Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής

Υπόθεση

Στη γκρίζα πολιτεία όπου τα αγαθά είναι πια λιγοστά, ένας θρύλος μιλάει για τον μαυροντυμένο Βόρακα: έναν άνθρωπο - φάντασμα του παλιού του εαυτού, που ζει σ' ένα στοιχειωμένο πλοίο και γνωρίζει την ιστορία της Φανής. Θέλοντας να την ακούσει, ένα μικρό αγόρι με μεγάλη περιέργεια, ξεκινάει συντροφιά μ' ένα αηδόνι να τον συναντήσει.  Όταν το δειλινό φτάνει στο παλιό λιμάνι, ένας κόρακας εμφανίζεται και προαναγγέλλει τον κύριό του, που μ' αντάλλαγμα ένα μισοφαγωμένο κουλούρι, διηγείται την λυπητερή του ιστορία. 

Ο τόπος τους ήταν πριν από καιρό ένα μέρος φωτεινό και ανθισμένο, όμως ο Βόρακας με την απληστία του το κατέστρεψε: Πρώτα έκοψε όλα τα δέντρα για να κατασκευάσει πλοία, σπίτια και μαγαζιά. Στη συνέχεια, έχτισε ένα εργοστάσιο που πέταγε τα απόβλητά του στο λιμάνι· κι όλα αυτά χωρίς να αποδίδει τίποτα στην πολιτεία, χωρίς να τηρεί τους νόμους ή να επιδεικνύει σωφροσύνη για το μέλλον. Η φωνή της μικρής Φανής αποδείχθηκε πολύ αδύναμη για να τον αποτρέψει. Μέχρι που η νεράιδα έφυγε από κοντά του, αφήνοντας τον ίδιο και την πολιτεία να μαραζώσουν, ντυμένοι στα γκρίζα. Καθώς ολοκληρώνει τη διήγησή του, ο Βόρακας αποκαλύπτει στο αγόρι πως για να επιστρέψει η αρμονία ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση, η λύση κρύβεται σε μια λέξη μέσα στα κλαδιά του τελευταίου ασπρόδεντρου. Θα καταφέρουν άραγε τα παιδιά να τη διαβάσουν και να λύσουν τα μάγια;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Γεωργία Γαλανοπούλου
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Παυλίδης
ISBN: 978-960-16-5089-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2015
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Διαβάστε ένα απόσπασμα από τις πρώτες σελίδες εδώ

άλλες κριτικές για το βιβλίο θα βρείτε εδώ και εδώ

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Έμμετρο αλληγορικό παραμύθι για την άμετρη εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο, που με απληστία κατασπαταλά τους πόρους της και ζημιώνει το περιβάλλον χωρίς να αποδίδει τίποτα στην "πολιτεία". Με ευαισθησία και λογοτεχνική γλώσσα, που σε έναν βαθμό ίσως δυσκολέψει τους μικρότερους μαθητές, η συγγραφέας μας χαρίζει μια ιστορία ιδιαίτερης αισθητικής, η οποία καταφέρνει κάτι δύσκολο: να γεφυρώσει το μαγικό πνεύμα των λαϊκών θρύλων του παρελθόντος με πολλά σύγχρονα περιβαλλοντικά και ηθικά προβλήματα. Το ποιητικό στοιχείο υπερισχύει του πεζού και επιτρέπει στο κείμενο να ρέει -και να διαβάζεται εύκολα-, ενώ ταυτόχρονα η προσεγμένη σελιδοποίηση και η εξαιρετική δουλειά στην εικονογράφηση, ολοκληρώνουν την πραγματικά άρτια έκδοση. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές των μεσαίων και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού ή σε παιδιά που η αναγνωστική τους εμπειρία θα τα βοηθήσει να ξεδιπλώσουν όλες τις πτυχές της ιστορίας και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματά της.

Καλογραμμένη ιστορία Ιδιαίτεροι χαρακτήρες και αισθητική Εξαιρετική εικονογράφηση Προσεγμένη έκδοση Ωφέλιμα μηνύματα

Αξίες - Θέματα

Περιβάλλον, Φαντασία, Αειφορία, Μύθοι

Εικονογράφηση

Το κείμενο είναι γεμάτο εικόνες που ο Βαγγέλης Παυλίδης μετασχηματίζει σε εξαιρετικά σχέδια, πλημμυρίζοντας τις σελίδες του βιβλίου. Το απειλητικό ύφος του Βόρακα, ο καλοδουλεμένος Κόρακας και το στοιχειωμένο καράβι, εντυπωσίασαν ιδιαίτερα τα παιδιά της τάξης μας και τα προκάλεσαν να διαβάσουν την ιστορία. 

Απόσπασμα

Στην άκρη της πόλης,
εκεί που η θάλασσα με τη στεριά
άλλοτε αντάλλαζαν φιλιά,
εκεί που τ' ασπρόδεντρο το μαραμένο
μονάχο στέκεται και λυπημένο,
κάποτε ζούσε η Φανή,
η διάφανη, η φωτεινή.
Μάλιστα, λένε κάποιοι μεγάλοι
πως πλάι στο ασπρόδεντρο
σ' ένα παλιό τσουκάλι
ακόμα και σήμερα μπορείς να δεις
αυτό που ήταν άλλοτε το σπίτι της Φανής.

Να ξέρει άραγε να πει κανείς
την ιστορία της Φανής;
Πώς χάθηκε απ' τη φύση
κι αν πάλι θα γυρίσει;
Ο Βόρακας ξέρει! Ίσως μιλήσει...

Να το καράβι του!
Σαν φάντασμα στέκει φοβερό
σ' άδειο λιμάνι, δίχως νερό.
Κι έτσι που γέρνει ρημαγμένο
λένε πως είναι στοιχειωμένο!

Πρωί το Βόρακα δε θα τον δεις.
Βαθιά κοιμάται ολημερίς.
Μπορεί μονάχα να τον συναντήσεις
- σαν σου βαστά και αν τολμήσεις-
μια από τις νύχτες που βγαίνει σεργιάνι
στο δίχως θάλασσα λιμάνι.
Και τότε, ίσως καταφέρεις,
αν κάποιο αντάλλαγμα προσφέρεις
να μάθεις γιατί χάθηκε η Φανή.

Έτσι έλεγε εκείνος ο θρύλος ο παλιός, ο χιλιοειπωμένος. Τα παιδιά της γκρίζας πολιτείας τον γνώριζαν καλά, τον είχαν στο μυαλό τους χαραγμένο. Κι έτρεμε το φυλλοκάρδι τους κάθε φορά που αγνάντευαν πέρα μακριά το στοιχειωμένο το καράβι. Απ' όλα όμως τα παιδιά, ένα μικρό αγόρι ήταν περίεργο πολύ

«Θα πάω!» λέει μια μέρα. «Θα μάθω γιατί χάθηκε η Φανή!» «Και δε φοβάσαι;» το ρωτούν τα άλλα παιδιά της γκρίζας πολιτείας. «Φοβάμαι» λέει. «Και λοιπόν; Το φόβο θα νικήσω. Κι αν μάθω κάποιο μυστικό, γρήγορα θα γυρίσω».

Σχόλια

Μια και οι γιορτές πλησιάζουν, θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε τον Βόρακα με το πνεύμα των μελλοντικών Χριστουγέννων, που μεταφέρει στους νέους ένα μήνυμα για το πού θα οδηγηθεί ο πλανήτης σε περίπτωση που εξακολουθήσουμε να ενεργούμε χωρίς σωφροσύνη. Αν δεν θέλουμε ο κόσμος μας να καταλήξει σαν την γκρίζα πολιτεία, τότε θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε τη λέξη που κρύβεται στο ασπρόδεντρο. Με γνώμονα τον σεβασμό, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φύση, τους νόμους, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό. Μόνο αν συνειδητοποιήσουμε άμεσα ότι η απληστία και η νοοτροπία All you can eat δεν έχουν θέση στη σύγχρονη εποχή, όπου η γη έχει φτάσει στα όριά της, μπορεί κάτι να αλλάξει. Αλλιώς, όπως οι επιστήμονες προειδοποιούν, θα πρέπει να επιλέξουμε τον δρόμο της φυγής και να αναζητήσουμε νέο -προσωρινό- σπίτι για την ανθρωπότητα. Μέχρι πότε όμως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Μήπως ο εναλλακτικός (αλλά και ανηφορικός) δρόμος της αειφορίας, της συνετής διαχείρισης των πόρων και της αυτοσυγκράτησης, είναι τελικά προτιμότερος τόσο για τον πλανήτη όσο και για το ανθρώπινο πνεύμα;

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας αναζητήσαμε έναν δημιουργικό τρόπο για να αναπαραστήσουμε τους διαλόγους του βιβλίου: κατασκευάσαμε έναν μικρό Κόρακα και ένα παιδί από πηλό, μια Φανή από βαμμένο βαμβάκι, ενώ με λίγο χαρτόνι και πλαστελίνη το ξύλινο μανεκέν που χρησιμοποιούμε στη ζωγραφική μεταλλάχθηκε σε Βόρακα... με μουστάκι! Τέλος, κάνοντας πράξη την -φιλική προς το περιβάλλον- πρακτική της επαναχρησιμοποίησης των υλικών, μετατρέψαμε το δέντρο της ζωής που είχαμε κατασκευάσει για προηγούμενη ανάρτηση, σε ασπρόδεντρο του σεβασμού!

Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής

Ιστορίες από έναν κόσμο που δεν καταστράφηκε

Υπόθεση
Συλλογή πέντε ιστοριών με τις εξής υποθέσεις:

Ηλιοστάλαχτη Όπως ήταν συμφωνημένο, στα 12 της χρόνια η πριγκίπισσα Ηλιοστάλαχτη δίνεται σ' έναν δράκο που την παίρνει μακριά. Μόνο έτσι θα σωθεί η χώρα της από το βαθύ σκοτάδι.

Η πόλη με τα χίλια χρώματα Στο κέντρο της πανάρχαιας πόλης των δράκων, έλαμπε το όμορφο διαμάντι τους. Οι άπληστοι άνθρωποι θέλησαν να το κάνουν δικό τους, γι' αυτό οι δράκοι το έθαψαν στη γη και έπειτα ανέβηκαν ψηλά στις στέγες και πέτρωσαν. Τα χρόνια πέρασαν, και πάνω σε αυτή την πόλη, οι άνθρωποι έχτισαν την δική τους. 

Το δέντρο της ζωής Στα πέρατα του κόσμου έλεγαν πως βρίσκεται ένα δέντρο μαγικό, που χαρίζει αθανασία. Οι άνθρωποι το έψαξαν αλλά καθώς δεν το βρήκαν, το θεώρησαν μύθο. Αυτό όμως υπάρχει και δεν είναι άλλο από το κάθε δέντρο που γεννήθηκε στη γη.

Το μυστικό του καθρέφτη Σε μια πολιτεία που η ομορφιά είχε μεγάλη σημασία, μια βροχερή μέρα θόλωσαν όλοι οι καθρέφτες! Ο κατοπτροποιός που τους εξέτασε, δεν αποκάλυψε στους ανθρώπους τι φταίει. Θα χρειαστεί ο σοφότερος της πολιτείας να σκεφτεί μέρες και νύχτες, μέχρι να ανακαλύψει το μυστικό που θα τους κάνει και πάλι αστραφτερούς.

Οι πέτρινοι Γίγαντες Οι γίγαντες, ανυπόμονοι να επισκεφθούν τη γη, παρακούν τον βασιλιά Ουρανό και την πρώτη μέρα της άνοιξης πηδούν από το φουρφουριστό τους σύννεφο στο έδαφος. Μόλις όμως ακουμπούν στο χώμα, πετρώνουν και γίνονται βουνά. Από τότε, κάθε αρχή της άνοιξης, ποτάμια κυλούν από τα μάτια τους και ένας νέος χρόνος ξεκινά!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Ελένη Μπακογεώργου
Εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή
ISBN: 978-960-16-5194-1
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Γ', Δ', Ε'

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Συλλογή πέντε αλληγορικών παραμυθιών με αναφορές σε στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού. Με ήπια λογοτεχνικότητα και με λόγο λιτό και περιεκτικό, η φίλη και συγγραφέας Ελένη Μπακογεώργου, καταφέρνει στη δεύτερη εκδοτική της προσπάθεια να μας ταξιδέψει σε πέντε κόσμους έξω από τα συνηθισμένα. Με το ένα τους πόδι στον μύθο και το άλλο στην πραγματικότητα, οι νικημένοι της ήρωες -μέσα από τα παθήματά τους- μας μεταφέρουν ασυνήθιστα μηνύματα, όπως το ότι η ζωή συνεχίζεται, πως τίποτα δεν πάει χαμένο, ότι η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, κ.ά. Οι ερμηνείες που επιδέχεται κάθε διήγημα είναι ωστόσο πολλαπλές, ενώ η εξαγωγή τους κάθε άλλο παρά εύκολα γίνεται· αν το δούμε από τη θετική του πλευρά, αυτό σημαίνει ότι το βιβλίο μπορεί να προσφέρει πλούσια τροφή για σκέψη σε μια τάξη που αγαπά τον προβληματισμό. Η καλή δουλειά που έχει γίνει στην έκδοση είναι εμφανής σε πολλούς τομείς, όμως την παράσταση κλέβει η πανταχού παρούσα εικονογράφηση: Γεμάτη έμπνευση, αγκαλιάζει το έργο με τα γήινα χρώματά της και ακολουθεί υποδειγματικά το πνεύμα του κειμένου, προσδίδοντας σε κάθε επεισόδιο ξεχωριστή αισθητική. Ολοκληρώνοντας, να αναφέρουμε ότι παρότι η έκταση των ιστοριών είναι περιορισμένη (μεταξύ 3 και 9 σελίδων η καθεμιά), η απουσία αίσιου τέλους (happy end) σε ορισμένες από αυτές και το γεγονός ότι κάποιοι μύθοι μας αφήνουν υπόπικρη επίγευση, σημαίνει ότι μάλλον θα τους απολαύσουν περισσότερο μαθητές των μεσαίων ή μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού... όπως και όσοι αναγνώστες δεν φοβούνται να σκέφτονται και να αμφιβάλλουν!

Δημιουργική φαντασία Ποιοτική έκδοση Εξαιρετική εικονογράφηση

 

Απουσία εύκολων λύσεων και ευτυχών καταλήξεων

Αξίες - Θέματα
Φαντασία, Περιβάλλον, Μύθοι - Παραμύθι, Αλτρουισμός

Εικονογράφηση
Πλούσια, καλοδουλεμένη εικονογράφηση, συνεργάζεται αρμονικά με το κείμενο και το αναδεικνύει, προσδίδοντας ξεχωριστή αισθητική σε κάθε μία από τις πέντε ιστορίες.

Απόσπασμα

Λένε πως πέρα μακριά, στα πέρατα του κόσμου, εκεί που τα ποτάμια χύνουν τα νερά τους στην απέραντη θάλασσα, στέκεται ακόμη όρθιο το πρώτο δέντρο που φύτρωσε ποτέ. Το δέντρο της ζωής.

Με τα μάτια του δεν το ‘χει δει κανείς. Μα λένε πως ο κορμός του είναι φτιαγμένος από ασήμι κι οι καρποί του είναι πολύχρωμα πετράδια. Και πως τα φύλλα του δεν πέφτουν, μα γίνονται πεταλούδες και φτερουγίζουν μακριά.

Λένε πως στη σκιά αυτού του δέντρου ξαποσταίνουν ξωτικά. Πως απ’ τη σάρκα του γεννιούνται οι νεράιδες. Γύρω του οι μάγισσες πως στήνουνε χορό.

Λένε πως είναι ένα δέντρο διαφορετικό απ’ όλα τ’ άλλα. Πως άλλο σαν κι αυτό δεν ξαναγίνεται ποτέ. Ο χρόνος δεν το αγγίζει. Οι εποχές περνάνε χωρίς ν’ αφήνουν πάνω του ίχνη.

Και λένε κι άλλα.

Ότι το δέντρο αυτό θα ζει για πάντα.

Ότι, αν κανείς γευτεί έναν καρπό του,

αν έστω αγγίξει ένα φύλλο, θα του δοθεί

η χάρη του κι εκείνου. να ζει για πάντα

να ‘ναι για πάντα δυνατός.

Κι έπειτα λένε πως πολλοί το ψάξανε το δέντρο.

Θέλησαν να γευτούνε τους χυμούς του. να πιάσουν τ’ άπιαστο.

ζώστηκαν το σπαθί και την αστραφτερή τους πανοπλία

Και πως ξεκίνησαν για μέρη μακρινά για να το βρουν.

Ότι ταξίδεψαν μέχρι τα πέρατα του κόσμου, μα τέτοιο δέντρο δε βρήκαν πουθενά.

Οπότε λένε ότι το δέντρο της ζωής είναι ένας μύθος να τον πιστεύουνε μονάχα τα παιδιά. Πως δεν υπάρχει, πως δε φύτρωσε ποτέ, πως είναι ψέμα.

Μα εγώ σου λέω πως υπάρχει τέτοιο δέντρο. Και πως δεν είναι ένα, μα πολλά. Δε ζει στα πέρατα του κόσμου, μα κάπου εδώ κοντά. Είναι η ασημιά ελιά που σκαρφαλώνεις στα κλαριά της. Είναι η μικρούλα λεμονιά στην άκρη της αυλής. Είναι το πεύκο που στέκεται στην ακροθαλασσιά και το έλατο επάνω στο βουνό.

Είναι το κάθε δέντρο που γεννήθηκε ή πρόκειται να γεννηθεί στον κόσμο τούτο.

Αυτό είναι το δέντρο της ζωής.

Αυτό.

Σχόλιο 

Όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, οι περισσότερες από τις ιστορίες φαίνεται να αντλούν έμπνευση από θέματα της λαϊκής παράδοσης και της μυθολογίας. Για παράδειγμα, η θυσία της Ηλιοστάλαχτης παραπέμπει άμεσα σε κείνη της Ιφιγένειας (ή την αυτοθυσία του Κόδρου, αφού η περίπτωση αφορά τη σωτηρία της πολιτείας) αλλά και στον πιο πρόσφατο θρύλο της Γερακίνας, που δόθηκε νύφη στο πνεύμα του νερού για να σώσει το χωριό της από την ξηρασία. Αντίστοιχα, το δέντρο της ζωής (τρίτη ιστορία) είναι ένα μαγικό αντικείμενο που συναντάμε σχεδόν σε κάθε θρησκεία. Στην δική μας λαϊκή παράδοση θα το βρούμε να στολίζει ζωγραφιές, υφαντά, πόρπες, αλλά και στολές, όπως εκείνη της Κυρα-Φροσύνης στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Οι δε γίγαντες της τελευταίας ιστορίας που πετρώνουν μόλις πατούν στο έδαφος, πέρα από τη σαφή τους συγγένεια με εκείνους των νορδικών μύθων (υπάρχει λόγος που το Stonehenge καλείται και Giant's Dance) μας θυμίζουν την μινωική παράδοση που θέλει τον Δία να πέτρωσε και να έδωσε τη μορφή του στο όρος Γιούχτας.

Το όρος Γιούχτας κρύβει σύμφωνα με μια παράδοση το πετρωμένο πρόσωπο του Δία (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, χρησιμοποιήσαμε απλές χαρτοσακούλες από μανάβικο (και λίγο γκοφρέ χαρτί για τα φύλλα) για να κατασκευάσουμε τα δικά μας δέντρα της ζωής! Αναλυτικά βήματα για το πώς θα μετατρέψετε και σεις μια χαρτοσακούλα σε δέντρο, μπορείτε να βρείτε εδώ, ενώ όσοι προτιμούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες μέσω βίντεο, μπορούν να συνδεθούν εδώ. Καλή διασκέδαση!

Ιστορίες από έναν κόσμο που δεν καταστράφηκε

Τα σκυλιά του Αγίου Βερνάρδου

Υπόθεση

Μια ομάδα Βρετανών κομάντος ανατινάζει ένα εργοστάσιο των ναζί στις ιταλικές Άλπεις και κλέβει πολύτιμα πυραυλικά σχέδια των Γερμανών. Στη συνέχεια, ο οδηγός Τζακ Λίμψον, αναλαμβάνει να τους φυγαδεύσει στην Ελβετία επιλέγοντας μια επικίνδυνη διαδρομή. Μια χιονοστιβάδα ωστόσο τους αποδεκατίζει και σώζονται χάρη στην επέμβαση ενός καλόγερου από το μοναστήρι του Αγίου Βερνάρδου. Όσο αναρρώνουν στη μονή, ο ηγούμενος τους ξεναγεί και τους διηγείται την ιστορία του σωτήρα τους, μοναχού Πιερ και του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου του Μπάρι, που τους ανακάλυψε μέσα στα χιόνια.

Πριν περάσει πολύς καιρός, μια ομάδα Γερμανών αλπινιστών που αναζητά τους σαμποτέρ, χτυπάει την πόρτα του μοναστηριού. Θα καταφέρουν άραγε οι αντίπαλοι να συνεννοηθούν πολιτισμένα ώστε να αποφευχθεί η αιματοχυσία στον ιερό χώρο, ή είναι η σύγκρουση μοιραία;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Γαλάτεια Γρηγοριάδου - Σουρέλη
Εικονογράφηση: Liz Fainberg
ISBN: 978-960-293-921-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 1995
Σελίδες: 174
Τιμή: 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις:

Κριτική

Συγκινητικό μυθιστόρημα που συνδυάζει στοιχεία πολεμικού δράματος και ζωοφιλικής περιπέτειας. Με όμορφη γλώσσα αλλά στήσιμο κειμένου που δεν βοηθάει ιδιαίτερα στην κατανόηση (σκηνές αλλάζουν έπειτα από ένα απλό κενό, κάτι που μπορεί να μπερδέψει τους αναγνώστες), η συγγραφέας μας διηγείται μια ιστορία βγαλμένη από τον Β' παγκόσμιο πόλεμο και επιχειρεί να αναδείξει αξίες όπως η ειρήνη, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο αλλά και προς τους σκύλους. Η πλοκή κινείται σε δύο άξονες: Στον πρώτο παρατηρούμε την σύγκρουση των Βρετανών με τους Γερμανούς στρατιώτες, ενώ στον δεύτερο -που καταλαμβάνει τις σελίδες 44-109 -σχεδόν το 1/3 του βιβλίου- και ίσως κερδίζει τις εντυπώσεις) ενημερωνόμαστε για τις συνθήκες εκπαίδευσης των σκύλων Αγ. Βερνάρδου, μέσα από σύντομες ιστορίες του Μπάρι και του δόκιμου μοναχού Πιερ. Το κείμενο δεν χωρίζεται σε κεφάλαια, παρότι αυτό θα εξυπηρετούσε στο ευκολότερο διάβασμά του από τους λιγότερο έμπειρους. Αυτοί θα πρέπει επίσης να δείξουν υπομονή, καθώς η κυρίως δράση συγκεντρώνεται ουσιαστικά στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Εμείς το προτείνουμε περισσότερο σε μαθητές της Στ' Δημοτικού και του Γυμνασίου, που μπορούν να αντιληφθούν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, να εκτιμήσουν την ψυχολογική σύγκρουση των αντιπάλων χαρακτήρων και που δεν θα ενοχληθούν από τις σκηνές βίας.

Ενδιαφέρουσες ιστορίες με ανθρώπους και ζώα Προβολή ανθρωπιστικών αξιών

Απουσία συμπληρωματικού υλικού, χαρτών, κτλ. "Κοιλιά" στην κυρίως πλοκή

Αξίες - Θέματα
Ειρήνη, Γενναιότητα, Ζωοφιλία, Θρησκευτική πίστη, 28 Οκτωβρίου.

Εικονογράφηση

Ασπρόμαυρη και δουλεμένη με πενάκι, η εικονογράφηση δεν μοιάζει να αναδεικνύει όσο θα μπορούσε το θέμα και δύσκολα θα συγκινήσει τους σύγχρονους μαθητές.

Απόσπασμα
Δεν ήξεραν πως τόσο γρήγορα τα γυμνάσματα για δήθεν χαμένους οδοιπόρους θα έπαυαν να είναι απλή εκπαίδευση. Πολύ γρήγορα χρειάστηκαν τα σκυλιά να παλέψουν και να σώσουν ανθρώπους.

Είχαν δεν είχαν ακόμα αναλάβει απ’ την περιπέτειά τους ο αδελφός Πιερ και ο Μπάρι, όταν ο καιρός, έτσι στα καλά καθούμενα, πήρε το χειρότερο. Το ραδιόφωνο μίλησε για «πρωτοφανή κακοκαιρία» -μια κακοκαιρία που εκατό χρόνια είχε να πλήξει την Ευρώπη – και έδωσε το δελτίο θυέλλης.

Από το τηλέφωνο, πριν ακόμα κοπεί και απομονωθούν οι καλόγεροι, ο ηγούμενος πήρε και την προσωπική συμβουλή του αστυνόμου της κοντινής πόλης να λάβουν μέτρα έκτακτης ανάγκης.

Με σύστημα, χωρίς πανικό, οι καλόγεροι οργάνωσαν την άμυνά τους στο κακό, που ώρα την ώρα θα χτυπούσε την περιοχή. Τα ζώα ασφαλίστηκαν, οι υδραυλικές εγκαταστάσεις ελέγχθηκαν, οι στέγες καθαρίστηκαν, οι αποθήκες με τα τρόφιμα εξετάστηκαν σχολαστικά, ειδικά τσεκαρίστηκε το απόθεμα ασφάλειας φαρμάκων. Ο μοναχός – γιατρός επέβλεπε προσεχτικά στην επιθεώρηση του κινητού χειρουργείου και την άψογη λειτουργία του μόνιμου. Οι βάρδιες στους πύργους του μοναστηριού διπλασιάστηκαν. Τα μπουκάλια με το κονιάκ γεμίστηκαν από τα τεράστια βαρέλια που φυλάγονταν στο κελάρι, και έτοιμα περίμεναν να δεθούν στις κοιλιές των σκυλιών. Και οι κουβέρτες, καλοδιπλωμένα μπογαλάκια, η μια πάνω στην άλλη, έτοιμες να δεθούν στην κοιλιά του κάθε σκύλου. Οι συνοδοί τους κοιμούνταν ντυμένοι. Έτοιμοι να ξεχυθούν έξω, στην άσπρη κόλαση, να δώσουν μάχη για τη σωτηρία κάποιου ανθρώπου που θα κινδύνευε. Όλα ήταν έτοιμα να δεχτούν την τρομερή επίθεση της κακοκαιρίας, που δεν άργησε να φτάσει στις Άλπεις.

Ξαφνικά, ο ουρανός έγινε μουντός. Μουντός, με κάτι περίεργες κόκκινες ανταύγειες. Η φύση κράτησε την αναπνοή της. Τα ζώα είχαν ειδοποιηθεί από το ένστικτό τους και είχαν λουφάξει. Για λίγο, μια απειλητική σιγή έπεσε πάνω στα χιονισμένα βουνά. Κι έπειτα ξέσπασε το κακό. Μούγκρισαν οι Άλπεις, κι αυτό το μουγκρητό γέμισε τις κοιλάδες, διπλασιάστηκε, τριπλασιάστηκε απ’ την ηχώ μια φοβερή κραυγή απόγνωσης, που έφτασε μέχρι το μοναστήρι. Τρεμούλιασε το πέτρινο τεράστιο οικοδόμημα, τα φώτα χαμήλωσαν, ξανάναψαν και τελικά έσβησαν. Έτοιμες ήταν οι γεννήτριες και δώσανε φως στο μοναστήρι.

Τη δεύτερη μέρα, όταν το κακό, αντί να υποχωρήσει, γιγαντώθηκε, οι βάρδιες είδαν τις φωτοβολίδες. Δεν ήταν μια ούτε δυο. Πάνω από τρεις υπολογίσανε οι παρατηρητές. Άρα η ομάδα που κινδύνευε ήταν μεγάλη, πολυπρόσωπη.

- Θα χρησιμοποιηθούν και τα σκυλιά που εκπαιδεύονται τώρα, αποφάσισε ο ηγούμενος.

Ο αδελφός Αντώνιος είχε αντιρρήσεις. Άλλο ασκήσεις σε ομαλές περιπτώσεις κι άλλο να ζητάς από ένα σκυλί χωρίς πείρα να τα βγάλει πέρα σε τόσο σοβαρές στιγμές.

- Φοβάμαι να το ρισκάρω, εξήγησε βιαστικά στον ηγούμενο. Και το σκυλί μπορεί να κινδυνέψει, αλλά και ο εκπαιδευτής του. Μπορεί σκυλί και μοναχός να χαθούν.

- Είναι μεγάλη η ομάδα των ανθρώπων. Πρέπει να βοηθήσει όλη η μονάδα των μοναχών με όλα τα σκυλιά, δεν άλλαξε γνώμη ο ηγούμενος. Μόνο μην αργούμε. Κάθε δευτερόλεπτο φέρνει με σιγουριά τους αδερφούς μας προς το θάνατο.

Άλλο δεν μπορούσε να επιμείνει ο αδελφός Αντώνιος.

- Ευλόγησον, είπε και έφυγε τρεχάτος να δώσει διαταγές.

Έβαλε ο αδελφός Πιερ στον Μπάρι την κουβέρτα και το κονιάκ.

- Μπάρι, του ψιθύρισε, τα θυμάσαι όλα όσα σου ‘μαθα;

Το σκυλί γρύλισε. Ναι, τίποτα δεν ξέχναγε.

Τελείωσε το δέσιμο του κονιάκ και της κουβέρτας στην κοιλιά του ζωντανού ο αδελφός Πιερ και επιθεώρησε για τελευταία φορά τα πετσιά. Ήταν εντάξει. Έβαλε τα δικά του πλατιά παπούτσια και ετοιμάστηκε να βγει στην αυλή, εκεί που μαζεύονταν και οι άλλοι.

Φοβήθηκε ξαφνικά. Ξανακοίταξε το σκύλο του. Όπως τον είδε, μεγαλόσωμο, γεροφτιαγμένο, ένιωσε μια σιγουριά, πήρε μια βαθιά αναπνοή.

- Μπάρι, καλή τύχη να ‘χουμε κι οι δυο μας, του ψιθύρισε και του φίλησε το υγρό μουσούδι.

Κι ο Μπάρι, σοβαρά, έβγαλε τη γλώσσα του και τρυφερά του φίλησε το μάγουλο.

Κρατούσαν σφιχτά τις λάμπες θυέλλης απ’ το χέρι, τη χοντρή αλυσίδα με το σκύλο απ’ την άλλη. Και βγήκαν όλοι μαζί από το μοναστήρι.

Απ’ το φοβερό αέρα που τους υποδέχτηκε, δεν άκουσαν καν τη βαριά πόρτα που έκλεισε πίσω τους. Μπρος, θολές φιγούρες τα τεράστια βουνά. Το χιόνι γινόταν κρύσταλλο μόλις τους άγγιζε. Στην αρχή, πήγαιναν όλοι μαζί, μα τα σκυλιά κάποια στιγμή τινάχτηκαν μπροστά και τους παρέσυραν σ’ ένα ξέφρενο κατηφόρισμα.

Βρέθηκε μόνος με τον Μπάρι. Το σκυλί τραβούσε νευρικά με τόση δύναμη την αλυσίδα του, που κόντεψε να του βγάλει το χέρι απ’ τον ώμο. Δεν έβλεπε τίποτα, κάθε βήμα γινόταν απίθανα επικίνδυνο και κουραστικό. Πού πήγαιναν, Θεέ μου;

Μέρα ήταν; Νύχτα ήταν; Δεν ήξερε πια. Είχε χάσει την αίσθηση του χρόνου. Είχε πάψει να ψάχνει το έδαφος, αν ήταν στέρεο. Με τα παπούτσια, που είχαν μεγάλη επιφάνεια, πατούσε γερά στο χιόνι, προσπαθώντας να αντισταθεί στον αγέρα που πάλευε να τον ρίξει κάτω. Και προχωρούσαν. Τώρα το σκυλί έγινε πιο νευρικό. Κάποια στιγμή στάθηκε αναποφάσιστο, οσμίστηκε μια δυο φορές κι έπειτα ρίχτηκε προς την πλαγιά. Δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς και ο αδελφός Πιερ, τυφλωμένος απ’ το χιόνι, που του έγδερνε το πρόσωπο, το ακολούθησε. Κατάλαβε το τράνταγμα της αλυσίδας να γίνεται επιτακτικό. Τέτοιο δυνατό τράνταγμα, που τον πέταξε κάτω. Βρέθηκε χωμένος σε μια εσοχή, κι έτσι σώθηκε.

Η χιονοστιβάδα, ακολουθώντας το δρόμο της με βοή, πέρασε ακριβώς από πλάι του. Το έδαφος τρεμούλιασε, έπαψε να ‘ναι σταθερό, ήταν έτοιμο να σκιστεί στα δύο.

Περίμενε φοβισμένος, άκουσε το θόρυβο της χιονοστιβάδας που, παρασύροντας κι άλλους όγκους χιονιού, έπεφτε με τρομαχτική βοή στο χάος. Έκατσε ακίνητος λίγη ώρα, με μισοχαμένες από τον τρόμο τις αισθήσεις του. Κάποια στιγμή συνήλθε.  Σηκώθηκε με κόπο. Πού ήταν ο Μπάρι; Τον έπιασε τρόμος. Αν έχανε τον Μπάρι, ελάχιστες ελπίδες είχε να σωθεί κι αυτός. Η αλυσίδα του ‘χε φύγει απ’ τα χέρια καθώς έπεφτε. Έψαξε στα τυφλά να τη βρει. Και αγκάλιασε το ζεστό κορμί του Μπάρι.

Ο Μπάρι ανυπόμονα περίμενε να βρει το αφεντικό του την αλυσίδα. Κι όταν σιγουρεύτηκε πως έγινε αυτό, βγάζοντας ένα δυνατό ουρλιαχτό, ξεκίνησε με καινούρια ορμή. Κάποια στιγμή ένας όγκος χιονιού τους έκοψε το δρόμο. Ο Πιερ δεν τον είχε αντιληφθεί και σκόνταψε απάνω του. Εκεί στάθηκε ο Μπάρι. Με ένα ακόμα ουρλιαχτό, άρχισε σαν παλαβός να σκάβει με τα τέσσερα πόδια του. Ο αδελφός Πιερ έβγαλε με μεγάλο κόπο ένα μικρό φτυάρι που είχε στον κόρφο του. Προσπάθησε να βοηθήσει τον Μπάρι, να του κάνει πιο εύκολη τη σκληρή δουλειά. Σκεφτόταν πως θα του ‘τρωγε πολλή ώρα αυτό το σκάψιμο κι όποιος ήταν εκεί παραχωμένος θα πέθαινε απ’ αυτή την αργοπορία. Για ώρα ανάγκης είχε το μικρό πιστόλι με τη φωτοβολίδα. Το έβγαλε και με μεγάλη προσπάθεια έριξε σήμα. Οι άλλοι μοναχοί δε θ’ αργούσαν να ‘ρθουν για βοήθεια. Κι όμως άργησαν.

Η ομάδα οδοιπόρων είχαν παραθαφτεί απ’ τη χιονοστιβάδα σε μεγάλη ακτίνα. Κι έτσι πάλευαν υπεράνθρωπα οι άλλοι καλόγεροι να ξεθάψουν αυτούς που τα δικά τους σκυλιά είχαν εντοπίσει.

Ο Μπάρι δεν είχε ξανακάνει αυτή την άσκηση σε τόσο βάθος.

Έσκαβε, έσκαβε απελπισμένα, πολλές στιγμές θύμωνε, άλλες δίβουλα στεκόταν, από φόβο μήπως έκανε λάθος, κι έπειτα με περισσότερο πείσμα προχωρούσε στην τρύπα που ‘χε καταφέρει να ανοίξει στο χιονισμένο σκληρό όγκο.

Κι όταν σε βάθος δύο μέτρων βρήκε αυτό που γύρευε, το λιποθυμισμένο άνθρωπο, τότε έβγαλε μια κραυγή, που ήταν όμως κραυγή νίκης. Ο αδελφός Πιερ έστειλε άλλο σινιάλο – άλλο χρώμα φωτοβολίδας- πως βρήκε οδοιπόρο, κι αμέσως άρχισε να στάζει στα παγωμένα χείλια του άγνωστου κονιάκ.

Ο οδοιπόρος σάλεψε, άρχισε να συνέρχεται. Τότε φτάσαν κι άλλοι μοναχοί. Δε θα μπορούσε να πει πώς ακριβώς έγινε. Ίσως επειδή πρώτη φορά λάβαινε μέρος σε ομάδα διάσωσης, ίσως γιατί η χαρά και η υπερηφάνεια τον συνεπήραν, μια και πέτυχε αυτή η πρώτη του έξοδος, ίσως γιατί ήταν αποκαμωμένος απ’ το τρέξιμο και το σκάψιμο, ίσως γιατί δεν είχε πείρα, ξέχασε τον Μπάρι.

Σιγουρεύτηκε πως ο τραυματισμένος δέθηκε γερά στο έλκηθρο κι ανάπνεε. Έτσι ακολούθησε τους άλλους μοναχούς, που κουβαλούσαν και τους υπόλοιπους οδοιπόρους. Ίσως, καθώς άκουγε τα άλλα σκυλιά να αλυχτούν, να πίστεψε πως μαζί τους ήταν και ο Μπάρι. Δεν ξέρει τι έφταιξε και, όσο γινότανε πιο γρήγορα, πήρε μαζί με τους υπόλοιπους το δρόμο για το μοναστήρι. Ο γυρισμός του φάνηκε πιο εύκολος, ο αγέρας τους έσπρωχνε από πίσω, ήταν πολλοί μαζί, δεν το κατάλαβε πώς έφτασε στο μοναστήρι.

Άνοιξε η βαριά εξώπορτα, οι νοσοκόμοι-αδελφοί πήγαν τους χτυπημένους στο κτίσμα που ήτανε νοσοκομείο. Και μόνο τότε, σαν είδε τους καλόγερους να παίρνουν τα σκυλιά να παν να τα ταΐσουν, μονάχα τότε αναζήτησε τον Μπάρι.

Σφύριξε… Τίποτα.

- Μπάρι, ψιθύρισε. Μπάρι, φώναξε. Μπάρι, ούρλιαξε.

Μα το γνώριμο γρύλισμα δεν τα’ άκουσε. Δε χωρούσε καμιά αμφιβολία. Ο σκύλος είχε απομείνει στις χιονισμένες πλαγιές.

Δε δίστασε. Με έναν πήδο βρέθηκε στην εξώπορτα. Με τη φασαρία που επικρατούσε, κανείς δεν τον πήρε είδηση που την άνοιξε. Την έκλεισε πίσω του και, χωρίς να σκεφτεί, άρχισε να τρέχει μες στην χιονοθύελλα· ούτε τον αγέρα κατάλαβε, ούτε το χιόνι που τον μαστίγωνε. Ούτε πρόσεξε τον ουρανό, που είχε μπλαβιάσει και τον απειλούσε. Έβγαλε μια σφυρίχτρα και καλούσε τον Μπάρι μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής του. Δεν ξέρει ποιους αδιάβατους δρόμους πήρε. Δεν ξέρει καν αν κινδύνεψε σ’ αυτά τα μονοπάτια. Είχε ξεχάσει τον εαυτό του και μόνο τον Μπάρι σκεφτόταν. Η φαντασία του τον έβλεπε ξεπαγιασμένο, άψυχο, να πεθαίνει χωρίς κανείς να βρίσκεται κοντά του. Προσευχήθηκε: «Θεέ μου, ας βρω τον Μπάρι!».

- Μπάρι! Όλο το είναι του τον φώναξε. Ολόκληρος είχε γίνει μια κραυγή.

- Μπάρι!

Και τότε μέσα στα ουρλιαχτά του αγέρα, σαν να ‘κουσε ένα παραπονεμένο κλάμα. Καρδιοχτύπησε. Λες ν ‘ταν ιδέα του; Μήπως το φαντάστηκε; Κι από πού άκουσε το κλάμα; Ίδιο λαγωνικό τέντωσε τ’ αυτιά του. Και τότε καθαρά πια έφτασε ως αυτόν το ίδιο παραπονεμένο κλάμα. Σαν παλαβός, ο αδελφός Πιερ έτρεξε προς τα εκεί που ακούστηκε ο Μπάρι. Περισσότερο το ένστικτο τον οδήγησε σε κείνο το μέρος. Μα πού να ψάξει; Απελπισμένος έβλεπε την πλαγιά. Κάπου εκεί ψυχομαχούσε ο Μπάρι, αλλά πού;

Τότε ήταν που άκουσε καθαρά το κλάμα του σκυλιού. Πηδούσε τώρα, δεν έτρεχε. Έφτασε κι άρχισε να σκάβει σαν τρελός. Όταν ξέθαψε το σκύλο, όταν άγγιξε το αγαπημένο του κρομί, τότε στάθηκε να πάρει μια ανάσα. Έπειτα πήρε το κορμί του στα χέρια, αγκαλιά, και άρχισε το δύσκολο αγώνα της επιστροφής. Ο Μπάρι ήταν βαρύς, ήταν κι ο ίδιος πολύ κουρασμένος κι η θύελλα μαινόταν γύρω τους. Μα ο αδελφός προχωρούσε για το μοναστήρι, για τη σωτηρία. Ο Μπάρι ανάπνεε τώρα βαριά. Κι ο Μπάρι έζησε.

Στιγμή δεν έφυγε από πλάι του ο αδελφός Πιερ. Τα φάρμακα τα ανακάτευε στο ζεστό γάλα και τάιζε με μπιμπερό το εξαντλημένο σκυλί. Κι ο Μπάρι, μ’ όλη την αδυναμία του, προσπαθούσε να σαλέψει την ουρά του, να ξαναδεθεί, προσπαθούσε για τη ζωή. Κι αυτό, για να μη λυπήσει το αφεντικό του· γι’ αυτό περισσότερο…

- Αδελφέ, έκανες μεγάλη αμαρτία. Κινδύνεψες για να σώσεις το σκυλί σου.

Ο ηγούμενος, όρθιος, κατσάδιαζε τον αδελφό Πιερ.

- Από θαύμα γύρισες ζωντανός. Έβαλες και σε κίνδυνο κι άλλους αδελφούς, που βγήκαν να σε αναζητήσουν. Ναός του Θεού είναι ο άνθρωπος, Κι εσύ δεν τον λογάριασες αυτόν το ναό του Θεού.

Ο Πιέρ είχε σκύψει το κεφάλι κι άκουγε τα σκληρά λόγια του ηγούμενου. Έτσι όμως δεν έβλεπε τα μάτια του ηγούμενου, που τον κοιτούσαν όλο αγάπη και στοργή.

- Πήγαινε, αδελφέ, θα μείνεις αμίλητος πέντε μέρες και θα πεις την προσευχή της Παρθένου διακόσιες φορές.

- Ευλόγησον, γέροντα, ψέλλισε ο αδελφός Πιερ ταπεινά.

Όχι, δεν είχε δει πόσο καμάρι είχαν τα μάτια του ηγούμενου.

Το άσυλο του Αγ. Βερνάρδου, λίγα μέτρα βόρεια από τα ιταλικά σύνορα (κίτρινη γραμμή) όπως φαίνεται στο Google Earth

Σχόλιο

Η ιστορία του μοναστηριού του Αγίου Βερνάρδου όπως μας περιγράφεται στις σελίδες 44-45 είναι αληθινή, όπως αληθινές είναι και οι πληροφορίες για τον Μπάρι τον Σωτήρα (Barry der Menschenretter), που έζησε μεταξύ 1800-1814 και έσωσε από τον θάνατο πάνω από 40 ανθρώπους. Όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, ο ηρωικός σκύλος αφού πέθανε βαλσαμώθηκε και από τότε εκτίθεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βέρνης. Ένα μνημείο στήθηκε προς τιμήν του στο κοιμητήριο ζώων του Παρισιού το 1900, ενώ το πιο εύρωστο κουτάβι που γεννιέται στο μοναστήρι, παίρνει ακόμα το όνομά του. Το 2004 συστήθηκε στην Ελβετία Ίδρυμα Barry du Grand Saint Bernard (στην ιστοσελίδα του οποίου πωλούνται σχετικά βιβλία, ημερολόγια, κτλ.), με στόχο την διατήρηση της συγκεκριμένης ράτσας. Ο γενναίος σκύλος έχει εμπνεύσει ποιητές και πεζογράφους, ενώ με θέμα τη ζωή του έχουν γυριστεί και κινηματογραφικές ταινίες. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Παρότι οι ναζί είναι σαφέστατα οι "κακοί" του μυθιστορήματος, η συγγραφέας αποφεύγει να πέσει στην παγίδα της μονομέρειας και δημιουργεί για τον κάθε Γερμανό, ένα ξεχωριστό ψυχολογικό προφίλ. Ο συνταγματάρχης Γιόχαν Γιούγκερς παρουσιάζεται ως ανθρωπιστής με αρχές (σ.22) που νιώθει ντροπή (σ.128) για τους φανατισμένους συστρατιώτες του και τελικά έρχεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση (σ.131) μαζί τους. Στο αντίθετο άκρο, ο Βολφ Σουλτς που το βλέμμα του είναι γεμάτο μίσος (σ.128) μιλάει εχθρικά, όλο κακία (σ.111) και χαχανίζει σαρκαστικά. Ο Καρλ Σελ πάλι, εμφανίζεται ως θύμα του ναζιστικού μηχανισμού, αφού από τρυφερός και ευαίσθητος, έγινε αλλιώτικος από τότε που οργανώθηκε στη χιτλερική νεολαία (σ.22). Παρόμοιες αντιθέσεις παρατηρούμε όμως και στην ομάδα των Βρετανών κομάντος.

κάπως έτσι μπορούμε να φανταστούμε τον Βολφ (πηγή)

Η φιλία του Μπάρι με μια γάτα, όπως περιγράφεται στις σελίδες 85-88, ίσως κάνει κάποιους να αναρωτηθούν αν κάτι τέτοιο είναι πιθανό να συμβεί στην πραγματικότητα. Η αλήθεια είναι πως όταν γάτες και σκύλοι μεγαλώνουν μαζί, δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα συμβίωσης. Και επειδή η Φύση πάντα μας εκπλήσσει, πρόσφατα εντοπίστηκε στη Φινλανδία μια ακόμα πιο περίεργη φιλία, ανάμεσα σε έναν λύκο και μια αρκούδα!

Χρήση στην τάξη

Στη σελίδα 90, διαβάζουμε την παρακάτω εξωτερική περιγραφή του Μπάρι. Μπορούν άραγε οι μαθητές μας να περιγράψουν με αντίστοιχο τρόπο ένα δικό τους, αγαπημένο ζώο;

Ο Μπάρι τώρα ήταν ένα εντυπωσιακό μεγαλόσωμο σκυλί με σωστές αναλογίες. Το κεφάλι του ήταν δυνατό, φαρδύ, με καμπυλωτό κρανίο και ρυτίδες στο μέτωπο. Τα μάτια του ήταν μεσαίου μεγέθους, σκούρα, με το κάτω βλέφαρο χαλαρό. Τ' αυτιά του, ούτε μεγάλα ούτε μικρά, πέφταν μαλακά κάτω. Η ουρά του ήταν χοντρή, μακριά, βαριά και σηκωνόταν μόνο όταν ήταν σε επιφυλακή. Ψηλός, περίπου 70 εκ. Το τρίχωμά του άσπρο με αποχρώσεις κοκκινωπές, είχε κηλίδες μεγάλες γκρι τιγρέ. Τα πόδια του και το φαρδύ του στήθος ήταν κάτασπρα· άσπρη ήταν και η περιοχή γύρω απ' τη μύτη του και η άκρη της ουράς του. Άσπρο είχε και στο μέτωπο, στο λαιμό και στο σβέρκο. Ποτέ το κόκκινο δεν μπερδευόταν με τ' άσπρο· ήταν καθορισμένες οι κηλίδες. Η τρίχα του πυκνή, σκληρή, καθιστή στο δέρμα, λεία...

Τα σκυλιά του Αγίου Βερνάρδου

Η Έλλη στο φεγγάρι

Υπόθεση

Η Έλλη επιστρέφει με τη μαμά της από τις καλοκαιρινές διακοπές. Η διαδρομή είναι μεγάλη και βαρετή, όμως σε λίγο βγαίνει στον ουρανό το ολόγιομο φεγγάρι του Αυγούστου. Η μικρή ενθουσιάζεται όταν το αντικρίζει και θέλει να μοιραστεί τη χαρά της με όλο τον κόσμο. 

Προσπαθεί να πείσει τον μπαμπά της να το δει, όμως εκείνος έχει δουλειά και κλείνει το τηλέφωνο. Ζητάει τότε από την υπάλληλο των διοδίων να το κοιτάξει, όμως και εκείνη αρχικά διστάζει. Σειρά έπειτα έχει ένας μουτρωμένος μαέστρος, που σκέφτεται τα τύμπανα στη συναυλία του... Τελικά, η επιμονή της μικρής κάνει τη χαρά για την πανσέληνο να απλωθεί σε ολόκληρο τον αυτοκινητόδρομο. Στα πρόσωπα στρογγυλεύουν τα χαμόγελα. Μέχρι και ο μπαμπάς αποφασίζει να βγει στη βεράντα και να θαυμάσει το θέαμα. Πίσω στο σπίτι, μια έκπληξη περιμένει την Έλλη.

 

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Μαρία Παπαγιάννη
Εικονογράφηση: Θανάσης Δήμου
ISBN: 978-960-16-3069-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 4 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β'

Κριτική

Χαριτωμένη ιστορία 800 περίπου λέξεων από τη σειρά χωρίς σωσίβιο (επίπεδο 3 - δελφινάκια) για τις απλές ομορφιές της ζωής που τα παιδιά μας βοηθούν να ανακαλύψουμε, αλλά και για την αλλοτρίωση - λήθαργο που απειλεί τους μεγάλους, όταν ασχολούνται μόνο με την εργασία τους. Με απλή γλώσσα και κάποιες πινελιές ευαισθησίας και χιούμορ, το κείμενο δένει ιδανικά με την πολύχρωμη εικονογράφηση, σ' ένα βιβλίο που θα αποτελέσει ευχάριστη συντροφιά για τα παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού που έχουν κατακτήσει τον μηχανισμό της ανάγνωσης. Πέντε δραστηριότητες (ζωγραφικής, παρατηρητικότητας, δημιουργικής γραφής, κατανόησης κειμένου και ένα κρυπτόλεξο) που περιμένουν τους μικρούς αναγνώστες στις τελευταίες σελίδες, συμπληρώνουν την προσεγμένη έκδοση. Το προτείνουμε κυρίως σε μαθητές της Α' και Β' τάξης που αναζητούν ένα απλό βιβλίο για το τέλος των καλοκαιρινών διακοπών.

Απλή γλώσσα Χιούμορ Προσεγμένη έκδοση

Αξίες - Θέματα
Οικογένεια, Αγάπη

Εικονογράφηση
Πολύχρωμες ζωγραφιές σε κάθε σελίδα σκιαγραφούν με ζωντάνια τους χαρακτήρες, αποδίδουν σκηνές από την αφήγηση και συμπληρώνουν ιδανικά το κείμενο, κάνοντας το διάβασμά του ακόμα πιο ευχάριστο.

Απόσπασμα
Η Έλλη επιστρέφει από τις διακοπές.

Το αυτοκίνητο τρέχει στους μεγάλους δρόμους.

Δίπλα τρέχουν τα βουνά, τα πράσινα λιβάδια,

καμιά φορά η θάλασσα και πάλι τα βουνά

και πάλι τα ίδια.

Η Έλλη  μετράει τα αυτοκίνητα που περνάνε.

- Ουφφφφ…

Βαριέται, αλλά η μαμά της υποσχέθηκε ότι

σε λίγο θα βγει το μεγάλο φεγγάρι. Και το

φεγγάρι του Αυγούστου είναι το μεγαλύτερο απ’ όλα.

- Μικρό δώρο για τις διακοπές που τέλειωσαν, λέει η μαμά γελώντας.

Και να, σε λίγο, ένα τεράστιο φεγγάρι διάφανο εμφανίζεται πάνω από μια γέφυρα.

- Μαμά, μαμά, το φεγγάρι ετοιμάζεται να βγει.

Η μαμά προσπαθεί να το δει. Τα αυτοκίνητα

ανάβουν τα φώτα τους και η μαμά βιάζεται.

 Η Έλλη φωνάζει. Το φεγγάρι αρχίζει να κοκκινίζει.

- Μαμά, μαμά, το φεγγάρι!

- Α, να το, το είδα. Υπέροχο!

- Μαμά, ο μπαμπάς βλέπει το φεγγάρι;

- Να τον πάρουμε τηλέφωνο.

Η Έλλη τηλεφωνεί στον μπαμπά της.

- Μπαμπά, είδες το φεγγάρι;

- Είμαι στη δουλειά τώρα.

- Μπαμπά, υποσχέσου ότι θα ψάξεις από το παράθυρό σου το φεγγάρι.

- Καλά, καλά. Θα τα πούμε στο σπίτι.

- Μπαμπά, το φεγγάρι!

- Θα σας ξαναπάρω, να προσέχετε!

Το αυτοκίνητο τρέχει. Τα αυτοκίνητα βιάζονται.

Τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα.

- Μαμά, μη βιάζεσαι. Τα αυτοκίνητα τρομάξανε το φεγγάρι.

Κοίτα πόσο γρήγορα σηκώνεται. Δε θα προλάβουμε ποτέ να το φτάσουμε.

Η μαμά χαμογελάει. Κοιτάει μέσα από τον

καθρέφτη την Έλλη που θαυμάζει το φεγγάρι.

Σταματάει στα διόδια. Ψάχνει να βρει χρήματα.

η πανσέληνος του Αυγούστου (πηγή)

Σχόλιο 

Το μοτίβο της ιστορίας με το παιδί που χάρη στην επιμονή του καταφέρνει να ευαισθητοποιήσει τους μεγάλους, προκαλώντας ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας, θυμίζει λίγο το παρακάτω παραμύθι του Μπρούνο Φερρέρο οι αστερίες:

Μια φορά και έναν καιρό, μια μεγάλη καταιγίδα ξέσπασε στη θάλασσα και ο αέρας φυσούσε δυνατός και παγωμένος. Καθώς χτυπούσε με λύσσα το νερό, σήκωσε κάτι κύματα πελώρια. Αυτά, με τη σειρά τους, έπεσαν πάνω στην παραλία σαν ατσάλινα σφυριά, ξεβράζοντας κάθε λογής μικρά ψαράκια, οστρακόδερμα και μικρά σαλιγκαράκια. Όταν η καταιγίδα κόπασε και χάθηκε, τόσο ξαφνικά όσο είχε εμφανιστεί, το νερό υποχώρησε και άφησε πίσω του μια παραλία καλυμμένη με λάσπη και σπαρμένη με χιλιάδες αστερίες που αργοπέθαιναν. Και ήταν τόσο πολλοί, που η παραλία είχε πάρει χρώμα ροζ!

Το παράξενο φαινόμενο τράβηξε την προσοχή του κόσμου και γρήγορα πολλοί άνθρωποι μαζεύτηκαν στον παραλιακό δρόμο για να χαζέψουν το θέαμα. Ακόμα και δημοσιογράφοι της τηλεόρασης έφτασαν και άρχισαν να αναμεταδίδουν το πρωτοφανές γεγονός. Οι αστερίες είχαν γεμίσει την παραλία και στέκονταν σχεδόν ακίνητοι. Αργοπέθαιναν...

Ο Πεπίτο ήταν κι αυτός μέσα στο πλήθος. Έφτασε εκεί μαζί με τον πατέρα του που τον κρατούσε από το χέρι. Ήταν έξυπνο και ευαίσθητο αγόρι, και κοιτάζοντας τους αστερίες, τα μάτια του γέμισαν με στενοχώρια και συμπόνοια για τα πλάσματα αυτά. Όλοι τα κοιτούσαν, αλλά κανείς δεν έκανε τίποτα. Ξαφνικά, ο Πεπίτο άφησε το χέρι του πατέρα του, έβγαλε τα παπούτσια και τις κάλτσες του, και έτρεξε κάτω στην παραλία. Δίπλα σε ένα λοφάκι, έσκυψε, μάζεψε λίγους αστερίες με τα μικρά του χέρια και με γρήγορες κινήσεις τους πήγε πίσω στη θάλασσα. Χωρίς να χάνει χρόνο, ξαναγύρισε στο λοφάκι και μάζεψε λίγους ακόμα. 

Ένας από τους πολλούς ανθρώπους που παρακολουθούσαν τη σκηνή από το δρόμο, του φώναξε:

- Τι κάνεις εκεί, μικρέ;

- Πετάω τους αστερίες πίσω στη θάλασσα... βλέπετε πεθαίνουν έξω απ' το νερό!

απάντησε ο Πεπίτο, χωρίς να σταματήσει τη δουλειά του.

- Μα υπάρχουν τόσο πολλοί έξω στην άμμο, δεν μπορείς να τους σώσεις όλους! Είναι πραγματικά χιλιάδες...όλες οι παραλίες της πόλης είναι γεμάτες! Η μικρή σου προσπάθεια δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι...

Ο Πεπίτο τότε χαμογέλασε, και, δείχνοντας έναν μικρούλη αστερία που μόλις πέταγε στο νερό, είπε:

- Η μικρή μου προσπάθεια μόλις άλλαξε πάρα πολλά γι' αυτόν εδώ τον αστερία!

Ο άντρας έμεινε για μια στιγμή σιωπηλός. Αμέσως μετά, έσκυψε, έβγαλε γρήγορα τα παπούτσια και τις κάλτσες του και έτρεξε στην παραλία. Άρχισε κι αυτός σβέλτα να πιάνει αστερίες και να τους πετάει πίσω στη θάλασσα. Μετά από λίγο, δύο κορίτσια τον ακολούθησαν. Και πριν περάσει ένα λεπτό, άλλοι τέσσερις μικροί έκαναν το ίδιο. Μέσα σε λίγες στιγμές, 50 άνθρωποι είχαν βρεθεί στο πλάι τους, και σε λίγο ήταν 100, και μετά 200, και ώσπου να το καταλάβει κανείς, χίλιοι ολάκεροι άνθρωποι είχαν κατέβει στην παραλία και βοηθούσαν τους αστερίες!

Όλοι μαζί, τους έσωζαν στέλνοντάς τους πίσω στη θάλασσα. Στο τέλος, γλίτωσαν όλοι οι αστερίες από τον θάνατο. Όλοι, χάρη σε ένα μικρό παιδί, που ήταν αρκετά θαρραλέο για να κάνει αυτό την αρχή.

Χρήση στην τάξη
Έχουν άραγε ακόμα τα μικρά παιδιά τη δύναμη να "ανοίγουν τα μάτια" στους μεγάλους; Μπορούμε να καλέσουμε τους μαθητές μας να δοκιμάσουν ένα μικρό, κοινωνικό πείραμα στο σπίτι. Αφού εντοπίσουν κάτι αξιοπρόσεκτο που απαιτεί από τους άλλους να σηκωθούν για να το δουν (όπως π.χ. το γεμάτο ακόμη αυγουστιάτικο φεγγάρι στον ουρανό, ένα περιστέρι που φαίνεται από το μπαλκόνι, κτλ.), το επισημαίνουν στην οικογένειά τους και καταγράφουμε τις αντιδράσεις, σημειώνοντας τις απαντήσεις και συμπληρώνοντας έναν πίνακα όπως παρακάτω.

απαντήσεις
π.χ. 
Μπαμπάς: Πού το είδες; Δείξε μου να το δω κι εγώ!Μαμά: Το έχω δει παιδί μου...
Αδελφός: Άσε με ήσυχο...


Αν προτιμάτε τη Φυσική από τις κοινωνικές επιστήμες, το κείμενο αποτελεί αφορμή ώστε να μιλήσουμε για τον δορυφόρο της Γης και τα διάφορα ονόματα που αλλάζει ανάλογα με τις φάσεις και τα ενδιάμεσα στάδιά τους: Νέα σελήνη - Μηνίσκος - Ημισέληνος- Αμφίκυρτος - Πανσέληνος. Μπορούμε επίσης να προβάλουμε ή να αντιγράψουμε το πείραμα της Emily Morgan, όπως φαίνεται στο πιο πάνω βίντεο.

Το σεληνιακό ημερολόγιο της χρονιάς από τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας (πηγή)

Η Έλλη στο φεγγάρι

Πωλούνται σκιές!

Υπόθεση

Καθένας από τους επτά δισεκατομμύρια ανθρώπους στη γη έχει κι από μια σκιά, μαύρη κι αμίλητη. Όμως η κατάσταση δεν ήταν πάντα έτσι... Στα πολύ παλιά χρόνια, οι σκιές των ανθρώπων ήταν πολύχρωμες και μιλούσαν! Συμβούλευαν μάλιστα τους ιδιοκτήτες τους την ώρα του ύπνου, βοηθώντας τους να λύσουν τα προβλήματά τους! Ο σεβασμός ανάμεσα σε ανθρώπους και σκιές άρχισε ωστόσο μια μέρα να χάνεται και η συμπεριφορά των ανθρώπων έκανε τις σκιές να θυμώσουν και να γίνουν μαύρες και σιωπηλές.  Από τότε ζουν μονάχα στη φαντασία των παιδιών, των ζωγράφων και των συγγραφέων...

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Σάκης Σερέφας
Εικονογράφηση: Γιάννης Στύλος
ISBN: 978-960-16-3847-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2011
Σελίδες: 38
Τιμή: περίπου 4 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Κριτική

Χαριτωμένο διήγημα φαντασίας για τους μικρούς μαθητές, από τη σειρά χωρίς σωσίβιο - δελφινάκια (επίπεδο 3). Η γραφή είναι αρκετά απλή, η γλώσσα σύγχρονη και η αμεσότητα που επιτυγχάνει ο συγγραφέας στην επικοινωνία του με τον αναγνώστη αναμφισβήτητη· ωστόσο η χρήση μετοχών δεν αποφεύγεται, ενώ και η επιλογή των λέξεων σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ. σ.21 Σιγά να μην πάρουν φωτιά οι νταντέλες στον ποδόγυρό σου!) ίσως να μην είναι η καταλληλότερη για τους μαθητές της Α'. Σε πιο ουσιαστικό επίπεδο, η ιστορία αρέσει στα παιδιά και μετά από μέρες ακόμα ζητούν να την ξαναδιαβάσουμε. Τα αινίγματα και οι αστείες καταστάσεις που εμπλουτίζουν το κείμενο, κρατούν το ενδιαφέρον μας ζωντανό, με εξαίρεση ίσως μια "κοιλιά" μεταξύ σ.26-30, (όπου οι άνθρωποι ενοχλούν τις σκιές για δεύτερη φορά) που δεν είμαι σίγουρος ότι εξυπηρετεί ιδιαίτερα την εξέλιξη της πλοκής. Η επιμέλεια της έκδοσης είναι όπως πάντα (για τη συγκεκριμένη σειρά) προσεγμένη, με εξαιρετική εικονογράφηση που γεμίζει χρώμα τις σελίδες και αλληλεπιδρά με το κείμενο. Στο τέλος του βιβλίου συναντάμε πέντε παιχνίδια (εντοπισμός αριθμού, αντιστοίχιση σκιάς - σχήματος, λαβύρινθος, αναγραμματισμός, βρες τα λάθη) βγαλμένα από τον κόσμο των σκιών. Το προτείνουμε περισσότερο σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού και σε όσους θέλουμε να αρχίσουν κοιτάζουν τη σκιά τους με καχυποψία!

Διασκεδαστική ιστορία Έξυπνα ευρήματα Προσεγμένη έκδοση  Ωραία εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα

Φαντασία, Χιούμορ

Εικονογράφηση
Με απλές γραμμές, σαφήνεια στις απεικονίσεις, χιούμορ και πολύ χρώμα, η εικονογράφηση είναι πανταχού παρούσα, συνοδεύει ιδανικά το κείμενο και προσφέρει στην αισθητική του έργου.

Απόσπασμα
Αυτή τη στιγμή, πάνω στον πλανήτη Γη, ζεις

εσύ και άλλα επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι.

Για να σχηματίσεις τον αριθμό επτά

δισεκατομμύρια, γράφεις: 7.000.000.000.

Δηλαδή, ένα εφτάρι και εννιά μηδενικά.

Αμάν! Ξεχάσαμε να βάλουμε κι εσένα μέσα.

Άρα, ο σωστός αριθμός του παγκόσμιου πληθυσμού είναι: 7.000.000.001.

Βλέπεις τον εαυτό σου στο τέλος του αριθμού;

Ο καθένας από όλους αυτούς τους ανθρώπους έχει κι από μία…

Μύτη; Θα με ρωτήσεις.

Όχι, μερικοί την έχουν χάσει σε κάποιο ατύχημα…

Τρίχα;

Όχι, πολλοί είναι τελείως φαλακροί…

Κρεατοελιά;

Κανείς δεν έχει μόνο μία κρεατοελιά.

Και τώρα, έφτασε η μεγάλη στιγμή για να

φανερωθεί η απάντηση.

Η οποία απάντηση, επειδή είναι πολύ παιχνιδιάρα,

πήγε και κρύφτηκε μέσα σ’ ένα αίνιγμα:

Στέκομαι όταν στέκεσαι,

κινούμαι όταν κινείσαι,

αδύνατον να είμαι

όπου εσύ δεν είσαι!

Τι είμαι;

Ε, καλά, πανεύκολο ήταν, σιγά το πράγμα.

Άμα κοιτάξεις μπροστά σου ή πίσω σου ή στο πλάι σου,

δεν μπορεί, θα τη δεις, μπορεί κι αυτή τη στιγμή.

Τι θα δεις; Τη σωστή απάντηση στο αίνιγμα θα δεις.

Δηλαδή τη σκιά σου!

Κι επειδή όλοι οι άνθρωποι συνέχεια στέκονται

ή κινούνται, είναι φανερό πως οι σκιές όλων

των ανθρώπων πάνω στη Γη είναι όσες και οι

άνθρωποι, δηλαδή είναι επτά δισεκατομμύρια

και μία σκιές.

7.000.000.001 σκιές.

Βλέπεις και τη δικιά σου σκιά στο τέλος του αριθμού;

Στέκεται ή κινείται;

Στέκεσαι ή κινείσαι;

Παρατήρησε τη σκιά σου.

Τι βλέπεις;

Κάτι μαύρο και αμίλητο, έτσι δεν είναι;

Ποπό, δε μοιάζει και πολύ διασκεδαστικό να είσαι σκιά!

Σχόλιο

Το εύρημα της εισαγωγής που αναφέρεται στον αριθμό επτά δισεκατομμύρια, θεωρώ πως ίσως δεν επιτρέπει στις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται το βιβλίο να ξεκινήσουν "με το δεξί" και να αφεθούν στην μαγεία του κειμένου. Οι δικοί μας μαθητές της Β' προτίμησαν να αγνοήσουν τον συγκεκριμένο αριθμό (7.000.000.001) ενώ στην αντίστοιχη δραστηριότητα στο τέλος του βιβλίου, τον αναγνώρισαν οπτικά αλλά τον ονομάτισαν «επτακόσια ένα»!

Όπως η ιστορία μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά στην φαντασία πολλών αναγνωστών, προκαλώντας τους να δουν τη σκιά τους με άλλο μάτι, έτσι υπάρχει και η περίπτωση ορισμένοι να παρεξηγήσουν το νόημα του κειμένου, θεωρώντας ότι η σκιά τους δεν είναι πολύχρωμη επειδή δεν έχουν φαντασία ή επειδή δεν είναι "καλά παιδιά". Ίσως θα ήταν φρόνιμο, για να προλάβουμε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, να διασαφηνίσουμε στους μαθητές μας από την αρχή, ότι πρόκειται για μια καθαρά φανταστική ιστορία, ενώ μια σύντομη εξήγηση του πώς δημιουργούνται οι σκιές επίσης θα μπορούσε να βοηθήσει.

χορευτές από αλουμινόχαρτο με τις σκιές τους (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη, η ιστορία μας δίνει αφορμή να δημιουργήσουμε σκιές, να αναπαραστήσουμε διαλόγους ανάμεσα σε αντικείμενα και τις σκιές τους, να αναζητήσουμε παροιμίες, εκφράσεις και ποιήματα και βέβαια να ζωγραφίσουμε πολύχρωμες σκιές όπως αυτές του βιβλίου (βλ. εικόνα). Σχετικές δραστηριότητες και παιχνίδια μπορείτε να βρείτε στο έντυπο me and my shadow, όπως κι εδώ (στα αγγλικά) αλλά κι εδώ (στα ελληνικά). Στην ιστοσελίδα του 12ου Δ.Σ. Αθήνας θα βρείτε συγκεντρωμένα βίντεο από τη "σκιώδη" χορευτική ομάδα Pilobolus ενώ σε κείνη του 2ου Δ.Σ. Αρχανών υπάρχουν βίντεο και παρουσιάσεις για το πώς δημιουργούνται οι σκιές.

δημιουργίες της Β' τάξης εμπνευσμένες από το βιβλίο

Πωλούνται σκιές!

Ακόμα και οι Μπαμπάδες...

Υπόθεση

Ο πατέρας του Μανόλη και της Ειρήνης είναι πολύ αυστηρός κι έχει για χόμπι του το κυνήγι. Όταν τους παρουσιάζει το νέο του λαγωνικό, τα παιδιά ζητούν να το κρατήσουν στο σπίτι ως κατοικίδιο. Εκείνος εξοργίζεται, τα τιμωρεί και αλυσοδένει τον σκύλο σ' ένα έρημο οικόπεδο για να τον σκληραγωγήσει. Τα δυο αδέλφια όμως δεν έχουν πει την τελευταία τους κουβέντα. Την ίδια νύχτα απελευθερώνουν τον "Γκούφι" και τον φυγαδεύουν στο αγρόκτημα του παππού. Χάρη στις συμβουλές του, αλλά και με τη συνδρομή ενός συμμαθητή τους, θα οργανώσουν ένα ριψοκίνδυνο σχέδιο που σκοπό έχει να νουθετήσει τον αυταρχικό μπαμπά.

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εικονογράφηση: Γιώργος Ναζλής
ISBN: 978-960-16-3494-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2010
Σελίδες: 56
Τιμή: περίπου 4 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Δ', Ε'

Κριτική

Οικογενειακή περιπέτεια περιβαλλοντικού προβληματισμού που ασχολείται με το ζήτημα του αυταρχικού γονέα, τη σχέση πατέρα-γιου, αλλά και το κυνήγι ως ψυχαγωγική ενασχόληση. Γραμμένο με απλότητα και σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, το διήγημα είναι αρκετά ενδιαφέρον παρά το μάλλον προβλέψιμο τέλος. Η υπόθεση χωρίζεται σε επτά κεφάλαια των 3 έως 7 σελίδων που δεν κουράζουν και συνοδεύονται από στιλιζαρισμένες ασπρόμαυρες ζωγραφιές των πρωταγωνιστών. Το εξώφυλλο κερδίζει τις εντυπώσεις των παιδιών, ενώ το κεντρικό μήνυμα του κειμένου περνάει σ' αυτά με σαφήνεια. Ωστόσο, οι χαρακτήρες παρουσιάζονται κάπως μονοδιάστατοι, οι συμβάσεις δεν λείπουν, ενώ και το τέχνασμα που οδηγεί στην κορύφωση της δράσης δεν ξεφεύγει από την παγίδα της υπερβολής. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά της Δ' και Ε' Δημοτικού, ενώ τα αγόρια μάλλον έχουν περισσότερες πιθανότητες να το συμπαθήσουν λόγω θεματικής και χαρακτήρων.

Ενδιαφέρον θέμα   Ελκυστικό εξώφυλλο και εικονογράφηση

Αρκετές Συμβάσεις  Μηνύματα που μπορεί να παρεξηγηθούν

Αξίες - Θέματα

Ζωοφιλία, Οικογένεια, Περιβάλλον, Βία, Σκύλοι, Διάλογος.

Εικονογράφηση

Ελκυστικό εξώφυλλο, μικρές εικόνες στο άνοιγμα και το κλείσιμο των κεφαλαίων και στιλιζαρισμένες ασπρόμαυρες ζωγραφιές που αποδίδουν σκηνές από τη δράση, συνθέτουν μια αξιοπρεπή παρουσία από την πλευρά της εικονογράφησης, που αλληλεπιδρά με το κείμενο και προσδίδει αισθητική αξία στην έκδοση. Να επισημάνουμε ότι το βάρος που δίνεται στη σχέση πατέρα - γιου από τον συγγραφέα, έχει αντιστοιχία και στο εικαστικό μέρος, αφού η φιγούρα της μητέρας είναι σχεδόν εξαφανισμένη.

Απόσπασμα

Η ιστορία που θα διαβάσετε είναι αληθινή και αρχίζει την ημέρα που έκλεινα τα εννιά.

Οι ημέρες των γενεθλίων μου ήταν πάντα για τον μπαμπά μου μέρες χαράς, προσμονής και προετοιμασιών. Χαράς γιατί γιορτάζαμε τα γενέθλιά μου, προσμονής  γιατί σε τρεις μέρες ξεκινούσε η κυνηγετική περίοδος και προετοιμασιών γιατί εκείνη τη μέρα διάλεγε να καθαρίσει την καραμπίνα του και να αερίσει τα κυνηγετικά του ρούχα. Την ίδια μέρα, επίσης, έφερνε στην αυλή του σπιτιού του το καινούριο κυνηγόσκυλό του, που πάντα το φώναζε Ρόκι και το οποίο δεν έπρεπε να το χαϊδεύουμε, να το ταΐζουμε και να το περιποιούμαστε, για «να μην καλομαθαίνει», όπως μας έλεγε.

Το κυνηγόσκυλο που μας έφερε εκείνη τη χρονιά ήταν μικρόσωμο, κανελί, με μεγάλα αυτιά και μεσαίο τρίχωμα.

«Να και ο Ρόκι!» είπε περήφανα ο μπαμπάς, δένοντάς τον στο στύλο έξω από το γκαράζ.

Εγώ κι η αδερφή μου πλησιάσαμε διστακτικά το σκυλί κι αυτό άρχισε αμέσως να μας μυρίζει και να κουνάει την ουρά του. Ήταν κοκαλιάρικο όπως όλοι οι Ρόκι, αλλά αυτό εδώ είχε κάτι διαφορετικό: πολύ θλιμμένα μάτια.

«Τι ομορφούλης που είναι!» είπε η αδερφή μου κι άρχισε να το χαϊδεύει στο κεφάλι.

Ο Ρόκι έπεσε αμέσως στο τσιμέντο κι άπλωσε τα μπροστινά του πόδια σαν να έλεγε στην Ειρήνη «χάιδεψέ με κι άλλο!».

«Αφήστε ήσυχο το σκυλί» φώναξε αυστηρά ο μπαμπάς από το γκαράζ. «Όχι χάδια, έχουμε πει!»

«Αχ, μπαμπά» είπε η Ειρήνη που τράβηξε αμέσως το χέρι της σαν να την είχε χτυπήσει ηλεκτρικό ρεύμα. «Έλα να το κρατήσουμε το σκυλάκι. Μην το πάρεις μαζί σου στο κυνήγι… Θα το πούμε Γκούφι. Κοίτα τι καλό που είναι!».

Ο μπαμπάς βγήκε από το γκαράζ κρατώντας μια τεράστια σακούλα από ένα παιχνιδάδικο.

«Το δώρο μου!» σκέφτηκα κι έλαμψε το πρόσωπό μου. 

«Γκούφι να το πούμε;» είπε ο μπαμπάς γελώντας. «Πώς σου ήρθε, Ειρήνη;» Και μετά στράφηκε προς το μέρος μου και μου έδωσε τη σακούλα. 

«Αυτό είναι για σένα, Μανόλη. Χρόνια πολλά!»

Πάνω στη χαρά μου ξέχασα και το σκυλί και όλα. Άνοιξα τη σακούλα, έσκισα το περιτύλιγμα και... απίστευτο!

«Το νέο XRZ12-25b!» φώναξα. 

«Με διπλό διαφορικό και υδραυλικές αναρτήσεις!» συμπλήρωσε περήφανα ο μπαμπάς μου. «Δεν κολλάει πουθενά. Στο βάλτο να το πας, θα τον διασχίσει.»

«Ουάου!» είπα προσέχοντας τις ρόδες. «Φοράει και KS-38! Μπαμπά είσαι τέλειος!»

Εντάξει, θα προτιμούσα να είναι φόρμουλα, αλλά το τζιπ αυτό ήταν το πιο δυνατό τηλεκατευθυνόμενο που κυκλοφορούσε.

Ο μπαμπάς χαμογέλασε ικανοποιημένος. «Και σε πληροφορώ ότι βγάζει δέκα ολόκληρα άλογα!» συμπλήρωσε. «Θα τους σκίσεις όλους!»

«Και είναι και κόκκινο!» είπε η Ειρήνη, έτσι για να πει κάτι. 

Κι οι δυο την κοιτάξαμε υποτιμητικά. Τι σχέση είχε το χρώμα με όλα τα απίθανα τεχνικά χαρακτηριστικά του;

«Να πάω να το δοκιμάσω στο δρόμο;» ρώτησα τον μπαμπά.

«Ποιο δρόμο; Στην αλάνα θα πάμε! Τέτοια τζιπάρα είναι κρίμα να βγαίνει στο ίσωμα!»

Πράγματι, το τζιπ ήταν αχτύπητο! Ακόμα και βράχους ανέβαινε δίχως να ανατρέπεται, περνούσε με άνεση μέσα από αραιούς θάμνους και, όταν έβγαινε στο ίσωμα, έπιανε ως και ογδόντα χιλιόμετρα την ώρα. Θαύμα!

«Και μπορείς να το κατευθύνεις ακόμα κι από ενάμισι χιλιόμετρο μακριά» είπε ο μπαμπάς. «Να, ανέβα σ' εκείνο το βράχο για να το βλέπεις και οδήγησέ το ως την άκρη της αλάνας!»

Ανέβηκα στο βράχο και, πράγματι, είδα το τζιπ να φτάνει ως την άκρη της αλάνας δίχως να σταματάει πουθενά! Τέτοιες επιδόσεις κανένα από τα τηλεκατευθυνόμενα των φίλων μου δεν είχε. Θα έσκιζα με το XRZ12-25b!

Η αλεπού έχει ψυχαγωγική αξία
και χωρίς να την πυροβολήσουμε (πηγή)

Σχόλια

Στο διήγημα, η φιγούρα του πατέρα είναι φορτωμένη με πολλά από τα στερεότυπα που συνδέονταν με το αρσενικό φύλο σε προηγούμενες γενιές. Ο μπαμπάς του Μανόλη ασχολείται με το κυνήγι και τα όπλα, αγαπά τις αθλητικές εκπομπές, τρελαίνεται για αυτοκίνητα και μηχανοκίνητο μοντελισμό, είναι ανταγωνιστικός, αυταρχικός και ξεσπάει βίαια όταν του πηγαίνουν κόντρα. Ο γιος του δεν τον αντιγράφει σε όλες αυτές του τις συνήθειες, η υποτιμητική όμως ματιά  που ρίχνει προς την αδελφή του (βλ. απόσπασμα) ίσως να δείχνει τον δρόμο που θα μπορούσε να ακολουθήσει, αν δεν έκανε τη μικρή του επανάσταση. Η σχέση πατέρα και γιου φωτίζεται με πολλούς τρόπους, ενώ την βλέπουμε πέρα από το κεντρικό ζευγάρι των πρωταγωνιστών να αναπαράγεται και μεταξύ του φίλου του μπαμπά κυρίου Κώστα και του γιου του Χρήστου που επίσης καταπιέζεται να συμμετέχει στο κυνήγι. Η εκκολαπτόμενη γενιά (Μανόλης, Χρήστος), υποβοηθούμενη από εκείνη του παππού (ο οποίος μας δίνει ένα εναλλακτικό πρότυπο αρσενικού ρόλου) αποφασίζει τελικά να δώσει το δικό της, φιλειρηνικό στίγμα και να δηλώσει την αντίθεσή της προς τους μπαμπάδες - τυράννους. 

Ο αριθμός των κυνηγών στις ΗΠΑ φαίνεται να αυξάνεται μετά το 2005 (πηγή)

Ισχύει άραγε ότι τα σύγχρονα παιδιά ασχολούνται λιγότερο απ' όσο οι προηγούμενες γενιές με δραστηριότητες όπως το κυνήγι; Οι στατιστικές αναφορές από τις ΗΠΑ δεν το επιβεβαιώνουν, καθώς οι κυνηγοί σήμερα είναι λιγότεροι απ' ό,τι το 1980, αλλά η τάση μετά το 2005 παρουσιάζεται ανοδική. Ακόμα όμως κι αν στην πράξη οι κυνηγοί μειώνονταν, στον ψηφιακό κόσμο, η οπλοκατοχή και οι δολοφονίες πάνε σύννεφο (!) κάτι που κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να μείνει χωρίς αντίκτυπο στο μέλλον. Οι δυο εικόνες που ακολουθούν, είναι από το παιχνίδι Deer Hunter 2014 στο οποίο τα παιδιά ψυχαγωγούνται πυροβολώντας ζωτικά όργανα από ελαφάκια, αρκούδες και λύκους.

Ένα άλλο θέμα που αξίζει να σχολιάσουμε, είναι η εκφοβιστική τακτική πολλών αυταρχικών γονιών απέναντι στα παιδιά τους, ώστε αυτά να μην φέρνουν αντίρρηση στις προσταγές τους. Παρακολουθώντας τις αντιδράσεις των χαρακτήρων στο βιβλίο, βλέπουμε ότι ο θυμός του πατέρα άλλοτε προκαλεί στα παιδιά φόβο (σ.14 εμείς τρέμαμε απ' τον φόβο μας), άλλοτε αντιμετωπίζεται με σιωπή (σ.16 κανένας δεν τολμούσε να του αντιμιλήσει σ.23 αποφάσισα να μην απαντήσω γιατί δεν είχα όρεξη για άλλη τιμωρία) άλλοτε οδηγεί στην αυτοφίμωση και το ψέμα (-τι είπες; φώναξε απειλητικά ο μπαμπάς μου. Για ξαναπές το! - Τίποτα) και σε κάποιες περιπτώσεις  σε ατυχήματα, όπως αυτό που αποφεύγεται στις τελευταίες σελίδες. Ας μην συγχέουν λοιπόν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί την παιδαγωγική αξία της τιμωρίας με μια κακώς εννοούμενη ανάγκη για έλεγχο και αυτοεπιβεβαίωση.

σ.22 Πότε θα καταλάβεις ότι είσαι άντρας κι ότι ένας άντρας
πρέπει να ξέρει να κρατάει το τουφέκι; (πηγή φωτογραφίας)

Τέλος, να αναφερθούμε στην χρησιμοθηρική οπτική με την οποία ο πατέρας-κυνηγός αντιμετωπίζει τον σκύλο της ιστορίας. Πέρα από την ωμή βία που του ασκεί (η οποία μας θυμίζει μια αντίστοιχη σκηνή στη Μοβ Ομπρέλα), δηλώνει ανοιχτά την άποψή του ότι σ.14 τα σκυλιά είναι εργαλείο και βέβαια δεν διστάζει να βασανίσει το ζωντανό για να το «εκπαιδεύσει». Μια απάντηση σε όσους βλέπουν τα σκυλιά ως εργαλείο ή παιχνίδι, έδωσε πρόσφατα μέσα από αυτό το κείμενο ο Στάθης Παναγιωτόπουλος (συμπαρουσιαστής στο Ράδιο Αρβύλα).

Ο αδέσποτος Σαρλώ μ' έναν αδέσποτο σκύλο στο A Dog's Life (1918)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη, η ιστορία προσφέρεται για μια δημιουργική συζήτηση γύρω από το κυνήγι ως άθλημα. Μπορούμε εφαρμόζοντας την τεχνική του debate (διαλογική αντιπαράθεση), να χωρίσουμε την τάξη σε δύο ομάδες που θα προετοιμαστούν να επιχειρηματολογήσουν, η μία υπέρ και η άλλη εναντίον της κυνηγετικής δραστηριότητας. Τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι συνοπτικά τα ακόλουθα [πιο αναλυτικά θα τα βρείτε στο Φλογαΐτη, Ε. και Λιαράκου, Γ. (Επ.), (2009) Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη. Από τη θεωρία στην πράξη. Ηράκλειο: ΚΠΕ Αρχανών/ENSI]:

α. παρουσίαση του θέματος

β. ορισμός επιτροπής διαχειριστών της συζήτησης (δημοσιογράφων) και αξιολογητών

γ. καθορισμός κανόνων συζήτησης (ποιος μιλάει πότε)

δ. δημιουργία δύο ομάδων

ε. καθορισμός ρόλων σε κάθε ομάδα (γραμματέας, κτλ.)

στ. εργασία ομάδων για την προετοιμασία λίστας επιχειρημάτων

ζ. ανταλλαγή λιστών ανάμεσα στις ομάδες για την προετοιμασία αντεπιχειρημάτων

η. διεξαγωγή συζήτησης

θ. σύνοψη βασικών επιχειρημάτων κάθε ομάδας

ι. αξιολόγηση της εργασίας κάθε ομάδας από την επιτροπή

Επιχειρήματα υπέρ και κατά του κυνηγιού, οι μαθητές μπορούν να βρουν στον διάλογο ανάμεσα σε πατέρα και γιο στις σελίδες 20-24 του βιβλίου -αν και στη θέση του γιου "να φάμε κοτόπουλο"  δεν διαβάζουμε το σύνηθες αντεπιχείρημα των κυνηγών "και τα κοτόπουλα ζωντανά είναι"... Περισσότερα "πυρομαχικά" για τη συζήτηση, μπορείτε να αντλήσετε από κείμενα στο διαδίκτυο όπως αυτό (υπέρ) και αυτό (κατά των κυνηγών). Καλή διασκέδαση!

σ. 22 Τι σε πειράζει; Ότι σκοτώνουμε μερικά πουλάκια; Τόσα είναι. Δυο πάνω, δυο κάτω τι σημασία έχει;

Ακόμα και οι Μπαμπάδες...