Ένας μικρός ποδοσφαιριστής

Υπόθεση

Ένα γατάκι μπαίνει κατά λάθος σ' ένα γήπεδο την ώρα που διεξάγεται ποδοσφαιρικός αγώνας. Αρχίζει να κυνηγάει τη μπάλα για να παίξει και το κοινό ζητωκραυγάζει... Όμως ο διαιτητής έχει διαφορετική άποψη!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Παπαδόπουλος
Συγγραφέας: Αγγελική Βαρελλά
Εικονογράφηση: Μαρία Μπαχά
ISBN: 978-960-412-965-2
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Α', Β'

Κριτική

Τρυφερό μίνι διήγημα 300 περίπου λέξεων για τους φίλους των γατιών αλλά και του ποδοσφαίρου. Με γλώσσα απλή και παρά τη χρήση μετοχών και ρηματικών τύπων (π.χ. προμηνυόταν, επευφημούσαν) που μπορεί να δυσκολέψουν τους πιο άπειρους αναγνώστες, η συγγραφέας κερδίζει τις εντυπώσεις και καταφέρνει μέσα στις λίγες λέξεις του κειμένου να μιλήσει στην καρδιά των μικρότερων μαθητών. Οι ανατροπές στην περιπέτεια του γατιού μπορεί να μην είναι μεγάλες, κρατούν όμως το ενδιαφέρον των αναγνωστών ζωντανό, ενώ 5 δραστηριότητες στο τέλος του βιβλίου (αναγραμματισμός, αναγνώριση αθλημάτων από ζωγραφιές, μαθηματικά, ταξινόμηση δραστηριοτήτων, σωστό-λάθος) ελέγχουν τις γνώσεις τους γύρω από τα αθλήματα. Το στήσιμο είναι κατάλληλο για τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται το βιβλίο, με την εικονογράφηση να έχει τον πρώτο λόγο και τα τυπογραφικά στοιχεία να είναι μεγάλα και αραιά ώστε να μην κουράζουν και να μην μπερδεύουν. Την προτείνουμε περισσότερο για παιδιά που μόλις έχουν κατακτήσει τον μηχανισμό της ανάγνωσης.

Απλή γλώσσα - κατάλληλο για νέους αναγνώστες

Αξίες - Θέματα

Ποδόσφαιρο, Ζωοφιλία, Γάτες.

Εικονογράφηση
Χαριτωμένη, πολύχρωμη και κάπως αφαιρετική, έχει τη μερίδα του λέοντος σε σχέση με το κείμενο και προσπαθεί να το ακολουθήσει σε απλότητα και παιδικότητα.
 
Απόσπασμα
Το γατάκι δοκίμασε να περάσει κάτω από τα κάγκελα.

Ζορίστηκε λίγο, αλλά τα κατάφερε.

Μπροστά του ανοιγόταν ένας μακρύς διάδρομος,

αλλά το γατάκι δεν το ήξερε αυτό.

Η περιέργεια το έτρωγε.

Έκανε τρία βήματα μπροστά με προσοχή

κι έστησε το αυτί του. Ησυχία!

Μπορούσε λοιπόν να προχωρήσει...

Έκανε άλλο ένα βήμα, κι άλλο ένα,

κι άλλα τρία πηδηχτά.

Χοπ. Χοπ. Χοπ.

Και ξαφνικά...

Τι ήταν αυτό που έβλεπε μπροστά του;

Στη ζωούλα του δεν είχε ξαναδεί τόσο απαλό γρασίδι.

Έτρεξε να το προλάβει μην του φύγει,

να πέσει, να κυλιστεί, να ευχαριστηθεί

και να κάνει τρελές τούμπες.

 

Σχόλιο

Οι γάτες, παρότι αμφίβολης κοινωνικότητας ζώα, είναι γεμάτες περιέργεια και συχνά εμφανίζονται σε μέρη που κανείς δεν περιμένει να τις δει. Μπορούμε έτσι, να βρούμε στο διαδίκτυο αρκετές φωτογραφίες και βίντεο από «ποδοσφαιρόφιλες» γάτες, ενώ και άλλα ζώα (ο σκύλος κατέχει τα πρωτεία) κάνουν κατά καιρούς επισκέψεις σε γήπεδα, διακόπτοντας ποδοσφαιρικούς και άλλους αγώνες.

Η πιο διάσημη ποδοσφαιρική κεραμιδόγατα, πρέπει να είναι αυτή του γηπέδου της Λίβερπουλ, η οποία ενέπνευσε σύνθημα στην εξέδρα, απέκτησε λογαριασμό στο twitter -@Anfield Cat με κοντά 25.000 ακολούθους- και τελικά υιοθετήθηκε από την ομάδα, που της έδωσε το όνομα του προπονητή της! Περισσότερα για την ιστορία της μπορείτε να διαβάσετε (στα αγγλικά) ακολουθώντας τον σύνδεσμο της παρακάτω εικόνας.

Οι γάτες πάντα αγαπούσαν το γήπεδο Anfield, όπως φαίνεται και σ'αυτή τη φωτογραφία του 1964 (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Το διήγημα της Αγγελικής Βαρελλά, θα μπορούσε να μας εμπνεύσει ώστε στο μάθημα της Γλώσσας, να γράψουμε τη δική μας φανταστική ιστορία για έναν παράξενο ποδοσφαιρικό αγώνα ή κάποιο περίεργο ζώο που μπαίνει στο γήπεδο την ώρα του ματς. Πόσο διαφορετικά θα αντιδρούσε άραγε το κοινό, αν το χόρτο πατούσε ένα χαριτωμένο ελάφι, ένας αγριεμένος γορίλλας... ή ένας δεινόσαυρος; Ευκαιρία για μια διασκεδαστική αφήγηση!

Ένας μικρός ποδοσφαιριστής

Τα τέρατα δεν αγαπούν το φεγγάρι

Υπόθεση

Η μικρή Μαρία είναι ένα κοριτσάκι που ζει χαρούμενα τις μέρες της, μαζεύοντας κεράσια και παίζοντας κυνηγητό. Κάθε βράδυ όμως, τρία τερατάκια την ταλαιπωρούν και δεν την αφήνουν να κοιμηθεί. Για να τα κρατήσει μακριά της, η Μαρία αποφασίζει να φέρει το φεγγάρι στο δωμάτιό της. Αυτό λύνει τα δικά της προβλήματα, δημιουργεί όμως πολλά για τις γάτες, που έξω στο σκοτάδι δεν μπορούν πια να δουν ούτε τη μύτη τους! Οι ποντικοί εκμεταλλεύονται την κατάσταση και αρχίζουν να τρομοκρατούν την πόλη τις νύχτες. Μπορεί άραγε η τάξη να αποκατασταθεί χωρίς η Μαρία να νιώσει και πάλι απροστάτευτη;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Επόμενος Σταθμός
Συγγραφέας: Marjane Satrapi
Μετάφραση: Τώνια Νενοπούλου - Δρόσου
Εικονογράφηση: Marjane Satrapi
ISBN: 978-960-8259-13-3
Τίτλος πρωτοτύπου: Les Monstres n' aiment pas la Lune
Έτος 1ης Έκδοσης: 2001 (στα ελληνικά 2007)
Σελίδες: 28
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Κριτική

Πολύ χαριτωμένο μικρό παραμύθι για τη σημασία της πρωτοβουλίας και της συνεργασίας. Η γλώσσα της μετάφρασης είναι αρκετά απλή και δεν θα δημιουργήσει προβλήματα ακόμα και στους άπειρους αναγνώστες - φειδωλή χρήση μετοχών, σύντομες προτάσεις και σαφήνεια. Η έκταση περιορίζεται σε λιγότερες από 500 λέξεις τυπωμένες με μεγάλα, έντονα στοιχεία και διπλό διάστιχο που επιτρέπει στο κείμενο να αναπνέει. Η έκδοση είναι φροντισμένη, με σκληρό εξώφυλλο και εικονογράφηση πολύχρωμη και πλούσια, ώστε το βιβλίο να διαβάζεται ευχάριστα και ξεκούραστα. Προτείνεται σε παιδιά των μικρών τάξεων του Δημοτικού, ενώ φυσικά μπορεί να διαβαστεί και σε μικρότερα παιδιά, που ίσως αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον ύπνο τους.

Απλή και ενδιαφέρουσα ιστορία Προσεγμένη έκδοση Πλούσια εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα

Παραμύθι, Ζωοφιλία, Γάτες, Προβλήματα ύπνου, Δραστηριοποίηση

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Τα παιδιά στην τάξη μας ξεχώρισαν τη σκηνή όπου οι γάτες αρχίζουν να σκοντάφτουν και να παθαίνουν ατυχήματα επειδή δεν μπορούν να δουν.

Εικονογράφηση
Απλή και χαριτωμένη, πολύχρωμη και πανταχού παρούσα, ιδανική για τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται το βιβλίο.

Απόσπασμα
Πριν από πολλά χρόνια

ήταν ένα κοριτσάκι

που το λέγανε Μαρία.

Περνούσε όλη τη μέρα της

χαρούμενα.

Μάζευε κεράσια, έπαιζε κυνηγητό,

διάβαζε αστείες ιστορίες, ζωγράφιζε

λαγουδάκια…

Μα σαν έδυε ο ήλιος,

όλα άλλαζαν.

Και να πώς… Μόλις έπεφτε στο κρεβάτι της

έρχονταν τρία άτιμα τερατάκια της νύχτας

και δεν την άφηναν σε ησυχία.

Το ένα της τσιμπούσε τη μύτη, το άλλο της

τραβούσε τα μαλλιά και το τρίτο της έκανε

γκριμάτσες για να την τρομάζει.

Η Μαρία δεν ήξερε τι να κάνει.

Όπου κι αν πήγαινε να κρυφτεί

τα τρία ύπουλα τερατάκια πάντα

την ανακάλυπταν.

Και δεν ήταν δα

και τόσο δυνατή

για να τα διώξει.

Έπρεπε να αντιδράσει.

Μια νύχτα, καθώς σκεφτόταν

τι να κάνει βλέποντας τον ουρανό

που τον φώτιζε το φεγγάρι,

της ήρθε μια ιδέα:

«Μα και βέβαια» -είπε- «το βρήκα.

Εάν τα τέρατα βγαίνουν μόνο τη νύχτα,

είναι γιατί φοβούνται το φως.

Αν φέρω το φεγγάρι στο δωμάτιό μου

θα πάψουν να μ’ ενοχλούν πλέον».

Καμπούρα στην Ανατολή, το φεγγάρι θα χαθεί -
Καμπούρα στη Δύση, το φεγγάρι θα γεμίσει!

Σχόλιο

Μέσα από το σύντομο αυτό παραμύθι, μπορούμε να εξάγουμε ωφέλιμα διδάγματα για την αξία του διαλόγου και της συνεργασίας. Το κορίτσι της ιστορίας φοβάται τα τερατάκια αλλά δεν επιτρέπεται να στερήσει από τις γάτες το φεγγάρι, γιατί θα δημιουργήσει προβλήματα σε εκείνες. Η Μαρία καταλαβαίνει έτσι μέσα από τον διάλογο με τον γατοβασιλιά, ότι δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο τι συμβαίνει στον δικό της κόσμο, αδιαφορώντας για τις ανάγκες των άλλων και τις συνέπειες των πράξεών της. Δέχεται έτσι να υποχωρήσει, προσπαθώντας να βρει μια νέα ισορροπία που να τους εξυπηρετεί όλους.

Να επισημάνουμε εδώ, ότι υπάρχει περίπτωση, αν διαβάσουμε το παραμύθι σε μικρότερα παιδιά που ΔΕΝ έχουν προβλήματα ύπνου, να τους προκαλέσουμε φοβίες από το πουθενά. Αντίθετα, η ίδια ιστορία μπορεί να είναι ιδιαίτερα διασκεδαστική για όσους έχουν εξοικειωθεί με τα νυχτερινά τερατάκια (π.χ. μέσω Monsters Inc.). Ίσως θα ήταν επίσης χρήσιμο να συζητήσουμε με τους μικρούς αναγνώστες ότι μπορεί η Μαρία να παίρνει πρωτοβουλία για να λύσει το πρόβλημά της μόνη της... όμως το σωστό είναι όσο είμαστε μικροί να ενημερώνουμε πρώτα τους γονείς μας για τα όσα μας απασχολούν... και σίγουρα πριν αποφασίσουμε για κάτι σημαντικό -όπως το να κόψουμε το φεγγάρι!

Χρήση στην Τάξη

Στην τάξη ίσως θα μπορούσαμε στο μάθημα της Γλώσσας και αφού παρατηρήσουμε τη λογική πορεία σκέψης της Μαρίας:

Βγαίνουν τη νύχτα > άρα φοβούνται το φως > επομένως μπορώ με το φως να τα απομακρύνω

να μιλήσουμε για τους συμπερασματικούς συνδέσμους. Επίσης, αν το επίπεδο των μαθητών μας το επιτρέπει, μπορούμε να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στην παραγωγική (από το γενικό στο ειδικό) και την επαγωγική (από το ειδικό στο γενικό) σκέψη και να επιχειρήσουμε να κατασκευάσουμε δικές μας λογικές προτάσεις, συμπεραίνοντας, προβλέποντας συνέπειες, κατηγοριοποιώντας, και εξηγώντας φαινόμενα που παρατηρούμε γύρω μας.

μοντέλο επαγωγικής σκέψης (Πηγή)

Αν τα παραπάνω δεν σας ενθουσιάζουν, με αφορμή το πάθημα των γατών στο βιβλίο, μπορείτε να συζητήσετε για τα ζώα που κυνηγούν νύχτα (μια πιο πλήρης λίστα στα αγγλικά εδώ). Πόσα από αυτά μπορείτε να σκεφτείτε; Ξέρατε ότι τα αιλουροειδή έχουν 6 φορές δυνατότερη νυχτερινή όραση από τους ανθρώπους, χάρη σε ένα είδος «καθρέφτη» μέσα στο μάτι τους; Πόση ανάγκη έχουν τελικά από το φως του φεγγαριού για να μην παθαίνουν ατυχήματα; Μάλλον καμία... σύμφωνα με αυτό το άρθρο, η πανσέληνος περισσότερο προκαλεί προβλήματα στα συμπαθή κατοικίδια, παρά τα βοηθάει, όπως θα υποθέσει κανείς αν πιστέψει στη μικρή ιστορία του βιβλίου. Μπορούμε άραγε να συγκρίνουμε το πώς βλέπει η γάτα με το πώς βλέπει ο άνθρωπος; Χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, ναι.

Οι γάτες, όπως διαβάζουμε σε αυτό το άρθρο, εκτός του ότι βλέπουν καλύτερα από τον άνθρωπο στο σκοτάδι, έχουν και κάπως ευρύτερο οπτικό πεδίο (200 μοίρες αντί για 180). Στον αντίποδα, εμείς τα δίποδα, βλέπουμε πιο καθαρά και πιο μακριά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ρίξτε μια ματιά στις φωτογραφίες και εξάγετε τα συμπεράσματά σας ελεύθερα. Μήπως κάποιοι θα προτιμούσαν να βλέπουν όπως οι γάτες;

 Όποιος ζηλεύει, μπορεί μέσα από τη διατροφή του να βελτιώσει την όρασή του, ημερήσια και νυχτερινή. Και βέβαια ο εκπαιδευτικός, αν εντοπίσει ενδιαφέρον σχετικά με το θέμα αυτό (ή αν τρέχει κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα για τη διατροφή), μπορεί μαζί με τους μαθητές να ετοιμάσει για τον τοίχο της τάξης ένα πόστερ με τις τροφές που περιέχουν βιταμίνη Α.

Πηγές βιταμίνης Α  (Πηγή πηγών)

Τα τέρατα δεν αγαπούν το φεγγάρι

Η Ιφιγένεια και ο καλικάντζαρος

Υπόθεση

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στο σπίτι της γιαγιάς Σοφίας. Η Ιφιγένεια, μια λευκή παχουλή γατούλα που λατρεύει τις γιορτές, περιμένει πώς και πώς να συναντήσει τον Αϊ-Βασίλη! Αφήνει το παραθυράκι της σοφίτας ανοιχτό και προσπαθεί να κρατηθεί ξύπνια. Όμως ο ύπνος είναι πιο δυνατός και τα βλέφαρά της σιγά-σιγά κλείνουν. Τότε, βρίσκει ευκαιρία να μπει στο σπίτι ένας επισκέπτης απρόσκλητος και... καθόλου άγιος! Πρόκειται για τον Αταξίμ, τον σκανταλιάρη καλικάντζαρο, που αντί για δώρα, θέλει να φέρει αναστάτωση! Τι θα γίνει άραγε όταν η Ιφιγένεια τον υποδεχτεί θερμά σαν να ήταν ένα ξωτικό του Αϊ-Βασίλη;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Χρυσάνθη Τσιαμπαλή - Κελεπούρη
Εικονογράφηση: Αιμιλία Κονταίου
ISBN: 978-960-496-270-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2011
Σελίδες: 55
Τιμή: περίπου 5 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ'

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Μια μικρή χριστουγεννιάτικη ιστορία για τη δύναμη της καλοσύνης... και της καπατσοσύνης! Με γλώσσα απλή, σαφήνεια στην έκφραση και κείμενο κοντά στις 2000 λέξεις, το βιβλίο απευθύνεται κυρίως στους μαθητές των μικρών και μεσαίων τάξεων του Δημοτικού. Το χαριτωμένο δίδυμο των πρωταγωνιστών, η ζωντάνια των διαλόγων και οι ανατροπές δεν θα επιτρέψουν στους αναγνώστες να κουραστούν. Αντίθετα, με τη βοήθεια της πολύχρωμης εικονογράφησης, η συνάντηση της υπναλέας γατούλας με τον σκανταλιάρη διαβολάκο γίνεται διπλά διασκεδαστική, ψυχαγωγεί και μορφώνει. Το προτείνουμε σε μαθητές της Β', Γ' και Δ' δημοτικού αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά που αναζητούν ένα ευχάριστο ανάγνωσμα με γιορτινό θέμα.

Έξυπνη ιδέα  Χαριτωμένοι πρωταγωνιστές Εύκολη αξιοποίηση στην τάξη

Αξίες - Θέματα

Χριστούγεννα, Ζωοφιλία, Παραμύθι, Γάτες, Πονηριά, Καλικάντζαροι

Εικονογράφηση
Πολύχρωμη και πανταχού παρούσα με ζωηρές ζωγραφιές που ενισχύουν τον παιχνιδιάρικο χαρακτήρα του κειμένου.

Απόσπασμα

Ήταν παραμονή Πρωτοχρονιάς. Στο μικρό σπίτι στην άκρη του χωριού, η γιαγιά Σοφία στόλιζε τη βασιλόπιτα και η Ιφιγένεια, η ολόλευκη παχουλή της γάτα, χουζούρευε δίπλα στο τζάκι. Λάτρευε τα Χριστούγεννα και την πρωτοχρονιά η Ιφιγένεια, κι είχε ένα μεγάλο όνειρο. 

Όχι να πέσει στα νύχια της ο μεγαλύτερος ποντικός του χωριού – αυτό θα ήταν εφιάλτης για την Ιφιγένεια!- ούτε να βρεθεί μπροστά της το μεγαλύτερο ψαροκόκαλο – αυτό την άφηνε αδιάφορη. Ήθελε να συναντήσει τον Αϊ-Βασίλη ή έστω κάποιο από τα ξωτικά του!

Πόσες παραμονές Πρωτοχρονιάς προσπάθησε να μείνει ξύπνια για να τους καλοδεχτεί! Όμως ποτέ δεν τα είχε καταφέρει, γιατί εκτός από ονειροπόλα ήταν και νυσταλέα… Όλο νύσταζε κι όλο κοιμόταν. Κι όσο κοιμόταν, τόσο νύσταζε… Και όταν πάλι δεν κοιμόταν, ονειρευόταν ξυπνητή έλκηθρα, Αϊ-Βασίληδες και ξωτικά…

Εντωμεταξύ, έξω στην αυλή μια παρέα είχε καταφτάσει…

- Λοιπόν, ας χωριστούμε, είπε ο Αταξίμ στους άλλους καλικάντζαρους.

Εγώ θα μπω στο σπιτάκι αυτό!

Μένει μόνη της μια γιαγιά.

Και πέρσι ήθελα να μπω

αλλά δεν πρόλαβα,

ο παπάς άγιασε τα νερά…

Μα φέτος όλα θα τα καταστρέψω,

όλα θα τα μπουρδουκλώσω,

και λόγο σε κανέναν δε θα δώσω!

Ραντεβού το βράδυ αργά,

κάτω απ’ τη μεγάλη ελιά!

συμπλήρωσε και πήδηξε στην αυλή.

- Να προσέχεις! Αν τα βρεις δύσκολα, να φύγεις από κει!

Να θυμάσαι τα περσινά,

που μας έπιασε εκείνη η γριά,

έριξε ξόρκια και μαγικά

και μας έμεινε κουσούρι

να μιλάμε τραγουδιστά

για τρία χρόνια στη σειρά!

Πόσο όμορφα ήταν τα φωτάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο και τι ρυθμικά που αναβόσβηναν! Η Ιφιγένεια τα κοίταζε και ονειροπολούσε. Φανταζόταν τον Άγιο Βασίλη να φορτώνει το δώρο της στο έλκηθρο και να ξεκινά τη βόλτα του στον παγωμένο ουρανό. Τον φανταζόταν έπειτα να προσγειώνεται στη στέγη τους. Όχι, δε θα έμπαινε από την καμινάδα! Το τζάκι ήταν αναμμένο, θα τσουρουφλιζόταν… Του είχε αφήσει εκείνη το παραθυράκι της σοφίτας λιγάκι, τόσο δα, ανοιχτό.

Του το είχε γράψει και στο γράμμα:

«Πρόσεχε, Άγιε Βασίλη, μην κατέβεις από το τζάκι! Από το παραθυράκι της σοφίτας να μπεις, θα το αφήσω λιγάκι ανοιχτό για σένα».

Ένα πλατύ χασμουρητό έκανε τα μεγάλα πράσινα μάτια της να δακρύσουν. Είχε νυστάξει. Ήταν και αυτά τα φωτάκια… Έτσι που αναβόσβηναν τη νανούριζαν κι εκείνη δεν ήθελε πολύ για να το ρίξει στον ύπνο… Έπειτα ήρθε ένα δεύτερο χασμουρητό και τα βλέφαρά της άρχισαν να κλείνουν αργά, καθώς η ζεστασιά από το τζάκι την αγκάλιαζε.

Μα λίγο προτού παραδοθεί στην αγκαλιά του Μορφέα, κάτι κουνήθηκε στα κλαδιά του χριστουγεννιάτικου δέντρου και μαζί του κουνήθηκαν κι όλα τα στολίδια. Η Ιφιγένεια τινάχτηκε πάνω και άνοιξε διάπλατα τα μάτια της. Τέντωσε καλά τα μυτερά αυτιά της και περπάτησε αθόρυβα ως το δέντρο. Κοίταξε παραξενεμένη τα κλαδιά του απ’ την κορυφή ως τη βάση και τότε, εντελώς απρόσμενα, ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με έναν καλικάντζαρο!

Για λίγο έμειναν να κοιτάζονται κι οι δυο ασάλευτοι κι εκεί που θα ‘λεγες πως η Ιφιγένεια θα λιποθυμούσε από την τρομάρα, ξαφνικά τα μάτια της έλαμψαν και ένα χαμόγελο ζωγραφίστηκε στο ολόλευκο πρόσωπό της.

- Ώστε ήρθες;

Ο καλικάντζαρος έριξε μια ματιά τριγύρω.

- Σ’ εμένα… μιλάς;

- Σ’ εσένα! Να ήξερες με τι λαχτάρα σε περίμενα!

- Εμένα; έκανε έκπληκτος ο Αταξίμ.

- Εσένα βέβαια, ή κάποιον από τους φίλους, τα άλλα ξωτικά του Αϊ – Βασίλη. «Ιφιγένεια», έλεγα στον εαυτό μου, «κάνε υπομονή, κάποτε θα έρθει!» Μονάχα που σε φανταζόμουν λιγάκι διαφορετικό… λιγάκι πιο λευκό, πιο παχουλό, σίγουρα πιο καθαρό… Σαν ένα μικρό Αϊ-Βασίλη, ας πούμε.

Σχόλιο

Ανάμεσα στους δυο πρωταγωνιστές, τη γατούλα και τον διαβολάκο, διεξάγεται ένας περίεργος αγώνας χαρακτήρων, που θα μπορούσε να αναλυθεί και σε επίπεδο φύλων. Η Ιφιγένεια, λευκή και παχουλή, εκπρόσωπος των θηλυκών, καταφέρνει με διπλωματία και πονηριά να πετύχει τον στόχο της, ακόμα κι αν στην πορεία χρειάζεται να αλλάζει τακτικές. Από την άλλη, ο κουτοπόνηρος Αταξίμ, ως εκπρόσωπος του "ισχυρού" φύλου, βρισκόμενος διαρκώς ένα βήμα πίσω (αφού γνωρίζει ό,τι και ο αναγνώστης) και έχοντας ήδη βεβαρυμένο ιστορικό (αυτός και οι φίλοι του εκδιώχθηκαν τον προηγούμενο χρόνο από τη γιαγιά), υφίσταται την μία ήττα μετά την άλλη, και βρίσκεται τελικά να υποχωρεί όπως-όπως.

Μια άλλη οπτική για να δούμε την ιστορία, είναι εκείνη που αναφέρεται εδώ από τον Valentino, τον σκηνοθέτη-σκηνογράφο που επιμελήθηκε τη διασκευή του έργου όταν ανέβηκε ως θεατρικό από το Μικρό Θέατρο της Λάρισας. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει, ο σκανταλιάρης καλικάντζαρος που χάρη στην Ιφιγένεια αρχίζει αντί για ζημιές να βοηθάει, αντιπροσωπεύει έναν χαρακτήρα ανθρώπου που με προσπάθεια και λίγη εξωτερική βοήθεια αποφασίζει να βελτιωθεί.

Χρήση στην Τάξη

Στην τάξη μας, μπορούμε να μιλήσουμε για τις δοξασίες που συνοδεύουν το 12ήμερο των Χριστουγέννων (δείτε και εδώ) και συγκεκριμένα για τους καλικάντζαρους, διαβάζοντας ταυτόχρονα κι άλλα παιδικά κείμενα που αναφέρονται σ' αυτούς, όπως το διήγημα τα Τσιλικροτά, ή το Η Κάλλω κι οι καλικάντζαροι.

Καθώς οι ήρωες του βιβλίου είναι πολύ χαριτωμένοι και η γλώσσα του κειμένου απλή και ζωντανή, μπορούμε και εμείς να αναπαραστήσουμε στην τάξη κάποια από τα επεισόδια. Αν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, η προσθήκη στοιχείων όπως π.χ. χριστουγεννιάτικων ήχων από το σπίτι της γιαγιάς Σοφίας, μουσικής στα ποιηματάκια των καλικάντζαρων, απόδοση των άψυχων αντικειμένων με παιδιά σε διάφορες στάσεις κλπ. θα κάνει την εμπειρία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. 

Επιπλέον, αν το τμήμα μας είναι εξοικειωμένο με το θεατρικό παιχνίδι, μπορούμε την ώρα των διαλόγων να επέμβουμε σαν σκηνοθέτες, "εξαναγκάζοντας" τους ηθοποιούς σε διασκεδαστικούς αυτοσχεδιασμούς: ζητάμε από την Ιφιγένεια να κάνει "μιάου" κάθε τρεις λέξεις, από τον Αταξίμ να μιλάει με κλειστή μύτη σαν να είναι κρυωμένος, καλούμε το κοινό να δώσει άσχετες λέξεις που οι ηθοποιοί πρέπει να ταιριάξουν στα λόγια τους, παρουσιάζουμε απρόσμενες καταστάσεις που επηρεάζουν τις εξελίξεις όπως π.χ. "η γιαγιά Σοφία μόλις εμφανίστηκε στην πόρτα!", κτλ.

Στο δικό μας σχολείο, το βιβλίο μάς ενέπνευσε να παίξουμε με τα παιδιά της Β' τάξης ένα παιχνίδι παρατηρητικότητας, συνεργασίας και... σκανταλιάς, που ονομάσαμε "Ξωτικά και Καλικάντζαροι". Οι μαθητές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες των τριών ατόμων και παρατήρησαν για ένα λεπτό ένα «στρωμένο γιορτινό τραπέζι» (θρανίο με χριστουγεννιάτικο ντεκόρ που ετοίμασε ο δάσκαλος). Τα Ξωτικά βγήκαν από την αίθουσα και οι Καλικάντζαροι (φορώντας πολύχρωμες κάλτσες στα χέρια) κατάφεραν στο μόλις μισό λεπτό που τους διατέθηκε, να φέρουν τα πάνω - κάτω! Έπειτα ήρθε η σειρά των Ξωτικών του Αϊ-Βασίλη να αναλάβουν δράση και μέσα σε δύο λεπτά να ξαναστήσουν το σκηνικό όσο καλύτερα μπορούσαν, ώστε να μοιάζει με το αρχικό. Αφού η διαδικασία ολοκληρώθηκε, οι ομάδες άλλαξαν ρόλους κι έτσι όλα τα παιδιά πέρασαν από τα δύο στάδια.

 

Κλείνοντας, να ενημερώσουμε όσους τυχερούς γονείς και εκπαιδευτικούς ζουν στην πόλη της Ρόδου, ότι από σήμερα 8 Δεκεμβρίου και μέχρι τις 19 του μήνα, μπορούν να επισκέπτονται το Καλικαντζαροχωριό στο Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου και να παρακολουθούν το χριστουγεννιάτικο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, Α' και Β' τάξης. Περισσότερες πληροφορίες στα τηλ. 22410 32510 και 32520.

Η Ιφιγένεια και ο καλικάντζαρος

Ο Σίμπα και το σύμπαν

Υπόθεση

Ο Σίμπα είναι ένας μαύρος, στρουμπουλός γάτος που ζει στο σπίτι της Λενιώς. Μια μέρα, έρχεται να μείνει μαζί τους μια νέα γάτα, η Τιτίκα η αναιδής. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στον «παλιό» και τη «νέα» στην αρχή δεν λείπουν, σιγά σιγά όμως οι δυο τους θα έρθουν πιο κοντά. Λίγο αργότερα, η Λενιώ πέφτει στο κρεβάτι της άρρωστη. Μπορεί άραγε ο Σίμπα να τη βοηθήσει να γίνει καλά; Όπως φαίνεται, κατέχει ένα σπουδαίο μυστικό....

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Αργυρώ Πιπίνη
Εικονογράφηση: Ελίζα Βαβούρη
ISBN: 978-960-16-4693-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 38
Τιμή: περίπου 5 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ'
Ιστότοπος της συγγραφέως με απόσπασμα του βιβλίου εδώ

Κριτική

Χαριτωμένη έμμετρη ιστοριούλα από τη σειρά δελφινάκια (800 λέξεις), που σίγουρα θα αρέσει στους γατόφιλους! Παρά την προσεγμένη έκδοση και το περιορισμένο μέγεθος του κειμένου, η γλώσσα δεν θα λέγαμε πως είναι ιδανική για αρχάριους αναγνώστες (βλ. σχόλιο). Η εικονογράφηση όμως είναι πλούσια, πολύχρωμη και πανταχού παρούσα· μας μεταφέρει τα συναισθήματα του Σίμπα, αποδίδει όμορφα την ονειρική ατμόσφαιρα και γενικά αλληλεπιδρά έντονα με την αφήγηση. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου συναντάμε τρεις υπέροχες δραστηριότητες αντιστοίχησης που μας εκπαιδεύουν στη γατίσια γλώσσα του σώματος, μας ξεναγούν σε κάποιες ράτσες της και εξετάζουν τη μνήμη μας. Θα προτείναμε το βιβλίο σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, αρκεί να βρισκόμαστε και εμείς κάπου κοντά, ώστε να λύσουμε τυχόν απορίες που θα προκύψουν.

Συμπαθητικός ο κεντρικός χαρακτήρας του γάτου-αφηγητή Προσεγμένη έκδοση - Πολύ ωραία εικονογράφηση Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες στο τέλος της ιστορίας

Γλώσσα που ίσως δυσκολέψει τους αρχάριους αναγνώστες

Αξίες - Θέματα

Ζωοφιλία, Γάτες, Χιούμορ, Φιλία, Αγάπη

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν τα δύο γατιά συμφιλιώνονται! (σ.12-13)

Εικονογράφηση

Πολύχρωμα, όμορφα σχέδια που βρίσκονται παντού, ανεβάζουν την αισθητική του βιβλίου, ψυχαγωγούν και βοηθούν τα παιδιά να μπουν στο πνεύμα του κειμένου.

 

Απόσπασμα
Είμαι ένας γάτος μαύρος, στρουμπουλός,
δεν είμαι πολύ έξυπνος, μα ούτε και χαζός.
Η καταγωγή μου είναι πολύ πολύ παλιά,
όλοι οι πρόγονοί μου μεγαλώσαν σε χαλιά.

Ως μικρό γατάκι ήμουν φοβισμένος
κι έκλαιγα συνέχεια ο καημένος.
Μα μεγαλώνοντας έγινα σαν λιοντάρι
κι όλοι με θαυμάζουνε,
αφού έχω τόση χάρη.

Μένω στο σπίτι της μικρής Λενιώς
και κοιμάμαι στο κρεβάτι της - γίνεται αλλιώς;
Σουλατσάρω με τη φουντωτή μου ουρά κοντάρι,
τρώω ό,τι θέλω και χαλαρώνω στο μαξιλάρι.

Να όμως που μια μέρα, μέρα ζοφερή
φέρανε στο σπίτι μου μια γάτα θλιβερή.
Είχε ένα τρίχωμα σαν γούνα μαδημένη
και παρέμενε συνέχεια κρυμμένη.

Θέλω να γνωριστώ με τούτο το γατί, μακάρι,
αλλά δεν παίρνει από λόγια,
δυστυχώς, χαμπάρι!
Μίλησα, γουργούρισα, νιαούρισα με χάρη,
αυτή σφίγγα αμίλητη πάνω στο μαξιλάρι.

Αναρωτιέμαι η Λενιώ τι να προσμένει.
Να κάνω υποχωρήσεις; Άδικα περιμένει.
Μήπως με τούτο το γατί
να γίνω αγαπημένο ταίρι,
να κοιμόμαστ' αγκαλιά, να περπατάμε χέρι χέρι;

Όταν πια ξεμύτισε, πήγε να με αμφισβητήσει.
Α, δε μ' αρέσουνε αυτά,
πρέπει να βρω μια λύση.
Φούσκωσα κι αγρίεψα, αλλά ήταν φως φανάρι
πως ετούτο το γατί ήταν σκέτο ντουβάρι.

Το πλησίασα και το μύρισα καλά καλά,
ευτυχώς ήταν κοπέλα κι άρχισε να γλυκογελά.
Της είπα πώς με λέγανε: Σίμπα ο μεγαλοπρεπής,
και μου 'πε τ' όνομά της, Τιτίκα η αναιδής.

Μου διηγήθηκε την ιστορία της ευθύς
κι έτσι κατάλαβα γιατί ήταν κατηφής:
είχε χάσει μάνα κι αδελφές
και γύρναγε στους δρόμους μέχρι χθες.

Σχόλιο

Η γλώσσα της ιστορίας δυστυχώς δεν είναι η πιο απλή δυνατή για παιδιά της Α' τάξης: χρησιμοποιούνται ξενικές λέξεις (κιτάπι, ραχάτι, σεργιάνι), επιρρήματα και μετοχές (ευθύς, θολωμένο), επίθετα με «δύσκολη» κλίση και ερμηνεία (η κατηφής, ζοφερή), ρήματα που αφορούν σύνθετες έννοιες (προσποιούμαι, αμφισβητώ) αλλά και ποιητικοί τύποι (εκοιμήθη, τα εμάζεψα) ή λαϊκές εκφράσεις (να γιάνει) που είναι δυνατό να προβληματίσουν τους αρχάριους αναγνώστες και όχι μόνο. Άποψή μου είναι ότι αν όλα τα παραπάνω συνδυάζονταν σε ένα αυστηρό μέτρο με ομοιοκαταληξία (παρότι δεν είναι πολύ στη μόδα), τα παιδιά θα μπορούσαν να τα προσεγγίσουν ως ρυθμικό ποιηματάκι και σταδιακά να τα αφομοιώσουν. Η επιλογή όμως του ελεύθερου μέτρου, δεν διευκολύνει τελικά σε κάτι τέτοιο. Έτσι συναντάμε στροφές όπως αυτή (σ.23):

Γιατί η γενιά μου η αρχοντικιά, 

η παλιά και τιμημένη,

ήξερε κόλπα μαγικά που τις αρρώστιες διώχναν

και βοηθούσαν όλα τα πλάσματα τα δύστυχα

που αναστέναζαν, πονούσαν.

Η Λενιώ ανάσαινε ήσυχα, σε λίγο εκοιμήθη. 

Όπως ο Ευγένιος, που διδάχθηκε από τη Μπαστέτ τον τρόπο να μείνει αθάνατος ή ο Βάρτζακ, που ξεκλείδωσε μια προαιώνια πολεμική τέχνη, έτσι και ο Σίμπα, κατέχει θεραπευτικά μυστικά που έρχονται από τα βάθη του χρόνου (και του ύπνου). Γιατί όμως να συνδέονται τόσο συχνά οι γάτες με μαγικές ιδιότητες; Πρόκειται άραγε για κατάλοιπο της αιγυπτιακής λατρείας ή μήπως των μεσαιωνικών αντιλήψεων που έκαναν τα κατοικίδια αιλουροειδή στόχο των φανατικών; Όπως και να 'χει, ο τρόπος που το ζώο αυτό μας κοιτάζει, και ο τρόπος που συμπεριφέρεται, μας κάνουν να το θεωρούμε ιδιαίτερο και συχνά να το περιβάλλουμε σε αχλή μυστηρίου.

Χρήση στην Τάξη

Στην τάξη, τα ποιήματα τυγχάνουν συνήθως θερμής υποδοχής από τα παιδιά. Ακόμα λοιπόν και αν το συγκεκριμένο κείμενο μπορεί κάπως να μας δυσκολέψει, έχουμε τη δυνατότητα να το απαγγείλουμε με θεατρικότητα, να μοιράσουμε τις στροφές του σε ομάδες για ταυτόχρονη ανάγνωση, να του προσθέσουμε ή να του αφαιρέσουμε αυτοσχέδιους στίχους που ομοιοκαταληκτούν με εκείνους του βιβλίου... Αν η ιστορία αρέσει στα παιδιά, μπορούμε να την αξιοποιήσουμε και στα εικαστικά, ετοιμάζοντας δικές μας ζωγραφιές για τον Σίμπα, τη Λενιώ, την Τιτίκα, αλλά αποδίδοντας σκηνές από τα όσα συμβαίνουν μεταξύ τους.

Θα μπορούσαμε επίσης να συζητήσουμε με τα παιδιά για το πώς η γνωριμία με κάποιον άγνωστο μας φέρνει πιο κοντά του, λύνει τις παρεξηγήσεις, βραχυκυκλώνει τα στερεότυπα και να μας βοηθάει να αισθανθούμε φιλικότερα γι' αυτόν. Όπως είχαμε δει και στο Η περιπέτεια της Περιπέτειας η πρώτη επαφή μπορεί να μας γεμίζει με ανασφάλεια, είναι όμως λάθος να σταθούμε απέναντι σε κάποιον νεοφερμένο -και συνήθως φοβισμένο- καχύποπτοι και εχθρικοί και να μην του δώσουμε μια ευκαιρία να μας πλησιάσει.

Γνωριζόμαστε άραγε αρκετά καλά με τους συμμαθητές μας; Δοκιμάζουμε να αλλάξουμε θέσεις, και να καθίσουμε δίπλα σε μαθητές με τους οποίους συνήθως δεν κάνουμε παρέα. Ο δάσκαλος δίνει 5 λεπτά στα οποία πρέπει να μάθουμε γι' αυτούς όσο περισσότερα μπορούμε. Στη συνέχεια, ένας μαθητής από κάθε ζευγάρι, αναλαμβάνει να παρουσιάσει τον διπλανό του στην υπόλοιπη τάξη. Πόσο καλά κατάφερε άραγε να τον γνωρίσει; 

Αν το επίπεδο της τάξης το επιτρέπει, μπορούμε να δοκιμάσουμε να γράψουμε με έμμετρο τρόπο ένα επεισόδιο από την δική μας προσωπική ιστορία, ακολουθώντας το παράδειγμα του Σίμπα!

Ο Σίμπα και το σύμπαν

Βάρτζακ Πο

Υπόθεση

Ο Βάρτζακ είναι ένας γάτος ράτσας, που ζει με τους γονείς και τα αδέλφια του στο ισόγειο μιας παλιάς έπαυλης. Παρά τις ανέσεις, η ζωή του κάθε άλλο παρά ιδανική μπορεί να χαρακτηριστεί, αφού η οικογένειά του τον αδικεί και τον περιορίζει, ενώ ο μεγάλος του αδελφός δεν χάνει ευκαιρία να τον μειώνει. Οι μόνες όμορφες στιγμές είναι αυτές κοντά στον παππού του, όταν εκείνος του διηγείται ιστορίες για τον Τζελάλ, τον θρυλικό τους πρόγονο. Το σκηνικό όμως πρόκειται να αλλάξει για τα καλά, όταν η κυρία του σπιτιού εξαφανίζεται και τη θέση της παίρνει ένας τρομακτικός τύπος, ακολουθούμενος από δυο απαίσιες μαύρες γάτες! Ο Βάρτζακ πρέπει για πρώτη φορά να βγει στον έξω κόσμο ώστε να αναζητήσει βοήθεια. Τι τον περιμένει όμως εκεί; Και είναι άραγε αρκετός ο Τρόπος του Τζελάλ για να τον προστατέψει από τους αμέτρητους κινδύνους που παραμονεύουν;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: SF Said
Μετάφραση: Νοέλα Ελιασά
Εικονογράφηση: Dave McKean
ISBN: 978-960-04-4447-6
Τίτλος πρωτοτύπου: Varjak Paw
Έτος 1ης Έκδοσης: 2003 (στα ελληνικά 2014)
Σελίδες: 260
Τιμή: περίπου 12 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Στ', Γυμνάσιο
Σελίδα του συγγραφέα εδώ

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Κέδρος για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Συναρπαστική, βραβευμένη περιπέτεια εφηβικού προβληματισμού και πολεμικών τεχνών που θα ξετρελάνει τους γατόφιλους και όχι μόνο! Η γλώσσα, παρότι απευθύνεται σε μεγαλύτερα παιδιά, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απαιτητική, ενώ η μετάφραση είναι πολύ καλή και επιτρέπει στην αφήγηση να ρέει, σαν να ήταν γραμμένη στη γλώσσα μας. Η σφιχτή πλοκή και ο ρεαλισμός των συναισθημάτων του ήρωα καταφέρνουν από την πρώτη στιγμή να αιχμαλωτίσουν το ενδιαφέρον μας, ενώ η δράση που κορυφώνεται σταδιακά, συμπαρασύρει με μαεστρία τους αναγνώστες μέχρι την τελική μονομαχία ανάμεσα στο καλό και το κακό. Το βιβλίο χωρίζεται σε 35 κεφάλαια που καθένα έχει έκταση 4 έως 10 σελίδες. Το κείμενο είναι καλοστημένο και αναπνέει άνετα, τοποθετημένο ανάμεσα στα ασπρόμαυρα σκίτσα του εικονογράφου που συνδιαμορφώνουν αριστοτεχνικά τη σκοτεινή ατμόσφαιρα. Ο όγκος και η θεματική του μυθιστορήματος, μας επιτρέπουν να το προτείνουμε μόνο σε παιδιά γυμνασίου ή μεγαλύτερα, ίσως όμως να μπορούσαν να το εκτιμήσουν και κάποιοι έμπειροι αναγνώστες, μαθητές της Στ'.

Ενδιαφέροντες, πρωτότυποι χαρακτήρες Συναρπαστική πλοκή με σταδιακή κορύφωση Εικονογράφηση σε απόλυτη αρμονία με το κείμενο Ωφέλιμοι προβληματισμοί - εφηβικά διλήμματα

Αξίες - Θέματα

Ζωοφιλία, Φιλία, Οικογένεια, Διαφορετικότητα, Γενναιότητα, Περιπέτεια, Ενηλικίωση, Γάτες

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Η σκηνή της τελικής μονομαχίας, οι συναντήσεις με τον Τζελάλ στις όχθες του Τίγρη, αλλά και οι περιπλανήσεις του Βάρτζακ στα σοκάκια της πόλης.

Εικονογράφηση
Πλούσια, δυναμική, ιδιαίτερη, σκοτεινή· απόλυτα δεμένη με το κείμενο, χρησιμοποιεί το μελάνι για να μας μεταφέρει τα συναισθήματα που νιώθει ο ήρωας στον απειλητικό έξω κόσμο.

Απόσπασμα
Οι τρεις φίλοι κίνησαν για το λόφο όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Στο δρόμο ο Βάρτζακ τους εξήγησε για τον Κύριο και τις μαύρες γάτες του.

Ήλπιζε να μην είναι πολύ αργά. Με το Γέρο-Πο πια απόντα και αρχηγό τον Πατέρα, τι θα έκανε η οικογένεια όταν θα ερχόταν αντιμέτωπη με τις γάτες του Κυρίου; Τι θα τους έκαναν οι γάτες του Κυρίου; Τα πάντα μπορεί να είχαν συμβεί. Ύστερα από τόσο καιρό που έλειπε, το σπίτι σίγουρα θα ήταν διαφορετικό.

Αυτές οι εικόνες στο κεφάλι του - η κόκκινη βελούδινη πολυθρόνα, τα προσελάνινα μπολάκια φαγητού - μπορεί να μην υπήρχαν πια.

Για ένα μόνο ήταν σίγουρος. Έπρεπε να σκαρφαλώσουν στη μάντρα για να μπούνε μέσα και ο Βάρτζακ θυμόταν ότι ήταν το χειρότερο σκαρφάλωμα της ζωής του.

Μια βροντή βρυχήθηκε πάνω από την πόλη καθώς έφταναν στους πρόποδες του λόφου. Ο ουρανός είχε γίνει μαβής υπό την απειλή μιας ακόμα καταιγίδας.

«Εκεί πάνω είναι», είπε ο Βάρτζακ καθοδηγώντας τους, τη στιγμή που ο ουρανός φωτίστηκε από μια αστραπή.

Ανέβηκαν το λόφο όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Άρχισε να βρέχει. Οι σταγόνες μαστίγωναν με ορμή τη μύτη, τα μάτια και τα αυτιά του Βάρτζακ. Πάσχισε για μια ανάσα· νερό γέμισε το στόμα του, αλλά συνέχισε να ανεβαίνει το λόφο, ένα βήμα, δύο βήματα, εκατό, χίλια. Όσα χρειάζονταν.

Το φεγγάρι τους κοίταζε από ψηλά, ένας μελαγχολικός μονόφθαλμος ουράνιος φρουρός. Παράτα τα, έμοιαζε να λέει. Παράτα τα και φύγε.

Μουσκεμένοι, κατάκοποι, λαχανιασμένοι, έφτασαν στην κορφή του λόφου τη στιγμή που ο ουρανός ξεσκίστηκε από ένα λευκό φως.

Αυτό που είδε ο Βάρτζακ εκεί τον έκανε να ανατριχιάσει. Μια μικρή πέτρινη μάντρα στεκόταν μπροστά τους, η μισή σε ύψος από οποιαδήποτε άλλη της πόλης. Έμοιαζε παλιά και μισογκρεμισμένη, σαν να ήταν εγκαταλελειμμένη εδώ και πολύ καιρό. Μια ακόμη βροντή ταρακούνησε τη γη. Ο Βάρτζακ τρεμούλιασε. Ήταν αυτή η ίδια μάντρα που περιέβαλε τον κόσμο στον οποία μεγάλωσε; Το τείχος που τότε έμοιαζε τόσο ψηλό και αδύνατο για να το περάσει κανείς; Ή μήπως είχαν όλα αλλάξει όσο έλειπε;

Στη μάντρα υπήρχε μια πόρτα. Την έσπρωξε. Δεν κουνήθηκε· ήταν κλειδωμένη. Έκανε το γύρο της μάντρας, αναζητώντας κάτι οικείο. Μια αστραπή αποκάλυψε τις ρωγμές και τις χαραμάδες όπου είχαν φυτρώσει βρύα. Στην κορφή της μάντρας μπορούσε να δει τα ροζιασμένα πάνω κλαδιά κάποιων άρρωστων, γέρικων δέντρων - και να, εκείνο το μοναδικό δέντρο από το οποίο είχε πέσει τη νύχτα που έφυγε από το σπίτι.

Ο Βάρτζακ άγγιξε το μουσκεμένο κορμό του και χαμογέλασε με ανακούφιση. Τώρα το αναγνώριζε. Μα φυσικά ήταν το ίδιο. Το μέρος αυτό δε θα άλλαζε ποτέ· αυτός είχε αλλάξει.

«Αυτό είναι!» φώναξε χαρούμενος, σκεπάζοντας το θόρυβο της βροντής. «Υπάρχουν δέντρα μέσα από τα οποία μπορούμε να κατέβουμε. Εγώ θα πάω πρώτος και… Κλατζ, τι συμβαίνει;»

Ο Κλατζ έτρεμε. Τα μάτια του είχαν θολώσει και πάλι από φόβο. «Δε-δεν μπορώ σκαρφαλώσω», ψέλλισε. «Κλατζ δε σκαρφαλώνει».

Ο Βάρτζακ κοίταξε με δυσπιστία το πελώριο, δυνατό σκυλί. «Δεν μπορείς;».

«Μα φυσικά και δεν μπορεί», είπε απότομα η Χόλι. «Όλοι ξέρουν πως τα σκυλιά δε σκαρφαλώνουν - θα ήμασταν χαμένες αν μπορούσαν. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μπούμε;»

«Τα σκυλιά δε σκαρφαλώνουν;»

«Όχι, δε σκαρφαλώνουν», είπε η Χόλι συνοφρυωμένη. «Αυτός είναι ο μόνος τρόπος, σωστά;» Το βλέπω στα μάτια σου».

Ένιωσε να χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του. Κι είχαν φτάσει τόσο κοντά! Όμως αυτή η μάντρα, αυτή η παλιά πέτρινη μάντρα στεκόταν εμπόδιο για μια ακόμη φορά.

«Κλατζ λυπάται», είπε μια αδύναμη, φοβισμένη φωνή δίπλα του. «Θέλει βοηθήσει Βάρτζακ.»

Μια αστραπή φώτισε το σύμπαν. Ακούστηκε και βροντή. Η βροχή κυλούσε στο πρόσωπο του Βάρτζακ σαν δάκρυα. Όμως ήταν παράξενο· η καταιγίδα δεν τον τρόμαζε όπως κάποτε. Αντίθετα, έμοιαζε να εισχωρεί μέσα του, από τα μουστάκια μέχρι την ουρά του, πλημμυρίζοντάς τον με τη δική του άγρια δύναμη, με αποτέλεσμα αυτός και η βροχή να γίνονται ένα.

Τώρα πια δεν υπήρχε γυρισμός. Με ή χωρίς σκυλί, θα έβρισκε την οικογένειά του.

«Δεν πειράζει, Κλατζ», είπε. «Θα μας περιμένεις εδώ. Έλα, Χόλι. Πάμε μέσα».

Άφησαν τον Κλατζ ζαρωμένο κάτω από το δέντρο. Οι δύο γάτες τινάχτηκαν πάνω στη μάντρα. Σκαρφάλωσαν στην κορυφή της και μετά κατέβηκαν από την άλλη, περνώντας από ένα μπερδεμένο λαβύρινθο κλαδιών.

Αθόρυβα, βρέθηκαν στον κήπο. Περπάτησαν στο υγρό χορτάρι κι έφτασαν στο πορτάκι για γάτες.

«Εδώ είμαστε», ψιθύρισε ο Βάρτζακ καθώς γλιστρούσαν μέσα. «Αυτό είναι το σπίτι της Κοντέσας.»

Σχόλιο

Ο Βάρτζακ Πο έχει αγαπηθεί από τους έφηβους αναγνώστες, γιατί και ο ίδιος είναι ένας προβληματισμένος έφηβος. Νιώθει την οικογένειά του να τον περιορίζει και προσπαθεί με κάθε τρόπο να ξεφύγει. Στην αρχή με τη φαντασία του -που θεριεύει με τις ιστορίες του παππού- και στη συνέχεια κυριολεκτικά, πηδώντας τη μάντρα του κήπου για να βγει στον απαγορευμένο έξω κόσμο. Αυτά που θα συναντήσει εκεί αρχικά τον ενθουσιάζουν: νέες εμπειρίες, ελευθερία επιλογών… Η απογοήτευση όμως δεν θα αργήσει να έρθει, όταν ο νεαρός γάτος διαπιστώνει ότι μακριά από την οικογένειά του νιώθει ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Τίποτα δεν είναι πια δεδομένο, ενώ οφείλει να φροντίζει για τις ανάγκες του μόνος του. Το συναίσθημα της αποτυχίας και η αυτολύπηση που έτσι κι αλλιώς ένιωθε, γίνονται εντονότερα και τον ακολουθούν σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος. Οι λανθασμένες επιλογές (όπως π.χ. η προσκόλληση σε συμμορίες ή οι ανούσιοι τσακωμοί) φαντάζουν σωστές στο θολωμένο εφηβικό του μυαλό. Τελικά, μόνο με τη βοήθεια των νέων του φίλων και την σταθερή καθοδήγηση του προτύπου – μυθικού προγόνου Τζελάλ, θα έρθουν οι πρώτες επιτυχίες που θα ενισχύσουν την πληγωμένη του αυτοεκτίμηση. Ο Βάρτζακ έτσι επιστρέφει στο σπίτι του αλλαγμένος, έτοιμος να αντιμετωπίσει τους προσωπικούς του δαίμονες. Τα όσα επικά θα ακολουθήσουν, επιβεβαιώνουν στον ίδιο αλλά και στο περιβάλλον του ότι ενηλικιώθηκε.

Η ιστορία με τον αποπροσανατολισμένο έφηβο που χάρη σε κάποιον προστάτη βρίσκει το δρόμο του, είναι κλασική και την συναντάμε από την μυθολογία μέχρι τον Tolkien. Στο συγκεκριμένο σενάριο, η εκπαίδευση του νέου περνάει από μια λίστα με οδηγίες, τον Τρόπο του Τζελάλ (κάτι σαν Bushido για γάτες), τις οποίες ακολουθεί και γίνεται ατρόμητος. Κάτι αντίστοιχο θα βρούμε σε βιβλία προσωπικής βελτίωσης που βασίζονται στην Ανατολική Φιλοσοφία, όπως ας πούμε το αρκετά γνωστό Ο δρόμος του ειρηνικού πολεμιστή (Way of the Peaceful Warrior, 1980) Σε όρους κινηματογράφου, ανάλογο σενάριο έχει το  Karate Kid, όπου ο αρχικά άγαρμπος νεαρός πρωταγωνιστής, μυούμενος στη φιλοσοφία ενός μέντορα, ξεκλειδώνει μια ιδιαίτερη πολεμική τεχνική που τον μεταλλάσσει σε ανίκητο ήρωα. Μιλώντας για κινηματογράφο και για μεταλλάξεις, οφείλουμε να κάνουμε μια αναφορά στο φαινόμενο Paul Varjak το οποίο (σύμφωνα με το Urban Dictionary) αφορά άντρες που μετασχηματίζονται από αντιπαθητικοί σε συμπαθητικοί. Ο όρος προέκυψε από την ταινία "Πρόγευμα στο Τίφανις" (Breakfast at Tiffany's, 1961) στην οποία ο συγγραφέας Βάρτζακ Πολ ερωτεύεται την Χόλι Γκολάιτλι (συνωνυμία;) και τη γάτα της, ενώ έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο Εννέα ζωές (Nine lives by Varjak Paul) που από πέρυσι κυκλοφορεί και στην πραγματικότητα.

Ένας άλλος Varjak με μια άλλη Holly, διαβάζουν το βιβλίο "Εννέα Ζωές" 

Εκτός όμως από μυστήριο και δράση, το βιβλίο περιέχει και αρκετά μηνύματα. Ένα από τα κυριότερα, αυτό της ανοχής στη διαφορετικότητα: Ο Βάρτζακ δεν έχει μπλε μάτια σαν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, κάτι που ο μεγάλος του αδελφός χρησιμοποιεί για να τον κάνει να νιώθει υποδεέστερος. Ο ήρωας πέφτει λοιπόν θύμα διακρίσεων από μικρός και δυσκολεύεται να νιώσει κανονικό μέλος της πρώτης του ομάδας. Όταν επιστρέφει από τη μεγάλη του περιπέτεια, γίνεται (επιτέλους) αποδεκτός, όμως καλείται να υιοθετήσει και τους κανόνες της (σνομπ) συμπεριφοράς της αριστοκρατικής του ράτσας. «Είμαστε ιδιαίτερες. Είμαστε Μπλε Μεσοποταμίας. Όσο γι' αυτές τις κοινές γάτες, ποιος νοιάζεται τι τους κάνει; Είναι ασήμαντες.» (σ.212) λέει ο πατέρας που αδιαφορεί για όποια γάτα «δεν είναι μία από εμάς». Οφείλει άραγε ο Βάρτζακ να ακολουθήσει τις επιταγές της οικογένειας ή να μείνει πιστός στους φίλους που τον δέχτηκαν στην παρέα τους όταν είχε ανάγκη;

Για όσους διάβασαν το βιβλίο και ενθουσιάστηκαν, να πούμε ότι η συνέχεια με τίτλο «Ο παράνομος Βάρτζακ Πο», όπου ο ήρωας παρουσιάζεται πλέον ως ενήλικας, έχει ήδη κυκλοφορήσει (και βραβευτεί) στο εξωτερικό, αλλά δεν έχει ακόμα μεταφραστεί στη γλώσσα μας (γίνεται προσπάθεια να είναι έτοιμο αρχές του 2015)· ένα τρίτο βιβλίο που θα συμπληρώνει την τριλογία ίσως γραφτεί στο μέλλον, όπως όμως ο συγγραφέας αναφέρει, πρέπει πρώτα να γεράσει και ο ίδιος, ώστε να μπορεί να μας μεταφέρει την οπτική του Βάρτζακ σε αυτή την ηλικία! [to write a book about an old character, I need to be old myself]. Ας κάνουν λοιπόν υπομονή!

Πόστερ από την (άκαρπη) προώθηση του βιβλίου ως
σεναρίου animation για τα στούντιο του Hollywood

Χρήση στην τάξη
Στο μυθιστόρημα, ο νεαρός Βάρτζακ εμπνέεται από τον δοξασμένο πρόγονό του Τζελάλ και ακολουθεί τον Τρόπο του για να φτάσει στην ωριμότητα. Ποια είναι άραγε τα πρότυπα των δικών μας μαθητών; Ιστορικές προσωπικότητες; Καλλιτέχνες; Αθλητές; Από ποιους ανθρώπους εμπνέονται και τι θα τους έλεγαν, αν μπορούσαν να τους συναντήσουν; Εδώ βλέπουμε την αντίδραση ενός μικρού Κολομβιανού, όταν συναντάει το ίνδαλμά του στο πρόσωπο του -αυτό τον καιρό τραυματία- ποδοσφαιριστή Φαλκάο (Radamel Falcao).

Στο μάθημα της Γλώσσας, θα μπορούσαμε να συντάξουμε ένα γράμμα προς μια προσωπικότητα που θεωρούμε πρότυπο· ακόμα καλύτερα όμως θα ήταν να γράψουμε τι θα μας απαντούσε η προσωπικότητα αυτή αν λάμβανε το γράμμα μας! Μπαίνοντας στη θέση του προτύπου για να στείλουμε την απάντηση στον εαυτό μας, μπορούμε από τη μία να συνειδητοποιήσουμε πως τα πρόσωπα αυτά είναι άνθρωποι σαν κι εμάς (συνήθως με ξεκάθαρο όραμα και ατσάλινη θέληση να το ακολουθήσουν), και από την άλλη ότι ίσως και εμείς οι ίδιοι αποτελούμε πρότυπα για κάποιους άλλους.

Συγκεκριμένα, τα παιδιά της Στ' δημοτικού ή του γυμνασίου -στα οποία απευθύνεται το βιβλίο- αντιμετωπίζονται συχνά ως stars από τους μικρότερους συμμαθητές τους. Τα παραπάνω θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια συζήτηση στην τάξη, για το πώς θα οφείλαμε να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας αν ξαφνικά διαπιστώναμε ότι όσα κάνουμε γίνονται παράδειγμα προς μίμηση. Επίσης, ενδιαφέρον θα είχε να σκεφτούμε το πώς (ως εμπειρότεροι και ωριμότεροι) θα μπορούσαμε να αναλάβουμε υπό την προστασία μας τους νεοφερμένους στο σχολείο μαθητές της Α' τάξης και να κάνουμε την προσαρμογή τους ευκολότερη. Ακούγεται σαν μια αρκετά πρωτότυπη άσκηση υπευθυνότητας, αρκεί να οργανωθεί σωστά και σε συνεργασία με τους αρμόδιους συναδέλφους και τη διεύθυνση.

Για να μην αφήσουμε τους φίλους των γατών παραπονεμένους, να αναφέρουμε ότι ο Βάρτζακ Πο ανήκει στη ράτσα μπλε Μεσοποταμίας, που δυστυχώς ζει μόνο στο μυαλό του συγγραφέα και στις σελίδες των βιβλίων του. Ωστόσο, αν παρακολουθήσουμε το παρακάτω βίντεο για τα χαρακτηριστικά της Ρωσικής μπλε, θα αναγνωρίσουμε στο πρόσωπό της τη φιγούρα του ήρωα. Το κείμενο μας δίνει αφορμή να μιλήσουμε για τα διάφορα είδη γάτας (υπάρχουν γύρω στα 30-40 αναγνωρισμένα) και σε περίπτωση που οι μαθητές δείξουν ενδιαφέρον, κάθε ομάδα μπορεί -χρησιμοποιώντας κείμενα, ζωγραφιές ή βίντεο- να αναλάβει την παρουσίαση μιας ράτσας και των χαρακτηριστικών της. Θα μπορούσαμε επίσης να ετοιμάσουμε στην τάξη ένα πόστερ με κολάζ από όσο περισσότερα είδη γάτας μπορούμε να συγκεντρώσουμε ή ένα αντίστοιχο με αυτό σχεδιάγραμμα. 

Βάρτζακ Πο

Οι ιερές γάτες

Υπόθεση

Η μικρή Μαργαρίτα είναι λίγο κρυωμένη και κάθεται στο κρεβάτι αγκαλιά με την γάτα της. Η θεία Αναστασία, έρχεται να της κρατήσει παρέα και αρχίζει να της διαβάζει το νέο της ιστορικό διήγημα... Σε αυτό, παρακολουθούμε ένα άλλο κορίτσι, την Ιλιόνη από τη Μίλητο, να ταξιδεύει γύρω στα 550 π.Χ. μαζί με τον πατέρα της στη Ναυκράτη της αρχαίας Αιγύπτου. Εκεί, για όσες μέρες ο Κλέαρχος ασχολείται με τις εμπορικές του υποθέσεις, η κόρη του θα έχει χρόνο να γνωρίσει τον τόπο, να κάνει φίλους, αλλά και έρθει σε επαφή με ένα άγνωστο ζώο, τη γάτα. Λίγο πριν την επιστροφή τους, αποφασίζει μάλιστα να ταξιδέψει με τους νέους της φίλους στην πόλη Περ-Μπάστετ, για να παρακολουθήσει το μεγάλο πανηγύρι της θεάς γάτας!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Κίρα Σίνου
Εικονογράφηση: Σταύρος Παλαντσάς
ISBN: 978-960-04-1695-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2000
Σελίδες: 72
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε'

Κριτική

Συμπαθητικό διήγημα ιστορικής μυθοπλασίας από τη βιρτουόζο του είδους, αείμνηστη Κίρα Σίνου. Με γλώσσα απλή και κατανοητή, μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στην αρχαία Αίγυπτο, όπου θα γνωρίσουμε τα ήθη και έθιμα των κατοίκων της, αλλά και θα αναζητήσουμε τις απαρχές της σχέσης ανθρώπου και γάτας. Για να ξετυλίξει τον μύθο, η συγγραφέας επιλέγει την τεχνική του εγκιβωτισμού (ιστορία μέσα στην ιστορία) που χρησιμοποιεί με μαεστρία, κερδίζοντας από την αρχή τους αναγνώστες. Χωρισμός σε κεφάλαια δεν υπάρχει, όμως αντίστοιχο σκοπό εξυπηρετούν οι διακοπές (πέντε τον αριθμό) στην αφήγηση της θείας Αναστασίας, μέσα από τις οποίες παίρνουμε ανάσες και πληροφορούμαστε για διάφορα σχετικά θέματα: άλλοτε για την πόλη Ναύκρατη, άλλοτε για την ιστορία της γάτας, την θρησκεία των Αιγυπτίων, κτλ. Η έγχρωμη εικονογράφηση προσθέτει στην αισθητική αξία του βιβλίου και η έκδοση είναι γενικά προσεγμένη (καλό θα ήταν βέβαια να υπάρχει και αρίθμηση), ενώ στην τελευταία σελίδα θα βρούμε και βιβλιογραφία. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα το βιβλίο σε παιδιά των μεσαίων και μεγάλων τάξεων, ενώ σίγουρα οι φίλοι των κατοικίδιων αιλουροειδών και της αρχαιολογίας θα ενθουσιαστούν!

Απλή γλώσσα, στρωτή διήγηση Πληροφορίες για την αρχαία Αίγυπτο και την ιστορία της γάτας

Αξίες - Θέματα

Ιστορία, Αιγυπτιολογία, Περιπέτεια, Ζωοφιλία, Γάτες, Φιλαναγνωσία

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Το ταξίδι στο Νείλο και οι ιστορίες από την αιγυπτιακή μυθολογία!

Εικονογράφηση

Πολύχρωμα σκίτσα (ένα σε κάθε 3-4 σελίδες κειμένου) με στυλ που τείνει στο φωτορεαλιστικό. Συνοδεύουν με επιτυχία την ιστορία, βάζουν τους αναγνώστες στην ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και ξεκουράζουν το μάτι. Μικρή παρασπονδία, το ότι ενώ στην αφήγηση τα αιγυπτιακά πλοιάρια περιγράφονται με ζωηρόχρωμα πανιά, ο καλλιτέχνης τα αποδίδει με ολόλευκα.

Απόσπασμα
Ο δούλος οδήγησε την Ιλιόνη στην ξύλινη σκάλα. Εκείνη άρχισε να ανεβαίνει τα σκαλοπάτια, όμως κοντοστάθηκε όταν άκουσε τον Κίμωνα:

- Πώς και πήρες μαζί τη θυγατέρα σου σ’ ένα τόσο μακρινό ταξίδι, Κλέαρχε; Εσείς εκεί πίσω πιστεύετε πως οι γυναίκες όσα λιγότερα γνωρίζουν τόσο καλύτερες σύζυγοι γίνονται. Και σ’ ένα υπερπόντιο ταξίδι θα δει και θα μάθει ένα σωρό πράγματα. Δε φοβάσαι για την ηθική της;  πρόσθεσε, και η Ιλιόνη τον άκουσε να γελάει ειρωνικά.

- Δίκιο έχεις, Κίμωνα, αυτές τις βλακείες πιστεύουν στα μέρη μας, μα εγώ που γυρίζω τον κόσμο έχω αντίθετη γνώμη. Η αμόρφωτη γυναίκα δύσκολα κρατάει κοντά της το μορφωμένο άντρα. Μπορεί να γίνει καλή νοικοκυρά, μα δε θα γίνει ποτέ καλή σύντροφος. Δε θα έχει τι να πει, θα μιλά μόνο για τα παιδιά και το νοικοκυριό, και όσο για το αν θα είναι καλή μητέρα, κι αυτό είναι συζητήσιμο, γιατί ναι μεν θα μπορεί να μεγαλώσει τα παιδιά της, χωρίς να τους παρέχει όμως πνευματική τροφή.

- Θες να σου πω τη γνώμη μου; είπε σοβαρά ο Κίμων. Οι Έλληνες άντρες ακολουθούν αυτή τη γραμμή ίσως, χωρίς να το συνειδητοποιούν, από ένστικτο, γιατί φοβούνται τη γυναίκα, ξέρουν ότι κατά βάθος δεν υστερεί σε μυαλό από τους ίδιους, και την προτιμούν αμόρφωτη για να μη σηκώνει κεφάλι, σε αντίθεση με τους Αιγύπτιους, που πιστεύουν ότι η γυναίκα είναι ισότιμη με τον άντρα. Γνωρίζω καλά τους Αιγύπτιους τόσα χρόνια που ζω στη χώρα τους και ξέρω τον τρόπο που σκέφτονται.

- Και έχουν δίκιο, παραδέχτηκε ο Κλέαρχος. Ενώ αυτή η ανόητη ανατροφή που δίνουμε εμείς στις κόρες καλώς οικογενειών αναγκάζει τον άντρα να ψάξει έξω από το σπίτι για γυναικεία συντροφιά. και δε νομίζω απ’ αυτό να βγαίνει κερδισμένη η σύζυγος. Από αυτή την άποψη οι Αιγύπτιοι δίνουν πολύ πι σωστή ανατροφή στα κορίτσια τους. Κι εγώ την Ιλιόνη μου έτσι προσπαθώ να τη μεγαλώσω…

Στο κεφαλόσκαλο εμφανίστηκε η Αριστέα, η γυναίκα του Κίμωνα. Αφού αγκάλιασε και φίλησε την κοπέλα, φώναξε τις κόρες της και άρχισε να τις συστήνει μία μία:

- Αυτή είναι η Αλκμήνη, η πρώτη μου. Πρέπει να έχετε πάνω κάτω την ίδια ηλικία. Αυτή είναι η Εκάβη, αυτή η Λητώ, αυτή η Ροδώπις…

Άθελά της η Ιλιόνη έκανε μια κίνηση απορίας.

- Σου φαίνεται περίεργο το όνομα, ε; είπε η Αριστέα, που το παρατήρησε. Είναι αλήθεια πως είναι κάπως ασυνήθιστο, αλλά εδώ στην Αίγυπτο η Ροδώπις είχε αφήσει εποχή. Ήταν μια εταίρα από τη Θράκη που φημιζόταν για την ομορφιά της και ανήκε στον ίδιο αφέντη με τον Αίσωπο, εκείνον, ξέρεις, που έγραψε τους μύθους. Αργότερα έγινε φιλενάδα του φαραώ μας του Άμασι. την είδε κάποτε ο άντρας μου ο Κίμων και θαμπώθηκε από την ομορφιά της. Τώρα κατά πόσο είναι σωστό να δώσεις σ’ ένα κορίτσι το όνομα μιας εταίρας, έστω και καλλονής… Γι’ αυτό καλύτερα να ρωτήσεις τον πατέρα της που είχε αυτή την ιδέα…

Εκείνη τη στιγμή η Ιλιόνη πρόσεξε από την ανοιχτή πόρτα να μπαίνει ένα ζωάκι. δεν ήταν μεγαλόσωμο. Το λεπτοκαμωμένο αλλά νευρώδες σωματάκι του ήταν καστανοκόκκινο, με πιο σκούρες γραμμές, που ξεκινούσαν από τη ράχη του. Τα μάτια του έλαμπαν πιο πράσινα ακόμα μέσα στο κοκκινωπό τρίχωμα. Το ζωάκι σήκωσε τη λεπτή ουρά του κι άρχισε να τρίβεται στα πόδια της Αριστέας.

- Τι είναι αυτό; ρώτησε απορημένη η Ιλιόνη δείχνοντας το ζωάκι. Πρώτη φορά βλέπω τέτοιο ζώο.

Η Αλκμήνη την κοίταξε ξαφνιασμένη.

- Καλά, δεν έχεις ξαναδεί γάτα; απόρησε.

- Γάτα; Έτσι το λένε; Και γιατί το έχετε στο σπίτι σας;

- Γιατί έχουμε μια γάτα στο σπίτι μας; απόρησε με τη σειρά της η Αλκμήνη. Για να πιάνει τα ποντίκια, φυσικά. Εσείς, δηλαδή, στα δικά σας τα μέρη δεν έχετε ποντίκια;

- Και βέβαια έχουμε Μα εμείς έχουμε νυφίτσες για να τα πιάνουν.

- Καλά, θεία, διέκοψε πάλι τη θεία της η Μαργαρίτα, είναι δυνατό στις ελληνικές πόλεις να μη γνώριζαν τις γάτες; Αφού έχουμε ένα σωρό γάτες στην Ελλάδα.

- Δεν ήταν έτσι τα πράγματα στην αρχαιότητα, είπε εκείνη πάλι αφήνοντας το χειρόγραφό της. Στα ελληνικά σπίτια τα χρέη της γάτας εκτελούσαν τότε πράγματι οι νυφίτσες. Αυτές κυνηγούσαν τα ποντίκια. Οι γάτες δεν ήταν, βέβαια εντελώς άγνωστες, έχουμε ένα ανάγλυφο απότον 6ο αιώνα π.Χ. όπου τέσσερις νεαροί κομψευόμενοι Αθηναίοι βάζουν ένα σκύλο να τσακωθεί με μια γάτα. Όπως και ένα ερυθρόμορφο αγγείο, δηλαδή ένα αγγείο όπου οι φιγούρες είναι ζωγραφισμένες πάνω σε κόκκινο πηλό, του δεύτερου μισού του 4^ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στην Κάτω Ιταλία, κι εκεί δύο πολύ κομψές κυρίες παίζουν με μια γάτα κι ένα περιστέρι. Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλες παραστάσεις με γάτες. Όμως απ’ ό, τι φαίνεται, οι γάτες τότε σπάνιζαν ακόμα στην Ελλάδα. Ίσως να τις έφερναν από την Αίγυπτο και να κόστιζαν πολλά λεφτά. Μη βλέπεις που σήμερα έχει γεμίσει ο τόπος.

- Μα η δικιά μου η Πίσσα δεν είναι όποια κι όποια γάτα!

- Όχι, είναι πραγματικά πολύ όμορφη. Όλο ξεχνάω να σε ρωτήσω, γιατί την έβγαλες Πίσσα; Μόνο επειδή είναι μαύρη σαν πίσσα ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος;

- Δεν την έβγαλα εγώ έτσι. όταν μου τη χάρισε η γιαγιά, μου είπε πως έτσι λέγεται, κι εμένα μου άρεσε το όνομά της και το κράτησα.

- Καλά το φαντάστηκα πως έτσι την έβγαλε η γιαγιά σου, γέλασε η Αναστασία. Η γιαγιά σου είναι μια παλιά «διαπλασοπούλα», ήταν, δηλαδή, παιδάκι, συνδρομήτρια του διάσημου περιοδικού Διάπλασις των παίδων, που άφησε εποχή. Το περιοδικό κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον περασμένο αιώνα, όταν κάτι τέτοιες βαρύγδουπες ονομασίες ήταν συνηθισμένες. Μα, καθώς τα παιδιά δεν καταλάβαιναν ότι η λέξη «διάπλαση» σημαίνει «διαμόρφωση», ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο γνωστός συγγραφέας και αρχισυντάκτης του περιοδικού, εφεύρε την κυρία Διάπλαση, μια ωραία αριστοκρατική κυρία που το εκπροσωπούσε. Λοιπόν, η κυρία Διάπλαση είχε μια μαύρη γάτα που την έλεγε Πίσσα, μια γάτα με μεγάλη προσωπικότητα. Και είναι φυσικό η γιαγιά σου να τη θυμάται αυτή τη γάτα από τα παιδιά της χρόνια, γιατί είναι αλήθεια πως οι παιδικές μας αναμνήσεις όχι μόνο σημαδεύουν τη ζωή μας, μα επανέρχονται πιο ζωηρές όσο μεγαλύτεροι γινόμαστε. Όμως, τώρα στο βιβλίο μας. θέλεις να συνεχίσω ή βαρέθηκες;

- Συνέχισε, είπε η Μαργαρίτα και τα μάτια της έλαμψαν.

Σχόλιο

Η ισότητα των δύο φύλων είναι ένα θέμα που θίγεται τόσο σε σχέση με τους ανθρώπους (βλ. απόσπασμα όπου η σχετική νοοτροπία των αρχαίων Ελλήνων αποδοκιμάζεται σφόδρα) όσο και σε σχέση με τα κατοικίδια... Συγκεκριμένα, όταν η Μαργαρίτα απορεί γιατί οι Αιγύπτιοι λάτρεψαν τις θηλυκές γάτες, αλλά αδιαφόρησαν για τις αρσενικές, λαμβάνει από τη θεία της την απάντηση ότι στην αιγυπτιακή μυθολογία υπάρχει κι ένας αρσενικός γάτος που παίζει σημαντικό ρόλο: κάθε βράδυ εξουδετερώνει με το μαχαίρι του το πελώριο φίδι Απώφι, ώστε ο θεός Ρα να περάσει από τον Κάτω Κόσμο με ασφάλεια και να μπορέσει να ανατείλει την επομένη μέρα από τα ανατολικά.

Περισσότερες πληροφορίες για την ανασκαφή και τη σημερινή θέση της Ναυκράτιος μπορείτε να βρείτε εδώ.

Το τοπίο όπως φαίνεται σήμερα (πηγή)

Στο κλείσιμο της ιστορίας, η Ιλιόνη κλέβει ένα γατάκι από το εκτροφείο της θεάς Μπαστέτ. Δικαιολογείται άραγε μια τέτοια πράξη από τη στιγμή που οι Αιγύπτιοι ιερείς εκμεταλλεύονταν τα ζώα και τα προόριζαν για εμπόριο και θανάτωση;

Όπως μαθαίνουμε από το βιβλίο, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν τις γάτες Μιίτ (Πα - Μιίτ τις αρσενικές και Τα - Μιίτ τις θηλυκές). Στους πίνακες που ακολουθούν, βλέπουμε πώς τις αποκαλούν διάφοροι λαοί σήμερα, αλλά και πώς αποδίδεται ο ήχος του νιαουρίσματος σε διαφορετικές γλώσσες.

Χρήση στην Τάξη

Μέσα από την ιστορία, οι αναγνώστες θα αποκτήσουν με ευχάριστο τρόπο μια ιδέα για την Αίγυπτο του 6ου αι. π.Χ. και τους κατοίκους της, θα μάθουν για τη θρησκεία τους και τις συνήθειές τους, τις κατοικίες, το ντύσιμο, αλλά και τις σχέσεις τους με τους Έλληνες. Θα περιηγηθούν στη Ναύκρατη και σε άλλες πόλεις, θα ταξιδέψουν στον Νείλο και θα ζήσουν από κοντά ένα θρησκευτικό πανηγύρι της εποχής. Με αφορμή όλα αυτά, μπορούμε και στην τάξη να πλησιάσουμε λίγο στην αιγυπτιακή κουλτούρα, αναθέτοντας σε ομάδες μαθητών να μας παρουσιάσουν πληροφορίες και μύθους γύρω από αιγυπτιακές θεότητες που αναφέρονται στο βιβλίο (Μπαστέτ, Μπες, Σεχμέτ, Ρα, Θωθ). Για παράδειγμα, σε σχέση με τη θεά - γάτα, την Μπαστέτ (κατά το ελληνικότερο Μπαστίτη), που στην ιστορία της θείας Αναστασίας κατέχει κεντρικό ρόλο, θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής:

Πρόκειται για μια από τις πιο αγαπημένες θεότητες των αρχαίων Αιγυπτίων. Στη χώρα των Φαραώ, όλες οι γάτες θεωρούνταν ενσαρκώσεις της και άρα ιερές. Όπως γράφει ο Ηρόδοτος (βιβλίο ΙΙ παράγραφος 66), οι πιστοί έπρεπε να παραφυλάνε τις φωτιές τους για να μην πηδήξει η γάτα τους μέσα και καεί· όταν τύχαινε κάποια να πεθάνει, οι ένοικοι του σπιτιού ξύριζαν τα φρύδια τους σε ένδειξη πένθους, όπως βλέπουμε να έχει κάνει και η νεαρή γυναίκα στο βιβλίο. Η αδυναμία τους για τις γάτες, στοίχισε όμως κάποτε ακριβά στους υπηκόους του Φαραώ. Σύμφωνα με τον Πολύαινο (βιβλίο 7 παράγραφος 9), οι Πέρσες εκμεταλλεύτηκαν την λατρεία των Αιγυπτίων προς τις γάτες για να τους υποδουλώσουν: Στη μάχη του Πελούσιου το 525 π.Χ. ο Πέρσης βασιλιάς Καμβύσης διέταξε τους στρατιώτες του να χρησιμοποιήσουν γάτες (αλλά και σκύλους, πρόβατα και άλλα ιερά ζώα) ως ασπίδα καθώς πλησίαζαν τα τείχη της πόλης, κι έτσι οι Αιγύπτιοι υπερασπιστές φοβόντουσαν να τους χτυπήσουν με τα τόξα τους! Έτσι κατάφερε να κυριεύσει τη συνοριακή πόλη και να περάσει με τον στρατό του στην Αίγυπτο. Αν επισκεφτούμε την αιγυπτιακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, θα μπορέσουμε ανάμεσα στα υπόλοιπα εκθέματα να δούμε και γατόμορφα αγαλμάτια και μουμιοποιημένες γάτες σε ειδικές σαρκοφάγους!

Από τις πληροφορίες που δίνει η θεία Αναστασία στη Μαργαρίτα, μαθαίνουμε ότι οι χριστιανοί του Μεσαίωνα, θεωρούσαν τις γάτες διαβολικά όντα και τις κυνηγούσαν. Ποια είναι άραγε η θέση της γάτας στη δική μας κοινωνία; Τι πιστεύουμε γι' αυτές σήμερα; Γνωρίζετε λαϊκές φράσεις ή παροιμίες, κάποιο ποίημα (στο Ανθολόγιο Ε'-Στ' υπάρχει αυτό) ή σχετικό τραγούδι για τις γάτες; Υπάρχουν ήρωες - γάτες που ξέρουμε από τα κινούμενα σχέδια;

 

Οι ιερές γάτες