασαν από φαγιά και πιοτά.

Όλοι έφυγαν κατά το βραδάκι. μέσα στο σπίτι έμεινε η φωτιά, που η καλή νοικοκυρά δεν την άφηνε ποτέ να σβήσει. Έμειναν οι υπηρέτες και μια μητέρα κι ένας πατέρας ευτυχισμένοι, μ’ ένα μωράκι στην κούνια.

Οι καλεσμένοι, που γύρισαν οι περισσότεροι σε άδεια κι έρημα σπίτια, χωρίς γυναίκα, χωρίς παιδιά, χωρίς φωτιά στην εστία, μακάριζαν από την καρδιά τους τον Σέρβιο που είχε οικογένεια.

Ο καιρός περνούσε. Το αγόρι το ονόμασαν Λικίνιο. Όμορφο, όλο μεγάλωνε, άρχισε να βοηθάει τον πατέρα του στο εργαστήρι και τη μάνα του σαν ξεφούρνιζε τα ψωμιά. Έτρεχαν οι γυμνές και γεροδεμένες γαμπίτσες πάνω στα μικρά ξυλοπέδιλα. Είχε συνηθίσει αυτή τη δουλειά, κι η μυρουδιά του ζεστού και καλοψημένου ψωμιού έκανε τα δυο ρουθουνάκια ν’ ανοίγουν από ευχαρίστηση. Ύστερα, μέσα στο φούρνο βρισκόταν πάντα κι ένα λαδοκούλουρο που μοσκοβολούσε περισσότερο από τα’ άλλα, κι αν ήταν φρόνιμος η μητέρα θα του έκοβε ένα κομμάτι.

Και να το ωραίο ξανθό ψωμί που βγαίνει από το φούρνο ζεστό κι αφράτο. Πριν πάει στο φούρνο, ήταν μια ζύμη άσπρη και μαλακή που κανείς δεν μπορούσε να τη φάει. Μα η φωτιά την είχε τώρα αλλάξει, της είχε δώσει μια νοστιμάδα και μια μυρουδιά που δεν είχε πρωτύτερα. Η φωτιά είναι δώρο του θεού, το ίδιο και το σιτάρι. Πρέπει να λέμε «ευχαριστώ» στους καλούς θεούς που μας κάνουν τέτοια δώρα. Κι ο Λικίνιος δεν ξεχνά ποτέ να το λέει. Η μητέρα του τού είχε μάθει πώς να σηκώνει ψηλά τα χεράκια και να μιλά στους θεούς που αγαπούν τα καλά παιδιά.

Η Σύρα όλο και βγάζει ψωμιά απ’ το φούρνο και τα δίνει ένα ένα στο μικρό Λικίνιο να τ' αραδιάζει στη σανίδα που έχει επίτηδες ετοιμάσει. Στο τέλος –γιατί, αλήθεια, το άφησε στο τέλος;- να και το λαδοκούλουρο που γέμισε μοσκοβόλημα ολόγυρα τον αέρα!

- Μανούλα, ένα κομμάτι για το Λικίνιο;

- Πρώτα στη θεά του σπιτιού, αγόρι μου.

Κι η Σύρα δίνει στο γιο της μια φετίτσα καλοψημένη. Με πολύ σεβασμό, πλησιάζει ο Λικίνιος την εστία όπου η Σύρα διατηρεί πάντα άσβεστη τη φωτιά και ρίχνει τη φέτα το ζεστό κουλούρι. Τρεμοσβήνει η φλογίτσα κι ύστερα ανάβει ζωηρότερη καθώς καίγεται το λάδι. Το σπίτι φωτίζεται μια στιγμή με τη ζωηρή λάμψη της, θεά του σπιτιού η Εστία, δείχνει έτσι πως είναι ευχαριστημένη που δεν την ξέχασαν.

- Προστάτευε το σπιτάκι μας κι όσους ζουν μέσα σ’ αυτό, μουρμουρίζει η Σύρα. Κάνε ευτυχισμένες όλες τις μέρες μας και αγαθές τις πράξεις μας. Δίνε υγεία στο παιδί μας, να ζήσει να σε τιμά και ν’ αφήσει παιδιά και παιδιά των παιδιών του για να διαιωνίζουν την άγια λατρεία σου.

Έτσι παρακαλούσε η Σύρα και ο μικρός Λικίνιος ξανάλεγε όσα λόγια πρόφταινε απ’ το στόμα της.

Σχόλιο
Η συγγραφέας επιλέγει μερικούς από τους πιο όμορφους μύθους - θεμέλια του ρωμαϊκού πολιτισμού και τους παραθέτει γραμμικά ώστε να μπορούν να διαβαστούν σαν μια ενιαία ιστορία. Έτσι οι αναγνώστες αποκτούν μια βασική ιδέα για τα γεγονότα που αναφέρονται στην ίδρυση της Ρώμης και τα πρώτα της χρόνια. Να επισημάνουμε εδώ ότι μπορεί τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο να αποτελούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία μύθους (όπως αναφέρει και ο τίτλος του βιβλίου), αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στερούνται εντελώς ιστορικής βάσης. Για παράδειγμα, η χρονολογία ίδρυσης της Ρώμης το 753 π.Χ. επιβεβαιώθηκε ως έναν βαθμό από ευρήματα ανασκαφών του αρχαιολόγου Andrea Carantini. Στις 21 Απριλίου κάθε χρόνου, ημέρα που οι Ρωμαίοι τιμούσαν τον θεό-προστάτη των κοπαδιών Πάλη (Pales) και θεωρούν ότι θεμελιώθηκε η πόλη τους, οι μεσημεριανές ακτίνες του ήλιου που μπαίνουν από την οροφή του Πανθέου φωτίζουν την είσοδο του μνημείου. (Σύμφωνα με άρθρο του The_Telegraph η είσοδος φωτίζεται στις 12 το μεσημέρι κατά την εαρινή ισημερία στα τέλη Μαρτίου, ενώ στις 21 Απριλίου το φως χτυπάει λίγο πιο ψηλά, στη μεταλλική μάσκα πάνω από την πύλη).

ο ήλιος που μπαίνει από τον οφθαλμό στην οροφή του,
λούζει την είσοδο του Πανθέου στις 21 Απριλίου κάθε χρόνο (πηγή)

Κατά τα άλλα, οι μύθοι των Ρωμαίων είναι βολικά κατασκευασμένοι με τρόπο που να αποδίδουν στους προγόνους του θεϊκή καταγωγή, να τους συνδέουν απευθείας με τους Έλληνες αλλά και να δικαιολογούν διάφορες πολιτικές που υιοθέτησαν. Έτσι π.χ. ο Ρέμος και ο Ρωμύλος είναι ταυτόχρονα γιοί του Άρη και απόγονοι του Αινεία. Τα δύο αγαπημένα αδέλφια και ιδρυτές της Ρώμης, θυμίζουν σε αρκετά σημεία τους Διόσκουρους, δυο άλλους γενναίους και ενάρετους της μυθολογίας, για τους οποίους εξάλλου υπήρχε και ιερό (Tempio dei Dioscuri) στην περιοχή της Ρωμαϊκής Αγοράς. Η αρπαγή των Σαβίνων γυναικών από τους Ρωμαίους ιππείς, θυμίζει ως έναν βαθμό την αρπαγή των γυναικών των Λαπίθων από τους Κενταύρους κατά τους γάμους του Πειρίθοου με την Ιπποδάμεια. Ενώ η κατάληψη του φρουρίου του Καπιτωλίου από τους Σαβίνους με προδοσία της Ταρπηίας, κόρης του φρουράρχου, θα θυμίσει σε κάποιους την άλωση της Κορίνθου από τον Δωριέα Αλήτη (που τον αναφέραμε και στην ιστορία του Κόδρου) χάρη στην προδοσία της κόρης του Κρέοντα, κτλ.

Η Ταρπηία θάβεται κάτω από τις ασπίδες των Σαβίνων,
πληρώνοντας το τίμημα για την προδοσία της

Χρήση στην Τάξη

Στην τάξη, το βιβλίο μπορεί να μας δώσει αφορμή για διάφορες δραστηριότητες:

Στο μάθημα της Γλώσσας, μια ομάδα μαθητών αναλαμβάνει από ένα κεφάλαιο του βιβλίου. Αφού το διαβάσουν, τα παιδιά γράφουν την περίληψή του, δίνουν έναν νέο τίτλο και το χωρίζουν σε σκηνές για να το παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους μέσα από ζωγραφιές, παντομίμα ή όποιον άλλον τρόπο επιθυμούν.

Στα Μαθηματικά, θα μπορούσαμε να διδαχθούμε τους λατινικούς αριθμούς μέχρι το 20. Είναι αρκετά εύκολο και συνήθως διασκεδαστικό για τα παιδιά. Εμείς χρησιμοποιήσαμε τον μαυροπίνακα, για τους λάτρεις όμως των νέων τεχνολογιών υπάρχουν flashcards και σχετικά βίντεο στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες.

Στα Θρησκευτικά: Ένα κράτος όπου οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι... ίσως σε κάποιους θυμίσει τις ΗΠΑ του Αβραάμ Λίνκολν. Πώς θα σας φαινόταν ένα κράτος σήμερα όπου όλοι θα ήταν απαλλαγμένοι από φόρους και υποχρεώσεις; Ελεύθεροι να ζήσουν τη ζωή τους; Και ποιες ανάγκες έκαναν τη Ρώμη στη συνέχεια να ασπαστεί τη δουλεία; Μήπως άραγε και το κράτος του Αριστόνικου (για τον οποίο θα μιλήσουμε τον επόμενο μήνα) θα είχε την ίδια κατάληξη μετά από χρόνια;

Για το μάθημα της Ιστορίας, πέρα από μια ψηφιακή παρουσίαση της αρχαίας Ρώμης (όπου καλό είναι να έχουμε προετοιμαστεί για κάποια από τα μνημεία που παρουσιάζονται) θα μπορούσαμε βασιζόμενοι στο κεφάλαιο "Οι Έλληνες κατακτούν τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό τους" να κάνουμε μια αναφορά στους θεούς και το αλφάβητο των Ελλήνων και το πώς αυτά πέρασαν στη ρωμαϊκή κουλτούρα και τον σύγχρονο Δυτικό κόσμο. Ας μην ξεχνάμε και την περιοδική έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο "Το κοινό πεπρωμένο Ελλάδας και Ιταλίας" η οποία λήγει στο τέλος του μήνα (31 Οκτωβρίου 2014).

Στα πλαίσια της Γεωγραφίας, μπορούμε να εντοπίσουμε τη Ρώμη στον ευρωπαϊκό χάρτη. Στη συνέχεια διαβάζοντας για τους λόφους της στο βιβλίο και μελετώντας τον χάρτη που ακολουθεί, μπορούμε να συζητήσουμε για το παρωνύμιό της "επτάλοφος", το οποίο πέρασε αργότερα και στην Κωνσταντινούπολη. Κάποιοι Αθηναίοι καλούν και τη δική μας πόλη "επτάλοφο"... Μπορούμε μήπως να σκεφτούμε επτά λόφους της Αθήνας;

Η περιοχή της Ρώμης την εποχή που θεωρείται πως θεμελιώθηκε (753 π.Χ.)
- στα ελληνικά τα ονόματα των τριών λόφων που αναφέρονται στο βιβλίο

Στα εικαστικά, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε δύο πίνακες ζωγράφων από διαφορετικές εποχές και σχολές με θέμα την αρπαγή των Σαβίνων γυναικών. Μπορούμε να βρούμε κοινά στοιχεία και διαφορές μεταξύ τους; Διαβάζουμε το σημείο όπου περιγράφεται η σκηνή στο κεφ. 12 του βιβλίου και προσπαθούμε με τη σειρά μας να ζωγραφίσουμε το συμβάν!

Nicolas Poussin 1634

Pablo Picasso 1962

Ο παρακάτω πίνακας του David, αναφέρεται σε κάποιο άλλο επεισόδιο της διήγησης από την ίδια ιστορία. Μπορείτε να καταλάβετε σε ποιο;

Louis David 1799

Μύθοι και Θρύλοι της Ρώμης

Ο έμπορος της Βενετίας

Υπόθεση

Η όμορφη και πλούσια Πόρσια ζει σε μια έπαυλη κοντά στη Βενετία του παλιού καιρού. Πολλοί έρχονται ως εκεί να τη ζητήσουν για γυναίκα, κανείς όμως δεν καταφέρνει να περάσει τη δοκιμασία των τριών κουτιών που έχει σκεφτεί ο πατέρας της. Την τύχη του θέλει να δοκιμάσει και ο ευγενικός Μπασάνιο, καθώς όμως είναι πολύ φτωχός, ζητάει για να ταξιδέψει δανεικά από τον φίλο του Αντόνιο. Ο Αντόνιο με τη σειρά του, ζητάει τα χρήματα από τον τραπεζίτη Σάιλοκ, που τον δανείζει με έναν όρο: Αν δεν επιστρέψει το χρέος σε τρεις εβδομάδες, να του κόψει ένα κιλό κρέας από το μέρος δίπλα στην καρδιά! Ο Μπασάνιο χάρη στη συμφωνία του φίλου του ταξιδεύει, περνάει τη δοκιμασία και παντρεύεται την Πόρσια... λίγο καιρό αργότερα όμως, λαμβάνει μήνυμα ότι ο Αντόνιο κινδυνεύει επειδή δεν ξεπλήρωσε το δάνειο. Τρέχει πίσω στη Βενετία, όπου ο Σάιλοκ ζητάει από το δικαστήριο να τηρηθεί η συμφωνία και δεν δέχεται τα χρήματα που καθυστερημένα του επιστρέφουν... θα καταφέρει άραγε ο Αντόνιο να σωθεί;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Σοφία Ζαραμπούκα (διασκευή από το έργο του Σαίξπηρ)
Εικονογράφηση: Σοφία Ζαραμπούκα
ISBN: 978-960-04-4476-6
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 16
Τιμή: 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: A', Β', Γ'
το αυθεντικό έργο στα αγγλικά εδώ ή εδώ

Ευχαριστούμε τον εκδοτικό οίκο για την προσφορά τριών αφισοβιβλίων στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Ανάλαφρη διασκευή του κλασικού έργου του Σαίξπηρ με τη μορφή αφισοβιβλίου. Η γλώσσα είναι απλή, απευθύνεται όμως περισσότερο σε παιδιά με κάποια εμπειρία στα κείμενα, καθώς το λεξιλόγιο, η δομή των προτάσεων και οι 1000 περίπου λέξεις που απαρτίζουν το κείμενο ίσως δυσκολέψουν τα πρωτάκια. Επιπλέον εμπόδια, θα μπορούσαν να αποτελέσουν η «σοβαρότητα» της υπόθεσης, αλλά και κάποια αποσπασματικότητα που προκύπτει από την απόδοση της ιστορίας σε λίγες γραμμές. Η προσεγμένη έκδοση, η πλούσια εικονογράφηση και η ευελιξία στη χρήση της νέας φόρμας, αποτελούν σίγουρα μεγάλα πλεονεκτήματα του αφισοβιβλίου. Το συγκεκριμένο το προτείνουμε στους μαθητές όλων των "μικρών" τάξεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και τα μεγαλύτερα παιδιά δεν θα ωφεληθούν αξιοποιώντας το σε δραστηριότητες. Οι μαθητές και μαθήτριες που θα αγαπήσουν τον Έμπορο της Βενετίας, ίσως στο μέλλον νιώσουν μέσα τους ένα επιπλέον κίνητρο για να ασχοληθούν με την λογοτεχνία ή τη δικηγορία.

Ενδιαφέρουσα υπόθεση με ανατροπές, μεστή πλοκή Πληροφορίες για την ζωή στην Αναγέννηση Δίνεται βάρος στην αξία της φιλίας και της δικαιοσύνης «Παιχνιδιάρικη» νέα φόρμα που προσφέρει πολλές δυνατότητες

Σημεία στην υπόθεση χρειάζονται προσοχή στην αντιμετώπιση

Αξίες - Θέματα
Φιλία, Αγάπη, Ιστορία, Περιπέτεια, Νόμος, Δικαιοσύνη, Παραμύθι, Θέατρο

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν η μεταμφιεσμένη Πόρσια καταφέρνει να σώσει τον καλό της μπροστά στο δικαστήριο!

Εικονογράφηση
Ολόκληρη η μία πλευρά της αφίσας είναι γεμάτη σκίτσα με έντονα χρώματα, ενώ και από την ασπρόμαυρη πλευρά του κειμένου, η μισή σελίδα καταλαμβάνεται από σχέδια της δημιουργού.

Απόσπασμα
Πριν από πολλά χρόνια, μπορεί και χίλια,

ζούσε κοντά στην πιο όμορφη πόλη της Ιταλίας,

τη Βενετία, μια κόρη που την  έλεγαν Πόρσια.

Ο πατέρας της, όταν ήρθε η ώρα να την

παντρέψει, κάλεσε τον πιο σπουδαίο

αρχιτέκτονα της εποχής, τον Παλάντιο,

να της χτίσει ένα παλάτι.

Πολλοί νέοι ήρθαν να τη ζητήσουν.

Ανήσυχος ο πατέρας της μήπως ο λόγος

που καταφτάνανε τόσοι γαμπροί

ήταν τα πλούτη και το λαμπρό σπίτι,

σκέφτηκε να τους δοκιμάζει.

Έφτιαξε λοιπόν τρία κουτιά.

Ένα χρυσό, ένα ασημένιο και ένα μολυβένιο.

Στο χρυσό επάνω έγραψε: «Όποιος με διαλέξει

θα κερδίσει αυτό που οι περισσότεροι άντρες

επιθυμούν».

Στο ασημένιο: «Όποιος με διαλέξει

θα λάβει αυτό που του αξίζει».

Και στο μολυβένιο: «Για να πάρεις, πρέπει

να ξέρεις να προσφέρεις».

Μέσα σ’ αυτό το τελευταίο έβαλε ένα

μικρό ζωγραφιστό πορτρέτο της κόρης του.

Όποιος το διάλεγε θα κέρδιζε την Πόρσια

για γυναίκα του.

Από τη Δύση και την Ανατολή έφτασαν

παλικάρια έτοιμα να δοκιμάσουν

την τύχη τους.

το χρυσό ή το ασημένιο διάλεγαν όλοι

και έφευγαν απογοητευμένοι.

Ένας νέος από τη Βενετία, ο ευγενικός

Μπασάνιο, γνώριζε την Πόρσια από παιδί

και την αγαπούσε. Ήταν όμως φτωχός.

Δεν είχε χρήματα ούτε για να ταξιδέψει

ως το Μπελμόντ, την πόλη όπου ζούσε η Πόρσια.

Σκέφτηκε λοιπόν να ζητήσει δανεικά από

τον φίλο του Αντόνιο, που ήταν έμπορος γνωστός

στη Βενετία. Όμως, ενώ υπήρχανε πλοία του

που ταξίδευαν γεμάτα χρυσό, δε θα έφταναν

στο λιμάνι πριν περάσουν δύο μήνες.

- Μη στεναχωριέσαι, θα δανειστώ εγώ

από τον τραπεζίτη Σάιλοκ και θα τα επιστρέψω

όταν φτάσουν τα καράβια μου, είπε ο καλός Αντόνιο.

Ο Αλέξης Μινωτής σηκώνει το μαχαίρι ως Σάιλοκ, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου το 1960 (Πηγή)

Σχόλιο

Το αφισοβιβλίο αποτελεί θεωρώ μια εξαιρετική νέα ιδέα για τον χώρο του παιδικού βιβλίου, αφού προσφέρει μια σειρά πλεονεκτήματα:

α. έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον μικρό αναγνώστη από ένα ήδη δεμένο βιβλίο, γιατί στο τέλος κάθε σελίδας τον βάζει στη διαδικασία να αναζητήσει την επόμενη. Στην αρχή η πρόκληση μπορεί να φανεί απαιτητική, αλλά σύντομα το παιδί καταλαβαίνει τη νόρμα που οφείλει να ακολουθήσει και στην ικανοποίηση του διαβάσματος προστίθεται εκείνη του επιτεύγματος.

β. περιέχει από τη φύση του μια δραστηριότητα βιβλιοδεσίας, που φέρνει τους αναγνώστες πιο κοντά στη διαδικασία δημιουργίας ενός βιβλίου. Με λίγη βοήθεια (η χρήση καρφίτσας μπορεί να αποδειχθεί προβληματική - ίσως θα μπορούσε να προτείνεται ή να συμπεριλαμβάνεται κάτι άλλο), και αφού εξοικειωθούν, τα παιδιά μπορούν να αρχίσουν να κατασκευάζουν δικά τους 16σέλιδα έργα.

γ. επιτρέπει εναλλακτικές χρήσεις στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς, αφού είναι αφίσα και βιβλίο ταυτόχρονα. Το παιδί μπορεί να διαβάζει και να χρωματίζει την ιστορία από τη μία πλευρά, ή να την αναδιηγείται με τη βοήθεια των εικόνων από την άλλη.

Σε σχέση με το αυθεντικό έργο, η διασκευή που παρουσιάζεται εδώ είναι απλοποιημένη και με μικρές αλλαγές. Ο αριθμός των χαρακτήρων είναι μειωμένος, ενώ εισάγεται και ένας από τα παραμύθια: μια νεράιδα - νονά (fairy godmother), αντικαθιστά τον υπηρέτη Μπαλτάζαρ και μεταμορφώνει την πρωταγωνίστρια σε νεαρό δικηγόρο. Η Ζαραμπούκα προσθέτει έτσι έναν τόνο μαγείας στην ιστορία, αφαιρεί όμως εξυπνάδα από την Πόρσια, αφού θέλει τη νεράιδα -ως αόρατη υποβολέα- να της ψιθυρίζει στο αυτί εκείνα που πρέπει να πει στο δικαστήριο... Μήπως το 1595 είχαν μεγαλύτερη πίστη στις δυνατότητες του «ασθενούς φύλου» απ' ό, τι στις μέρες μας;

Επιπροσθέτως, ο χαρακτήρας του αμείλικτου τοκογλύφου που είναι έτοιμος να πληρωθεί με ανθρώπινο κρέας, φαίνεται στο τέλος του έργου να τη γλιτώνει αρκετά φθηνά σε σχέση με αυτά που παθαίνει στην εκδοχή του Σαίξπηρ. Ούτε χάνει την περιουσία του από το δικαστήριο, ούτε υποχρεώνεται να αλλάξει θρήσκευμα, ούτε και το σκάει η κόρη του μαζί με τις οικονομίες από το σπίτι. Ακόμα κι έτσι όμως, ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι «ο κακός τιμωρήθηκε και η τάξη αποκαταστάθηκε» άρα το παραμύθι έχει αίσιο τέλος. Παράλληλα, τα παιδιά συνειδητοποιούν κάτι που στις μέρες μας φαίνεται (ακόμα) και από τα δελτία ειδήσεων: Πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι το να δανειζόμαστε από αιμοσταγείς τραπεζίτες που θέλουν να μας καταστρέψουν τη ζωή. Όσοι αιώνες και αν περνούν, κάποια θέματα μάλλον παραμένουν κλασικά.

Αναφορά στην εβραϊκή καταγωγή του Σάιλοκ, τα αντισημιτικά σχόλια που δέχεται αλλά και τον περίφημο μονόλογό του για τη διαφορετικότητα (Πράξη ΙΙΙ, Σκηνή Ι, 58- Δεν έχει ο Εβραίος μάτια;) δεν γίνεται καμία. Ούτε και στην φράση Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός (Πράξη ΙΙ, Σκηνή VII, 65, All that glisters is not gold) που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Ακόμα και στη διασκευή ωστόσο, προβάλλεται έντονα η αξία της φιλίας, αφού σε αρκετές περιπτώσεις και με τρόπο σαφή, διαβάζουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν στο έργο, γίνονται επειδή ο Αντόνιο προσπαθεί να βοηθήσει τον φίλο του. Στο τέλος μάλιστα της περιπέτειας, η Πόρσια υποδέχεται στην έπαυλή της τους δύο νέους λέγοντάς τους Ελάτε (...) να γιορτάσουμε τη νίκη της φιλίας. Μιλώντας για την έπαυλη της πρωταγωνίστριας, να αναφέρουμε ότι πολλοί μελετητές θεωρούν το Μπελμόντ ως τόπο παραμυθιακό, ως ουτοπία. Ένα εμπεριστατωμένο σύγχρονο άρθρο ωστόσο (εμένα με έπεισε), αποκαλύπτει ότι πιθανότατα πρόκειται για τη Villa Foscari, που βρίσκεται 10 μίλια από τη Βενετία, πάνω στον ποταμό Μπρέντα.

Οι τοποθεσίες στις οποίες εξελίσσεται η βασική πλοκή του έργου: Πάδουα (Padova), Μπελμόντ (Villa Foscari) και Βενετία

Χρήση στην τάξη
Ο έμπορος της Βενετίας μπορεί σαν έργο να είναι λιγότερο χιουμοριστικός από την Τέα τη Γοργόνα που κυκλοφορεί από την ίδια σειρά, μας δίνει όμως την ευκαιρία να ασχοληθούμε με τον μεγάλο δημιουργό William Shakespeare. Στα μικρότερα παιδιά μπορούμε να μιλήσουμε για τη ζωή και την εποχή του και να ζωγραφίσουμε τον ίδιο ή σκηνές από το παρόν και άλλα έργα του που έγιναν διάσημα (Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Άμλετ, Μακμπέθ...). Από τα μεγαλύτερα παιδιά, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε να "παίξουν" μπροστά στους συμμαθητές τους σκηνές από τον Έμπορο της Βενετίας ή άλλα έργα που θα διαλέξουν. Επίσης, ωφέλιμο θα ήταν να παρακολουθήσουμε σε βίντεο κάποια αποσπάσματα από θεατρικές, τηλεοπτικές ή κινηματογραφικές αποδόσεις του έργου, ώστε τα παιδιά να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με το κλασικό θέατρο.

Ο Σάιλοκ χάνει στο δικαστήριο, επειδή στη συμφωνία που υπέγραψε με τον Αντόνιο δεν είχε φροντίσει να καλύψει όλες τις λεπτομέρειες (έχει δικαίωμα να κόψει κρέας αλλά χωρίς να χυθεί αίμα). Με τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων, μπορούμε να συζητήσουμε για το πόσο σημαντικό είναι να προσέχουμε σε τι συμφωνούμε. Στη συνέχεια, αν οι μαθητές δείξουν σχετικό ενδιαφέρον, μπορούμε ανά ομάδες να επιχειρήσουμε να κατασκευάσουμε «πονηρά» συμβόλαια με τα οποία φαίνεται να δεσμευόμαστε σε κάτι, το οποίο όμως στην πράξη είναι αδύνατο να παραχωρήσουμε.

π.χ. στο διάλειμμα θα σας δώσουμε τη μπάλα μας! (όμως δεν διευκρινίσαμε σε ποιο διάλειμμα)
όποιος διαβάσει χωρίς ανάσα μια παράγραφο, είναι αρχηγός! (όμως χωρίς ανάσα δεν ακουγόμαστε)

Ο έμπορος της Βενετίας

Οι ιερές γάτες

Υπόθεση

Η μικρή Μαργαρίτα είναι λίγο κρυωμένη και κάθεται στο κρεβάτι αγκαλιά με την γάτα της. Η θεία Αναστασία, έρχεται να της κρατήσει παρέα και αρχίζει να της διαβάζει το νέο της ιστορικό διήγημα... Σε αυτό, παρακολουθούμε ένα άλλο κορίτσι, την Ιλιόνη από τη Μίλητο, να ταξιδεύει γύρω στα 550 π.Χ. μαζί με τον πατέρα της στη Ναυκράτη της αρχαίας Αιγύπτου. Εκεί, για όσες μέρες ο Κλέαρχος ασχολείται με τις εμπορικές του υποθέσεις, η κόρη του θα έχει χρόνο να γνωρίσει τον τόπο, να κάνει φίλους, αλλά και έρθει σε επαφή με ένα άγνωστο ζώο, τη γάτα. Λίγο πριν την επιστροφή τους, αποφασίζει μάλιστα να ταξιδέψει με τους νέους της φίλους στην πόλη Περ-Μπάστετ, για να παρακολουθήσει το μεγάλο πανηγύρι της θεάς γάτας!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Κίρα Σίνου
Εικονογράφηση: Σταύρος Παλαντσάς
ISBN: 978-960-04-1695-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2000
Σελίδες: 72
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε'

Κριτική

Συμπαθητικό διήγημα ιστορικής μυθοπλασίας από τη βιρτουόζο του είδους, αείμνηστη Κίρα Σίνου. Με γλώσσα απλή και κατανοητή, μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στην αρχαία Αίγυπτο, όπου θα γνωρίσουμε τα ήθη και έθιμα των κατοίκων της, αλλά και θα αναζητήσουμε τις απαρχές της σχέσης ανθρώπου και γάτας. Για να ξετυλίξει τον μύθο, η συγγραφέας επιλέγει την τεχνική του εγκιβωτισμού (ιστορία μέσα στην ιστορία) που χρησιμοποιεί με μαεστρία, κερδίζοντας από την αρχή τους αναγνώστες. Χωρισμός σε κεφάλαια δεν υπάρχει, όμως αντίστοιχο σκοπό εξυπηρετούν οι διακοπές (πέντε τον αριθμό) στην αφήγηση της θείας Αναστασίας, μέσα από τις οποίες παίρνουμε ανάσες και πληροφορούμαστε για διάφορα σχετικά θέματα: άλλοτε για την πόλη Ναύκρατη, άλλοτε για την ιστορία της γάτας, την θρησκεία των Αιγυπτίων, κτλ. Η έγχρωμη εικονογράφηση προσθέτει στην αισθητική αξία του βιβλίου και η έκδοση είναι γενικά προσεγμένη (καλό θα ήταν βέβαια να υπάρχει και αρίθμηση), ενώ στην τελευταία σελίδα θα βρούμε και βιβλιογραφία. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα το βιβλίο σε παιδιά των μεσαίων και μεγάλων τάξεων, ενώ σίγουρα οι φίλοι των κατοικίδιων αιλουροειδών και της αρχαιολογίας θα ενθουσιαστούν!

Απλή γλώσσα, στρωτή διήγηση Πληροφορίες για την αρχαία Αίγυπτο και την ιστορία της γάτας

Αξίες - Θέματα

Ιστορία, Αιγυπτιολογία, Περιπέτεια, Ζωοφιλία, Γάτες, Φιλαναγνωσία

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Το ταξίδι στο Νείλο και οι ιστορίες από την αιγυπτιακή μυθολογία!

Εικονογράφηση

Πολύχρωμα σκίτσα (ένα σε κάθε 3-4 σελίδες κειμένου) με στυλ που τείνει στο φωτορεαλιστικό. Συνοδεύουν με επιτυχία την ιστορία, βάζουν τους αναγνώστες στην ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και ξεκουράζουν το μάτι. Μικρή παρασπονδία, το ότι ενώ στην αφήγηση τα αιγυπτιακά πλοιάρια περιγράφονται με ζωηρόχρωμα πανιά, ο καλλιτέχνης τα αποδίδει με ολόλευκα.

Απόσπασμα
Ο δούλος οδήγησε την Ιλιόνη στην ξύλινη σκάλα. Εκείνη άρχισε να ανεβαίνει τα σκαλοπάτια, όμως κοντοστάθηκε όταν άκουσε τον Κίμωνα:

- Πώς και πήρες μαζί τη θυγατέρα σου σ’ ένα τόσο μακρινό ταξίδι, Κλέαρχε; Εσείς εκεί πίσω πιστεύετε πως οι γυναίκες όσα λιγότερα γνωρίζουν τόσο καλύτερες σύζυγοι γίνονται. Και σ’ ένα υπερπόντιο ταξίδι θα δει και θα μάθει ένα σωρό πράγματα. Δε φοβάσαι για την ηθική της;  πρόσθεσε, και η Ιλιόνη τον άκουσε να γελάει ειρωνικά.

- Δίκιο έχεις, Κίμωνα, αυτές τις βλακείες πιστεύουν στα μέρη μας, μα εγώ που γυρίζω τον κόσμο έχω αντίθετη γνώμη. Η αμόρφωτη γυναίκα δύσκολα κρατάει κοντά της το μορφωμένο άντρα. Μπορεί να γίνει καλή νοικοκυρά, μα δε θα γίνει ποτέ καλή σύντροφος. Δε θα έχει τι να πει, θα μιλά μόνο για τα παιδιά και το νοικοκυριό, και όσο για το αν θα είναι καλή μητέρα, κι αυτό είναι συζητήσιμο, γιατί ναι μεν θα μπορεί να μεγαλώσει τα παιδιά της, χωρίς να τους παρέχει όμως πνευματική τροφή.

- Θες να σου πω τη γνώμη μου; είπε σοβαρά ο Κίμων. Οι Έλληνες άντρες ακολουθούν αυτή τη γραμμή ίσως, χωρίς να το συνειδητοποιούν, από ένστικτο, γιατί φοβούνται τη γυναίκα, ξέρουν ότι κατά βάθος δεν υστερεί σε μυαλό από τους ίδιους, και την προτιμούν αμόρφωτη για να μη σηκώνει κεφάλι, σε αντίθεση με τους Αιγύπτιους, που πιστεύουν ότι η γυναίκα είναι ισότιμη με τον άντρα. Γνωρίζω καλά τους Αιγύπτιους τόσα χρόνια που ζω στη χώρα τους και ξέρω τον τρόπο που σκέφτονται.

- Και έχουν δίκιο, παραδέχτηκε ο Κλέαρχος. Ενώ αυτή η ανόητη ανατροφή που δίνουμε εμείς στις κόρες καλώς οικογενειών αναγκάζει τον άντρα να ψάξει έξω από το σπίτι για γυναικεία συντροφιά. και δε νομίζω απ’ αυτό να βγαίνει κερδισμένη η σύζυγος. Από αυτή την άποψη οι Αιγύπτιοι δίνουν πολύ πι σωστή ανατροφή στα κορίτσια τους. Κι εγώ την Ιλιόνη μου έτσι προσπαθώ να τη μεγαλώσω…

Στο κεφαλόσκαλο εμφανίστηκε η Αριστέα, η γυναίκα του Κίμωνα. Αφού αγκάλιασε και φίλησε την κοπέλα, φώναξε τις κόρες της και άρχισε να τις συστήνει μία μία:

- Αυτή είναι η Αλκμήνη, η πρώτη μου. Πρέπει να έχετε πάνω κάτω την ίδια ηλικία. Αυτή είναι η Εκάβη, αυτή η Λητώ, αυτή η Ροδώπις…

Άθελά της η Ιλιόνη έκανε μια κίνηση απορίας.

- Σου φαίνεται περίεργο το όνομα, ε; είπε η Αριστέα, που το παρατήρησε. Είναι αλήθεια πως είναι κάπως ασυνήθιστο, αλλά εδώ στην Αίγυπτο η Ροδώπις είχε αφήσει εποχή. Ήταν μια εταίρα από τη Θράκη που φημιζόταν για την ομορφιά της και ανήκε στον ίδιο αφέντη με τον Αίσωπο, εκείνον, ξέρεις, που έγραψε τους μύθους. Αργότερα έγινε φιλενάδα του φαραώ μας του Άμασι. την είδε κάποτε ο άντρας μου ο Κίμων και θαμπώθηκε από την ομορφιά της. Τώρα κατά πόσο είναι σωστό να δώσεις σ’ ένα κορίτσι το όνομα μιας εταίρας, έστω και καλλονής… Γι’ αυτό καλύτερα να ρωτήσεις τον πατέρα της που είχε αυτή την ιδέα…

Εκείνη τη στιγμή η Ιλιόνη πρόσεξε από την ανοιχτή πόρτα να μπαίνει ένα ζωάκι. δεν ήταν μεγαλόσωμο. Το λεπτοκαμωμένο αλλά νευρώδες σωματάκι του ήταν καστανοκόκκινο, με πιο σκούρες γραμμές, που ξεκινούσαν από τη ράχη του. Τα μάτια του έλαμπαν πιο πράσινα ακόμα μέσα στο κοκκινωπό τρίχωμα. Το ζωάκι σήκωσε τη λεπτή ουρά του κι άρχισε να τρίβεται στα πόδια της Αριστέας.

- Τι είναι αυτό; ρώτησε απορημένη η Ιλιόνη δείχνοντας το ζωάκι. Πρώτη φορά βλέπω τέτοιο ζώο.

Η Αλκμήνη την κοίταξε ξαφνιασμένη.

- Καλά, δεν έχεις ξαναδεί γάτα; απόρησε.

- Γάτα; Έτσι το λένε; Και γιατί το έχετε στο σπίτι σας;

- Γιατί έχουμε μια γάτα στο σπίτι μας; απόρησε με τη σειρά της η Αλκμήνη. Για να πιάνει τα ποντίκια, φυσικά. Εσείς, δηλαδή, στα δικά σας τα μέρη δεν έχετε ποντίκια;

- Και βέβαια έχουμε Μα εμείς έχουμε νυφίτσες για να τα πιάνουν.

- Καλά, θεία, διέκοψε πάλι τη θεία της η Μαργαρίτα, είναι δυνατό στις ελληνικές πόλεις να μη γνώριζαν τις γάτες; Αφού έχουμε ένα σωρό γάτες στην Ελλάδα.

- Δεν ήταν έτσι τα πράγματα στην αρχαιότητα, είπε εκείνη πάλι αφήνοντας το χειρόγραφό της. Στα ελληνικά σπίτια τα χρέη της γάτας εκτελούσαν τότε πράγματι οι νυφίτσες. Αυτές κυνηγούσαν τα ποντίκια. Οι γάτες δεν ήταν, βέβαια εντελώς άγνωστες, έχουμε ένα ανάγλυφο απότον 6ο αιώνα π.Χ. όπου τέσσερις νεαροί κομψευόμενοι Αθηναίοι βάζουν ένα σκύλο να τσακωθεί με μια γάτα. Όπως και ένα ερυθρόμορφο αγγείο, δηλαδή ένα αγγείο όπου οι φιγούρες είναι ζωγραφισμένες πάνω σε κόκκινο πηλό, του δεύτερου μισού του 4^ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στην Κάτω Ιταλία, κι εκεί δύο πολύ κομψές κυρίες παίζουν με μια γάτα κι ένα περιστέρι. Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλες παραστάσεις με γάτες. Όμως απ’ ό, τι φαίνεται, οι γάτες τότε σπάνιζαν ακόμα στην Ελλάδα. Ίσως να τις έφερναν από την Αίγυπτο και να κόστιζαν πολλά λεφτά. Μη βλέπεις που σήμερα έχει γεμίσει ο τόπος.

- Μα η δικιά μου η Πίσσα δεν είναι όποια κι όποια γάτα!

- Όχι, είναι πραγματικά πολύ όμορφη. Όλο ξεχνάω να σε ρωτήσω, γιατί την έβγαλες Πίσσα; Μόνο επειδή είναι μαύρη σαν πίσσα ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος;

- Δεν την έβγαλα εγώ έτσι. όταν μου τη χάρισε η γιαγιά, μου είπε πως έτσι λέγεται, κι εμένα μου άρεσε το όνομά της και το κράτησα.

- Καλά το φαντάστηκα πως έτσι την έβγαλε η γιαγιά σου, γέλασε η Αναστασία. Η γιαγιά σου είναι μια παλιά «διαπλασοπούλα», ήταν, δηλαδή, παιδάκι, συνδρομήτρια του διάσημου περιοδικού Διάπλασις των παίδων, που άφησε εποχή. Το περιοδικό κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον περασμένο αιώνα, όταν κάτι τέτοιες βαρύγδουπες ονομασίες ήταν συνηθισμένες. Μα, καθώς τα παιδιά δεν καταλάβαιναν ότι η λέξη «διάπλαση» σημαίνει «διαμόρφωση», ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο γνωστός συγγραφέας και αρχισυντάκτης του περιοδικού, εφεύρε την κυρία Διάπλαση, μια ωραία αριστοκρατική κυρία που το εκπροσωπούσε. Λοιπόν, η κυρία Διάπλαση είχε μια μαύρη γάτα που την έλεγε Πίσσα, μια γάτα με μεγάλη προσωπικότητα. Και είναι φυσικό η γιαγιά σου να τη θυμάται αυτή τη γάτα από τα παιδιά της χρόνια, γιατί είναι αλήθεια πως οι παιδικές μας αναμνήσεις όχι μόνο σημαδεύουν τη ζωή μας, μα επανέρχονται πιο ζωηρές όσο μεγαλύτεροι γινόμαστε. Όμως, τώρα στο βιβλίο μας. θέλεις να συνεχίσω ή βαρέθηκες;

- Συνέχισε, είπε η Μαργαρίτα και τα μάτια της έλαμψαν.

Σχόλιο

Η ισότητα των δύο φύλων είναι ένα θέμα που θίγεται τόσο σε σχέση με τους ανθρώπους (βλ. απόσπασμα όπου η σχετική νοοτροπία των αρχαίων Ελλήνων αποδοκιμάζεται σφόδρα) όσο και σε σχέση με τα κατοικίδια... Συγκεκριμένα, όταν η Μαργαρίτα απορεί γιατί οι Αιγύπτιοι λάτρεψαν τις θηλυκές γάτες, αλλά αδιαφόρησαν για τις αρσενικές, λαμβάνει από τη θεία της την απάντηση ότι στην αιγυπτιακή μυθολογία υπάρχει κι ένας αρσενικός γάτος που παίζει σημαντικό ρόλο: κάθε βράδυ εξουδετερώνει με το μαχαίρι του το πελώριο φίδι Απώφι, ώστε ο θεός Ρα να περάσει από τον Κάτω Κόσμο με ασφάλεια και να μπορέσει να ανατείλει την επομένη μέρα από τα ανατολικά.

Περισσότερες πληροφορίες για την ανασκαφή και τη σημερινή θέση της Ναυκράτιος μπορείτε να βρείτε εδώ.

Το τοπίο όπως φαίνεται σήμερα (πηγή)

Στο κλείσιμο της ιστορίας, η Ιλιόνη κλέβει ένα γατάκι από το εκτροφείο της θεάς Μπαστέτ. Δικαιολογείται άραγε μια τέτοια πράξη από τη στιγμή που οι Αιγύπτιοι ιερείς εκμεταλλεύονταν τα ζώα και τα προόριζαν για εμπόριο και θανάτωση;

Όπως μαθαίνουμε από το βιβλίο, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν τις γάτες Μιίτ (Πα - Μιίτ τις αρσενικές και Τα - Μιίτ τις θηλυκές). Στους πίνακες που ακολουθούν, βλέπουμε πώς τις αποκαλούν διάφοροι λαοί σήμερα, αλλά και πώς αποδίδεται ο ήχος του νιαουρίσματος σε διαφορετικές γλώσσες.

Χρήση στην Τάξη

Μέσα από την ιστορία, οι αναγνώστες θα αποκτήσουν με ευχάριστο τρόπο μια ιδέα για την Αίγυπτο του 6ου αι. π.Χ. και τους κατοίκους της, θα μάθουν για τη θρησκεία τους και τις συνήθειές τους, τις κατοικίες, το ντύσιμο, αλλά και τις σχέσεις τους με τους Έλληνες. Θα περιηγηθούν στη Ναύκρατη και σε άλλες πόλεις, θα ταξιδέψουν στον Νείλο και θα ζήσουν από κοντά ένα θρησκευτικό πανηγύρι της εποχής. Με αφορμή όλα αυτά, μπορούμε και στην τάξη να πλησιάσουμε λίγο στην αιγυπτιακή κουλτούρα, αναθέτοντας σε ομάδες μαθητών να μας παρουσιάσουν πληροφορίες και μύθους γύρω από αιγυπτιακές θεότητες που αναφέρονται στο βιβλίο (Μπαστέτ, Μπες, Σεχμέτ, Ρα, Θωθ). Για παράδειγμα, σε σχέση με τη θεά - γάτα, την Μπαστέτ (κατά το ελληνικότερο Μπαστίτη), που στην ιστορία της θείας Αναστασίας κατέχει κεντρικό ρόλο, θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής:

Πρόκειται για μια από τις πιο αγαπημένες θεότητες των αρχαίων Αιγυπτίων. Στη χώρα των Φαραώ, όλες οι γάτες θεωρούνταν ενσαρκώσεις της και άρα ιερές. Όπως γράφει ο Ηρόδοτος (βιβλίο ΙΙ παράγραφος 66), οι πιστοί έπρεπε να παραφυλάνε τις φωτιές τους για να μην πηδήξει η γάτα τους μέσα και καεί· όταν τύχαινε κάποια να πεθάνει, οι ένοικοι του σπιτιού ξύριζαν τα φρύδια τους σε ένδειξη πένθους, όπως βλέπουμε να έχει κάνει και η νεαρή γυναίκα στο βιβλίο. Η αδυναμία τους για τις γάτες, στοίχισε όμως κάποτε ακριβά στους υπηκόους του Φαραώ. Σύμφωνα με τον Πολύαινο (βιβλίο 7 παράγραφος 9), οι Πέρσες εκμεταλλεύτηκαν την λατρεία των Αιγυπτίων προς τις γάτες για να τους υποδουλώσουν: Στη μάχη του Πελούσιου το 525 π.Χ. ο Πέρσης βασιλιάς Καμβύσης διέταξε τους στρατιώτες του να χρησιμοποιήσουν γάτες (αλλά και σκύλους, πρόβατα και άλλα ιερά ζώα) ως ασπίδα καθώς πλησίαζαν τα τείχη της πόλης, κι έτσι οι Αιγύπτιοι υπερασπιστές φοβόντουσαν να τους χτυπήσουν με τα τόξα τους! Έτσι κατάφερε να κυριεύσει τη συνοριακή πόλη και να περάσει με τον στρατό του στην Αίγυπτο. Αν επισκεφτούμε την αιγυπτιακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, θα μπορέσουμε ανάμεσα στα υπόλοιπα εκθέματα να δούμε και γατόμορφα αγαλμάτια και μουμιοποιημένες γάτες σε ειδικές σαρκοφάγους!

Από τις πληροφορίες που δίνει η θεία Αναστασία στη Μαργαρίτα, μαθαίνουμε ότι οι χριστιανοί του Μεσαίωνα, θεωρούσαν τις γάτες διαβολικά όντα και τις κυνηγούσαν. Ποια είναι άραγε η θέση της γάτας στη δική μας κοινωνία; Τι πιστεύουμε γι' αυτές σήμερα; Γνωρίζετε λαϊκές φράσεις ή παροιμίες, κάποιο ποίημα (στο Ανθολόγιο Ε'-Στ' υπάρχει αυτό) ή σχετικό τραγούδι για τις γάτες; Υπάρχουν ήρωες - γάτες που ξέρουμε από τα κινούμενα σχέδια;

 

Οι ιερές γάτες