Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2015

Μούσικατ - Ένα τέρας αλλιώτικο από τα άλλα


Υπόθεση
Ο Τιμολέων είναι ένας «ατρόμητος» 6χρονος που ετοιμάζεται να πάει για πρώτη φορά στο σχολείο. Τίποτα δεν τον ανησυχεί... τίποτα, εκτός από αυτά που ακούει για τη Μούσικατ, τη δασκάλα που θα έχει στο μάθημα της μουσικής! Είναι άραγε αληθινές οι φήμες για το κατάμαυρο μακρύ της φόρεμα; Για το ένα και μοναδικό της δόντι; Για τις αγγαρείες και τα βάσανα στα οποία υποβάλλει τους μαθητές της; Μα να που η ώρα της Μουσικής φτάνει, και ο Τιμολέων περιμένει όλο αγωνία στο τελευταίο θρανίο της τάξης, κρατώντας την ανάσα του...
 
Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Μίνωας
Συγγραφέας: Δέσποινα Μπογδάνη - Σουγιούλ
Εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού
ISBN: 978-960-699-678-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2008
Σελίδες: 30
Τιμή: περίπου 5 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Κριτική
Συμπαθητική ιστορία για τις αγωνίες των μαθητών της πρώτης τάξης και τις εντυπώσεις τους από το ξεκίνημα της εκπαιδευτικής τους Οδύσσειας. Η χιουμοριστική γραφή, η περιορισμένη έκταση του κειμένου (περίπου 600 λέξεις) και η ανατροπή στο φινάλε της ιστορίας, βοηθούν στο να διαβάζεται γρήγορα και ευχάριστα. Οι ζωγραφιές είναι άλλοτε ασπρόμαυρες και άλλοτε χρωματισμένες με παστέλ και συνοδεύουν κάθε σελίδα. Συνεισφέρουν στο κλίμα μυστηρίου γύρω από το πρόσωπο της νέας δασκάλας, δίνουν μορφή στις σκέψεις του ήρωα, και «παίζουν» με το κείμενο όποτε δίνεται η ευκαιρία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια προσεγμένη έκδοση που προτείνουμε με χαρά στους νέους αναγνώστες αλλά και τα παιδιά της Β' και της Γ' που αναζητούν ένα εύπεπτο ανάγνωσμα.

  • Απλή και κατανοητή γραφή
  • Χαριτωμένη ιστορία με ανατροπές

Αξίες - Θέματα
Εκπαίδευση, Μουσική, Φήμες

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν η δασκάλα της Μουσικής τελικά εμφανίζεται και αφήνει τον Τιμολέοντα άφωνο!

Εικονογράφηση
Πανταχού παρούσα, απλή και χαριτωμένη. Μαζί με το κείμενο συνδιαμορφώνει το κλίμα και δίνει κίνητρο στους μικρούς αναγνώστες να ολοκληρώσουν την ιστορία χωρίς κόπο.
Απόσπασμα
Το όνομά μου είναι Τιμολέων. Όλοι μου οι
φίλοι με φωνάζουν «ατρόμητο», γιατί τίποτα
και κανείς δεν μπορεί να με τρομάξει.

Τουλάχιστον έτσι νόμιζα μέχρι σήμερα…
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Φέτος είναι η πρώτη μου χρονιά στο σχολείο
και, παρ’ ότι – όπως σας είπα – τίποτα δεν
μπορεί να με τρομάξει, πρέπει να ομολογήσω
ότι υπάρχει κάτι που με ανησυχεί.

Σε λίγες ώρες θα περάσω το κατώφλι του σχολείου
και ανάμεσα στα πρόσωπα που θα γνωρίσω
είναι και η δασκάλα της Μουσικής.

Όλοι τη φωνάζουν Μούσικατ!

Οι φίλοι μου μιλούν συνεχώς γι’ αυτήν,
σαν να πρόκειται για το πιο τρομακτικό πλάσμα
που έχει δει ποτέ κανείς.

Μένει στην παλιά πολυκατοικία που βρίσκεται
πέρα από το δάσος και, όποτε περάσεις
από εκεί, θα ακούσεις δυνατές φωνές
και ανθρώπους να ουρλιάζουν. Φαίνεται
μάλιστα πως πολύς κόσμος έχει μαζευτεί
στο σπίτι της, αφού η μαμά του καλύτερού μου
φίλου, του Παναγιώτη, μιλά για μια Μαρία Κάλλας,
ένα Λουτσιάνο Παβαρότι και πολλούς άλλους, που
αν κρίνω από τα ονόματά τους αλλά και τις φωνές 
που βάζουν, μάλλον θα είναι τρομερά τέρατα που 
έρχονται από κάποια ξένη χώρα.

Μιλούν ακόμα για το περίεργο ντύσιμό της, ένα
κατάμαυρο μακρύ φόρεμα με τρύπιες τσέπες,
και λένε πως κάθε πρωί σηκώνεται από το κρεβάτι της
για να γυαλίσει το ένα και μοναδικό δόντι που της έχει
απομείνει.

Στη συνέχεια χτενίζει τα βρόμικα γκρίζα μαλλιά της και
φορά ένα μαύρο μυτερό καπέλο, που στην κορφή του
χρόνια τώρα είναι γαντζωμένη η πιο άγρια μαύρη γάτα
που κυκλοφορεί στην περιοχή.
η περιγραφή της Μούσικατ ταιριάζει γάντι στην κακιά μάγισσα
από τη Χιονάτη και τους επτά νάνους του Disney (πηγή)
Σχόλιο
Όσοι βρισκόμαστε στον χώρο της εκπαίδευσης, έχουμε καθημερινή εμπειρία από το πόσο εύκολα μπορεί να διαδοθούν τερατώδεις φήμες για το οτιδήποτε και τον οποιονδήποτε. Τα παιδιά αποτελούν ιδανικό υλικό για «χαλασμένο τηλέφωνο» καθώς είναι καλόπιστα, ευφάνταστα και υπερβάλλουν σκόπιμα ή ασυναίσθητα στις ειδήσεις που μεταφέρουν, αναζητώντας προσοχή από τον περίγυρό τους. Μια δυνατή κουτουλιά στην αυλή του σχολείου μας, έφτασε πριν λίγες μέρες στα αυτιά των δασκάλων ως "θανατηφόρο ατύχημα", ενώ ένα "κομμάτι μυαλό" που είχε απομείνει στο έδαφος, αποδείχτηκε μασημένη κολοκυθόπιτα!
χαλασμένο τηλέφωνο (πηγή)
Γιατί κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν τις άριες της όπερας ως ουρλιαχτά; Έχω την εντύπωση ότι το ζήτημα δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά τον καθένα μας. Μόνο όταν ο άνθρωπος αποκτήσει την απαραίτητη καλλιέργεια, μπορεί να εκτιμήσει την τέχνη στις πιο "απαιτητικές" μορφές της· αλλιώς την κοροϊδεύει ή απλώς στέκεται ξένος απέναντί της, ανήμπορος να ωφεληθεί. Εδώ εντοπίζεται και μια από τις βασικές λειτουργίες του σχολείου: να μεταδώσει στα παιδιά γνώσεις και βιώματα, ώστε να τα ευαισθητοποιήσει σε μηνύματα του εξωτερικού περιβάλλοντος που σταδιακά γίνονται πολυπλοκότερα. Χωρίς ανάλογη παιδεία, η υψηλή λογοτεχνία δεν είναι παρά ένα μάτσο μουτζουρωμένα χαρτιά, τα κορυφαία μνημεία σωροί από πέτρες και η κλασική μουσική κλαπατσίμπαλα και άναρθρες κραυγές. Ο ρόλος της οικογένειας στη διαδικασία αυτή είναι κρίσιμος. Αν οι γονείς αγαπούν και οι ίδιοι τις καλές τέχνες και φροντίζουν να εμπλουτίζουν τις παραστάσεις των παιδιών με επισκέψεις σε εκδηλώσεις και μουσεία, τα ενθαρρύνουν να συμμετέχουν σε πολιτισμένες συζητήσεις, κλπ. το αισθητικό κριτήριο των νέων θα αναπτυχθεί πολύ διαφορετικά από την περίπτωση που η οικιακή ψυχαγωγία περιορίζεται αποκλειστικά σε παθητική τηλεθέαση ψυχαγωγικών εκπομπών, έστω κι αν αυτές είναι σε Full High Definition.
Τηλεοπτική "εκπαίδευση" (πηγή)
Χρήση στην τάξη
Στην τάξη, μπορούμε με αφορμή το βιβλίο αλλά και φωτογραφίες σαν την παρακάτω (τι νιώθει το παιδί της εικόνας; τι συμβαίνει μέσα μας όταν ακούμε μια όμορφη μελωδία;), να συζητήσουμε για την Μουσική, την αναγκαιότητά της για τον άνθρωπο και την σημασία της για μια ισορροπημένη ανάπτυξη. Να ακούσουμε τις σκέψεις των μαθητών και να τους δώσουμε παραδείγματα για την ευεργετική δράση της στον ψυχισμό, την έκφραση και τη μνήμη. Και αφού διαπιστώσουμε πόσο απαραίτητη μας είναι η μουσική και πόσο σύμφυτη με το συναίσθημά μας, να αναζητήσουμε μαζί με τα παιδιά ιδέες για το πώς θα μπορούσαμε να την εντάξουμε πιο ενεργά στην καθημερινή (και κυρίως τη σχολική) μας ζωή. Η συνεργασία με τον συνάδελφο της ειδικότητας της μουσικής είναι πολύτιμη σε κάθε στάδιο τόσο αυτής, όσο και των παρακάτω δραστηριοτήτων.
Το σχολείο μας ήταν ένα από τα πολλά που πέρσι είχαν την τύχη να φιλοξενήσουν την Κ.Ο.Α. στα πλαίσια του προγράμματος Δικαίωμα στη Μουσική (βλ. δραστηριότητα που μας ενέπνευσε στο Το αυτόγραφο). Αξίζει να διαβάσετε τις δηλώσεις των μελών της ορχήστρας, μέσα από τις οποίες διαφαίνεται η δίψα που υπάρχει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα για μουσική αλλά και το πόσο μπορεί η τέχνη να μας βοηθήσει να αλλάξουμε την "τετράγωνη" οπτική μας. Ωστόσο, προϋπόθεση για να καταφέρει κάτι τέτοιο το σύγχρονο σχολείο, είναι η συνδρομή πανεπιστημιακά καταρτισμένων μουσικοπαιδαγωγών, η αύξηση των ωρών που αφιερώνονται στη διδασκαλία του αντικειμένου, αλλά και η ύπαρξη βασικών υποδομών, όπως μιας κατάλληλης αίθουσας μουσικής στα σχολεία. Είναι τέλος απαραίτητο, να αρχίσει η τέχνη να αντιμετωπίζεται από όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας ως κάτι το πολύ ουσιαστικό και όχι ως "μπάλωμα", χαμένος χρόνος ή "ώρα του παιδιού". Για όποιον δεν έχει πειστεί ακόμα, αφήνουμε τη μουσική να μιλήσει:
νανούρισμα α'νανούρισμα Β'
Αν στο τμήμα μας αποφασίσουμε να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με αληθινά μουσικά όργανα, μπορούμε (σε συνεργασία πάντα με τον υπεύθυνο της μουσικής αγωγής) να αξιοποιήσουμε την αντίστοιχη ενότητα στη Γλώσσα (βιβλίο Ε' τάξης, κεφάλαιο 7) ή τις ενότητες του ήχου και της τριβής στη Φυσική. Ακόμη, στα πλαίσια της αναφοράς μας στην ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών, θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για τις ορχήστρες ανακυκλωμένων οργάνων που έχουν δημιουργηθεί στη Λατινική Αμερική και αλλού. Τα περασμένα Χριστούγεννα, αρκετοί μαθητές έφεραν μουσικά όργανα από το σπίτι τους και μας έδωσαν την ευκαιρία να τα αγγίξουμε και να τα ακούσουμε από κοντά.
Το καλύτερο είναι βέβαια να υπάρχει μεράκι (όπως στην περίπτωση του φίλου και συναδέλφου Κώστα Σαρρηκώστα, το ημερολογιακό blog του οποίου μπορείτε να επισκεφθείτε εδώ), οπότε τα στεγανά μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων πέφτουν και η μουσική μπορεί να δανείσει τα φτερά της σε κάθε μάθημα: Γεωγραφία, Θρησκευτικά, Ιστορία, Εικαστικά... ακόμα και στη Γυμναστική!
Όσοι αναζητούν πιο δομημένες προσεγγίσεις, μπορούν να αξιοποιήσουν το χαριτωμένο δωρεάν διαθέσιμο λογισμικό Εμμέλεια για να φέρουν τα παιδιά κοντά σε ήχους, όργανα και μουσικές της Ελλάδας και του κόσμου, όπως και το Ψηφιακό Μουσικό Ανθολόγιο Ευτέρπη. Ένας ιστότοπος με πολλές εκπαιδευτικές προτάσεις για όλες τις ηλικίες είναι επίσης το Τραγουδιάρικο Ψάρι. Αν τα αμερικάνικα του Leonard Bernstein δεν αποτελούν εμπόδιο, αξίζει επίσης να παρακολουθήσουμε με την τάξη αυτή τη σειρά εκπαιδευτικών βίντεο μέσα από την οποία μαθαίνουμε πολλά για τη μουσική και τον τρόπο που μας επηρεάζει. Είναι συγκινητικό το πόσο σημαντική προσπάθεια γινόταν πριν από 60 χρόνια (ίσως και εξαιτίας του Sputnik shock) για να αποκτήσουν οι νέοι μουσική παιδεία. Οι πιο ταλαντούχοι συνάδελφοι, μπορούν τέλος -πάντα με τη βοήθεια του υπεύθυνου μουσικής- να οργανώσουν ρυθμικές δραστηριότητες και παιχνίδια, να κατασκευάσουν μουσικά όργανα και να πειραματιστούν με ηχογόνα υλικά, και φυσικά να το ρίξουν στον χορό!

Share/Bookmark

Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015

Ο προϊστορικός ζωγράφος (και ένα τερατάκι)

Υπόθεση
Η Ιωάννα, μια 30χρονη παλαιοντολόγος, ανακαλύπτει μαζί με συναδέλφους της μια μεγάλη σπηλιά με ενδιαφέροντα ευρήματα. Καθώς προχωρά μέσα στις γεμάτες βραχογραφίες στοές, ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια της η ιστορία ενός προϊστορικού ζωγράφου και της οικογένειάς του. Μαζί με τον αφηγητή, ταξιδεύουμε 15.000 χρόνια πίσω για να την ζήσουμε και μεις από κοντά!

Ο Γκρουντ, ένα 6χρονο παιδί της εποχής των σπηλαίων, δεν τα καταφέρνει καθόλου καλά στο κυνήγι, αλλά έχει ταλέντο στη ζωγραφική. Όταν με τον πατέρα του συναντούν μια ετοιμοθάνατη μαμά-μαχαιρόδοντα μαζί με το παιδί της, ο μικρός αποφασίζει να κρύψει το τερατάκι και να το αναθρέψει μόνος του. Από εκείνη τη μέρα, το παιδί και το ζωάκι θα συνδεθούν με μια βαθιά φιλία. Όσο τα χρόνια περνούν, οι δυο τους μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται: ο Γκρουντ μαθαίνει να βοηθάει τον πατέρα του στο κυνήγι και να ζωγραφίζει με χρώματα στους τοίχους, ενώ το τερατάκι να υπακούει και να βρίσκει μόνο του τροφή. Η καθημερινότητα της οικογένειας πρόκειται όμως να αλλάξει για πάντα, όταν μια αγέλη πεινασμένων λύκων εντοπίζει τη σπηλιά τους και την περικυκλώνει...

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Πάνος Τσερόλας
Εικονογράφηση: Λέλα Στρούτση
ISBN: 978-960-04-4550-3
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 176
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ'

Ευχαριστούμε τον εκδοτικό οίκο για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική
Χιουμοριστική βιογραφικού τύπου περιπέτεια που μας διηγείται μια όμορφη ιστορία ζωοφιλίας τοποθετημένη στην εποχή των παγετώνων. Με γραφή σχετικά απλή, μιμούμενος την παιδική οπτική και ενσωματώνοντας στο κείμενο αρκετά γνωστικά στοιχεία, ο συγγραφέας διαμορφώνει ένα "light" παλαιολιθικό περιβάλλον και τοποθετεί στο κέντρο του μια σειρά συμπαθητικούς χαρακτήρες, κρατώντας για τον εαυτό του τον ρόλο του εξωτερικού αφηγητή. Παρότι η λογοτεχνικότητα δεν θα λέγαμε ότι είναι το δυνατό του σημείο, το βιβλίο καταφέρνει τελικά να συγκινήσει, ενώ απέσπασε και έπαινο από την Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Η πλοκή χωρίζεται σε 17 κεφάλαια μικρού μεγέθους (3-13 σελίδων το καθένα) με προσεγμένο στήσιμο που αφήνει το κείμενο να αναπνέει. Τα ψήγματα χιούμορ και επιστημονικών γνώσεων διαμορφώνουν ένα περίεργο αλλά ευχάριστο μείγμα που διαβάζεται ξεκούραστα, κάτι στο οποίο συνεισφέρει και η πολύχρωμη εικονογράφηση. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, συναντάμε ένα κατατοπιστικό παράρτημα με πληροφορίες για την προϊστορική εποχή, τους μαχαιρόδοντες, τον εξοπλισμό του παλαιοντολόγου, τα σπήλαια της Ελλάδας, επεξηγήσεις σε ζητήματα χρονολόγησης, κ.ά. Ο μέτριος όγκος του βιβλίου, το ιδιαίτερο ύφος γραφής, τα "παιχνίδια" του αφηγητή με τους αναγνώστες και τα αλλεπάλληλα άλματα στον χρόνο, μας επιτρέπουν να το προτείνουμε κυρίως σε έμπειρους αναγνώστες των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού.

  • Ανάλαφρο κλίμα 
  • Ενδιαφέρουσα περιπέτεια
  • Πληροφορίες για την προϊστορική εποχή

Αξίες - Θέματα
Προϊστορία, Τέχνη, Ζωοφιλία, Επιστήμη, Υπευθυνότητα, Αλτρουισμός, Οικογένεια, Απώλεια

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Η θυσία του πατέρα για να σωθεί η οικογένειά του από τα θηρία (σ.106).

Εικονογράφηση
Μια πολύχρωμη ολοσέλιδη ζωγραφιά σε κάθε κεφάλαιο και λίγες εμβόλιμες μέσα στο κείμενο, προσθέτουν ζωντάνια και σφραγίζουν τον ανάλαφρο και ιδιαίτερο χαρακτήρα του βιβλίου.
Απόσπασμα
Ήταν μια ακόμα συνηθισμένη μέρα. Ο Γκρουντ είχε αφήσει μια ολόκληρη μερίδα αλεπού στο τερατάκι, την οποία και καταβρόχθισε τόσο γρήγορα που έδειξε ότι είχε όρεξη για άλλες δέκα. Ο πατέρας του Γκρουντ ήταν αγχωμένος, γιατί είχε καιρό να πιάσει κάποιο μεγάλο θήραμα, και η μητέρα του με την αδερφούλα του δεν είχαν περιθώριο να μένουν νηστικές, όπως οι ίδιοι. Από το άγχος του είχαν ξεμακρύνει, είχαν περάσει ακόμα και τη λοφοσειρά που ήταν τα όρια της περιοχής τους. Ο Γκρουντ δεν είχε περάσει ποτέ τη λοφοσειρά. Κάθε του βήμα ήταν σε έναν καινούριο ανεξερεύνητο κόσμο.

Σε αντίθεση με τη δική τους, η άλλη πλευρά των λόφων δεν είχε πολύ πυκνή βλάστηση ούτε δάση. Ήταν σαν ένα μεγάλο ξέφωτο, μια φαρδιά πεδιάδα με αρκετά ρέματα και νερό, με αραιά δέντρα. Στη σκιά που έκαναν τα δέντρα μπορούσες να δεις αρκετά ζώα, ενώ στο βάθος βρίσκονταν οι πρόποδες μεγάλων βουνών. Τα βουνά ήταν ψηλά κι επιβλητικά, γκρίζα, ενώ είχαν σύννεφα στην κορυφή τους. Ο Γκρουντ ρώτησε γιατί δεν πήγαιναν πιο συχνά σε αυτά τα μέρη και ο πατέρας του εξήγησε ότι στα βουνά μένανε πολλοί λύκοι και οι σπηλιές τους ήταν επικίνδυνες. Οι λύκοι ήταν πιο επικίνδυνοι ακόμα και από ένα μαχαιρόδοντα για ένα βασικό λόγο: Οι μαχαιρόδοντες ήταν πιο δυνατοί και πιο μεγάλοι, αλλά ήταν συνήθως μόνοι τους. Οι λύκοι έκαναν τις επιθέσεις τους πάντα σε αγέλες. Βέβαια έβγαιναν κυρίως τη νύχτα και πάντα ύπουλα.

Ήταν καταμεσήμερο και όλα έμοιαζαν ήσυχα στην περιοχή. Δεν ήταν όμως.

Δεν είχαν περπατήσει πολύ, γιατί προσπαθούσαν να πηγαίνουν σκυφτοί δίπλα σε διάφορους θάμνους, καθώς δεν υπήρχαν ψηλά δέντρα για κάλυψη. Ο πατέρας είχε δει ένα ελάφι που έμοιαζε ξεστρατισμένο από το κοπάδι του και κάπως κουρασμένο. Ίσως ήταν τραυματισμένο ή μεγάλο σε ηλικία. Σε κάθε περίπτωση, το θέμα ήταν να βρεις τον εύκολο στόχο. Ο Γκρουντ, που ακολουθούσε σε απόσταση ασφαλείας, πρώτος είδε το μεγάλο γκρίζο βράχο στη μέση της πεδιάδας. Ήταν τόσο λείος που έμοιαζε πολύ παράξενος.

Ο βράχος βρισκόταν ανάμεσα στα κιτρινωπά ξερόχορτα. Ο πατέρα του φαινόταν να τον πλησιάζει για να κρυφτεί πίσω του. Ο Γκρουντ κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά όταν παρατήρησε ότι ο βράχος… ανέπνεε!! Σκέφτηκε να ειδοποιήσει τον πατέρα του, αλλά μετά σκέφτηκε ότι έτσι θα τρόμαζε το ελάφι και μπορεί να τα άκουγε χειρότερα. Όμως αυτό το πράγμα στο οποίο πήγαινε για να καλυφθεί δεν ήταν σίγουρα βράχος.

Τελικά αποφάσισε να μη μείνει αδρανής και με δύναμη εκσφενδόνισε ένα πετραδάκι, που έπεσε ακριβώς δίπλα στον πατέρα του. Αυτός γύρισε εκνευρισμένος, αλλά ο Γκρουντ του έδειξε με γουρλωμένα μάτια προς το «βράχο». Γύρισε ξανά και τότε το είδε κι αυτός. Αυθόρμητα πισωπάτησε προσπαθώντας να μην τραβήξει την προσοχή, αλλά ήταν αργά.

Ο «βράχος» τινάχτηκε και σηκώθηκε όρθιος. Έμοιαζε να σηκώνεται για αρκετή ώρα και φαινόταν μεγαλύτερος από ό,τι είχε δει ο Γκρουντ ως εκείνη τη στιγμή στη ζωή του. Ήταν ένας ρινόκερος. Μεγαλόπρεπος. Το ύψος του ήταν δυο φορές ο πατέρας του και το μήκος του τέσσερις φορές ο πατέρας του  ξαπλωμένος. Στο πρόσωπό του βρισκόταν ένα τεράστιο κέρατο, ίσο με το κοντάρι του Γκρουντ, μόνο που ήταν πολύ πιο χοντρό και πολύ πιο επικίνδυνο.

Ο ρινόκερος στάθηκε στα τέσσερά του πόδια και τίναξε μερικές μύγες από πάνω του. Φαινόταν κουρασμένος και λίγο ενοχλημένος που είχε ξυπνήσει από τη μεσημεριανή του σιέστα. Όταν είδε τον πατέρα του Γκρουντ ρουθούνισε και τα μικρά αυτιά του πετάρισαν μπρος πίσω, σαν να έστελνε κάποιο μήνυμα. Ο Γκρουντ ξεροκατάπιε. Κοίταξε τριγύρω, δεν υπήρχε κοντινό καταφύγιο. Παρατήρησε ότι το ελάφι πίσω τους κοιτούσε με ανάλογη έκπληξη.

Ο ρινόκερος ρουθούνισε άλλες δυο φορές και έτριψε το χοντρό του πόδι στο έδαφος σηκώνοντας σκόνη. Ο πατέρας είχε φτάσει σχεδόν τον Γκρουντ, πηγαίνοντας αργά, με την όπισθεν, έτοιμος να αρχίσει να τρέχει με όλη του τη δύναμη. Είχε το κοντάρι του προτεταμένο προς τα εμπρός, αν και φαινόταν ότι ήταν μάταιο. Το δέρμα του ρινόκερου ήταν τόσο χοντρό που θα μπορούσε να σπάσει το ξύλο στα δύο.

Τελικά το ζώο γύρισε πλήρως το σώμα του και βρέθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο. Ο Γκρουντ αυτή τη φορά δεν έκατσε πίσω από τον πατέρα του, αλλά δίπλα του, και γύρισε και αυτός το μικρό του ξύλο να κοιτάει προς το θηρίο. Ο πατέρας του ψιθύρισε να συνεχίσουν να πηγαίνουν προς τα πίσω, αν και η λοφοσειρά ήταν αρκετά μακριά. Για κακή τους τύχη, ο ρινόκερος φαινόταν να τους κατηγορεί για το ξύπνημά του. Έκανε μερικά βήματα προς το μέρος τους, χωρίς όμως να τρέχει ακόμα.

Τότε, μέσα στο καταμεσήμερο, ένα ουρλιαχτό σάρωσε σαν ανεμοστρόβιλος την πεδιάδα, έκανε τα φύλλα στα δέντρα να σαλεύουν, έκανε όλα τα μικρά τρωκτικά να χωθούν πανικόβλητα στις τρύπες τους. Ο Γκρουντ έβαλε το χέρι του πάνω από το μέτωπό του, για να δει καλύτερα, και είδε τις μαύρες σιλουέτες στον ορίζοντα να έρχονται με μεγάλη ταχύτητα. Ένα κοπάδι από ελάφια άρχισε να τρέχει με μεγάλη ταχύτητα, ένα σμήνος πουλιά τινάχτηκε από τα δέντρα και πέταξε σε ελλειπτική τροχιά στον ουρανό. Ο Γκρουντ κοίταξε καλύτερα και είδε ότι στους μηρούς του ρινόκερου υπήρχαν σημάδια από δαγκωματιές και νυχιές. Ο ρινόκερος δεν κοιμόταν. Προσπαθούσε να ξεκουραστεί μακριά από τους διώκτες του σε ένα κυνήγι που μάλλον είχε κρατήσει καιρό, αλλά τώρα φαινόταν να τελειώνει.

Η αγέλη των λύκων πλησίασε το ρινόκερο σχηματίζοντας ένα ημικύκλιο και μένοντας σε κάποια απόσταση. Ο ρινόκερος έστρεψε την προσοχή του πάνω τους αγνοώντας τον Γκρουντ και τον πατέρα του, που βρήκαν ευκαιρία να απομακρυνθούν, αν και αρχικά σάστισαν από αυτή την εξέλιξη. Άρχισαν να τρέχουν, αλλά ο Γκρουντ κάθε τόσο γύριζε το κεφάλι του προς τα πίσω για να δει.

Ο ρινόκερος φαινόταν εκνευρισμένος και αγανακτισμένος. Ρουθούνιζε ξανά και ξανά σβαρνίζοντας με το πόδι του το έδαφος, σηκώνοντας σκόνη. Η αγέλη πλησίαζε, ένα βηματάκι τη φορά, κι έκλεινε σιγά σιγά τον κύκλο. Αν ο ρινόκερος προσπαθούσε να αμυνθεί απέναντι σε έναν, οι άλλοι θα έβρισκαν ευκαιρία να ορμήσουν. Οι λύκοι ήταν αρκετά πεινασμένοι, γι’ αυτό και είχαν κατέβει τόσο μακριά από τα λημέρια τους μέρα μεσημέρι. Ο ρινόκερος αυτός θα ήταν ένα γεύμα που μπορούσε να τους κρατήσει και για το χειμώνα που ερχόταν.

Όταν έφτασαν ξανά στη λοφοσειρά δεν είχε γίνει ακόμα τίποτα, απλώς οι λύκοι είχαν πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής. Ένας από αυτούς ξάπλωσε καταγής. Ο Γκρουντ το θεώρησε πανέξυπνο. Βλέπετε, ο λύκος έκανε τον εαυτό του δόλωμα, για να του επιτεθεί ο ρινόκερος και να βρουν ευκαιρία οι υπόλοιποι να επιτεθούν με τη σειρά τους. Ήξερε ότι ήταν αρκετά ευέλικτος ώστε να αποφύγει το χτύπημα με το τεράστιο κέρατο, έστω την τελευταία στιγμή.

Πράγματι, ο ταλαιπωρημένος ρινόκερος κοίταξε τον καθιστό λύκο και χαμήλωσε το κεφάλι του σαν να σημάδευε. Ύστερα το γοργό ποδοβολητό του έκανε τη γη να τρέμει για μερικά δευτερόλεπτα. Ο λύκος σηκώθηκε εγκαίρως, οι υπόλοιποι είχαν φτάσει τώρα δίπλα του. Ο Γκρουντ έκλεισε τα μάτια. Η φύση ήταν σκληρή, ο κόσμος ήταν σκληρός. Το πιο μεγαλόπρεπο ζώο είχε μόλις ηττηθεί από μια αγέλη λύκων. Αλλά ο Γκρουντ δεν έκλεισε τα μάτια του για να αποφύγει τη σκληρότητα της φύσης. Τόσο καιρό πια είχε δει αρκετά. Τα έκλεισε γιατί ήξερε ότι έπρεπε να βρει τρόπο να αντιγράψει αυτή τη σκληρότητα. Να την αντιγράψει ώστε να μπορεί να την αντιμετωπίσει. Πώς θα μπορούσε να αμυνθεί απέναντι στο ρινόκερο; Αν του έριχνε με το ξύλο, αυτό θα έσπαγε χωρίς να του κάνει ούτε μια γρατσουνιά.

Καθώς γυρίζανε, σκέφτηκε δυο πράγματα. Το ένα ήταν ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να ζουν σε αγέλες και να μην είναι απομονωμένοι σε σπηλιές οικογένεια οικογένεια. Το άλλο ήταν ότι έπρεπε κάπως να κάνει το όπλο του πιο αποτελεσματικό. Για το πρώτο δεν του έπεφτε ακόμα λόγος. Αλλά για το δεύτερο κάτι θα μπορούσε να κάνει.
Σχόλια
Στο κείμενο συναντάμε μικρές συμβάσεις που καλό είναι να τις λάβουμε υπόψη μας για να μπορούμε να λύσουμε τυχόν απορίες των μαθητών. Η κοινωνική οργάνωση, για παράδειγμα, που παρουσιάζεται, δεν είναι τυπική για την εποχή, αφού οι προϊστορικές οικογένειες στη φάση των νομάδων/κυνηγών ήταν διευρυμένες και δεν ζούσαν απομονωμένες η μία από την άλλη. Ο συγγραφέας επιλέγει ωστόσο να τοποθετήσει τον ήρωα σε μια οικογένεια πυρηνική, πιθανόν για να μπορέσει ο αναγνώστης να ταυτιστεί ευκολότερα μαζί του. Ή ίσως έτσι να διαμορφώνονται ευκολότερα οι συνθήκες που απαιτεί η πλοκή. Αν, ας πούμε, ο Γκρουντ και η οικογένειά του ζούσαν κοντά σε μια μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων, δύσκολα θα έφταναν σε σημείο όπου (σ. 92) ο πατέρας του δε θα προλάβαινε να μαζέψει πολλά ξύλα και να κυνηγάει ταυτόχρονα, έτσι έπρεπε να κάνουν οικονομία είτε στα ξύλα είτε στο φαΐ. Ή ίσως τελικά οι πυρηνικές προϊστορικές οικογένειες (βλ. Flintstones, Croods) να είναι πιο χαριτωμένες.

Στο βίντεο αυτό, παρακολουθούμε σύγχρονες οικογένειες Δανών να κάνουν τις διακοπές τους σε έναν οικισμό που αναπαριστά συνθήκες ζωής παλαιότερων εποχών κάπου στην Κοπεγχάγη... αναρωτιέται κανείς αν στη χώρα μας, που από άποψη ιστορικού πλαισίου και καιρικών συνθηκών συνιστά ιδανικό τόπο διακοπών, οι ιθύνοντες του Υπουργείου Τουρισμού σκέφτονται να οργανώσουν κάτι αντίστοιχο (ποιος δεν θα ήθελε να κατασκηνώσει στον Μαραθώνα ντυμένος Αισχύλος;).
Ξαναζώντας την εποχή του Σιδήρου στην Κορνουάλη (πηγή)
Αν μετά την παρουσίαση του βιβλίου δούμε τους μαθητές μας να ψάχνουν στην αυλή για παλαιολιθικά ευρήματα, καλό είναι να τους ενημερώσουμε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι επιστήμονες δεν είναι τόσο τυχεροί ώστε να βρίσκουν τα αντικείμενα που τους ενδιαφέρουν απλώς "ψαχουλεύοντας" (βλ. επιφανειακή περισυλλογή) όπως η Ιωάννα -για πρακτικούς λόγους- κάνει στο βιβλίο. Οι παλαιοντολόγοι χρειάζεται να οργανώνουν συστηματικές ανασκαφές, αφού συνήθως το επίπεδο του εδάφους της προϊστορικής εποχής βρίσκεται αρκετά μέτρα κάτω από τα πόδια μας. Στην αριστερή παρακάτω φωτογραφία (πηγή) από το σπήλαιο Φράγχθι, βλέπουμε με τον αριθμό (1) το σύγχρονο επίπεδο του εδάφους, με το (2) εκείνο της Νεολιθικής εποχής, με το (3) το επίπεδο της Μεσολιθικής και στο (4) που μόλις διακρίνεται στο σκοτάδι, το επίπεδο του εδάφους κατά την Παλαιολιθική εποχή.
Χωρίς η απώλεια να ανάγεται σε βασικό θέμα του κειμένου, ο μικρός ήρωας πρέπει να τη διαχειριστεί σε αρκετά σημεία της ιστορίας, αφού αρχικά χάνει (ή νομίζει ότι χάνει) το ζωάκι του, αργότερα τον πατέρα του και τελικά και την υπόλοιπη οικογένειά του, από την οποία υποχρεώνεται να χωριστεί. Ο συγγραφέας επιλέγει να μην εστιάσει ιδιαίτερα σε αυτές τις πτυχές της πλοκής, διατηρώντας το κλίμα όσο γίνεται ελαφρύ... οι αναγνώστες όμως πιστεύω πως λαμβάνουν έτσι κι αλλιώς το μήνυμα ότι η προϊστορική εποχή ήταν αρκετά βίαιη, επικίνδυνη και γεμάτη αντιξοότητες.

Ο μαχαιρόδοντας του Γκρουντ που τον θυμάται μετά από χρόνια, και ξαπλώνει για να δεχτεί τα χάδια του, μας θυμίζει την ιστορία του Κρίστιαν του λιονταριού, που μπορείτε να παρακολουθήσετε στο παρακάτω βίντεο. 
 

Χρήση στην Τάξη
Στην τάξη με αφορμή το βιβλίο μπορούμε να συζητήσουμε για αρκετά ζητήματα. Πόσα χρόνια χρειάστηκε ο άνθρωπος για να φτάσει από μια εποχή γεμάτη φυσικούς κινδύνους και διατροφική ανασφάλεια στη σύγχρονη (γεμάτη ανθρωπογενείς κινδύνους και οικονομική ανασφάλεια) κοινωνία; Πώς άραγε θα μοιάζει ο κόσμος μας όταν περάσουν άλλα 10.000 χρόνια από σήμερα; Θα μας βλέπουν και μας ως προϊστορικούς οι μελλοντικοί άνθρωποι; Ποια σημάδια μας θα μπορούν να διαβάσουν για να καταλάβουν πώς ζούσαμε; Και μπορούμε να φανταστούμε πού θα έχει οδηγήσει η πρόοδος το ανθρώπινο γένος μέχρι τότε;

Ένα ακόμα ενδιαφέρον θέμα συζήτησης που θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε ως δίλημμα στο μάθημα των Θρησκευτικών, είναι η απόφαση του πατέρα (σ.108) να θυσιαστεί για την οικογένειά του. Πηγαίνοντας να συναντήσει τα θηρία, είναι σίγουρο πως προστατεύει την οικογένειά του ή μήπως την εγκαταλείπει στο έλεος (των ίδιων ή) άλλων κινδύνων; Εσείς τι θα κάνατε στη θέση του;

Σε ό,τι αφορά διαδραστικές δραστηριότητες, θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με ένα πρωτότυπο παιχνίδι δημιουργικότητας και ανακάλυψης.

Προεργασία: Οι μαθητές παίρνουν από ένα χαρτί Α4 και χαράζουν με το μολύβι τους 2 κάθετες γραμμές, ώστε να διαμορφωθούν τρία ίσα τμήματα. Καλούνται στη συνέχεια να σκεφτούν μια απλή ιστορία, να τη χωρίσουν σε τρεις σκηνές και να τις αποδώσουν με σκίτσα στα ισάριθμα αυτά μέρη.

Δημιουργικό μέρος: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, κάθε μια από τις οποίες παίρνει τρία λευκά βότσαλα ή τρία μεγάλα κομμάτια από ένα σπασμένο πήλινο αγγείο (π.χ. τσανάκα). Στα τρία αυτά κομμάτια, τα μέλη της καλούνται να αποδώσουν με λαδοπαστέλ μια σύντομη ιστορία σε τρεις σκηνές. Στη συνέχεια τα βαμμένα βότσαλα / πινακίδες θάβονται κάτω από λίγο χώμα στο παρτέρι της αυλής ή σε κάποια γλάστρα.

Ανακαλυπτικό μέρος: Στα μέλη κάθε ομάδας, υποδεικνύεται το μέρος που είναι θαμμένα τα βότσαλα / πινακίδες που έθαψε η άλλη. Πρέπει να τα ξεθάψουν με προσοχή, να τα καθαρίσουν χωρίς να καταστρέψουν τις παραστάσεις και να τα βάλουν σε σειρά, προσπαθώντας στη συνέχεια να ανασυνθέσουν την αρχική ιστορία. Αν μάλιστα ήμασταν τυχεροί στο σπάσιμο του πήλινου αγγείου, μπορούμε να δοκιμάσουμε να το ξανακολλήσουμε, σαν μικροί συντηρητές έργων τέχνης.
Μια άλλη ευχάριστη και δημιουργική (αν και απαιτητική για τις μικρότερες τάξεις) δραστηριότητα θα ήταν να ζητήσουμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν την οικογένειά τους όπως θα έμοιαζε αν ζούσε την εποχή του μικρού Γκρουντ. Τι θα ήταν διαφορετικό και τι θα έμοιαζε σε σχέση με μια σύγχρονη ζωγραφιά πάνω στο ίδιο θέμα;

Παραμένοντας στα εικαστικά, θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να χρωματίσουμε κάποια σχέδια με τη βοήθεια φυσικών χρωμάτων από φρούτα, όπως ο Γκρουντ κάνει στο βιβλίο (σ.57-58) με τα κίτρα και τα βατόμουρα. Λεπτομέρεια: τα κίτρα μπορούν όντως να δώσουν ένα ωραίο πορτοκαλί χρώμα στις ζωγραφιές μας, δύσκολα όμως θα μπορούσε να τα έχει χρησιμοποιήσει ο ήρωας στην προϊστορική Ελλάδα, καθώς το κίτρο έφτασε στην Μεσόγειο γύρω στο 300 π.Χ. και μόνο αφού ο Μ. Αλέξανδρος κατέκτησε την Περσία.
Ο Αλέκος με τα κυδώνια (περισσότερα εδώ)

Εμείς τελικά επικεντρωθήκαμε στον μαχαιρόδοντα της ιστορίας, το "τερατάκι" του τίτλου. Αφού παρουσιάσαμε το προϊστορικό ζώο στα παιδιά της Α' τάξης (ο Σπύρος εντυπωσιάστηκε και ζήτησε μια εικόνα του για να τον αντιγράψει) και μιλήσαμε για τους σύγχρονους απογόνους του (που κάνουν νιάου-νιάου στα κεραμίδια), κατασκευάσαμε μερικά πτυσσόμενα τερατάκια! Αν θέλετε να δημιουργήσετε το δικό σας Monster - Έκπληξη, το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα χαρτί Α4 που θα διπλώσετε σε τέσσερα κομμάτια, θα σχεδιάσετε προσεκτικά και έπειτα θα χρωματίσετε. Πριν ξεδιπλωθεί κάθε χαρτί αυτό που φαίνεται είναι απλώς ένα ήρεμο ζωάκι, μόλις όμως τραβηχτούν οι δύο άκρες του... γρρρρ!

Share/Bookmark

Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2015

Το τέλος των τεράτων

Υπόθεση
Ο Ρικ είναι ένα δελταθηρίδειο που έρχεται στον κόσμο κάπου στο 66.000.000 π.Χ., στα τέλη δηλαδή της Άνω Κρητιδικής περιόδου. Από την πρώτη στιγμή που αντικρίζει το φως, ο μικρός εντομοφάγος δείχνει γεμάτος εξυπνάδα, παρατηρητικότητα αλλά και περιέργεια να εξερευνήσει το γύρω του περιβάλλον. Παρότι είναι ο πρώτος από τ' αδέλφια του που βγαίνει από τη φωλιά και φτάνει μέχρι το ποτάμι, θα είναι ο τελευταίος που θα εγκαταλείψει τη μητρική αγκαλιά 8 εβδομάδες αργότερα, όταν η εκπαίδευση από τη μητέρα τους θα έχει ολοκληρωθεί. Στις περιπλανήσεις του από εκείνη τη μέρα και μετά, συναντάει πολλούς κινδύνους και ελάχιστους συμμάχους, πελώρια τέρατα που αλληλοτρώγονται και εχθρούς που παραμονεύουν να φάνε τον ίδιο και τους ομοίους του. Ζει αγωνιώδεις περιπέτειες, επισκέπτεται άγνωστους τόπους ξεδιψώντας την περιέργειά του, ενώ δημιουργεί και τη δική του οικογένεια. Γίνεται, τέλος, μάρτυρας μιας καταστροφής που εξολοθρεύει ολοκληρωτικά τους δεινοσαύρους και αλλάζει τον τότε κόσμο, φέρνοντας στο προσκήνιο έναν νέο πρωταγωνιστή: τα θηλαστικά.
  
Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Κίρα Σίνου
Εικονογράφηση: Νίνα Ν. Σταματίου
ISBN: 978-960-04-0286-5
Έτος 1ης Έκδοσης: 1980
Σελίδες: 155
Τιμή: περίπου 9 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε'

Κριτική
Βραβευμένη παλαιοντολογική περιπέτεια, που με αφορμή τις περιπλανήσεις ενός μικρού θηλαστικού σε μια Γη που αλλάζει, μας ξεναγεί στο τέλος της εποχής των δεινοσαύρων. Με γλώσσα απλή και σαφήνεια, η Κίρα Σίνου καταφέρνει να μας περιγράψει έναν κόσμο τεράτων με τόση ηπιότητα, σαν να αφηγούταν ένα παραμύθι για μικρά παιδιά. Σε μια ενημερωτική εισαγωγή, εκτός των άλλων μας προετοιμάζει με επιστημονική ειλικρίνεια για τις συμβάσεις που θα ακολουθήσουν στο κυρίως μέρος. Σε κάθε ένα σχεδόν από τα 16 κεφάλαια (έκτασης 4-14 σελίδων) περιλαμβάνεται και μια νέα μίνι - περιπέτεια του συμπαθητικού πρωταγωνιστή, που συνήθως παρακολουθεί ζευγάρια από διάφορα είδη δεινοσαύρων να παλεύουν. Η εικονογράφηση είναι αξιοπρεπέστατη για την εποχή που πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο, αν και οι σημερινοί αναγνώστες πιθανότατα θα την βρουν ανεπαρκή. Στις πρώτες σελίδες, συναντάμε ένα γραφικό με τις χρονικές περιόδους εξέλιξης της ζωής στον πλανήτη από το προκάμβριο μέχρι το τεταρτογενές. Στις τελευταίες, μια λίστα σαν άτυπη βιβλιογραφία με τον τίτλο "Βοηθήματα", που δυστυχώς περιλαμβάνει βιβλία που δεν μπορεί να αξιοποιήσει ένας μαθητής Δημοτικού. Σε γενικές γραμμές, παρά τα 35 του χρόνια, το βιβλίο παραμένει πολύ συμπαθητικό και πιστεύουμε ότι επάξια του ανήκει μια θέση στη βιβλιοθήκη των παιδιών που αγαπούν τους δεινοσαύρους.

  • Ενδιαφέρουσα αφήγηση σε ήπιους τόνους
  • Λογοτεχνικότητα, ωραίες περιγραφές
  • Πληροφορίες για τα πρώτα θηλαστικά

  • Επιστημονικές θεωρίες που θεωρούνται πια ξεπερασμένες

Αξίες - Θέματα
Προϊστορία, Δεινόσαυροι, Επιστήμη, Περιέργεια, Εξέλιξη των Ειδών, Περιπέτεια

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Από τις πιο ωραίες σκηνές, εκείνη όπου τα μικρά θηλαστικά χορεύουν στο φως του φεγγαριού (σ.96)

Εικονογράφηση
Ασπρόμαυρη και μάλλον στατική, αλλά πανταχού παρούσα και για την εποχή της αξιοπρεπής. Αν ωστόσο την κρίνουμε με βάση τις σύγχρονες δυνατότητες απεικόνισης, είναι σίγουρα ανεπαρκής.
Απόσπασμα
Γρήγορος σαν αστραπή χώθηκε μέσα στα καλάμια. Από εδώ δεν έβλεπε πια τους βροντόσαυρους και μια και δεν τους έβλεπε αυτός ήταν σίγουρος πως δεν τον βλέπανε και κείνοι. Κατέβηκε μέχρι το νερό και άρχισε να πίνει, τα μάτια του παίζανε όμως. Οι καλαμιές ολόγυρά του ήταν σπασμένες και κουτσουρεμένες. ανάμεσά τους πρόσεξε μερικούς γκριζωπούς κορμούς να στέκονται ακίνητοι πάνω στα πρασινωπά νερά. Ήταν πολύ μεγάλοι αυτοί οι κορμοί και ο Ρικ τους κοίταξε απορώντας πώς να βρέθηκαν εδώ. Μόνο μια μεγάλη βροχή θα μπορούσε να τους είχε κουβαλήσει μέχρι εδώ από το δάσος.

Εκεί που συνέχιζε να πίνει νερό του φάνηκε ξαφνικά, πως ένας από τους κορμούς, ο πιο κοντινός, σάλεψε. Προτού προλάβει να συνέρθει από την έκπληξή του, ο κορμός ανασηκώθηκε μέσα από το νερό, άνοιξε ένα τεράστιο στόμα, γεμάτο από δόντια σα μαχαίρια και χίμηξε επάνω του. Οι άλλοι κορμοί ζωντανέψανε μεμιάς και σηκώθηκαν πάνω στα στραβά τους πόδια περιμένοντας.

Κροκόδειλοι. Αυτοί οι άψυχοι κορμοί ήταν στην πραγματικότητα φοβοσούχοι, οι γοργοί και αιμοβόροι ληστές του νερού!

Το εντομοφάγο αναπήδησε από την τρομάρα του και ξεφεύγοντας μέσα σχεδόν από τα δόντια του κροκόδειλου το έβαλε στα πόδια.

Έτρεχε ανάμεσα στα καλάμια, ψάχνοντας για στερεά γη, χωρίς όμως να του κόψει να προσπαθήσει να γυρίσει στην όχθη. Το μόνο που είχε στο νου ήταν να ξεφύγει από τον φοβοσούχο, που ήταν πολύ πιο γρήγορος απ’ αυτόν μέσα στο νερό. Τον άκουγε όλο και να πλησιάζει πλαταγίζοντας.

Με την ψυχή στο στόμα κατόρθωσε να φτάσει στο μικρό αμμουδερό ακρωτήρι, που το είχε δει από την όχθη. Οι θάμνοι στη μέση, όλο μακριά αγκάθια, υπόσχονταν προστασία. Εδώ ο κροκόδειλος δε θα τολμούσε να τον ακολουθήσει. Καθώς τρύπωνε κάτω από τη σκέπη τους άκουσε τις μασέλες του κροκόδειλου να κλείνουν ακριβώς πίσω του. Είχε σωθεί.

Είχε τόσο λαχανιάσει που στην αρχή δεν έβλεπε τίποτα γύρω του. Όταν όμως συνέφερε λιγάκι, του φάνηκε πως άκουγε κάποιο ζωντανό να σαλεύει κοντά του. Τρομαγμένος γύρισε να δει κι έμεινε ξαφνιασμένος να κοιτάζει.

Κάτω από τα κλαδιά των θάμνων, σε μέρος ακόμα πιο απρόσιτο από αυτό που βρέθηκε ο ίδιος, διάκρινε ένα βαθούλωμα σκαμμένο μέσα στην ψιλή άμμο. Ξαπλωμένο μέσα στο βαθούλωμα είδε ένα ζωάκι πολύ περίεργο. Η πλάτη του ήταν σκεπασμένη με μια γούνα σκούρα και πυκνή. Η ουρά του ήταν πλατιά και τα πίσω πόδια του οπλισμένα με μεγάλα νύχια. Τα μπροστινά όμως είχαν μια μεμβράνη ανάμεσα στα δάχτυλα, όπως τα νεροπούλια, και αντί για μύτη είχε ένα ράμφος πλακουτσωτό και μεγάλο.

Ο Ρικ ανακάθισε να το περιεργαστεί απορημένος. Τι ήταν τούτο το πράγμα; θηλαστικό, όπως έδειχνε το τρίχωμά του, ή πουλί;

Το παράξενο ζωάκι δεν του έδωσε καμιά σημασία. Έμοιαζε πολύ απασχολημένο. Έσπρωχνε με το ράμφος του κάτι, που στην αρχή δεν μπόρεσε να το ξεχωρίσει, έτσι που το έκρυβε το κορμί του αστείου ζώου. Ήταν ένα μικρούτσικο πραγματάκι, όχι πολύ μεγαλύτερο από ένα σκουλήκι, που κουνιότανε απεγνωσμένα στην άμμο, προσπαθώντας να χωθεί κάτω από την κοιλιά του ορνιθόρυγχου.

Ο ορνιθόρυγχος έσπρωξε στην άκρη το ζωάκι και σηκώθηκε μέσα από το λάκκο. Κάτω από την κοιλιά του ο Ρικ αντίκρισε ένα αυγό. Ένα αυγό που αντί για κέλυφος είχε ένα στρώμα από χοντρό δέρμα, μα ήταν αυγό και ήταν φανερό πως ο ορνιθόρυγχος το κλωσούσε.

Όσο και να βιαζόταν να φύγει ο Ρικ, η περιέργεια τον νίκησε. Εκείνο το αυγό και το άλλο πραγματάκι που κουνιόταν σαν τυφλό, πασχίζοντας να πλησιάσει την κοιλιά του ορνιθόρυγχου ήταν κάτι που δεν το είχε ξαναδεί σ’ όλες τις περιπλανήσεις του.

Ο ορνιθόρυγχος, χωρίς να ασχοληθεί με το ζωάκι που σερνόταν, ήταν τώρα σκυμμένος όλο προσοχή πάνω στ’ αυγό, λες και ακροαζόταν. Και πραγματικά κάτι ακουγόταν. Τ’ αυτί του Ρικ συνέλαβε έναν ελαφρύ θόρυβο, ένα πνιχτό χτύπημα να έρχεται μέσα από τ’ αυγό που είχε στο μεταξύ αρχίσει να κουνιέται. Σε λίγο είδε ν’ ανοίγεται μια τρυπίτσα στο τσόφλι του αυγού. Ο ορνιθόρυγχος έσκυψε ακόμα περισσότερο και βοήθησε ένα πλασματάκι, όμοιο με το άλλο, να γλιστρήσει μέσα από το κέλυφος.

Και τότε έγινε κάτι που ξάφνιασε αφάνταστα το Ρικ. Ο ορνιθόρυγχος ξάπλωσε ανάσκελα στη μαλακιά άμμο. Τα δυο γυμνά ζωάκια προχώρησαν τυφλά, και οδηγημένα από το ένστικτό τους άρχισαν να σκαρφαλώνουν επάνω του. Προχωρούσαν αργά, με μεγάλη προσπάθεια, επίμονα και υπομονετικά, μέχρι που φτάσανε στη σχεδόν γυμνή κοιλιά του.

Όταν εγκαταστάθηκαν πάνω στην κοιλιά της μάνας τους, τα δυο μικρά άρχισαν να σκαλίζουν μέσα στις πτυχές που σχημάτιζε το δέρμα της και κείνη γουργούριζε από ευχαρίστηση.

Περίεργο το εντομοφάγο σύρθηκε κοντά για να δει καλύτερα τι γινόταν. Αυτό που είδε τον ξάφνιασε. Μέσα από μια ζάρα του δέρματος της κοιλιάς κυλούσε αργά μια σταγόνα παχύρρευστο γάλα. Ένα από τα μικρά έχωσε βιαστικά το ράμφος του μέσα της και την ήπιε. Αυτό ήταν λοιπόν! Ο ορνιθόρυγχος θήλαζε τα μωρά του! Και το γάλα δεν πήγαζε από μια ρώγα, αλλά ανάβλυζε μέσα από το δέρμα!

Χάζεψε αρκετή ώρα την παράδοξη σκηνή. Τα αστεία τυφλά ζωάκια είχαν χορτάσει πια και η μάνα τα κατέβασε με μια μαλακιά κίνηση στην άμμο, έσκαψε έπειτα λιγάκι με τα πίσω πόδια της σκεπάζοντας την είσοδο του βαθουλώματος για να προφυλάξει τα παιδιά της και γλίστρησε στο νερό της λίμνης. Ο Ρικ την παρακολούθησε αρκετή ώρα να κολυμπάει κάτω από την επιφάνεια ψάχνοντας με το ράμφος της μέσα στην ιλύ του βυθού για σκουλήκια και καραβίδες. Ανέβαινε πότε πότε στην επιφάνεια για να πάρει πάλι αναπνοή.

Βλέποντάς την να μασουλάει ο Ρικ θυμήθηκε πως πεινούσε κι αυτός και ξεχνώντας τον ορνιθόρυγχο και τα παιδιά του ξεκίνησε πίσω για τις καλαμιές με την ελπίδα να βρει κάτι εκεί για να φάει κι αυτός.
μωρό ορνιθόρυγχου (πηγή)
Σχόλια
Στην υποσημείωση της σελ. 128 διαβάζουμε Σύμφωνα με μια νεότερη θεωρία, που την υποστηρίζουν οι Dale Russell, Wall Ace Tucker και John H. Ostrom, στο τέλος του Κρητιδικού, σχετικά κοντά από τη Γη μας, έγινε μια έκρηξη Σουπερνόβα, που επηρέασε καταστρεπτικά τη Γη. ένα από τα αποτελέσματά της ήταν και η δημιουργία φοβερού ψύχους, που προκάλεσε το χαμό πολλών ειδών ζώων και φυτών. Στις μέρες μας, η επικρατέστερη θεωρία για την καταστροφή που οδήγησε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων κάνει λόγο για έναν αστεροειδή που έπεσε το 66.000.000 π.Χ. στον κόλπο του Μεξικού (ο κρατήρας Chicxulub στη χερσόνησο Γιουκατάν έχει διάμετρο 180 χιλιομέτρων). Η σύγκρουση δημιούργησε ένα τεράστιο τσουνάμι, σκόρπισε στην ατμόσφαιρα αποπνικτική ραδιενεργό σκόνη που έκρυψε το φως του ηλίου για μήνες, έριξε τη θερμοκρασία του πλανήτη για χρόνια και κατέστρεψε την τροφική αλυσίδα. Εδώ (η σύγκρουση στο 20ο λεπτό) μπορείτε να δείτε το σχετικό επεισόδιο από το ντοκιμαντέρ Catastrophe, ενώ υπάρχουν και μικρά ενημερωτικά βίντεο όπως το παρακάτω.
Φτερά και πούπουλα
Τα κείμενα με δεινοσαύρους, είναι έτσι κι αλλιώς καταδικασμένα να μένουν (manent) πίσω στις εξελίξεις, αφού "νέα" απολιθώματα (στα ελληνικά: προσφάτως ανακαλυφθέντα) προσφέρουν γνώσεις που καταρρίπτουν θεωρίες και διαμορφώνουν νέα ρεκόρ -κατηγορία που συνήθως απασχολεί τα παιδιά και γι' αυτό καλό είναι να είμαστε ενημερωμένοι. Έτσι π.χ. τα σκήπτρα για τον πιο μεγάλο δεινόσαυρο, έχουν πλέον φύγει από τα χέρια του "οσκαρικού" (Jurassic Park) Βραχιόσαυρου και αυτή τη στιγμή στολίζουν την τροπαιοθήκη του Ατρόμητου (Dreadnoughtus schrani), είδους που ζύγιζε, λένε οι επιστήμονες, 65 τόνους! Η εικόνα που έχουμε για τα προϊστορικά θηρία, επίσης αλλάζει συχνά. Οι παλιές απεικονίσεις (που ίσχυαν ακόμα την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο), ήθελαν π.χ. τον Τυραννόσαυρο να στέκεται όρθιος και να στηρίζεται στην ουρά του σαν καγκουρό, σήμερα όμως παρουσιάζεται με το σώμα του σε κλίση, σχεδόν παράλληλα με το έδαφος. Ακόμα χειρότερα: Σύμφωνα με μια ομάδα ερευνητών από το πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα, νέα στοιχεία (φτερά 80 εκατομμυρίων ετών διατηρημένα σε ρητίνη) αποκαλύπτουν ότι οι περισσότεροι δεινόσαυροι δεν ήταν καλυμμένοι με λέπια όπως τους απεικονίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά με φτερά!
Χρήση στην τάξη
Για να οργανώσουμε ένα παιχνίδι ρόλων - παντομίμας, μπορούμε να ορίσουμε μαθητές- μικρά θηλαστικά και μαθητές που θα παίζουν τους τεράστιους δεινόσαυρους, ώστε να προσεγγίσουμε λίγο πιο βιωματικά το πώς ζούσε και λειτουργούσε κάθε μια από αυτές τις ομάδες πριν την μεγάλη καταστροφή που άνοιξε τον δρόμο για τον ερχομό του ανθρώπου (την άλλη μεγάλη καταστροφή). Αν υπάρχει εργαστήριο υπολογιστών και τα παιδιά ζητούν διαδικτυακά παιχνίδια με θέμα τους δεινόσαυρους, τότε σας προτείνουμε να επισκεφθείτε αυτή τη σελίδα.

Αξιοποιώντας το υλικό που υπάρχει στον ιστοχώρο, μπορούμε επιπλέον να κατασκευάσουμε για τα μικρότερα παιδιά ένα παιχνίδι μνήμης του τύπου "βρες τα ζευγάρια". Διαθέσιμες εικόνες δεινοσαύρων υπάρχουν σε ιστοσελίδες όπως εδώ ή εδώ. Τις εκτυπώνουμε έγχρωμα σε χαρτόνι και σε δύο αντίτυπα, τις κόβουμε και... παίζουμε! Βοηθητικό υλικό θα βρούμε και σε περίπτωση που επιλέξουμε κάποια δραστηριότητα ζωγραφικής. Καθώς οι προϊστορικές σαύρες είναι από τα πιο δημοφιλή θέματα για τα παιδιά, υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες με οδηγίες.

Αν αποφασίσουμε να πλάσουμε δεινόσαυρους από πηλό, έχουμε την επιλογή να χρησιμοποιήσουμε τον ακριβό (και χημικό) που στεγνώνει μόνος του, ή να αγοράσουμε φυσικό πηλό σε τιμές χονδρικής από τοπικά εργαστήρια (Ζαννιά -Οιδίποδος 6, Κολωνός / Εργαστήρι Κεραμικής -Κανάρη 30, Αγία Παρασκευή) στα οποία μπορούμε έπειτα να δώσουμε τις δημιουργίες των παιδιών για ψήσιμο! Στο δικό μας σχολείο, με τη βοήθεια της κυρίας Άλκηστης, δασκάλας των εικαστικών στο ολοήμερο, κατασκευάσαμε μια σειρά από πολύχρωμα δεινοσαυράκια!


Otinanaiosaurus Gravensis
Εκτός από παιχνίδια και ζωγραφιές, μπορούμε με αφορμή συγκεκριμένα αποσπάσματα, να μιλήσουμε στην τάξη και για τη θεωρία της εξέλιξης (το αγγλικό wiki θα το βρείτε εδώ) ανάλογα βέβαια και με το ενδιαφέρον που θα δείξουν τα παιδιά, το γενικότερο γνωστικό επίπεδο και την ισχύουσα νομοθεσία (σύμφωνα με το διάγραμμα, στην Ελλάδα η αποδοχή της θεωρίας είναι από τις χαμηλότερες πανευρωπαϊκά). Στις παρακάτω εικόνες, ένα δελταθηρίδειο όπως το αποδίδει Τσέχος καλλιτέχνης (πηγή) και όπως το ζωγράφισε η Νίνα Σταματίου 35 χρόνια πριν για το βιβλίο της Κίρας Σίνου. Τι μας θυμίζει το ζωάκι αυτό; Πώς μπορεί άραγε ένα τέτοιο είδος να αποτελεί πρόγονο του ανθρώπου; 

Share/Bookmark

Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2015

Τα τέρατα δεν αγαπούν το φεγγάρι

Υπόθεση
Η μικρή Μαρία είναι ένα κοριτσάκι που ζει χαρούμενα τις μέρες της, μαζεύοντας κεράσια και παίζοντας κυνηγητό. Κάθε βράδυ όμως, τρία τερατάκια την ταλαιπωρούν και δεν την αφήνουν να κοιμηθεί. Για να τα κρατήσει μακριά της, η Μαρία αποφασίζει να φέρει το φεγγάρι στο δωμάτιό της. Αυτό λύνει τα δικά της προβλήματα, δημιουργεί όμως πολλά για τις γάτες, που έξω στο σκοτάδι δεν μπορούν πια να δουν ούτε τη μύτη τους! Οι ποντικοί εκμεταλλεύονται την κατάσταση και αρχίζουν να τρομοκρατούν την πόλη τις νύχτες. Μπορεί άραγε η τάξη να αποκατασταθεί χωρίς η Μαρία να νιώσει και πάλι απροστάτευτη;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Επόμενος Σταθμός
Συγγραφέας: Marjane Satrapi
Μετάφραση: Τώνια Νενοπούλου - Δρόσου
Εικονογράφηση: Marjane Satrapi
ISBN: 978-960-8259-13-3
Τίτλος πρωτοτύπου: Les Monstres n' aiment pas la Lune
Έτος 1ης Έκδοσης: 2001 (στα ελληνικά 2007)
Σελίδες: 28
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Κριτική
Πολύ χαριτωμένο μικρό παραμύθι για τη σημασία της πρωτοβουλίας και της συνεργασίας. Η γλώσσα της μετάφρασης είναι αρκετά απλή και δεν θα δημιουργήσει προβλήματα ακόμα και στους άπειρους αναγνώστες - φειδωλή χρήση μετοχών, σύντομες προτάσεις και σαφήνεια. Η έκταση περιορίζεται σε λιγότερες από 500 λέξεις τυπωμένες με μεγάλα, έντονα στοιχεία και διπλό διάστιχο που επιτρέπει στο κείμενο να αναπνέει. Η έκδοση είναι φροντισμένη, με σκληρό εξώφυλλο και εικονογράφηση πολύχρωμη και πλούσια, ώστε το βιβλίο να διαβάζεται ευχάριστα και ξεκούραστα. Προτείνεται σε παιδιά των μικρών τάξεων του Δημοτικού, ενώ φυσικά μπορεί να διαβαστεί και σε μικρότερα παιδιά, που ίσως αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον ύπνο τους.

  • Απλή και ενδιαφέρουσα ιστορία
  • Προσεγμένη έκδοση
  • Πλούσια εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα
Παραμύθι, Ζωοφιλία, Γάτες, Προβλήματα ύπνου, Δραστηριοποίηση

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Τα παιδιά στην τάξη μας ξεχώρισαν τη σκηνή όπου οι γάτες αρχίζουν να σκοντάφτουν και να παθαίνουν ατυχήματα επειδή δεν μπορούν να δουν.

Εικονογράφηση
Απλή και χαριτωμένη, πολύχρωμη και πανταχού παρούσα, ιδανική για τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται το βιβλίο.

Απόσπασμα
Πριν από πολλά χρόνια
ήταν ένα κοριτσάκι
που το λέγανε Μαρία.
Περνούσε όλη τη μέρα της
χαρούμενα.

Μάζευε κεράσια, έπαιζε κυνηγητό,
διάβαζε αστείες ιστορίες, ζωγράφιζε
λαγουδάκια…

Μα σαν έδυε ο ήλιος,
όλα άλλαζαν.

Και να πώς… Μόλις έπεφτε στο κρεβάτι της
έρχονταν τρία άτιμα τερατάκια της νύχτας
και δεν την άφηναν σε ησυχία.

Το ένα της τσιμπούσε τη μύτη, το άλλο της
τραβούσε τα μαλλιά και το τρίτο της έκανε
γκριμάτσες για να την τρομάζει.

Η Μαρία δεν ήξερε τι να κάνει.
Όπου κι αν πήγαινε να κρυφτεί
τα τρία ύπουλα τερατάκια πάντα
την ανακάλυπταν.

Και δεν ήταν δα
και τόσο δυνατή
για να τα διώξει.
Έπρεπε να αντιδράσει.

Μια νύχτα, καθώς σκεφτόταν
τι να κάνει βλέποντας τον ουρανό
που τον φώτιζε το φεγγάρι,
της ήρθε μια ιδέα:

«Μα και βέβαια» -είπε- «το βρήκα.
Εάν τα τέρατα βγαίνουν μόνο τη νύχτα,
είναι γιατί φοβούνται το φως.
Αν φέρω το φεγγάρι στο δωμάτιό μου
θα πάψουν να μ’ ενοχλούν πλέον».
Καμπούρα στην Ανατολή, το φεγγάρι θα χαθεί -
Καμπούρα στη Δύση, το φεγγάρι θα γεμίσει!
Σχόλιο
Μέσα από το σύντομο αυτό παραμύθι, μπορούμε να εξάγουμε ωφέλιμα διδάγματα για την αξία του διαλόγου και της συνεργασίας. Το κορίτσι της ιστορίας φοβάται τα τερατάκια αλλά δεν επιτρέπεται να στερήσει από τις γάτες το φεγγάρι, γιατί θα δημιουργήσει προβλήματα σε εκείνες. Η Μαρία καταλαβαίνει έτσι μέσα από τον διάλογο με τον γατοβασιλιά, ότι δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο τι συμβαίνει στον δικό της κόσμο, αδιαφορώντας για τις ανάγκες των άλλων και τις συνέπειες των πράξεών της. Δέχεται έτσι να υποχωρήσει, προσπαθώντας να βρει μια νέα ισορροπία που να τους εξυπηρετεί όλους.

Να επισημάνουμε εδώ, ότι υπάρχει περίπτωση, αν διαβάσουμε το παραμύθι σε μικρότερα παιδιά που ΔΕΝ έχουν προβλήματα ύπνου, να τους προκαλέσουμε φοβίες από το πουθενά. Αντίθετα, η ίδια ιστορία μπορεί να είναι ιδιαίτερα διασκεδαστική για όσους έχουν εξοικειωθεί με τα νυχτερινά τερατάκια (π.χ. μέσω Monsters Inc.). Ίσως θα ήταν επίσης χρήσιμο να συζητήσουμε με τους μικρούς αναγνώστες ότι μπορεί η Μαρία να παίρνει πρωτοβουλία για να λύσει το πρόβλημά της μόνη της... όμως το σωστό είναι όσο είμαστε μικροί να ενημερώνουμε πρώτα τους γονείς μας για τα όσα μας απασχολούν... και σίγουρα πριν αποφασίσουμε για κάτι σημαντικό -όπως το να κόψουμε το φεγγάρι!
Χρήση στην Τάξη
Στην τάξη ίσως θα μπορούσαμε στο μάθημα της Γλώσσας και αφού παρατηρήσουμε τη λογική πορεία σκέψης της Μαρίας:

Βγαίνουν τη νύχτα > άρα φοβούνται το φως > επομένως μπορώ με το φως να τα απομακρύνω

να μιλήσουμε για τους συμπερασματικούς συνδέσμους. Επίσης, αν το επίπεδο των μαθητών μας το επιτρέπει, μπορούμε να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στην παραγωγική (από το γενικό στο ειδικό) και την επαγωγική (από το ειδικό στο γενικό) σκέψη και να επιχειρήσουμε να κατασκευάσουμε δικές μας λογικές προτάσεις, συμπεραίνοντας, προβλέποντας συνέπειες, κατηγοριοποιώντας, και εξηγώντας φαινόμενα που παρατηρούμε γύρω μας.
μοντέλο επαγωγικής σκέψης (Πηγή)
Αν τα παραπάνω δεν σας ενθουσιάζουν, με αφορμή το πάθημα των γατών στο βιβλίο, μπορείτε να συζητήσετε για τα ζώα που κυνηγούν νύχτα (μια πιο πλήρης λίστα στα αγγλικά εδώ). Πόσα από αυτά μπορείτε να σκεφτείτε; Ξέρατε ότι τα αιλουροειδή έχουν 6 φορές δυνατότερη νυχτερινή όραση από τους ανθρώπους, χάρη σε ένα είδος «καθρέφτη» μέσα στο μάτι τους; Πόση ανάγκη έχουν τελικά από το φως του φεγγαριού για να μην παθαίνουν ατυχήματα; Μάλλον καμία... σύμφωνα με αυτό το άρθρο, η πανσέληνος περισσότερο προκαλεί προβλήματα στα συμπαθή κατοικίδια, παρά τα βοηθάει, όπως θα υποθέσει κανείς αν πιστέψει στη μικρή ιστορία του βιβλίου. Μπορούμε άραγε να συγκρίνουμε το πώς βλέπει η γάτα με το πώς βλέπει ο άνθρωπος; Χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, ναι.

Οι γάτες, όπως διαβάζουμε σε αυτό το άρθρο, εκτός του ότι βλέπουν καλύτερα από τον άνθρωπο στο σκοτάδι, έχουν και κάπως ευρύτερο οπτικό πεδίο (200 μοίρες αντί για 180). Στον αντίποδα, εμείς τα δίποδα, βλέπουμε πιο καθαρά και πιο μακριά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ρίξτε μια ματιά στις φωτογραφίες και εξάγετε τα συμπεράσματά σας ελεύθερα. Μήπως κάποιοι θα προτιμούσαν να βλέπουν όπως οι γάτες;
 Όποιος ζηλεύει, μπορεί μέσα από τη διατροφή του να βελτιώσει την όρασή του, ημερήσια και νυχτερινή. Και βέβαια ο εκπαιδευτικός, αν εντοπίσει ενδιαφέρον σχετικά με το θέμα αυτό (ή αν τρέχει κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα για τη διατροφή), μπορεί μαζί με τους μαθητές να ετοιμάσει για τον τοίχο της τάξης ένα πόστερ με τις τροφές που περιέχουν βιταμίνη Α.
Πηγές βιταμίνης Α  (Πηγή πηγών)

Share/Bookmark