Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Υπόθεση

Ο Βασίλης είναι μαθητής της Α' δημοτικού και του αρέσει πολύ η ζωγραφική. Μια Δευτέρα πρωί που ο καιρός είναι άσχημος και η τάξη δεν μπορεί να κάνει διάλειμμα έξω στην αυλή, αποφασίζει να φτιάξει μια ζωγραφιά με θέμα τις καλοκαιρινές διακοπές. Τα σχέδια όμως δεν του βγαίνουν όπως θα τα ήθελε, κι έτσι τσαλακώνει τα χαρτιά και τα πετάει το ένα μετά το άλλο στο καλαθάκι των αχρήστων... μέχρι τη στιγμή που τα χαρτιά θα αγανακτήσουν και θα του κάνουν κήρυγμα για την ανακύκλωση!

Λίγο καιρό αργότερα, το μάθημα ολοκληρώνει ο μεγάλος του ξάδερφος, που του εξηγεί ότι εκτός από το χαρτί, στην ανακύκλωση μπαίνουν κι ένα σωρό άλλα υλικά. Ο Βασίλης νιώθει πια την οικολογική του συνείδηση πανίσχυρη: τόσο, που μέχρι και τα δέντρα στον δρόμο μοιάζουν να του χαμογελούν!

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Χρυσάνθη Τσιαμπαλή - Κελεπούρη
Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος
ISBN: 978-960-453-504-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'
Διαβάστε τις πρώτες σελίδες εδώ
Δράσεις φιλαναγνωσίας σχετικές με το βιβλίο εδώ

Κριτική

Συμπαθητικό διήγημα περιβαλλοντικού προβληματισμού, που καταπιάνεται με το ζήτημα της σπατάλης των φυσικών πόρων και την ανακύκλωση. Με γλώσσα απλή, το γνωστό χιούμορ και την ευαισθησία της, η συγγραφέας μας μεταφέρει σε πρώτο πρόσωπο την άποψη του μικρού Βασίλη για τα όσα συμβαίνουν. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως διακρίνονται με σαφήνεια τα δύο μέρη που αναφέρονται πιο πάνω στην υπόθεση. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, τέσσερις δραστηριότητες εξετάζουν τις γνώσεις που απέκτησαν οι αναγνώστες από το κείμενο και προκαλούν την καλλιτεχνική μας δημιουργικότητα να εκδηλωθεί. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά της Β' και Γ' τάξης του Δημοτικού και φυσικά στις περιπτώσεις που οι εκπαιδευτικοί αναζητούν αφόρμηση για να ασχοληθούν με θέματα όπως η ανακύκλωση.

Χαριτωμένος ήρωας Εύκολα αξιοποιήσιμο στην τάξη

Αξίες - Θέματα
Ανακύκλωση, Περιβάλλον, Φαντασία, Χιούμορ, Εκπαίδευση

Εικονογράφηση
Μικρά πολύχρωμα σκίτσα σε κάθε δεύτερη (τις περισσότερες φορές) σελίδα, συνοδεύουν το κείμενο και κάνουν την ανάγνωσή του ευκολότερη.

Απόσπασμα

Κάποιες φορές συμβαίνουν περίεργα πράγματα! Πράγματα που δεν μπορείς εύκολα να τα πεις σε άλλους γιατί φοβάσαι πως δε θα σε πιστέψουν. Αυτό, φίλοι μου, έπαθα και εγώ πριν από λίγες μέρες. Όταν είπα στη δασκάλα μου τι μου συνέβη κατάλαβα πως δε με πίστεψε και πολύ… «Ίσως να μην είναι αυτό ακριβώς που νομίζεις…» μου είπε. Γι’ αυτό εγώ θέλω να το πω και σ’ εσάς: πρώτον, γιατί είμαι σίγουρος πως εσείς θα με καταλάβετε καλύτερα απ’ όλους και δεύτερον, για να προσέξετε ώστε να μη συμβεί και σε σας το ίδιο!

Το όνομά μου είναι Βασίλης και πηγαίνω στην πρώτη δημοτικού. Ευτυχώς η πρώτη τάξη δεν έχει πάρα πολλά μαθήματα και έτσι τ’ απογεύματα τελειώνω στα γρήγορα τις εργασίες μου και έπειτα μου μένει πάντα χρόνος για να παίζω, να διαβάζω βιβλία και να ζωγραφίζω. Η ζωγραφική μού αρέσει πολύ! Παίρνω τις νερομπογιές μου, τους μαρκαδόρους και τις κηρομπογιές μου, απλώνω μπροστά μου μια ωραία λευκή σελίδα και αφήνω ελεύθερη τη φαντασία μου. (Έτσι λέει η μαμά μου να κάνω, αν και εγώ δεν καταλαβαίνω τι θέλει να πει ακριβώς. Η φαντασία μου δεν είναι ποτέ φυλακισμένη…) Τότε, που λέτε, αρχίζω να ζωγραφίζω… Ειδικά με τις νερομπογιές περνάω τέλεια! Αλλάζω διάφορα πινέλα, μικρά και μεγάλα, με λίγες ή πολλές τρίχες, ανακατεύω τα χρώματα και φτιάχνω καινούρια. Μερικά απ’ αυτά τα βλέπω για πρώτη φορά (και τελευταία γιατί δεν καταφέρνω να τα ξαναφτιάξω…) και βέβαια συνήθως δε μου φτάνει ένα μόνο φύλλο για να ζωγραφίσω. Όταν αυτό που φτιάχνω δε μου αρέσει, το τσαλακώνω, το πετάω και παίρνω ένα άλλο χαρτί για να συνεχίσω τη ζωγραφική μου. Συνήθως χαλάω τρία-τέσσερα, μερικές φορές και πέντε χαρτιά μέχρι να πετύχω αυτό που θέλω ή μέχρι να βαρεθώ και να τα παρατήσω. Και ποτέ δε φαντάστηκα πως αυτό που έκανα ήταν κακό! Ποτέ! Μέχρι πριν από λίγες μέρες, όπου συνέβη κάτι απίστευτο…

Ήταν Δευτέρα πρωί και έβρεχε ασταμάτητα. Όλα τα παιδιά στο σχολείο περιμέναμε πώς και πώς να σταματήσει η βροχή για να περάσουμε το διάλειμμα στην αυλή. Όσο όμως η ώρα περνούσε, η βροχή δυνάμωνε. Η αυλή μας είχε γεμίσει τεράστιες λακκούβες με νερά. Τα σύννεφα ήταν γκρίζα και πολλά, και δεν έδειχναν να έχουν όρεξη ν’ αφήσουν τον ήλιο να κάνει κι αυτός μια βολτίτσα στον ουρανό.

Η δασκάλα μας μας εξήγησε πως ήταν πολύ φυσικό να βρέχει ασταμάτητα μια και βρισκόμασταν στην καρδιά του φθινοπώρου. Ακόμη όμως και αν η βροχή σταματούσε, δε θα μπορούσαμε να βγούμε στην αυλή. Με τόσα νερά θα χρειαζόμασταν βάρκα! Μας ζήτησε λοιπόν να διαλέξουμε μια δραστηριότητα, όποια ήθελε ο καθένας, και να ασχοληθούμε με αυτή. το διάλειμμα θα το περνούσαμε μέσα στην τάξη μας.

Εγώ πήρα τ’ αγαπημένα μου χρώματα, μια ωραία καθαρή σελίδα και κάθισα να ζωγραφίσω. Βρήκα γρήγορα τι θα ζωγράφιζα: τις καλοκαιρινές διακοπές! Τον ήλιο και τη θάλασσα, τη βάρκα του παππού, αχινούς και ψάρια, πύργους στην άμμο και κουβαδάκια… Ξεκίνησα λοιπόν απ’ τη βάρκα του παππού μου. Την έκανα κόκκινη όπως είναι στην πραγματικότητα. Ύστερα έφτιαξα το κατάρτι, ξέρετε, αυτό το ψηλό ξύλο στη μέση της βάρκας που κρατάει τα πανιά. Όταν το τελείωσα, το κοίταξα προσεχτικά. Το κατάρτι ήταν τεράστιο για αυτή τη βάρκα που είχε φτιάξει. Δεν ήταν έτσι η βάρκα του παππού μου! Δεν μου άρεσε καθόλου. Τσαλάκωσα το φύλλο, το πέταξα και πήρα ένα καθαρό. 

Πόσο καιρό ζουν τα σκουπίδια μας στη φύση; (πηγή)

Σχόλιο

Η σύγχρονη περιβαλλοντική θεώρηση κινείται στο τρίπτυχο Περιορισμός, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση (Reduce, Reuse, Recycle) που αναγνωρίζει δύο στάδια πριν φτάσει ένα χαρτί στο καλαθάκι των αχρήστων. Το κείμενο επικεντρώνεται κατά βάση στην ευαισθητοποίηση γύρω από την πρακτική της ανακύκλωσης, αν και συναντάμε μια αναφορά και στη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του κάθε χαρτιού (σ. 29 άλλωστε κάθε φύλλο έχει δύο λευκές πλευρές· αν δοκίμαζες να ζωγραφίσεις και απ' την άλλη, θα σε πείραζε;). 

Σε πρώτο λοιπόν στάδιο, τα παιδιά καλό είναι να συνειδητοποιήσουν ότι το χαρτί -όπως και κάθε άλλο υλικό- πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ και πνεύμα συντήρησης, αφού αποτελεί φυσικό πόρο. Στη συνέχεια, μπορούμε να τους προτείνουμε (κυρίως μέσα από το δικό μας παράδειγμα) να εξαντλούν την διαθέσιμη επιφάνεια σε κάθε χαρτί πριν το πετάξουν. 

Τέλος, μέσα από μια δραστηριότητα brainstorming, οι μαθητές μας θα μπορούσαν να σκεφτούν επιπλέον χρήσεις για τα ήδη ζωγραφισμένα χαρτιά (π.χ. σελιδοδείκτης, σαΐτα, χαρτί σημειώσεων, υλικό για κατασκευή κούκλας ή μάσκας, στήριγμα για τραπέζι που κουνάει, βεντάλια, κτλ.). Μόνο μετά από το στάδιο αυτό, έρχεται η στιγμή να σημαδέψουμε τον κάδο ανακύκλωσης: όταν το χαρτί δεν έχει τίποτα πλέον να προσφέρει στην παλιά του μορφή. Έτσι, μπορεί ανακυκλωμένο και ανανεωμένο να επιστρέψει ξανά στα χέρια μας!

το σύμβολο της ανακύκλωσης πλαισιωμένο
από τις λέξεις Reduce-Reuse-Recycle (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από το κείμενο για να γράψουμε τη δική μας ιστορία σχετικά με την ανακύκλωση, όπως έκαναν οι μαθητές του 20ού και του 56ου ΔΣ Ηρακλείου, ετοιμάζοντας ένα ολόκληρο λεύκωμα με Οικολογικές Ιστορίες. Οι ιστορίες δεν χρειάζεται να είναι μεγάλες ή ολοκληρωμένες. Λίγη φαντασία και καλή διάθεση αρκεί, για να προσφέρουν όλοι το λιθαράκι τους!

οικολογικές ιστορίες από πρόγραμμα των 20 και 56 ΔΣ Ηρακλείου

Για να μην την πατήσουν οι μαθητές μας σαν τον Βασίλη (σ.22) που δεν ήξερε να απαντήσει στις θυμωμένες ζωγραφιές από τι φτιάχνεται το χαρτί, μπορούμε να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στο να κατασκευάσουμε το δικό μας χαρτί στην τάξη. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές, η πιο απλή ωστόσο διαδικασία είναι να ακολουθήσετε τα βήματα που προτείνονται σε αυτό το τρίλεπτο βίντεο από Οδηγούς στον Αγ. Νικόλαο Κρήτης. Αν προτιμάτε να χρησιμοποιήσετε ένα παλιό μπλέντερ αντί για τα χέρια σας, μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε αυτό τον οδηγό, πάντα αξιοποιώντας ως πρώτη ύλη παλιές εφημερίδες. Περισσότερες δράσεις, ιδέες για βίντεο και κείμενα σχετικά με την ανακύκλωση μπορείτε να βρείτε εδώ.

Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα πώς φτιάχνεται το χαρτί όταν το κατασκευάζουν τα ίδια!
(οι φωτογραφίες από σχετικό πρόγραμμα των 20ού και 56ου ΔΣ Ηρακλείου) 

Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Στον πλανήτη της φαντασίας

Υπόθεση

Στον πλανήτη Φ όπου η φαντασία των κατοίκων δεν έχει όρια και όλοι ζουν ευτυχισμένοι, ο βασιλιάς Λεξιλόγιος αρρωσταίνει βαριά κι αντικαθίσταται από τον Πληκτρολόγιο, που περιτριγυρίζεται από οθόνες και διεκπεραιώνει τις υποθέσεις του πάντα εξ αποστάσεως. Όσο περνάει ο καιρός, ο νέος βασιλιάς κλείνεται στον εαυτό του όλο και περισσότερο, χάνει τη βούλησή του και καταντά έρμαιο στα σχέδια των συμβούλων του. Τι κι αν οι αποφάσεις τους δυσαρεστούν τον λαό; Μεγάλες οθόνες επιστρατεύονται για να τον κάνουν να ξεχνάει τα προβλήματά του. Κι έτσι σιγά σιγά, η πλούσια φαντασία των κατοίκων του Φ χάνεται. 

Ο ποιητής Μπιριρίκος από τον γειτονικό πλανήτη Χ, καταφθάνει για να διαπιστώσει το μέγεθος του προβλήματος. Συναντά τον βασιλιά και του εξηγεί ότι για να επιστρέψει η φαντασία στη ζωή του, θα πρέπει να αρχίσει να διαβάζει παραμύθια. Θα καταφέρουν άραγε οι συμβουλές του να γιατρέψουν τον πλανήτη της Φαντασίας;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Γιώργος Κατσέλης
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου
ISBN: 978-960-496-762-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ'

Κριτική

Χιουμοριστικό παραμύθι φαντασίας από τη σειρά Βατόμουρο, που εκφράζει την αγωνία του συγγραφέα για την επέλαση της τεχνολογίας στη ζωή μας και τις επιπτώσεις της στο ανθρώπινο πνεύμα. Η γλώσσα σε γενικές γραμμές είναι απλή, αλλά τα παιδιά των πρώτων τάξεων πιθανότατα θα την βρουν απαιτητική λόγω σύνταξης, ρηματικών χρόνων, χρήσης μετοχών, κτλ. Εξίσου δύσκολες μοιάζουν και ορισμένες έννοιες όπως π.χ. ο χρόνος που κυλάει προς τα πίσω, όροι όπως έτη φωτός, κλπ. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως η σχετικά περιορισμένη της έκταση (λιγότερες από 3.000 λέξεις) επιτρέπει στους μαθητές με κάποια βασική εμπειρία να την ολοκληρώσουν χωρίς δυσκολία. Σε αυτό συμβάλει και η πολύχρωμη εικονογράφηση που είναι παρούσα σχεδόν σε κάθε δισέλιδο, απεικονίζοντας σκηνές από την πλοκή. Στο τέλος του βιβλίου συναντάμε έναν πρόσθετο διάλογο ποιητή-βασιλιά σε έμμετρη μορφή (για την αναγκαιότητα του οποίου οι απόψεις διίστανται) και ένα πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού.

Ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα Χρήσιμα μηνύματα Πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες

Κείμενο με αδυναμίες

Αξίες - Θέματα
Φαντασία, Παραμύθι, Χιούμορ, Φιλαναγνωσία, Τεχνολογία,

Εικονογράφηση
Πολύχρωμες γελοιογραφίες αποδίδουν σκηνές από την αφήγηση και συμπληρώνουν συνοδευτικά το κείμενο, κάνοντας το διάβασμά του πιο ξεκούραστο.

Απόσπασμα
Τούτη η αληθινή ιστορία, αυτό το παράξενο παραμύθι δεν έγινε μια φορά κι έναν καιρό, αλλά χίλιους καιρούς πριν, χίλια κι άλλα τόσα χρόνια πριν. Μου την είχε διηγηθεί ένα αστεράκι πριν πέσει και χαθεί οριστικά από τον ξάστερο ουρανό. Του την είχε πει σε μια σύναξη πλανητών, σε ένα πλανητικό συνέδριο, ο βασιλιάς Ήλιος. Μιλούσε για έναν παράξενο πλανήτη όπου όλα λειτουργούσαν διαφορετικά. Ο πλανήτης αυτός, που βρισκόταν τριακόσια εξήντα πέντε χιλιάδες εννιακόσια είκοσι τέσσερα έτη φωτός μακριά από τη Γη, ήταν ο Πλανήτης της Φαντασίας, γνωστότερος στους αστρονομικούς κύκλους ως ο πλανήτης Φι.

Σ’ εκείνο τον πλανήτη γίνονταν τα πιο παράξενα και φανταστικά πράγματα. Οι δείκτες των ρολογιών γύρισαν ανάποδα και ο χρόνος κυλούσε προς τα πίσω, τα αεροπλάνα κινούνταν πάνω στις ράγες και τα τρένα πετούσαν στον ουρανό, οι δάσκαλοι, όταν δεν έκαναν μαγικά κόλπα, κάθονταν στα θρανία και οι μαθητές τους έκαναν μάθημα, οι παπαγάλοι ήξεραν, εκτός από ξένες γλώσσες, ξένους χορούς, οι γάτες γάβγιζαν και οι σκύλοι νιαούριζαν, οι αγελάδες έκαναν «κοάξ κοάξ» και οι βάτραχοι «μου μου μου». Επίσης, οι βιολιστές δεν έπαιζαν στην όπερα αλλά πάνω στις στέγες των σπιτιών, ενώ οι παλαιστές δεν πάλευαν στην παλαίστρα, αλλά τραγουδούσαν στην όπερα. Αυτά κι άλλα πολλά γίνονταν στον πλανήτη Φι.

Οι κάτοικοι που ζούσαν στον Πλανήτη της Φαντασίας είχαν περισσότερη φαντασία και από εμάς που ζούμε εδώ στη Γη αλλά κι απ’ όλους όσοι ζούσαν στους άλλους πλανήτες του Γαλαξία. Μόνο ένα πράγμα δεν μπορούσαν να φανταστούν: γιατί είχαν τόση φαντασία και τι θα γινόταν αν την έχαναν; Είχαν, βλέπετε, τόση φαντασία κι ήταν πραγματικά τόσο ευτυχισμένοι που δεν αναρωτιόνταν πώς συνέβαινε αυτό, μια και τα πιο απίθανα πράγματα τους φαίνονταν φυσιολογικά. Όπως ο καινούριος τους βασιλιάς, ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, ο διάδοχος του βασιλιά Λεξιλόγιου, που τον είχε διαδεχτεί στο θρόνο, όταν ο τελευταίος αρρώστησε βαριά.

Ο Πληκτρολόγιος δεν έμοιαζε καθόλου με τον προκάτοχό του. Από την αρχή, μάλιστα, έδειξε ότι τους χώριζαν τεράστιες διαφορές. Ούτε καν στο παλάτι του Λεξιλόγιου, που ήταν γεμάτο βιβλία, δεν εγκαταστάθηκε. Προτίμησε να κατοικήσει σε ένα καινούριο δικό του παλάτι που το έφτιαξε στ’ αλήθεια με πολύ πολύ κόπο.

Το παλάτι του βασιλιά Πληκτρολόγιου δεν είχε πανύψηλους πύργους και βαριές καστρόπορτες που άνοιγαν σαν καταπέλτες. Τα ρούχα του δεν ήταν από χρυσάφι, ασήμι και μετάξι. Η κορόνα του δεν είχε αστραφτερούς πολύτιμους λίθους, διαμάντια και μπριλάντια. Δεν κρατούσε βασιλικό σκήπτρο στο δεξί του χέρι. Δε χρειαζόταν άλογα για να μετακινείται ούτε παπύρους για να γράφει διαταγές.

Όλα εκεί ήταν ξεχωριστά. Αντί για πύργους έβλεπες παντού δορυφορικές κεραίες και δορυφορικά πιάτα. Αντί για κρυστάλλινους καθρέφτες, οι τοίχοι του παλατιού ήταν στολισμένοι με τεράστιες λεπτές οθόνες τηλεοράσεων. Στο κεφάλι του δε φορούσε κορόνα αλλά ένα ηλεκτρονικό κράνος με ακουστικά και τρισδιάσταστα γυαλιά για να βλέπει τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Για σκήπτρο, κρατούσε στο χέρι του ένα πολύχρωμο τηλεκοντρόλ. Πότε πότε το μεταχειριζόταν σαν μικρόφωνο και τραγουδούσε:

Η ζωή μου όλη είναι μια ταινία

Σαν ανοίξω την τιβί, δε με νοιάζει η εξουσία!

Η αλήθεια είναι ότι η τηλεόραση ήταν μια καταπληκτική εφεύρεση που είχε συνεπάρει το βασιλιά. Από τη στιγμή που ο μεγάλος εφευρέτης του παλατιού, ο δόκτωρ Φούσκας Μπουρμπουλήθρας Ντε Λα Ρος Μυαλοκουκούτσης, του την είχε κάνει δώρο μόλις ανέβηκε στο θρόνο, ο βασιλιάς είχε ξετρελαθεί από τη χαρά του. Δε ζούσε παρά μόνο για την ημέρα που θα σκηνοθετούσε και θα πρωταγωνιστούσε σε μια δική του ταινία.

Όλη την ημέρα ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, από το πρωί μέχρι το βράδυ, στεκόταν μπροστά σε μια οθόνη κι έβλεπε, έβλεπε, έβλεπε τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Και το βράδυ, αντί να πηγαίνει για ύπνο, άρχιζε να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έτσι δεν του έμενε καθόλου χρόνος ούτε για ξεκούραση. Πολλές φορές ξεχνιόταν για μέρες, εβδομάδες, ακόμα και μήνες μπροστά στις οθόνες του και δεν ήξερε πότε ξημέρωνε και πότε νύχτωνε.

Τις περισσότερες υποθέσεις του παλατιού τις είχε αναθέσει στους αυλικούς του. Όσο για τις διαταγές του, η ιδιαιτέρα γραμματέας του τις έστελνε παντού με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του υπολογιστή του. Ο ίδιος δε δεχόταν ποτέ ακροάσεις υπηκόων στο παλάτι του. Όποτε ήταν μεγάλη ανάγκη να δει κάποιον απεσταλμένο, αντί να τον δεχτεί στην αίθουσα του θρόνου, προτιμούσε να μιλάει μαζί του από απόσταση, μέσω των χιλίων εξακοσίων πενήντα εφτά υπολογιστών και των τριών χιλιάδων οχτακοσίων ενενήντα εννιά τηλεοράσεων που ήταν τοποθετημένα σε κάθε γωνιά της χώρας και του παλατιού.

Στην αρχή όλα του φαίνονταν τέλεια και μαγικά. Ένιωθε ο πιο ευτυχισμένος βασιλιάς στον κόσμο. Μα όσο περνούσαν οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια, όλο και περισσότερο κλεινόταν στον εαυτό του, όλο και περισσότερο γινόταν πιο χλωμός, βαριόταν αφόρητα και δεν μπορούσε να κυβερνήσει το λαό του. Μα το σπουδαιότερο, δεν μπορούσε να κάνει και να σκεφτεί οτιδήποτε παρά μόνο έπρεπε για όλα να ρωτάει τους συμβούλους του.

Σχόλιο 

Μια ενδιαφέρουσα ιδέα, μετατρέπεται σε ένα χιουμοριστικό κείμενο που μπορεί κατά σημεία να αφήνει μια αίσθηση αναρχίας, καταφέρνει όμως να περάσει στον αναγνώστη αρκετά μηνύματα. Κρύβει η σύγχρονη τεχνολογία παγίδες; Πού μπορεί να οδηγήσει την ανθρώπινη επικοινωνία η ανεξέλεγκτη χρήση ηλεκτρονικών δικτύων; Έχουν άραγε τα βιβλία καμιά ελπίδα, όταν συγκρίνονται με τις τρισδιάστατες οθόνες προβολής ταινιών; Και ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει η εντατική χρήση της τηλεόρασης και των υπολογιστών στην παιδική φαντασία;

Ο Ρόαλντ Νταλ προειδοποιεί μέσα από το ποίημά του Television αλλά και με ορισμένους από τους στίχους του που τραγουδούν οι Ούμπα-Λούμπα στο Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας, ότι η τηλεόραση σκοτώνει τη φαντασία:

TV rots the senses in the head! It kills the imagination dead!

 It clogs and clutters up the mind! It makes a child so dull and blind. 

He can no longer understand a fantasy, A fairyland! 

His brain becomes as soft as cheese! His powers of thinking rust and freeze!

Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει (π.χ. εδώ) ότι η τηλεόραση, αυτή η ηλίθια εφεύρεση (όπως χαρακτηρίζεται στη σ.33) δεν βλάπτει από μόνη της την φαντασία. Απλώς κουράζει το μυαλό, επιδεινώνει την όραση και καταλαμβάνει πολύτιμο χρόνο στο καθημερινό πρόγραμμα. Χρόνο, τον οποίο με τη σωστή προσοχή από τους γονείς, τα παιδιά θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν για παιχνίδι ή διάβασμα, δραστηριότητες δηλαδή που προάγουν τη δημιουργική σκέψη.

Ο χαρακτήρας Mike Teavee όπως παρουσιάζεται στην ταινία Charlie and the Chocolate factory
αντιπροσωπεύει το παιδί που αντί να διαβάζει, παίζει βιντεοπαιχνίδια (πηγή)

Η περιγραφή της ζωής στον πλανήτη Φ που διαβάζουμε στο ξεκίνημα του βιβλίου, μπορεί να δημιουργήσει απορίες στους μαθητές που αγαπούν την κυριολεξία. Στη δική μας τάξη, ακούστηκαν παρατηρήσεις όπως:
- Αν ο χρόνος κυλάει προς τα πίσω, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μικραίνουν αντί να μεγαλώνουν; Αλλά τότε πώς γεννιούνται;
- Αν οι μαθητές κάνουν μάθημα, τότε δεν γίνονται δάσκαλοι; Και τότε σε τι διαφέρει ο πλανήτης Φ από τον δικό μας;
- Όταν οι παλαιστές τραγουδάνε, η  μουσική λογικά δεν ακούγεται το ίδιο καλή, αλλά δεν τολμάς να τους το πεις για να μη σε δείρουν!

Αν οι παλαιστές τραγουδούσαν στην όπερα...
ο William Goldberg (πηγή) θα μπορούσε να λάβει μέρος στην Tosca! (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στη σελίδα (σ.21) διαβάζουμε και σίγουρα, αν χαθεί η φαντασία, θα χαθεί και η χαρά.
Πώς άραγε συνδέονται οι δύο έννοιες; Είναι πράγματι ένας κόσμος χωρίς φαντασία ένας κόσμος όπου δεν υπάρχει χαρά; Ζητάμε από τους μαθητές μας να γράψουν μια μικρή παράγραφο, υποστηρίζοντας την άποψή τους με κατάλληλα επιχειρήματα.

Ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός, μας προτείνει σε αυτή την παρουσίαση μια σειρά από ερωτήσεις κατανόησης και δραστηριότητες σχετικές με το βιβλίο. Πολύ απλό, γρήγορο και διασκεδαστικό, είναι να δοκιμάσουμε να κατασκευάσουμε στην τάξη ένα διαστημόπλοιο με γλειφιτζούρι, που μπορεί να μας ταξιδέψει σε άλλους κόσμους! Θα βρείτε το πατρόν εδώ, ενώ στην φωτογραφία φαίνεται το τελικό αποτέλεσμα (πηγή).

Στον πλανήτη της φαντασίας

Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής

Υπόθεση

Στη γκρίζα πολιτεία όπου τα αγαθά είναι πια λιγοστά, ένας θρύλος μιλάει για τον μαυροντυμένο Βόρακα: έναν άνθρωπο - φάντασμα του παλιού του εαυτού, που ζει σ' ένα στοιχειωμένο πλοίο και γνωρίζει την ιστορία της Φανής. Θέλοντας να την ακούσει, ένα μικρό αγόρι με μεγάλη περιέργεια, ξεκινάει συντροφιά μ' ένα αηδόνι να τον συναντήσει.  Όταν το δειλινό φτάνει στο παλιό λιμάνι, ένας κόρακας εμφανίζεται και προαναγγέλλει τον κύριό του, που μ' αντάλλαγμα ένα μισοφαγωμένο κουλούρι, διηγείται την λυπητερή του ιστορία. 

Ο τόπος τους ήταν πριν από καιρό ένα μέρος φωτεινό και ανθισμένο, όμως ο Βόρακας με την απληστία του το κατέστρεψε: Πρώτα έκοψε όλα τα δέντρα για να κατασκευάσει πλοία, σπίτια και μαγαζιά. Στη συνέχεια, έχτισε ένα εργοστάσιο που πέταγε τα απόβλητά του στο λιμάνι· κι όλα αυτά χωρίς να αποδίδει τίποτα στην πολιτεία, χωρίς να τηρεί τους νόμους ή να επιδεικνύει σωφροσύνη για το μέλλον. Η φωνή της μικρής Φανής αποδείχθηκε πολύ αδύναμη για να τον αποτρέψει. Μέχρι που η νεράιδα έφυγε από κοντά του, αφήνοντας τον ίδιο και την πολιτεία να μαραζώσουν, ντυμένοι στα γκρίζα. Καθώς ολοκληρώνει τη διήγησή του, ο Βόρακας αποκαλύπτει στο αγόρι πως για να επιστρέψει η αρμονία ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση, η λύση κρύβεται σε μια λέξη μέσα στα κλαδιά του τελευταίου ασπρόδεντρου. Θα καταφέρουν άραγε τα παιδιά να τη διαβάσουν και να λύσουν τα μάγια;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Γεωργία Γαλανοπούλου
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Παυλίδης
ISBN: 978-960-16-5089-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2015
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Διαβάστε ένα απόσπασμα από τις πρώτες σελίδες εδώ

άλλες κριτικές για το βιβλίο θα βρείτε εδώ και εδώ

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Έμμετρο αλληγορικό παραμύθι για την άμετρη εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο, που με απληστία κατασπαταλά τους πόρους της και ζημιώνει το περιβάλλον χωρίς να αποδίδει τίποτα στην "πολιτεία". Με ευαισθησία και λογοτεχνική γλώσσα, που σε έναν βαθμό ίσως δυσκολέψει τους μικρότερους μαθητές, η συγγραφέας μας χαρίζει μια ιστορία ιδιαίτερης αισθητικής, η οποία καταφέρνει κάτι δύσκολο: να γεφυρώσει το μαγικό πνεύμα των λαϊκών θρύλων του παρελθόντος με πολλά σύγχρονα περιβαλλοντικά και ηθικά προβλήματα. Το ποιητικό στοιχείο υπερισχύει του πεζού και επιτρέπει στο κείμενο να ρέει -και να διαβάζεται εύκολα-, ενώ ταυτόχρονα η προσεγμένη σελιδοποίηση και η εξαιρετική δουλειά στην εικονογράφηση, ολοκληρώνουν την πραγματικά άρτια έκδοση. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές των μεσαίων και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού ή σε παιδιά που η αναγνωστική τους εμπειρία θα τα βοηθήσει να ξεδιπλώσουν όλες τις πτυχές της ιστορίας και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματά της.

Καλογραμμένη ιστορία Ιδιαίτεροι χαρακτήρες και αισθητική Εξαιρετική εικονογράφηση Προσεγμένη έκδοση Ωφέλιμα μηνύματα

Αξίες - Θέματα

Περιβάλλον, Φαντασία, Αειφορία, Μύθοι

Εικονογράφηση

Το κείμενο είναι γεμάτο εικόνες που ο Βαγγέλης Παυλίδης μετασχηματίζει σε εξαιρετικά σχέδια, πλημμυρίζοντας τις σελίδες του βιβλίου. Το απειλητικό ύφος του Βόρακα, ο καλοδουλεμένος Κόρακας και το στοιχειωμένο καράβι, εντυπωσίασαν ιδιαίτερα τα παιδιά της τάξης μας και τα προκάλεσαν να διαβάσουν την ιστορία. 

Απόσπασμα

Στην άκρη της πόλης,
εκεί που η θάλασσα με τη στεριά
άλλοτε αντάλλαζαν φιλιά,
εκεί που τ' ασπρόδεντρο το μαραμένο
μονάχο στέκεται και λυπημένο,
κάποτε ζούσε η Φανή,
η διάφανη, η φωτεινή.
Μάλιστα, λένε κάποιοι μεγάλοι
πως πλάι στο ασπρόδεντρο
σ' ένα παλιό τσουκάλι
ακόμα και σήμερα μπορείς να δεις
αυτό που ήταν άλλοτε το σπίτι της Φανής.

Να ξέρει άραγε να πει κανείς
την ιστορία της Φανής;
Πώς χάθηκε απ' τη φύση
κι αν πάλι θα γυρίσει;
Ο Βόρακας ξέρει! Ίσως μιλήσει...

Να το καράβι του!
Σαν φάντασμα στέκει φοβερό
σ' άδειο λιμάνι, δίχως νερό.
Κι έτσι που γέρνει ρημαγμένο
λένε πως είναι στοιχειωμένο!

Πρωί το Βόρακα δε θα τον δεις.
Βαθιά κοιμάται ολημερίς.
Μπορεί μονάχα να τον συναντήσεις
- σαν σου βαστά και αν τολμήσεις-
μια από τις νύχτες που βγαίνει σεργιάνι
στο δίχως θάλασσα λιμάνι.
Και τότε, ίσως καταφέρεις,
αν κάποιο αντάλλαγμα προσφέρεις
να μάθεις γιατί χάθηκε η Φανή.

Έτσι έλεγε εκείνος ο θρύλος ο παλιός, ο χιλιοειπωμένος. Τα παιδιά της γκρίζας πολιτείας τον γνώριζαν καλά, τον είχαν στο μυαλό τους χαραγμένο. Κι έτρεμε το φυλλοκάρδι τους κάθε φορά που αγνάντευαν πέρα μακριά το στοιχειωμένο το καράβι. Απ' όλα όμως τα παιδιά, ένα μικρό αγόρι ήταν περίεργο πολύ

«Θα πάω!» λέει μια μέρα. «Θα μάθω γιατί χάθηκε η Φανή!» «Και δε φοβάσαι;» το ρωτούν τα άλλα παιδιά της γκρίζας πολιτείας. «Φοβάμαι» λέει. «Και λοιπόν; Το φόβο θα νικήσω. Κι αν μάθω κάποιο μυστικό, γρήγορα θα γυρίσω».

Σχόλια

Μια και οι γιορτές πλησιάζουν, θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε τον Βόρακα με το πνεύμα των μελλοντικών Χριστουγέννων, που μεταφέρει στους νέους ένα μήνυμα για το πού θα οδηγηθεί ο πλανήτης σε περίπτωση που εξακολουθήσουμε να ενεργούμε χωρίς σωφροσύνη. Αν δεν θέλουμε ο κόσμος μας να καταλήξει σαν την γκρίζα πολιτεία, τότε θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε τη λέξη που κρύβεται στο ασπρόδεντρο. Με γνώμονα τον σεβασμό, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φύση, τους νόμους, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό. Μόνο αν συνειδητοποιήσουμε άμεσα ότι η απληστία και η νοοτροπία All you can eat δεν έχουν θέση στη σύγχρονη εποχή, όπου η γη έχει φτάσει στα όριά της, μπορεί κάτι να αλλάξει. Αλλιώς, όπως οι επιστήμονες προειδοποιούν, θα πρέπει να επιλέξουμε τον δρόμο της φυγής και να αναζητήσουμε νέο -προσωρινό- σπίτι για την ανθρωπότητα. Μέχρι πότε όμως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Μήπως ο εναλλακτικός (αλλά και ανηφορικός) δρόμος της αειφορίας, της συνετής διαχείρισης των πόρων και της αυτοσυγκράτησης, είναι τελικά προτιμότερος τόσο για τον πλανήτη όσο και για το ανθρώπινο πνεύμα;

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας αναζητήσαμε έναν δημιουργικό τρόπο για να αναπαραστήσουμε τους διαλόγους του βιβλίου: κατασκευάσαμε έναν μικρό Κόρακα και ένα παιδί από πηλό, μια Φανή από βαμμένο βαμβάκι, ενώ με λίγο χαρτόνι και πλαστελίνη το ξύλινο μανεκέν που χρησιμοποιούμε στη ζωγραφική μεταλλάχθηκε σε Βόρακα... με μουστάκι! Τέλος, κάνοντας πράξη την -φιλική προς το περιβάλλον- πρακτική της επαναχρησιμοποίησης των υλικών, μετατρέψαμε το δέντρο της ζωής που είχαμε κατασκευάσει για προηγούμενη ανάρτηση, σε ασπρόδεντρο του σεβασμού!

Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής

Ιστορίες από έναν κόσμο που δεν καταστράφηκε

Υπόθεση
Συλλογή πέντε ιστοριών με τις εξής υποθέσεις:

Ηλιοστάλαχτη Όπως ήταν συμφωνημένο, στα 12 της χρόνια η πριγκίπισσα Ηλιοστάλαχτη δίνεται σ' έναν δράκο που την παίρνει μακριά. Μόνο έτσι θα σωθεί η χώρα της από το βαθύ σκοτάδι.

Η πόλη με τα χίλια χρώματα Στο κέντρο της πανάρχαιας πόλης των δράκων, έλαμπε το όμορφο διαμάντι τους. Οι άπληστοι άνθρωποι θέλησαν να το κάνουν δικό τους, γι' αυτό οι δράκοι το έθαψαν στη γη και έπειτα ανέβηκαν ψηλά στις στέγες και πέτρωσαν. Τα χρόνια πέρασαν, και πάνω σε αυτή την πόλη, οι άνθρωποι έχτισαν την δική τους. 

Το δέντρο της ζωής Στα πέρατα του κόσμου έλεγαν πως βρίσκεται ένα δέντρο μαγικό, που χαρίζει αθανασία. Οι άνθρωποι το έψαξαν αλλά καθώς δεν το βρήκαν, το θεώρησαν μύθο. Αυτό όμως υπάρχει και δεν είναι άλλο από το κάθε δέντρο που γεννήθηκε στη γη.

Το μυστικό του καθρέφτη Σε μια πολιτεία που η ομορφιά είχε μεγάλη σημασία, μια βροχερή μέρα θόλωσαν όλοι οι καθρέφτες! Ο κατοπτροποιός που τους εξέτασε, δεν αποκάλυψε στους ανθρώπους τι φταίει. Θα χρειαστεί ο σοφότερος της πολιτείας να σκεφτεί μέρες και νύχτες, μέχρι να ανακαλύψει το μυστικό που θα τους κάνει και πάλι αστραφτερούς.

Οι πέτρινοι Γίγαντες Οι γίγαντες, ανυπόμονοι να επισκεφθούν τη γη, παρακούν τον βασιλιά Ουρανό και την πρώτη μέρα της άνοιξης πηδούν από το φουρφουριστό τους σύννεφο στο έδαφος. Μόλις όμως ακουμπούν στο χώμα, πετρώνουν και γίνονται βουνά. Από τότε, κάθε αρχή της άνοιξης, ποτάμια κυλούν από τα μάτια τους και ένας νέος χρόνος ξεκινά!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Ελένη Μπακογεώργου
Εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή
ISBN: 978-960-16-5194-1
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Γ', Δ', Ε'

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Συλλογή πέντε αλληγορικών παραμυθιών με αναφορές σε στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού. Με ήπια λογοτεχνικότητα και με λόγο λιτό και περιεκτικό, η φίλη και συγγραφέας Ελένη Μπακογεώργου, καταφέρνει στη δεύτερη εκδοτική της προσπάθεια να μας ταξιδέψει σε πέντε κόσμους έξω από τα συνηθισμένα. Με το ένα τους πόδι στον μύθο και το άλλο στην πραγματικότητα, οι νικημένοι της ήρωες -μέσα από τα παθήματά τους- μας μεταφέρουν ασυνήθιστα μηνύματα, όπως το ότι η ζωή συνεχίζεται, πως τίποτα δεν πάει χαμένο, ότι η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, κ.ά. Οι ερμηνείες που επιδέχεται κάθε διήγημα είναι ωστόσο πολλαπλές, ενώ η εξαγωγή τους κάθε άλλο παρά εύκολα γίνεται· αν το δούμε από τη θετική του πλευρά, αυτό σημαίνει ότι το βιβλίο μπορεί να προσφέρει πλούσια τροφή για σκέψη σε μια τάξη που αγαπά τον προβληματισμό. Η καλή δουλειά που έχει γίνει στην έκδοση είναι εμφανής σε πολλούς τομείς, όμως την παράσταση κλέβει η πανταχού παρούσα εικονογράφηση: Γεμάτη έμπνευση, αγκαλιάζει το έργο με τα γήινα χρώματά της και ακολουθεί υποδειγματικά το πνεύμα του κειμένου, προσδίδοντας σε κάθε επεισόδιο ξεχωριστή αισθητική. Ολοκληρώνοντας, να αναφέρουμε ότι παρότι η έκταση των ιστοριών είναι περιορισμένη (μεταξύ 3 και 9 σελίδων η καθεμιά), η απουσία αίσιου τέλους (happy end) σε ορισμένες από αυτές και το γεγονός ότι κάποιοι μύθοι μας αφήνουν υπόπικρη επίγευση, σημαίνει ότι μάλλον θα τους απολαύσουν περισσότερο μαθητές των μεσαίων ή μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού... όπως και όσοι αναγνώστες δεν φοβούνται να σκέφτονται και να αμφιβάλλουν!

Δημιουργική φαντασία Ποιοτική έκδοση Εξαιρετική εικονογράφηση

 

Απουσία εύκολων λύσεων και ευτυχών καταλήξεων

Αξίες - Θέματα
Φαντασία, Περιβάλλον, Μύθοι - Παραμύθι, Αλτρουισμός

Εικονογράφηση
Πλούσια, καλοδουλεμένη εικονογράφηση, συνεργάζεται αρμονικά με το κείμενο και το αναδεικνύει, προσδίδοντας ξεχωριστή αισθητική σε κάθε μία από τις πέντε ιστορίες.

Απόσπασμα

Λένε πως πέρα μακριά, στα πέρατα του κόσμου, εκεί που τα ποτάμια χύνουν τα νερά τους στην απέραντη θάλασσα, στέκεται ακόμη όρθιο το πρώτο δέντρο που φύτρωσε ποτέ. Το δέντρο της ζωής.

Με τα μάτια του δεν το ‘χει δει κανείς. Μα λένε πως ο κορμός του είναι φτιαγμένος από ασήμι κι οι καρποί του είναι πολύχρωμα πετράδια. Και πως τα φύλλα του δεν πέφτουν, μα γίνονται πεταλούδες και φτερουγίζουν μακριά.

Λένε πως στη σκιά αυτού του δέντρου ξαποσταίνουν ξωτικά. Πως απ’ τη σάρκα του γεννιούνται οι νεράιδες. Γύρω του οι μάγισσες πως στήνουνε χορό.

Λένε πως είναι ένα δέντρο διαφορετικό απ’ όλα τ’ άλλα. Πως άλλο σαν κι αυτό δεν ξαναγίνεται ποτέ. Ο χρόνος δεν το αγγίζει. Οι εποχές περνάνε χωρίς ν’ αφήνουν πάνω του ίχνη.

Και λένε κι άλλα.

Ότι το δέντρο αυτό θα ζει για πάντα.

Ότι, αν κανείς γευτεί έναν καρπό του,

αν έστω αγγίξει ένα φύλλο, θα του δοθεί

η χάρη του κι εκείνου. να ζει για πάντα

να ‘ναι για πάντα δυνατός.

Κι έπειτα λένε πως πολλοί το ψάξανε το δέντρο.

Θέλησαν να γευτούνε τους χυμούς του. να πιάσουν τ’ άπιαστο.

ζώστηκαν το σπαθί και την αστραφτερή τους πανοπλία

Και πως ξεκίνησαν για μέρη μακρινά για να το βρουν.

Ότι ταξίδεψαν μέχρι τα πέρατα του κόσμου, μα τέτοιο δέντρο δε βρήκαν πουθενά.

Οπότε λένε ότι το δέντρο της ζωής είναι ένας μύθος να τον πιστεύουνε μονάχα τα παιδιά. Πως δεν υπάρχει, πως δε φύτρωσε ποτέ, πως είναι ψέμα.

Μα εγώ σου λέω πως υπάρχει τέτοιο δέντρο. Και πως δεν είναι ένα, μα πολλά. Δε ζει στα πέρατα του κόσμου, μα κάπου εδώ κοντά. Είναι η ασημιά ελιά που σκαρφαλώνεις στα κλαριά της. Είναι η μικρούλα λεμονιά στην άκρη της αυλής. Είναι το πεύκο που στέκεται στην ακροθαλασσιά και το έλατο επάνω στο βουνό.

Είναι το κάθε δέντρο που γεννήθηκε ή πρόκειται να γεννηθεί στον κόσμο τούτο.

Αυτό είναι το δέντρο της ζωής.

Αυτό.

Σχόλιο 

Όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, οι περισσότερες από τις ιστορίες φαίνεται να αντλούν έμπνευση από θέματα της λαϊκής παράδοσης και της μυθολογίας. Για παράδειγμα, η θυσία της Ηλιοστάλαχτης παραπέμπει άμεσα σε κείνη της Ιφιγένειας (ή την αυτοθυσία του Κόδρου, αφού η περίπτωση αφορά τη σωτηρία της πολιτείας) αλλά και στον πιο πρόσφατο θρύλο της Γερακίνας, που δόθηκε νύφη στο πνεύμα του νερού για να σώσει το χωριό της από την ξηρασία. Αντίστοιχα, το δέντρο της ζωής (τρίτη ιστορία) είναι ένα μαγικό αντικείμενο που συναντάμε σχεδόν σε κάθε θρησκεία. Στην δική μας λαϊκή παράδοση θα το βρούμε να στολίζει ζωγραφιές, υφαντά, πόρπες, αλλά και στολές, όπως εκείνη της Κυρα-Φροσύνης στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Οι δε γίγαντες της τελευταίας ιστορίας που πετρώνουν μόλις πατούν στο έδαφος, πέρα από τη σαφή τους συγγένεια με εκείνους των νορδικών μύθων (υπάρχει λόγος που το Stonehenge καλείται και Giant's Dance) μας θυμίζουν την μινωική παράδοση που θέλει τον Δία να πέτρωσε και να έδωσε τη μορφή του στο όρος Γιούχτας.

Το όρος Γιούχτας κρύβει σύμφωνα με μια παράδοση το πετρωμένο πρόσωπο του Δία (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, χρησιμοποιήσαμε απλές χαρτοσακούλες από μανάβικο (και λίγο γκοφρέ χαρτί για τα φύλλα) για να κατασκευάσουμε τα δικά μας δέντρα της ζωής! Αναλυτικά βήματα για το πώς θα μετατρέψετε και σεις μια χαρτοσακούλα σε δέντρο, μπορείτε να βρείτε εδώ, ενώ όσοι προτιμούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες μέσω βίντεο, μπορούν να συνδεθούν εδώ. Καλή διασκέδαση!

Ιστορίες από έναν κόσμο που δεν καταστράφηκε

Ευτυχώς, ο μπαμπάς έφερε το γάλα

Υπόθεση

Η μαμά λείπει σε συνέδριο και ο μπαμπάς έχει αναλάβει τις δουλειές του νοικοκυριού. Όταν πηγαίνει να φέρει το γάλα για το πρωινό, αργεί πάρα πολύ να γυρίσει σπίτι... τόσο, που μόλις επιστρέφει, τα παιδιά ζητούν να τους δικαιολογηθεί, κι εκείνος σκαρφίζεται μια θεότρελη ιστορία:

Πρώτα τον απήγαγαν οι εξωγήινοι, μετά την γλίτωσε από τους Πειρατές της Καραϊβικής, έπειτα ανέβηκε σ' ένα αερόστατο με πιλότο έναν στεγόσαυρο - επιστήμονα και ταξίδεψε χίλια χρόνια πίσω, σ' ένα ηφαιστειογενές νησί γεμάτο ιθαγενείς που ήθελαν να τον θυσιάσουν. Σειρά είχε το πέρασμα από τη χώρα των αιμοβόρων βγουικολάκων από την οποία και πάλι απέδρασε, για να φτάσει στη δεύτερη και τελική αναμέτρηση με τους εξωγήινους!

Τα παιδιά του αρνούνται φυσικά να τον πιστέψουν, όμως εκείνος ακουμπάει στο τραπέζι της κουζίνας ένα μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο...

  

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Παπαδόπουλος
Συγγραφέας: Neil Gaiman
Μετάφραση: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εικονογράφηση: Skottie Young (αμερικανική έκδοση) Chris Riddell (βρετανική έκδοση)
Τίτλος πρωτοτύπου: Fortunately, the milk
ISBN: 978-960-569-257-5
Έτος 1ης Έκδοσης: 2013 (στα ελληνικά 2014)
Σελίδες: 128
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Στ', Γυμνάσιο
Παρουσίαση του βιβλίου από τον συγγραφέα εδώ  (στα αγγλικά)
Ο συγγραφέας εξηγεί το κίνητρο που τον έκανε να γράψει το βιβλίο εδώ (στα αγγλικά)
Διαβάστε τις 3 πρώτες σελίδες της ιστορίας εδώ

Κριτική 

Θεοπάλαβη περιπέτεια φαντασίας γεμάτη χιούμορ, υπερβολές και πρωτότυπους χαρακτήρες. Η απόδοση στα ελληνικά μεταφέρει με ζωντάνια το πνευματώδες ύφος του συγγραφέα και δημιουργεί ένα κείμενο απολαυστικό, τουλάχιστον για τους εμπειρότερους αναγνώστες. Σε ένα-δύο σημεία συναντάμε αγγλισμούς (σ.41 την έφαγε με το κέλυφος και τα πάντα) ή ασάφειες (σ.62 -τα γαλάζια αστέρια- είναι στη μόδα σήμερα. Τα γαλάζια αστέρια είναι πολύ ξεπερασμένα πια) που όμως δεν επηρεάζουν τη γενική εικόνα. Η πλοκή χωρίζεται σε επτά άτιτλες ενότητες μετρίου μεγέθους (5-17 σελίδων), που διαβάζονται πολύ ευχάριστα καθώς βρίθουν από δράση και ανατροπές. Στο να μην κουραστεί ο αναγνώστης συμβάλει και το πάγωμα της διήγησης του μπαμπά-πρωταγωνιστή (σε τέσσερα σημεία) από τα παιδιά του, που εκφράζοντας τις απορίες και τις ενστάσεις τους, μας επαναφέρουν για λίγο στο παρόν. Το στήσιμο του κειμένου είναι εξαιρετικό, με την εικονογράφηση να αλληλεπιδρά και να δένει μαζί του πολύ φυσικά,  συνδιαμορφώνοντας ένα άρτιο τελικό αποτέλεσμα. Τα ασταμάτητα χωροχρονικά πηγαινέλα, η λεπτή υποβόσκουσα ειρωνεία και η κατά σημεία σκόπιμα περίπλοκη σύνταξη, μας οδηγούν ωστόσο στο να προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά γυμνασίου ή ώριμους αναγνώστες των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού.

Φαντασία, δημιουργικότητα και χιούμορ Στήσιμο κειμένου και εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα
Χιούμορ, Ταξίδια, Επιστήμες, Φαντασία, Χρόνος

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Όταν τους δυο χρονο-ταξιδιώτες συλλαμβάνουν οι ιθαγενείς!

Εικονογράφηση

Πανταχού παρούσα, αλληλεπιδρά με το κείμενο και δένει εξαιρετικά μαζί του, σε βαθμό που να απορεί κανείς πώς θα έμοιαζε το βιβλίο αν κάποιος άλλος εικονογράφος είχε αναλάβει το δημιουργικό μέρος. Η απορία αυτή λύνεται ωστόσο εύκολα: αρκεί να προμηθευτεί κανείς την βρετανική έκδοση του βιβλίου, στην οποία την εικονογράφηση επιμελήθηκε ο Chris Riddell. 

Απόσπασμα 

«Θα ήθελες να πατήσεις το κουμπί;» είπε ο δόκτορας Στεγ.

Πάτησα το κόκκινο κουμπί. Ακούστηκε ένας θόρυβος σαν να σου ξεβούλωναν τα αυτιά, κάμποσα χρόνια φτερούγισαν και βρέθηκαν να πλέω στο καλάθι του αερόστατου πάνω από τη διασταύρωση της οδού Μάρσαλ με τη Φλέτσερ. Έβλεπα το σπίτι μας από ψηλά! Έβλεπα τα ποδήλατα στον πίσω κήπο. Έβλεπα ακόμα και το σπιτάκι των κουνελιών.

«Φτάσαμε!» είπα και χτύπησα φιλικά τις πελώριες φολίδες στην πλάτη του δόκτορα Στεγ.

«Χάρηκα πάρα πολύ που σε είχα σύντροφο στο ταξ… αααα» είπε ο δόκτορας, γιατί ξαφνικά ακούστηκε ένα γνώριμο θμμμθμμμ και, πριν προλάβω να πατήσω το κόκκινο κουμπί, βρεθήκαμε όλοι, μαζί και το αερόστατο, στο τεράστιο μεταλλικό κατάστρωμα ενός ιπτάμενου δίσκου, ενώ κάμποσοι πολύ ξινοί και γλιτσεροί πράσινοι τύποι μας κοιτούσαν με πάρα πολλά μάτια. Και δεν έδειχναν καθόλου χαρούμενοι.

«Χα χα!» είπαν κάμποσοι γλιτσεροί ταυτόχρονα. «Νόμιζες πως μας είχες ξεφύγει, ε; Έκανες λάθος! Τώρα πρέπει να μας παραδώσεις τον πλανήτη σου για να τον ανακαινίσουμε. Για αρχή, θα βγάλουμε όλα τα δέντρα και θα βάλουμε πλαστικά φλαμίγκο».

«Γιατί;»

«Μας αρέσουν τα πλαστικά φλαμίγκο. Πιστεύουμε πως είναι η πιο υψηλή τέχνη που έχει ποτέ επιτύχει ο πλανήτης Γη. Και δεν κάνουν τόσα σκουπίδια όσα τα δέντρα.»

«Επίσης, θα αντικαταστήσουμε τα σύννεφα με αρωματικά κεριά.»

«Και τα αρωματικά κεριά μας αρέσουν» εξήγησε ένα μεγάλο πράσινο γλιτσερό άτομο, που έμοιαζε να είναι φτιαγμένο από μύξα.

«Μας αρέσουν και τα διακοσμητικά πιάτα!» είπε ένα άλλο πλάσμα. «Θα βάλουμε ένα διακοσμητικό πιάτο στη θέση του φεγγαριού».

«Ένα πολύ ΜΕΓΑΛΟ διακοσμητικό πιάτο, που θα απεικονίζει διάσημα μνημεία του πλανήτη».  

«Και μετά θα αντικαταστήσουμε όλα τα διάσημα μνημεία του πλανήτη με διακοσμητικά πιάτα που θα έχουν πάνω την εικόνα του κάθε μνημείου. Έτσι, ο πύργος του Άιφελ θα αντικατασταθεί με ένα μεγάλο πιάτο που θα έχει τον πύργο του Άιγελ πάνω.

Και η Αυστραλία θα αντικατασταθεί από ένα πραγματικά πολύ πελώριο πιάτο που θα έχει πάνω τον χάρτη της Αυστραλίας».

«Επίσης, όλα τα βουνά θα τα αντικαταστήσουμε με μαξιλάρια του καναπέ» είπε το μικρότερο και γλιτσερότερο πλάσμα απ΄ όλα εκεί πέρα, με τη γουργουριστή φωνή του γεμάτη θρίαμβο.

«Έχουμε μάθει πολλά από την προηγούμενη συνάντησή μας» είπαν κάποιοι γλιτσεροί που ήταν κολλημένοι σ’ έναν τοίχο. «Αν κοιτάξεις εκεί, θα δεις πως η πόρτα που βγάζει στο χωροχρονικό συνεχές, και που τη χρησιμοποίησες για να μας ξεφύγεις την περασμένη φορά, τώρα είναι κλειδωμένη».

Πράγματα ήταν κλειδωμένη. Είχε πάνω ένα τεράστιο λουκέτο και μια επιγραφή που έλεγε ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ με απειλητικά κόκκινα γράμματα. Επίσης υπήρχαν αλυσίδες γύρω του και μια ταινία που έγραφε ΜΗΝ ΠΕΡΝΑΤΕ καθώς και ένα χειρόγραφο σημείωμα που έλεγε

Για την εξυπηρέτησή σας, χρησιμοποιήστε μια άλλη πόρτα.

Η ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΗΤΑΝ ΑΔΥΝΑΤΗ.

«Επίσης, έχουμε εξουδετερώσει τη Χρονομηχανή σας».

Κοίταξα τον δόκτορα. Τα φολιδωτά πίσω πτερύγιά του είχαν πέσει και η ουρά του ήταν - καλά, δε θα πω ακριβώς ανάμεσα στα σκέλια του, γιατί οι στεγόσαυροι δεν είναι σαν τα σκυλιά, αλλά αν ήταν, τότε σίγουρα θα ήταν ανάμεσα στα σκέλια του.

«Παρακολουθούμε τις κινήσεις σας στον χώρο και τον χρόνο» είπε ένας μεγάλος γλιτσερός εξωγήινος μπροστά από μια κονσόλα με οθόνη.

«Τώρα κοιτάξτε τι θα συμβεί όταν πατήσω αυτό το γκρούντελντορφερ» είπε ένας άλλος που έσταζε γλίτσα. Ήταν μισοκολλημένος στον τοίχο πλάι σ’ ένα μεγάλο μαύρο γυαλιστερό κουμπί.

«Κουμπί λέγεται» είπα.

«Βλακείες. Το ονομάσαμε έτσι προς τιμήν της θείας μας, της Νέσι Γκρούντελντορφερ» είπαν οι γλιτσεροί. Αυτός που έσταζε πιο πολύ απ’ όλους πάτησε το μαύρο κουμπί στον μεταλλικό τοίχο με κάτι που μπορεί να ήταν δάχτυλο, αλλά έμοιαζε περισσότερο με τεντωμένη μύξα.

Ακούστηκε ένα Κρρρικ. Και ύστερα ένα Φφφφζζζζ.

Και γύρω μας, όλο νεύρα και τσατίλα, εμφανίστηκαν κάμποσοι πειρατές, μερικοί απ’ τους ανθρώπους της ζούγκλας με τα μαύρα μαλλιά, ένας πολύ θυμωμένος ηφαιστειακός θεός, μια μεγάλη γυάλα γεμάτη πιράνχας και αρκετοί βγουικόλακες.

Σχόλια 

Η ιστορία του Gaiman μοιάζει κατά βάση ψυχαγωγική, χωρίς ιδιαίτερα διδάγματα και προβληματισμούς. Ωστόσο, το περίεργο ταξίδι του ήρωά του, που στους μεγαλύτερους θυμίζει το Γυρίστε τον γαλαξία με ωτοστόπ, δεν γράφτηκε απλώς για να μας διασκεδάσει, παρωδώντας τα ταξίδια στον χρόνο. Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας αποκαλύπτει, κίνητρό του αποτέλεσε το ότι οι μπαμπάδες δεν απολαμβάνουν το μερίδιο που τους αναλογεί στην λογοτεχνία και γι' αυτό αποφάσισε να τους ανεβάσει λίγο την αυτοπεποίθηση. Σύμφωνα με άλλες πηγές, στη συγγραφή τον οδήγησαν οι τύψεις που τον κυνηγούσαν μετά από κάποια παλαιότερα κείμενά του που μιλούσαν για αδιάφορους πατεράδες (π.χ. Η μέρα που αντάλλαξα τον μπαμπά μου για δύο χρυσόψαρα). Ένιωσε λοιπόν ότι έπρεπε να στηρίξει το γένος των μπαμπάδων και να αποδείξει πόσο σημαντικά και ηρωικά πράγματα κάνουν καθημερινά, συμβάλλοντας στις ανάγκες του σπιτιού.

Στην ελληνική αγορά κυκλοφορεί μεταφρασμένη η αμερικανική έκδοση του βιβλίου, ενώ υπάρχει και μια βρετανική με διαφορετική εικονογράφηση, μεγαλύτερα τυπογραφικά, περισσότερες σελίδες (166 αντί για 128) και ένα πτυσσόμενο τετρασέλιδο με έγχρωμες ζωγραφιές. Μια εμπεριστατωμένη σύγκριση των δύο εκδόσεων θα βρείτε εδώ. Όπως φαίνεται και από την παρακάτω εικόνα που αντλήσαμε από τον εν λόγω σύνδεσμο, η απόδοση των χαρακτήρων και του περιβάλλοντος από τον Chris Riddell (βρετανική έκδοση) είναι πιο ρεαλιστική και κοντά στο κείμενο, ενώ η άποψη του Skottie Young (αμερικάνικη έκδοση) είναι πιο καρτουνίστικη. Η γραμματοσειρά που επιλέχθηκε για την ελληνική έκδοση θυμίζει κείμενο γραμμένο στο χέρι και δένει έτσι άριστα με την πιο παιχνιδιάρικη απόδοση του Αμερικάνου κομίστα. 

Το αστείο σύμφωνα με μια ανάρτηση του συγγραφέα, είναι ότι ο Αμερικάνος καλλιτέχνης σκιτσάρει το γάλα σε μπουκάλι (ενώ στις ΗΠΑ το γάλα σπάνια κυκλοφορεί σε μπουκάλια) και αντίστοιχα ο Βρετανός το τοποθετεί σε χάρτινο κουτί (τη στιγμή που στη Βρετανία το γάλα διανέμεται ακόμα σε μπουκάλια). Περισσότερα για την ιστορία των μπουκαλιών γάλακτος μπορείτε να διαβάσετε εδώ ενώ το πόσο περήφανοι είναι οι Βρετανοί για τους υπαλλήλους που το παραδίδουν πόρτα-πόρτα, φαίνεται από άρθρα σαν αυτό.

Σύγκριση της εικονογράφησης στην βρετανική και την αμερικανική έκδοση (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στο μάθημα των εικαστικών θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με ζωγραφική πάνω σε μπουκάλια γάλακτος (πλαστικά ή γυάλινα), να αποδώσουμε τον κόσμο όπως θα τον άλλαζαν οι εξωγήινοι (αφού διαβάσουμε το απόσπασμα στις σελ. 86-89) χρησιμοποιώντας πλαστικά πιάτα ή να επικεντρωθούμε σε κατασκευές με αερόστατα, ανάλογα με τις προτιμήσεις των μαθητών. Στη δική μας τάξη επιλέξαμε το τελευταίο και τα αποτελέσματα (όπως φαίνεται και στις παρακάτω εικόνες) ήταν αρκετά χαριτωμένα.

Στο μάθημα της Γλώσσας, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τους μαθητές μας να σκεφτούν έναν τίτλο για κάθε ένα από τα 7 κεφάλαια του βιβλίου (χωρίζοντάς τους σε ομάδες ώστε να μη χρειαστεί να διαβάσουν ολόκληρο το κείμενο), ή να αξιοποιήσουμε αυτή την έτοιμη δραστηριότητα δημιουργικής γραφής (με οδηγίες στα αγγλικά), που μας καλεί να επινοήσουμε τη δική μας ιστορία - δικαιολογία που καθυστερήσαμε στα ψώνια και στη συνέχεια να την εικονογραφήσουμε. Καλή διασκέδαση!

Ευτυχώς, ο μπαμπάς έφερε το γάλα