Με το μελάνι της σουπιάς

Υπόθεση

Οι αναφορές από τα ρηχά νερά ανησυχούν τη φυσαλίδα Μπουρμπουλήθρα Θαλάσσιους, που συγκαλεί τον ψαρόκοσμο σε γενική συνέλευση. Σε αυτή, οι κάτοικοι των Ρηχών μαθαίνουν για το ατύχημα που είχε το χταπόδι με ένα jet ski, για τους σαργούς που μετακόμισαν λόγω πετρελαϊκής ρύπανσης και για τη χελώνα που κατάπιε μια σακούλα που βρήκε μέσα στη θάλασσα!

Λίγο πιο μακριά, στα γλυκά νερά, το σκηνικό επαναλαμβάνεται: ο σολομός Σολομώντας ο Δίκαιος αναλαμβάνει τον συντονισμό της εκστρατείας για καθαρισμό λιμνών και ποταμών από βιομηχανικά απόβλητα, εντομοκτόνα και λιπάσματα. Το σχέδιο προβλέπει να πεταχτούν όλα τα σκουπίδια έξω από το νερό και πίσω στον κόσμο των ανθρώπων.

Ένας τρίτος πυρήνας δράσης συγκροτείται στον Ωκεανό, όπου σε αντίστοιχη συνέλευση, τα ψάρια ενημερώνονται από τον Μπουρμπουλήθρα Ωκεάνιους για τις ενέργειες των φαλαινοθηρικών, για τις πετρελαιοκηλίδες που απειλούν τη ζωή τους αλλά και τα «κουτιά του θανάτου» που οι άνθρωποι πετούν στη θάλασσα για να ξεφορτωθούν τα επικίνδυνα ραδιενεργά τους απόβλητα.

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες! Τα πλάσματα του νερού αποφασίζουν να συντονίσουν τη δράση τους και ξεκινούν την επίθεσή τους ταυτόχρονα και στα τρία μέτωπα. Οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους νιώθοντας ντροπή και φόβο. Τα παιδιά και οι γιαγιάδες τους συντάσσονται με το στρατόπεδο της φύσης: μαζεύονται σε μια μεγαλούπολη της Αμερικής για να ετοιμάσουν την πιο μεγάλη σημαία patchwork του πλανήτη και να ευαισθητοποιήσουν την παγκόσμια κοινότητα.

Στην ανθρωπότητα δίνεται προθεσμία δύο ημερών για να εφαρμόσει τα ζητούμενα… Θα καταφέρουν άραγε να συνεννοηθούν οι στεριανοί με τους θαλασσινούς;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Λιβάνης
Συγγραφέας: Αναστασία Ευσταθίου
Εικονογράφηση: Γιώργος Δημητρίου
ISBN: 978-960-14-2086-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2010
Σελίδες: 100
Τιμή: περίπου 13 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ'
Παρουσίαση του βιβλίου από τον εκδότη εδώ

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!


Κριτική

Βραβευμένο παραμύθι περιβαλλοντικού προβληματισμού με κεντρικό θέμα την εξέγερση του «ψαρόκοσμου» ενάντια στην αδιαφορία των ανθρώπων που απειλεί τη φύση. Με γλώσσα σύγχρονη, χαριτωμένους διαλόγους αλλά και χωρίς να αποφεύγει τον πλατειασμό, το πολυπρόσωπο αυτό διήγημα επιχειρεί να ψυχαγωγήσει και ταυτόχρονα να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές γύρω από τα προβλήματα που προκαλεί η ανεύθυνη ανθρώπινη δραστηριότητα στον κόσμο της θάλασσας. Χωρισμένο σε 21 μετρίου μεγέθους κεφάλαια που κυμαίνονται μεταξύ 2 και 9 σελίδων, διαβάζεται αρκετά ευχάριστα, κάτι στο οποίο συμβάλλουν τόσο η καλαίσθητη πολυτελής έκδοση (σκληρό εξώφυλλο, ιλουστρασιόν χαρτί) -που ωστόσο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί φιλική προς το περιβάλλον- όσο και η πολύχρωμη συνοδευτική εικονογράφηση του Γιώργου Δημητρίου. Στην τάξη, το βιβλίο μπορεί εύκολα να αξιοποιηθεί για δραστηριότητες στο μάθημα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, καθώς συνδυάζει το θεατρικό στοιχείο με πολλές πληροφορίες για το παγκόσμιο πρόβλημα της ρύπανσης των υδάτων. Εμείς ωστόσο θα το προτείναμε περισσότερο σε μαθητές μεγαλύτερων τάξεων, που μπορούν να διαχειριστούν πιο άνετα τον όγκο του, να εμβαθύνουν στα μηνύματά του, αλλά και να αντιληφθούν πιο ξεκάθαρα τον διττό ρόλο του νεαρού Ιπποκράτη ως συγγραφέα και πρωταγωνιστή.

Πληροφορίες για την ρύπανση των υδάτων Ωφέλιμες αξίες Εύκολα αξιοποιήσιμο στην τάξη Πολυτελής έκδοση

Στοιχεία που μπορεί να μπερδέψουν (πολυπροσωπία, ρόλος Ιπποκράτη) Πλατειασμός

Αξίες - Θέματα
Παραμύθι, Περιβάλλον, Συνεργασία, Οργανωτικότητα, Περιπέτεια

Εικονογράφηση
Πλούσια εικονογράφηση που προσθέτει στο βιβλίο χρώμα και βοηθάει στην ξεκούραστη ανάγνωσή του, παραπέμποντας σε κόμικ.

Απόσπασμα 

Ακούστηκε για άλλη μια φορά το έκτακτο ανακοινωθέν και ο Μπουρμπουλήθρας Ωκεάνιους εμφανίστηκε απ’ το αρχηγείο του αρρενωπός μέσα στην ασημένια αρματωσιά του. Ο εξοπλισμός του σπινθήριζε στο μπλε του βυθού και το γαλαζωπό φωτάκι του υδροκινητού του αναβόσβηνε ρυθμικά.

«Φίλοι μου, καλώς ήρθατε στην έκτακτη συνεδρίαση. Τα γεγονότα εξελίσσονται ραγδαία στην υδάτινη πολιτεία μας. Ο σεισμός 7,5 Ρίχτερ που σημειώθηκε νωρίς το πρωί, προξένησε μια μεγάλη καταστροφή στην περιοχή μας. Το κακό που μελετούσαν χρόνια τώρα οι Μέδουσες – Προφήτες έκανε την εμφάνισή του, ή , αν θέλετε, μας αποκαλύφθηκε σε όλο του το μεγαλείο. Το μέγεθος της καταστροφής που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ξεπερνάει τις δυνάμεις μας. Με τα λόγια αυτά δε θέλω να φανώ απαισιόδοξος, μα…»

Ο Μπουρμπουλήθρας σταμάτησε και περιέφερε το βλέμμα του στα τεράστια κήτη, αλλά και τα κοπάδια των μικρών ψαριών που είχαν συγκεντρωθεί γύρω του. Κανείς δεν έβγαζε μιλιά. Τον κοιτούσαν στο στόμα, περιμένοντας να ακούσουν και τα υπόλοιπα μετά το «μα…»

«Το κακό φόρεσε το γιορτινά του και βγήκε σεργιάνι στη νεκρή πολιτεία», συνέχισε εκείνος. «Τα κουτιά των ραδιενεργών και των τοξικών απόβλητων δεν είναι τόσο ανθεκτικά όσο νομίζαμε. Με ένα απλό χτύπημα, θα ανοίξουν σαν αβγά, απελευθερώνοντας τον όλεθρο που κρύβουν μέσα τους».

Με το τέλος του λόγου του, για λίγα λεπτά επικράτησε σιγή. Όλοι είχαν καταλάβει ότι ο κίνδυνος παραμόνευε μέσα στα μαύρα σκοτάδια του βυθού.

Τη σιγή έσπασε ο καρχαρίας ο Λεπιδοπτέρυγος, ο κυρίαρχος του βυθού και ο ταχύτερος κυνηγός των θαλασσών.

«Εμείς, τόσα χρόνια, κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να υπερασπιστούμε το βυθό μας. Λογιών λογιών κοράλλια, σφουγγάρια και φύκια περικύκλωσαν τα «κουτιά του θανάτου», ώστε να τα προφυλάξουμε από τις δονήσεις και τους κραδασμούς των υποθαλάσσιων σεισμών. Προσπαθήσαμε να κάνουμε τη νεκρή πολιτεία μια πολιτεία πράσινου, μια πολιτεία φιλόξενη για εμάς και τα παιδιά μας. Αναρωτιέμαι τι έφταιξε τώρα». Έπνιξε το θυμό του σε αυτή την απορία. Τα πανέξυπνα μάτια του πέταξαν σπίθες.

«Προσπαθήσαμε τη νεκρή πολιτεία να την κάνουμε πιο όμορφη, πιο υποφερτή, κι εκείνη μας εκδικείται με αυτό τον τρόπο», πρόσθεσε η Μέλανι το παράπονό της στα λόγια του καρχαρία.

«Οι άνθρωποι αφήνουν κάθε τόσο ένα κουτί στο βυθό μας. Τα πλοία που μεταφέρουν το θάνατο στα αμπάρια τους σαρώνουν τις θάλασσες και τους ωκεανούς, κι αυτό οι άνθρωποι το ονομάζουν πρόοδο», είπε το σαλάχι ο κύκλωπας.

«Ο κίνδυνος παραμονεύει δίπλα μας. Πολλές φορές δεν είναι ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Όταν, όμως, αποκαλυφθεί… Ας ευχηθούμε να μην είναι αργά. Πρέπει πάντα να είμαστε έτοιμοι», είπε ο αξιωματικός αστακός σαν να διάβαζε κάποιο απόσπασμα από βιβλίο πολέμου.

«Και να σκεφτείτε, αγαπητοί μου, ότι η ζωή ξεκίνησε από τη θάλασσα. Το νερό έθρεψε τους πρώτους οργανισμούς, και σήμερα οι άνθρωποι πάνε να καταστρέψουν τη ζωή που με τόσο κόπο δημιουργήθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια», είπε στοχαστικά ο Μπουρμπουλήθρας.

Ο Μυτόγκας ζήτησε το λόγο.

«Και τι κακό μπορεί να μας κάνουν εμάς τα ραδιενεργά και τα τοξικά απόβλητα;» ρώτησε. «ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τον πανικό σας».

Το σκυλόψαρο χαμογέλασε και τα κοφτερά του δόντια άστραψαν στο ημίφως αυτού του βάθους.

«Θα πάθουμε κι εμείς ακριβώς ό,τι παθαίνουν οι άνθρωποι. Δεν έχεις ακούσει για τόσες αρρώστιες που τους ταλαιπωρούν; Ζωντανοί οργανισμοί είμαστε και θα υποστούμε τις συνέπειες της ραδιενέργειας».

«Εσένα, κύριε Άγριε, η κακία θα σου μείνει», πετάχτηκε το Τσαχπίνι το δελφίνι, πού τόση ώρα δεν είχε βγάλει μιλιά και παρακολουθούσε την κουβέντα.

«Είναι καλύτερα να νανουρίζουμε με παραμύθια ο ένας τον άλλο ή να λέμε την αλήθεια; Εγώ έχω μάθει να λέω ωμά την αλήθεια και δε με ενδιαφέρει αν ενοχλείται κάποιος. Σημασία έχει ότι κινδυνεύουμε εμείς και, ακόμα περισσότερο, τα παιδιά μας, αφού, όπως ξέρεις, η ραδιενέργεια μεταφέρεται και στις επόμενες γενιές», παρέμεινε αμετακίνητος στις θέσεις του ο Άγριος.

«Πολλές φορές, ο τρόπος που διαλέγουμε να πούμε τα πράγματα μετράει. Έχει σημασία για τον αγώνα μας να έχουμε καλή ψυχολογία», παρατήρησε η φάλαινα η Παχουλένια με τη γλυκιά φωνή της.

«Να αποφασίσουμε με λογική και καθαρό μυαλό», είπε ο κύκλωπας, παίρνοντας τη σκυτάλη.

«Να έχουμε θάρρος», πέταξε το δελφίνι το Τσαχπίνι με την τσιριχτή του φωνή. «Να είμαστε συνεπείς στην προσπάθεια και να μην το βάζουμε κάτω ό,τι κι αν μας συμβεί», πρόσθεσε η Μέλανι, το καλαμάρι του βυθού.

«Να λάβουμε υπόψη μας και την παραμικρή λεπτομέρεια», είπε ο αξιωματικός αστακός σταυρώνοντας τις κεραίες του, ένδειξη ότι είχε αρχίσει κιόλας να σκέφτεται.

«Λόγια, λόγια, λόγια», είπε ανυπόμονα το σκυλόψαρο. «Συγκεκριμένες προτάσεις δεν ακούω. Θέλετε να σπάσουν τα «κουτιά του θανάτου» και να πάμε κι εμείς άκλαυτοι;»

Περισυλλογή έπεσε στους συγκεντρωμένους. Κανείς δε μιλούσε. Αυτός που θα έπαιρνε το λόγο έπρεπε να προτείνει τρόπο δράσης. Το σαλάχι ο Κύκλωπας κούνησε την ουρά του ζητώντας να τοποθετηθεί. Ο Μπουρμπουλήθρας, που συντόνιζε τη συζήτηση, του έγνεψε «ναι».

«Όπως όλοι γνωρίζετε, είμαι ο προστάτης της Παχουλένιας. Το ξέρω ότι μερικοί γελάτε από μέσα σας και αναρωτιέστε πώς εγώ, ένα μικρό και ασήμαντο μονόφθαλμο σαλάχι, προστατεύω μια φάλαινα. Όμως δε θα σας αποκαλύψω τη σχέση μου με την Παχουλένια. Τον τελευταίο καιρό είμαστε πολύ δεμένοι και γνωρίζουμε καλά ο ένας τα μυστικά του άλλου…»

«τι θα γίνει, θα πάει μακριά η βαλίτσα με την ιδιαίτερη σχέση σας;» τον ειρωνεύτηκε ο Μυτόγκας ο ξιφίας. Ο καρχαρίας δίπλα του τον σκούντηξε να σταματήσει τα ειρωνικά σχόλια.

Το σαλάχι, αγνοώντας την μπηχτή, συνέχισε: «Μετά τα προβλήματα υγείας που της παρουσιάστηκαν ,στάθηκα πλάι της κι έγινα το τρίτο της μάτι. Προπορεύομαι και ερευνώ εξονυχιστικά τα νερά στα οποία κολυμπάει η φίλη μου. Παρακολουθώ τις κινήσεις των πλοίων, και ιδιαίτερα των φαλαινοθηρικών, που αποτελούν κίνδυνο για εκείνη. Μην ξεχνάμε ότι η οικογένεια των φαλαινών τείνει να εξαφανιστεί από τους ωκεανούς. Όλα αυτά σας τα είπα και για έναν ακόμα λόγο. Θα ήθελα στον αγώνα που θα ξεκινήσουμε να γίνω ο ιχνηλάτης, ο κατάσκοπος, το ραντάρ, αν θέλετε. Είμαι ευκίνητος και μπορώ να βρίσκομαι από τη μια στιγμή στην άλλη στην επιφάνεια του νερού, αλλά και στα μεγάλα βάθη των Ωκεανών. Μπορώ να μεταφέρω τις πληροφορίες και να αντιλαμβάνομαι τις κινήσεις του εχθρού γρήγορα κι εύκολα».

«Και γιατί δε βάζουμε τη φάλαινα να εποπτεύει τις κινήσεις του εχθρού στην επιφάνεια του νερού ή ακόμα και το δελφίνι;» απόρησε ο Μυτόγκας.

«Γιατί απλούστατα η φάλαινα έχει τεράστιο όγκο και εκτοπίζει μεγάλες ποσότητες νερού, με αποτέλεσμα να γίνεται αντιληπτή αμέσως. Απ’ την άλλη, το δελφίνι κάνει πολύ θόρυβο, έτσι παιχνιδιάρικο που είναι, και θα μας μυριστούν», απάντησε η Μέλανι.

«Σε αυτό τον αγώνα θα λάβετε μέρος με τις δυνάμεις που διαθέτετε. Θα γίνει η μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων όλων σας. Στη μάχη, καθένας αγωνίζεται καλύπτοντας καίριες θέσεις. Αφήστε την οργάνωση του σχεδίου πάνω μου», ανακοίνωσε αποσπάσματα απ’ το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο αξιωματικός αστακός, χωρίς να ξεσταυρώσει τις κεραίες του.

«μέσα στο μυαλό μου στριφογυρίζει από ώρα μια πολύ καλή ιδέα», είπε το σαλάχι και τους κοίταξε όλους με το μοναδικό μάτι του.

«είμαστε όλο αφτιά», τον ενθάρρυνε ο Μπουρμπουλήθρας.

«Σε ακούμε», είπε και η Μέλανι, δένοντας τα πλοκάμια της σταυρωτά.

«Λοιπόν, ξέρω ένα νησάκι στη μέση του ωκεανού που το λένε Μαυρίλιο…» άρχισε να τους εξηγεί.

Σχόλια

Η πλοκή χτίζεται πάνω σ' ένα γνώριμο μοτίβο, αφού όπως και σε προηγούμενα έργα της συγγραφέως (βλ. Χριστούγεννα στη Γελανδία), παρακολουθούμε τοπικότητες να συνεργάζονται με σκοπό να σώσουν τον κόσμο. Όπως λοιπόν προηγουμένως οι κλώνοι του Άγιου Βασίλη, έτσι και τώρα τα πλάσματα της θάλασσας, των λιμνών και του ωκεανού, ενώνουν τις δυνάμεις τους ώστε η δράση τους να αγκαλιάσει ολόκληρο τον πλανήτη. Υπάρχει στο πρότυπο αυτό ένα έμμεσο μήνυμα αρκετά επίκαιρο, που ίσως αξίζει να συζητηθεί στην τάξη: η ταυτότητα του παγκόσμιου πολίτη, όπως και η ηλεκτρονική έκφραση ευαισθητοποίησης γύρω από διάφορα ζητήματα, αποκτούν αξία κυρίως όταν συνδυάζονται με αντίστοιχη δραστηριοποίησή μας σε τοπικό επίπεδο. Η αρχή της προοδευτικότητας μπορεί λοιπόν να εφαρμοστεί και εδώ: όπως από το απλό κινούμαστε προς το δύσκολο, έτσι έχει νόημα να προσανατολιζόμαστε και από το τοπικό στο παγκόσμιο ή από το απτό στο ψηφιακό. Όταν π.χ. το ταξίδι μας προς ένα καθαρότερο περιβάλλον ξεκινάει με δράσεις που αφορούν άμεσα προβλήματα του τόπου μας, η ευαισθητοποίησή μας αποκτά θεμέλια γερά και μπορεί να κλιμακωθεί βαθμιαία, χωρίς να μένει θεωρητική κατασκευή. Θυμίζουμε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από τη λογοτεχνία, όπου στην ιστορία ο μικρός αδελφός, ο πρωταγωνιστής ξεκινώντας να νιώθει υπεύθυνος για τον μικρό του αδελφό, παραστέκεται σταδιακά σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, που τους αντιμετωπίζει ως συγγενείς του.

παιδιά ετοιμάζουν το σήμα ΣΑΣ (πηγή)

Χάρη στα περιβαλλοντικά του μηνύματα, τους διαλόγους αλλά και τις άοκνες προσπάθειες της δημιουργού του, διαβάζουμε ότι το έργο διασκευάστηκε σε μουσικό κείμενο που τραγούδησε η παιδική χορωδία του 2ου δημοτικού σχολείου Ακράτας, ενώ παρουσιάστηκε και δραματοποιημένο από τη θεατρική ομάδα του Αιγίου ΜονόΛογοι.

 

Χρήση στην τάξη

Το κείμενο προσφέρεται ιδιαίτερα για αξιοποίηση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, οπότε μπορεί να συνδυαστεί με πληθώρα δραστηριοτήτων, που θα έχουν στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των παιδιών γύρω από θέματα θαλάσσιας ρύπανσης. Στην τάξη μας, συνδυάσαμε την πλοκή με ένα πρόγραμμα που υλοποιούμε φέτος για τον εθελοντισμό. Έτσι, μετά από επίσκεψή μας στο κέντρο διάσωσης θαλάσσιων χελωνών ΑΡΧΕΛΩΝ (όπου εθελοντές μας μίλησαν για τη συμβολή τους στη διάσωση της καρέτα καρέτα αλλά και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν ο κόπος τους να φέρνει αποτέλεσμα), συμμετείχαμε στη δράση καθαρισμού της παραλίας της Γλυφάδας στα πλαίσια της πανελλήνιας δράσης letsdoitgreece, μαζί με εθελοντές της Greenpeace.

Μαθητές, γονείς, κάτοικοι και εθελοντές, έτοιμοι να ξεκινήσουν τον καθαρισμό της παραλίας

Με το μελάνι της σουπιάς

Αταξίες στην τάξη (5): Παράσταση για κλάματα

Υπόθεση

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου πλησιάζει και ο διευθυντής κύριος Ανδρόνικος ανακοινώνει ότι κάθε τάξη θα συμμετάσχει στη γιορτή ετοιμάζοντας τη δική της παρουσίαση. Το τμήμα του Πάνου αποφασίζει να ανεβάσει μια θεατρική παράσταση και οι μαθητές ορίζουν ομάδες συγγραφέων, σκηνοθετών και ηθοποιών. Όμως οι οιωνοί δεν είναι θετικοί: Ο Κεντάρ βλέπει στον ύπνο του τον Σίβα, το κάδρο του Κολοκοτρώνη φεύγει από τη θέση του στον τοίχο της αίθουσας και τα νεύρα της δασκάλας αρχίζουν να σπάνε... Οι καβγάδες, τα ατυχήματα και οι απανωτές γκάφες, προετοιμάζουν το έδαφος για μια παράσταση για κλάματα. Βέβαιοι για την αποτυχία, οι μαθητές-ηθοποιοί, αποφασίζουν την κρίσιμη μέρα να χαλαρώσουν, να αυτοσχεδιάσουν και να προσπαθήσουν να το ευχαριστηθούν, ακολουθώντας τη συμβουλή της δασκάλας θεατρικής αγωγής. Θα καταφέρουν άραγε να αντεπεξέλθουν στην πρόκληση ή τους περιμένει η οργή του διευθυντή;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης
Εικονογράφηση: Κώστας Θεοχάρης
ISBN: 978-960-04-4491-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 100
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ'

Ευχαριστούμε τον συγγραφέα και τις εκδόσεις για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Άλλη μια απολαυστική περιπέτεια από τη σειρά Αταξίες στην τάξη. Με απλή γραφή, σαφήνεια και άφθονο χιούμορ, ο Πάνος και οι συμμαθητές του επιστρέφουν, μοιράζοντας χαμόγελα και μεταφέροντας στους αναγνώστες μηνύματα για την ειρήνη, τη δημοκρατία, την ομαδικότητα, αλλά και την ανοχή στο διαφορετικό. Στα αρχικά κεφάλαια, ο συγγραφέας μας συστήνει ξανά τα κεντρικά πρόσωπα της τάξης και τους χαρακτήρες τους, κι έτσι ακόμα και όσοι δεν έχουν διαβάσει προηγούμενα βιβλία της σειράς, μπορούν εύκολα να μπουν στο κλίμα. Το βιβλίο χωρίζεται σε 11 μικρού μεγέθους κεφάλαια, έκτασης 5-11 σελίδων το καθένα. Οι πνευματώδεις διάλογοι, η κλιμακούμενη αγωνία και οι ανατροπές, κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη ζωηρό μέχρι το τέλος. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση, με μια ολοσέλιδη και 1-2 μικρότερες ζωγραφιές ανά κεφάλαιο, συνοδεύει διακριτικά το κείμενο, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές σκηνές από την πλοκή και ορισμένα από τα πρόσωπα που συμμετέχουν. Προτείνουμε το βιβλίο ανεπιφύλακτα σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, θα μπορούσαν όμως να το απολαύσουν και λίγο μικρότεροι ή μεγαλύτεροι μαθητές.

Απλότητα και σαφήνεια στη γραφή Χιούμορ Ωφέλιμα διδάγματα

Αξίες - Θέματα
Εκπαίδευση, Ιστορία, Περιπέτεια, Θέατρο, Συνεργασία, 28η Οκτωβρίου

Εικονογράφηση

Ασπρόμαυρη, με μια ολοσέλιδη και μια - δυο μικρότερες ζωγραφιές ανά κεφάλαιο, συνοδεύει διακριτικά το κείμενο, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές σκηνές από την πλοκή. 

Απόσπασμα
«Παιδιά, μπορείτε να κάνετε λίγη ησυχία, σας παρακαλώ;»

Τα λόγια του κυρίου Ανδρόνικου, του διευθυντή του σχολείου μας, είναι όλο ευγένεια. Μόνο όμως όταν τα βλέπεις γραμμένα στο χαρτί. Γιατί όταν είσαι εκεί και τα ακούς, αυτά τα «μπορείτε» και τα «σας παρακαλώ» μοιάζουν με βέλη βουτηγμένα σε δηλητήριο. Σαν εκείνα που έριξε ο Ηρακλής και ξεπάστρεψε τις Στυμφαλίδες όρνιθες στο πι και φι.

Ο κύριος Ανδρόνικος, βέβαια, δε μοιάζει και πολύ με τον Ηρακλή. Δε φοράει δηλαδή δέρμα λιονταριού, ούτε κρατάει ρόπαλο. Συνήθως φοράει γκρι σακάκι και κρατάει ένα μικρόφωνο.

Όλοι κάναμε ησυχία. Ο κύριος Ανδρόνικος πέρασε το κοφτερό βλέμμα του πάνω από τα κεφάλια μας και έδειξε με το δάχτυλό του ένα μικροσκοπικό δευτεράκι που στεκόταν μπροστά μπροστά:

«Εσύ, παιδί μου, με το κόκκινο μπουφάν. Ναι, εσύ στην πρώτη σειρά, θα ήθελες σε παρακαλώ, να μας πεις τι ημερομηνία έχουμε σήμερα;»

«Εεεε…» έκανε αυτό σαστισμένο. «Δεν… δεν ξέρω, κύριε…»

Ο κύριος Ανδρόνικος ξεφύσησε σαν φορτηγό που έχει πάθει λάστιχο.

«Έχουμε 20 Οκτωβρίου!» Βρυχήθηκε από το μικρόφωνο. «Όλοι μαζί! Πόσο έχουμε;»

«20 Οκτωβρίουουου!»

«Άρα σε οχτώ μέρες από σήμερα πόσο θα έχουμε;»

«28 Οκτωβρίουουου».

«Και τι γιορτάζουμε την 28^η Οκτωβρίου;» ρώτησε ο διευθυντής.

«Την Επανάσταση του Είκοσι ένααα», φώναξε ο Ιορδάνης.

Ευτυχώς, η φωνή του καλύφθηκε από ένα βουητό. Μέσα σ’ αυτό ξεχώριζες τις λέξεις: πόλεμος, Ιταλοί, Όχι…

Κλαπ!

Αυτό το τελευταίο δεν ήταν λέξη. Ήταν μια σβουριχτή καρπαζιά που έπεσε στο σβέρκο του Ιορδάνη. Δεν πρόλαβα να δω ποιος την έριξε. Μάλλον θα ήταν η Κλάρα. Συνήθως αυτή ρίχνει τις καρπαζιές.

Η Κλάρα είναι κορίτσι. Αυτό πρέπει να το τονίζουμε, γιατί συνήθως έχει την όψη νευριασμένου γορίλα. Είναι πανύψηλη, γεροδεμένη και έχει πολύ βαρύ χέρι. Είναι και αστέρι σε όλα τα αθλήματα – εκτός από τη ρυθμική γυμναστική φυσικά.

Τον Ιορδάνη, αντίθετα, δεν τον λες και αθλητικό τύπο. Να φανταστείτε, όταν ο κύριος Παντελής, ο γυμναστής, μας λέει να κάνουμε γύρους στο προαύλιο, ο Ιορδάνης αρχίζει να λαχανιάζει προτού καν αρχίσει να τρέχει. Και μόνο στην ιδέα δηλαδή. Με τους γύρους από το σουβλατζίδικο όμως δεν έχει το ίδιο πρόβλημα.

Ο Ιορδάνης λέει ότι δεν χρειάζεται τον αθλητισμό, γιατί θα γίνει επιχειρηματίας σαν τον πατέρα του, που έχει το μίνι μάρκετ στην πλατεία. Και πραγματικά, στο εμπόριο είναι μανούλα. Για παράδειγμα, κάθε μέρα τη στήνει στο κυλικείο και περιμένει να λιγοστέψουν τα ντόνατς. Μόλις μείνουν δύο, πάει και τα αγοράζει. Έπειτα πουλάει το ένα πενήντα λεπτά πιο ακριβά. Το άλλο το τρώει.

Ο κύριος Ανδρόνικος, στο μεταξύ, έλεγε τα δικά του. Ότι, δηλαδή, μια και την 28^η Οκτωβρίου 1940 ξεκίνησε ο πόλεμος με τους Ιταλούς, εμείς πρέπει να τιμήσουμε τους παππούδες μας που πολέμησαν στα χιονισμένα βουνά. Και γι’ αυτό θα κάνουμε μια γιορτή.

«Σύμφωνα με την εγκύκλιο που ήρθε σήμερα από το υπουργείο, κάθε τμήμα θα αναλάβει να οργανώσει τη γιορτή του όπως θέλει. Θα δουλεύετε στην ώρα της ευέλικτης ζώνης. Ο δάσκαλός σας θα ορίσει δύο μαθητές που θα είναι υπεύθυνοι για τη γιορτή».

«Πάλι τα ίδια», αναστέναξε ο Μπρούνο.

Ο Μπρούνο μισεί την 28^η Οκτωβρίου. Βλέπετε, η μαμά του είναι Ιταλίδα. Έτσι, κάθε χρόνο, όταν πλησιάζει αυτή η μέρα, τον φωνάζουμε μακαρονά και κορόιδο Μουσολίνι και τον παίρνουμε στο κυνήγι. Αυτός διαμαρτύρεται. Λέει ότι ο μπαμπάς του είναι Έλληνας, άρα δεν πρέπει να τον κυνηγάμε.

Έχει δίκιο, αλλά καλά να πάθει. Γιατί, βλέπετε, το έχει δίπορτο ο κύριος. Στο ποδόσφαιρο, για παράδειγμα, που τον συμφέρει, είναι πάντα Ιταλός. Και τις προάλλες, όταν έπαιζε η Εθνική Ελλάδας με την Ιταλία και χάσαμε 3-0, ο Μπρούνο μας έκανε τον έξυπνο. Έχει ο καιρός γυρίσματα, κύριε Μπρούνο!

Στην τάξη, η δασκάλα μας, η κυρία Μαργαρίτα, ρώτησε ποιοι θέλουν να είναι υπεύθυνοι για τη γιορτή.

Η Κίκη σήκωσε αμέσως το χέρι της. Το ίδιο και ο Κεντάρ.

«Κεντάρ, τι έκπληξη είναι αυτή; Θέλεις να είσαι υπεύθυνος για τη γιορτή;»

«Όχι, κυρία. Θέλω να πάω στην τουαλέτα», είπε ο Κεντάρ.

Η δασκάλα μας πήρε μια βαθιά ανάσα. Έπειτα έδωσε την άδεια στον Κεντάρ να πάει στην τουαλέτα και όρισε την Κίκη υπεύθυνη για τη γιορτή.

«Τα πιάσαμε τα λεφτά μας», μουρμούρισε ο Νώντας.

Ήξερε τι έλεγε, αφού η Κίκη είναι ικανή να σε τρελάνει. Εκτός από το ότι έχει τσιριχτή φωνή που σου τρυπάει το τύμπανο, θέλει να το παίζει συνεχώς αρχηγός. Σκοπεύει, όταν μεγαλώσει, να γίνει πρωθυπουργός της χώρας, γι’ αυτό κάνει από τώρα προπόνηση. Ο μόνος που δεν τη βρίσκει κουραστική είναι ο Ιορδάνης. Εγώ πιστεύω ότι είναι ερωτευμένος μαζί της. Ο ίδιος βέβαια το αρνιέται. Όταν όμως τη λέω Κίρκη για να την τσατίσω…

«Μην τη λες έτσι», διαμαρτύρεται ο Ιορδάνης. «Στενοχωριέται».

Πείτε μου τώρα, έχω δίκιο ή όχι;

«Πάμε πάλι», έκανε η δασκάλα μας. «Ποιος θέλει να είναι υπεύθυνος μαζί με την Κίκη;»

Ο Ιορδάνης σήκωσε το χέρι το όσο πιο ψηλά μπορούσε. Ήταν ο μόνος που το έκανε κι έτσι η κυρία Μαργαρίτα τον επέλεξε.

Όταν χτύπησε το κουδούνι, ο Μπρούνο έφυγε σφαίρα για κάτω. Κανένας όμως δεν είχε όρεξη να τον κυνηγήσει. Για την ώρα, τουλάχιστον.

Σχόλιο

Παρότι το κωμικό στοιχείο είναι έντονο και σκόπιμα αγγίζει σε ορισμένες σκηνές τα όρια της φαρσοκωμωδίας, τα μηνύματα που περνούν μέσα από το κείμενο, είναι σαφή και σημαντικά.

Πρώτα απ' όλα, οι αναγνώστες βλέπουν πού μπορεί να οδηγήσει ο κοινωνικός αποκλεισμός ενός «διαφορετικού» μαθητή. Η στάση της (πολυπολιτισμικής!) τάξης προς τον Μπρούνο κάθε που πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, θυμίζει περίπτωση bullying. Ο Ελληνοϊταλός μαθητής βιώνει τη διάκριση, αφού τον αποκαλούν κοροϊδευτικά Μακαρονά και στα διαλείμματα είναι αναγκασμένος να τρέχει γιατί τον κυνηγούν. Αυτό τον οδηγεί σταδιακά (το ξέσπασμά του φαίνεται στις σ. 56-7, ενώ στις σ. 66-68 γυρίζει την πλάτη του στην ομάδα) στο να αποστασιοποιηθεί από τους συμμαθητές του και να εκδηλώσει αρνητική συμπεριφορά: Εσείς οι Έλληνες φταίτε, εσείς θα τα πληρώσετε, λέει (σ. 68), δείχνοντάς μας με σαφήνεια πως όταν αποκλείουμε κάποιον, μας αποκλείει και εκείνος, και πως η διχόνοια σε μια ομάδα μειώνει τη δύναμή της και μπορεί γενικά να έχει καταστροφικά αποτελέσματα.

Κάτι παρεμφερές που συνειδητοποιεί κανείς μέσα από την ιστορία, είναι η σημασία της σωστής οργάνωσης και της συνεργασίας, προκειμένου να επιτευχθεί ένα μεγάλο έργο. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες καθηκόντων που βασίζονται τόσο στην εργατικότητα (και τη διαφορετικότητα) των μελών τους, όσο και στο έργο των υπόλοιπων ομάδων. Έτσι, όταν οι τρεις μαθητές-συγγραφείς δεν καταφέρνουν να δουλέψουν μαζί και δεν παράγουν κάποιο έργο ως τη Δευτέρα, η υπόλοιπη τάξη δεν μπορεί να προχωρήσει στην προετοιμασία του θεατρικού. Η κυρία Μαργαρίτα τους καλεί να προσπαθήσουν ξανά. Δεν πειράζει, ας χάσουν λίγα μαθηματικά. Το μάθημα που θα πάρουν από τη συνεργασία είναι πολύ πιο σημαντικό (σ.35), δηλώνει με νόημα.

Ένα άλλο μήνυμα είναι ότι παρά τις αναποδιές, όποιος δεν τα παρατάει και συνεχίζει την προσπάθεια, επιτυγχάνει τελικά τους στόχους του. Το δυσοίωνο όραμα του Κεντάρ, η τεμπελιά του Μάρκου, τα αρνητικά σημάδια όπως η πτώση του κάδρου ή ο γρουσούζικος (!) αριθμός των ηθοποιών, τα διάφορα ατυχήματα που συμβαίνουν όπως η πτώση της Ειρήνης και το λέρωμα της στολής, υποχρεώνουν τους μαθητές να αλλάξουν προσέγγιση και να αναζητήσουν λύσεις, δεν καταφέρνουν όμως να τους πτοήσουν. Κοινώς, ο επιμένων νικά!

Τέλος, έχουμε ένα μήνυμα υπέρ της ειρήνης, αφού ο -πρώην στρατιώτης- παππούς Λουίτζι εξηγεί ξεκάθαρα ότι (σ.97) ο θάνατος είναι ο θριαμβευτής κάθε πολέμου. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από το παρακάτω animation που αναφέρεται στην κυριαρχία - αλληλοεξόντωση των λαών πάνω στη γη του Ισραήλ.

Γιατί όμως τότε πολεμάμε και σκοτωνόμαστε; Μάλλον επειδή για κάποιους ανθρώπους, η ματαιοδοξία και το χρήμα έχουν μεγαλύτερη αξία από την ίδια τη ζωή... Στο βιβλίο του Ian Kershaw Μοιραίες Επιλογές - Δέκα αποφάσεις που άλλαξαν τον κόσμο 1940-1941 (εκδ. Πατάκη), διαβάζουμε για τις συνθήκες μέσα από τις οποίες ο Μουσολίνι αποφάσισε να επιτεθεί στη χώρα μας.

Καταρχάς, δεν τίθεται αμφιβολία ότι ο Ιταλός δικτάτορας ήταν φιλοπόλεμος και έτοιμος για νέες κατακτήσεις... ήδη από τον Μάιο του 1940 δήλωνε (σ.221) «Είναι ταπεινωτικό να μένουμε με τα χέρια σταυρωμένα ενώ άλλοι γράφουν ιστορία... Για να κάνεις έναν λαό μεγάλο, είναι απαραίτητο να τον στείλεις στη μάχη ακόμα κι αν πρέπει να τον στείλεις κλοτσηδόν. Αυτό θα κάνω». Καθώς προέβλεπε ότι η Γερμανία θα έφτανε γρήγορα σε μια συντριπτική νίκη έναντι των Συμμάχων, επιθυμούσε να "μπει στο παιχνίδι" κι εκείνος, ώστε να αποκομίσει εδαφικά και οικονομικά κέρδη. Η φτωχή μας χώρα ωστόσο, δεν φαινόταν να τον ενδιαφέρει εξαρχής. Όπως δήλωνε τότε στον Γκράτσι (σ.237) «Η Ελλάδα δεν βρίσκεται στον δρόμο μας και δεν θέλουμε τίποτα από αυτή», ενώ ενημέρωνε τον (γαμπρό του και υπουργό Εξωτερικών) Τσιάνο ότι «δεν υπάρχει περίπτωση πολέμου με την Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι ξεροκόκαλο, και δεν αξίζει την απώλεια ούτε ενός Σαρδηνού γρεναδιέρου».

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, χάρη στις κινήσεις του κόμη Τσιάνο, ο οποίος επιθυμούσε να αυξήσει την δική του ισχύ. Η Αλβανία λειτουργούσε ήδη (από το 1939) ως προσωπικό του φέουδο, υπό τη διοίκηση του ευνοούμενού του, Φραντσέσκο Τζακομόνι. Η προοπτική επέκτασης της επικράτειάς του προς τα νότια φαινόταν ελκυστική. Οι Γερμανοί ωστόσο (σ.241) ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να μην εκδηλωθούν ανοικτά οι εντάσεις που σιγόβραζαν στα Βαλκάνια. Ο Χίτλερ είχε πει στον Τσιάνο στις 20 Ιουλίου ότι προσέδιδε «μεγάλη σημασία στη διατήρηση της ειρήνης στις περιοχές του Δούναβη και των Βαλκανίων». Σύμφωνα με την άποψή του, ο κύριος στρατιωτικός στόχος της Ιταλίας έπρεπε να εξακολουθήσει να είναι η Αίγυπτος και η διώρυγα του Σουέζ.

(σ.239) Στις 10 Αυγούστου ο Τσιάνο ξεσήκωσε την ευερέθιστη εχθρότητα του Μουσσολίνι προς την Ελλάδα. Ο Τζακομόνι είχε μεταφέρει στον Τσιάνο την ιστορία της ύπουλης εκτέλεσης από Έλληνες πράκτορες ενός Αλβανού μαχητή της ελευθερίας, του Νταούτ Χότζα, την οποία αυτός με τη σειρά του μετέφερε στον Μουσσολίνι ως ένδειξη της ελληνικής αναξιοπιστίας. Ο Νταούτ Χότζα στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτα περισσότερο από έναν τοπικό ληστή και ζωοκλέφτη, με ένα μακρύ ιστορικό βίας και εγκληματικότητας, που είχε συλληφθεί και αποκεφαλιστεί από αντίπαλους εγκληματίες –Αλβανούς, όχι Έλληνες- δύο μήνες νωρίτερα. Αλλά ο Μουσσολίνι δε χρειαζόταν περισσότερα για να πειστεί. «Ο Ντούτσε σκέφτεται να αναλάβει δράση, γιατί από το 1923 [σ.σ. όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν για έναν μήνα την Κέρκυρα κατηγορώντας τους Έλληνες για τη δολοφονία του στρατηγού Ενρίκο Τελλίνι] έχει ορισμένους λογαριασμούς να τακτοποιήσει, και οι Έλληνες γελιούνται αν νομίζουν ότι έχει ξεχάσει» σημείωσε ο Τσιάνο μετά τη συνάντησή τους. Αμέσως ανέλαβε δράση ο ιταλικός προπαγανδιστικός μηχανισμός, εξυμνώντας τις πατριωτικές αρετές του Νταούτ Χότζα και επικρίνοντας δριμύτατα τη μεταχείριση των Αλβανών από την ελληνική μειονότητα στη συνοριακή περιοχή της Ηπείρου. (...) Χειριζόμενος έξυπνα την ψυχολογία του Ντούτσε και τη στιγμή, ο Τσιάνο άδραξε την ευκαιρία για να πιέσει για επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ο Μουσσολίνι, είχε στο νου του μια επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας. Αλλά ο Τσιάνο τώρα τον έπεισε χωρίς δυσκολία ότι και η Ελλάδα έπρεπε να περιληφθεί στα σχέδια για επέκταση στα Βαλκάνια. Έχοντας στερηθεί την ευκαιρία να κερδίσει τη δόξα στη Γαλλία, και αντιμέτωπος πλέον με την προοπτική καθυστέρησης [της επίθεσης] στη βόρεια Αφρική, ο Μουσσολίνι είδε τα θέλγητρα ενός εύκολου θριάμβου εναντίον των Ελλήνων, ενός έθνους που περιφρονούσε.

Την επόμενη μέρα, 11 Αυγούστου, ο Τσιάνο σημείωσε ότι ο Ντούτσε ήθελε πληροφορίες για την «Τσαμουριά» (η τότε ιταλική ονομασία για την Ήπειρο, που προέρχεται από την αλβανική λέξη για την περιοχή). Ο Μουσσολίνι είχε αρχίσει κινήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα, και είχε καλέσει τον Τζακομόνι και το στρατηγό κόμη Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα στη Ρώμη για συζητήσεις. Ο Μουσσολίνι «μίλησε για μια αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον της Ελλάδας προς τα τέλη Σεπτεμβρίου», κατέγραψε ο Τσιάνο. (...) Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών είχε στο μεταξύ μάθει (…) ότι η Ελλάδα θα αντιστεκόταν σε κάθε επιθετική ενέργεια και θα αρνιόταν να ταπεινωθεί από την Ιταλία. «ακόμα κι αν αυτό ενέχει τον κίνδυνο να αφανιστεί». Το λαϊκό αίσθημα κατά της Ιταλίας ήταν έντονο. Η ελληνική κυβέρνηση θα είχε ισχυρή στήριξη στην απόφασή της να αντισταθεί στην ιταλική επέμβαση. Το συμπέρασμα ήταν το εξής: «Αν η Ιταλία πιστεύει ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να θέσει τις εδαφικές της διεκδικήσεις απέναντι στην Ελλάδα, κάνει λάθος». 

Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Ρίμπεντροπ επανέλαβε την ανάγκη να διατηρηθεί η ηρεμία στα Βαλκάνια όταν συναντήθηκε με τον Ιταλό πρέσβη Αλφιέρι στις 16 Αυγούστου [σ.σ. την επομένη του άνανδρου τορπιλισμού της Έλλης από το ιταλικό υποβρύχιο Delfino]. Ήταν κρίσιμης σημασίας, δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, η αποφυγή ενεργειών που θα διατάρασσαν το status quo στην περιοχή. Ωστόσο (σ.243) ο Τσιάνο έκανε ό,τι μπορούσε για να διασφαλίσει ότι το ζήτημα της Ελλάδας δε θα έμπαινε στο περιθώριο και συνέχισε να ανυπομονεί για την ανάληψη δράσης. Παραποίησε την ιταλική εκδοχή των πρακτικών της συνάντησής του με τον Ρίμπεντροπ για να διασφαλίσει ότι θα γινόταν μνεία στην αναγκαιότητα να προχωρήσουν «στην καταστροφή της Ελλάδας» - μια φράση που δεν εμφανίζεται στη γερμανική εκδοχή.

Όταν τον Οκτώβριο τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στο έδαφος της Ρουμανίας χωρίς ο Ιταλός ηγέτης να έχει ειδοποιηθεί (σ.246), η λύσσα του Μουσσολίνι ξεχείλισε. Εξοργισμένος με την προσβολή στο κύρος του ίδιου και της χώρας του, αδημονούσε να προβεί σε αντίποινα. «Ο Χίτλερ πάντα με φέρνει αντιμέτωπο με τετελεσμένα γεγονότα» είπε έξω φρενών στον Τσιάνο. «Αυτή τη φορά θα τον πληρώσω με το ίδιο νόμισμα. Θα μάθει από τις εφημερίδες ότι κατέλαβα την Ελλάδα. Μ’ αυτό τον τρόπο θα αποκατασταθεί η ισορροπία».

Ολοκληρώνοντας, να σημειώσουμε ότι τόσο ο Κωνσταντίνος όσο και ο πατέρας του, που στην ιστορία αντιπροσωπεύουν ιδεολογικά τους οπαδούς του εθνικισμού (αλλά και του αναλφαβητισμού, του τραμπουκισμού, κτλ.), παρουσιάζονται ως παράδειγμα προς αποφυγή. Ο μεν μικρός, προσπαθώντας να μειώσει τον Ινδό συμμαθητή του και να φανεί ανώτερος από εκείνον, αποκαλύπτει πόσο αστοιχείωτος είναι ο ίδιος, αφού χαρακτηρίζει την πατρίδα μας κροτίδα της δημοκρατίας (21)... λίγο αργότερα (σ.34) τον αποκαλούν ανοιχτά ντουβάρι, που δεν ξέρει γρι από Ιστορία. Ο δε πατέρας του, εκτός από το ότι δεν έχει διαβάσει ούτε ένα βιβλίο στη ζωή του (σ.29), φέρεται άκομψα στον (προφανώς πολύ πιο μορφωμένο και ευγενικό) πατέρα του Κεντάρ κατά την παράσταση (σ.83), και τελικά γελοιοποιείται, αφού εκτός από μία καρπαζιά τρώει και ένα κάδρο (σ.91) με τη φωτογραφία του Μεταξά στο κεφάλι. Όσο για τον ίδιο τον δικτάτορα, που στο θεατρικό εμφανίζεται να ραπάρει (σ.86) αν πω ναι δεν θα ξέρω πού να κρυφτώ. Οι Έλληνες θα με κάνουν ψητό! ίσως και να αδικείται από τον συγκεκριμένο στίχο... αφού παρά την αντιδημοκρατική του διακυβέρνηση και τη φιλογερμανική του στάση, δύσκολα θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι επέλεξε τον πόλεμο με την Ιταλία φοβούμενος το πολιτικό κόστος.

Ιωάννης  Μεταξάς (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Οι μύριες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η τάξη του Πάνου μέχρι να καταφέρει να οργανώσει και να ολοκληρώσει την παράσταση, θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τη δημιουργία ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού τύπου "φιδάκι". Νικητής ο παίκτης που θα καταφέρει να φτάσει πρώτος στο χειροκρότημα του κοινού. Μέχρι τον τερματισμό όμως, θα συναντήσει εμπόδια όπως "η Ειρήνη έσπασε το πόδι της! Γύρνα τρία τετράγωνα πίσω για να βρεις αντικαταστάτη" ή "ο Κεντάρ είδε στον ύπνο του τον Σίβα! Χάνεις τη σειρά σου για έναν γύρο", κτλ. αλλά και βοήθειες, όπως "ο πατέρας του Ιορδάνη χρηματοδοτεί την παράσταση, προχώρησε πέντε τετράγωνα!".

Επιτραπέζιο τύπου Φιδάκι, κατασκευασμένο από το
1ο Γυμνάσιο Βέροιας για το μάθημα της Πολιτικής Αγωγής (πηγή)

Χάρη στους ζωηρούς διαλόγους, το βιβλίο προσφέρεται ιδιαίτερα για θεατρική ανάγνωση ανά ζεύγη μαθητών. Εξίσου εύκολο και διασκεδαστικό, θα ήταν να αναπαραστήσουμε κάποιες από τις σκηνές του έργου που αγάπησαν τα παιδιά. Αν πάλι η τάξη μας έχει κλίση στη φαντασία, μια -λίγο πιο απαιτητική- δραστηριότητα δημιουργικής σκέψης / γραφής, θα μπορούσε να αντλήσει έμπνευση από τον «βρικόλακα» που εμφανίζεται στο θεατρικό και πίνει το αίμα των στρατιωτών. Περνώντας από τον συμβολισμό στην κυριολεξία (και από την γιορτή της 28ης Οκτωβρίου στο Χόλιγουντ), είναι οι μαθητές μας έτοιμοι να σκεφτούν άλλα πλάσματα του μυθικού βασιλείου που θα μπορούσαν να εμφανιστούν στο Αλβανικό μέτωπο; Και πώς θα επηρέαζαν αυτά τη σύρραξη; Θα προσπαθούσαν άραγε οι δυο στρατοί να τα προσεταιριστούν για λογαριασμό τους ή μήπως ως άνθρωποι θα ενώνονταν μπροστά στον κοινό κίνδυνο;

Λυκάνθρωπος στο Αλβανικό μέτωπο. Σύνθεση / διασκευή των εικόνων Α και Β

Αταξίες στην τάξη (5): Παράσταση για κλάματα

Τα Τζιμάνια (1): Υπόθεση από άλλο πλανήτη

Υπόθεση

Στο κοτέτσι της κυρίας Μπάρμπαρα ζουν τέσσερα χνουδωτά κοτόπουλα που τους αρέσει να λύνουν μυστήρια. Όταν ο σκίουρος Ουράς τρέχει κοντά τους για βοήθεια, είναι υπερβολικά πανικόβλητος για να τους εξηγήσει τι ακριβώς τον κυνηγάει. Με πολλή δυσκολία καταφέρνουν να συνεννοηθούν μαζί του... καταλήγοντας ότι το μεγάλο, απειλητικό και στρογγυλό αντικείμενο αγνώστου ταυτότητας που τον κατατρόμαξε είναι ένας ιπτάμενος δίσκος! Γιατί άραγε να πάρκαραν οι εξωγήινοι στην αυλή τους; Η Ζαχαρένια, εγκέφαλος της παρέας, οργανώνει μια καταδρομική επιχείρηση εναντίον των εισβολέων, στην οποία συμμετέχουν όλοι... μέχρι και ο Τζέι Τζέι, ο σκύλος φύλακας του σπιτιού. Θα καταφέρουν τα Τζιμάνια να σώσουν τον πλανήτη;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Παπαδόπουλος
Συγγραφέας: Doreen Cronin
Μετάφραση: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εικονογράφηση: Kevin Cronell
ISBN: 978-960-569-274-2
Τίτλος πρωτοτύπου: The Chicken Squad
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 96
Τιμή: περίπου 6 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ'
Ιστότοπος της σειράς εδώ (στα αγγλικά)
Διαβάστε δωρεάν το πρώτο κεφάλαιο εδώ (στα ελληνικά)

Κριτική

Χιουμοριστική μίνι περιπέτεια για τους φίλους των κατοικιδίων που αναζητούν ψυχαγωγία. Με γλώσσα απλή και ζωντανή, γρήγορους ρυθμούς και διαλόγους που θυμίζουν κινούμενα σχέδια το βιβλίο φαίνεται να κερδίζει εύκολα τους μικρούς αναγνώστες. Η μετάφραση είναι αρκετά καλή, δεν εμποδίζει τη ροή του κειμένου και διατηρεί τη φρεσκάδα του πρωτοτύπου, ενώ μας μεταφέρει και τα πνευματώδη σχόλια των κοτόπουλων (βλ. σχόλιο για τις 50 αποχρώσεις του γκρι στο απόσπασμα). Η πλοκή χωρίζεται σε δέκα κεφάλαια περιορισμένης έκτασης (3-8 σελίδων το καθένα) που αιχμαλωτίζουν το ενδιαφέρον μας άλλοτε μέσα από αστεία περιστατικά και άλλοτε με σκηνές γεμάτες δράση. Η δυναμική, ασπρόμαυρη εικονογράφηση αποδίδει το κινηματογραφικό ύφος με άριστο τρόπο, ενώ σε ό,τι αφορά την παρέα των τεσσάρων πρωταγωνιστών, παραπέμπει λίγο σε Angry Birds. Το προτείνουμε σε μαθητές των μικρών και μεσαίων τάξεων του Δημοτικού που αναζητούν κάτι ευχάριστο για την περίοδο των πασχαλινών γιορτών.

Ψυχαγωγικό, χαριτωμένο, με καρτουνίστικο χιούμορ Γρήγοροι ρυθμοί, ξεκούραστη ανάγνωση Προβάλλεται ο διάλογος, η συνεργασία, η αξία των γνώσεων

Αξίες - Θέματα

Χιούμορ, Ζωοφιλία, Συνεργασία

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν τα Τζιμάνια οργανώνονται για να επιτεθούν στο σκάφος των άγνωστων εισβολέων!

Εικονογράφηση

Ασπρόμαυρη, δυναμική και σε απόλυτη αρμονία με το καρτουνίστικο στιλ του κειμένου, η πυκνή (με τουλάχιστον μια μεγάλη ζωγραφιά σε κάθε δεύτερη σελίδα) εικονογράφηση κατέχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην αισθητική του βιβλίου. Επιπλέον, το ότι οι κεντρικοί πρωταγωνιστές θυμίζουν αρκετά τα Angry Birds, βοηθάει τα παιδιά να αισθανθούν άμεσα τους χαρακτήρες οικείους.

Απόσπασμα
«Είσαι πολύ ευαίσθητος» παρατήρησε η Ζαχαρένια. Ο Ουράς είχε συνέλθει αλλά τα μάτια του ήταν βαριά, ενώ το χρώμα του δεν ήταν καθόλου καλό.

«Δε μου λες, Σβούρα, πώς θα ονόμαζες αυτή την απόχρωση του γκρι;» ρώτησε η Ζαχαρένια.

«Άσε με τώρα» είπε η Σβούρα. «Έχουμε πολύ πιο σοβαρά πράγματα να κάνουμε» είπε και κοίταξε εξεταστικά τον σκίουρο.

«Δε νομίζω» απάντησε η Ζαχαρένια.

«Ίσως και να ‘χεις δίκιο». Η Σβούρα άφησε κάτω το μπλοκάκι της και πήρε το μεγάλο κουτί με τις μπογιές. «Είναι κάτι μεταξύ του γκρι που έχει ο γκρίζος λύκος και αυτού που έχει ο μανάτος. Δεν είναι φυσιολογικό γκρι. Θα έλεγα ότι είναι το γκρι που παίρνει κάποιος όταν φοβάται ότι θα ξαναλιποθυμήσει».

«Τότε να το ονομάσουμε γκρίζο του φοβισμένου σκίουρου» είπε η Ζαχαρένια.

«Ωραία ιδέα» είπε η Σβούρα. «Μου αρέσει».

«Τέλεια» είπε η Ζαχαρένια. «Έλα όμως τώρα να κάνουμε καμιά δουλειά».

«Το σκυλί έφυγε;» ρώτησε ο Ουράς. Όλο του το σώμα ταραζόταν από σπασμούς. «Το σκυλί ΕΦΥΓΕ; ΕΦΥΓΕ ΤΟ ΣΚΥΛΙ;»

«Άκου, φίλε» είπε η Ζαχαρένια. «Ο Τζέι Τζέι δεν έχει καμία πρόθεση να σε πιάσει. Ποτέ του δεν είχε. Αν ήθελε να σε πιάσει, θα το είχε κάνει εδώ και καιρό και θα σε είχε πετάξει έξω από το φράχτη σαν τρύπια κάλτσα. Σε κυνηγάει για πλάκα. Για να περάσει την ώρα του».

«Δε σε πιστεύω» είπε ο Ουράς.

«Όπως νομίζεις» απάντησε η Ζαχαρένια. «Αν θέλεις να περάσεις την υπόλοιπη ζωή σου νιώθοντας κυνηγημένος, εγώ δεν έχω πρόβλημα».

«Μήπως το μεγάλο απειλητικό αντικείμενο που είδες έμοιαζε με ρόμβο;» ρώτησε η Σβούρα με το μπλοκάκι της στο χέρι.

«Εδώ ο Ουράς δεν μπορεί να ξεχωρίσει τον κύκλο από το τρίγωνο, κι εσύ ξεκινάς από τον ρόμβο;»

«Εσύ ξέρεις ποιος είναι ο ρόμβος, Ζαχαρένια;» ρώτησε η Σβούρα.

«Όχι» απάντησε η Ζαχαρένια, «κι ούτε θέλω να ξέρω».

«Ένας ρόμβος είναι κάπως έτσι». Η Σβούρα σχεδίασε κάτι σαν διαμάντι στο μπλοκάκι της.

«Κοίτα να δεις – δεν είμαι κανένας φοβητσιάρης εγώ!» είπε ο Ουράς. «Είμαι γενναίος, κι οι γενναίοι σκίουροι δε φοβούνται τα διαμάντια!»

«Εντάξει…» είπε η Σβούρα. «Τότε μήπως είχε τριγωνικό σχήμα;»

Σκίτσαρε στα γρήγορα ένα τρίγωνο και το έδειξε στον Ουρά.

«Μπορεί» απάντησε αυτός. «Δεν είμαι σίγουρος».

«Ακολούθα με!» είπε η Ζαχαρένια και προχώρησε προς το κοτέτσι.

«Γλύκα» φώναξε όταν μπήκαν μέσα. «Βγες λιγάκι να σε δούμε!»

Η Γλύκα έβγαλε το κεφάλι της από το παπούτσι. Έτρωγε ένα καρότο.

«Μήπως το μεγάλο και απειλητικό αντικείμενο ήταν κάπως έτσι;» ρώτησε η Ζαχαρένια.

«Τα μεγάλα και απειλητικά αντικείμενα δεν έχουν σχήμα καρότου» είπε ο Ουράς.

«Δε μιλάω για το καρότο, φίλε» είπε η Ζαχαρένια. «Το πρόσωπο της Γλύκας είναι τριγωνικό. μήπως σου θυμίζει κάτι;»

«Όχι. Σίγουρα όχι» είπε ο σκίουρος.

«Θα μας φάει όλη τη μέρα αυτός εδώ» είπε η Ζαχαρένια. «Μήπως να τον στείλουμε στο νηπιαγωγείο να μάθει μερικά σχήματα και μετά να ξανάρθει σε μας; Έχουμε κι άλλα πράγματα να κάνουμε…»

«Δε νομίζω» απάντησε η Σβούρα και ζωγράφισε κάτι άλλο. «Τι λες γι’ αυτό;»

Ο σκίουρος πήγε να ουρλιάξει αλλά λιποθύμησε πριν καν βγει η φωνή του.

«Ωραία τα κατάφερες, Σβούρα» είπε η Ζαχαρένια.

«Άρα το μεγάλο και απειλητικό αντικείμενο στην αυλή μας είναι στρογγυλό σαν κύκλος» είπε η Σβούρα χτυπώντας το μπλοκάκι της με την άκρη του μολυβιού. «Ενδιαφέρον».

«Άρα ο Ουράς φοβάται είτε τον κουβά όπου κάνουν μπάνιο τα πουλιά, είτε τη φουσκωτή πισίνα» συμπέρανε η Ζαχαρένια. Κοίταξε τις σημειώσεις της:

Νευρικός σκίουρος με ικανοποιητικό λεξιλόγιο 

αλλά ελλιπή γνώση σχημάτων φοβάται κάτι που έχει κυκλικό σχήμα στην αυλή.

Επίσης η Σβούρα ανακάλυψε μια νέα απόχρωση του γκρίζου.

«Μπορούμε, σας παρακαλώ, να κάνουμε κάτι μ’ αυτόν τον ψόφιο σκίουρο στο καθιστικό μου;» ρώτησε η Μους, η οποία άφησε πεντακάθαρο τον Ψύλλο στο κοτέτσι κι αμέσως μετά βγήκε πάλι έξω. «Αν το ψοφίμι είναι ακόμα εδώ όταν γυρίσω από τον κήπο, θα το κάνω χαλάκι. Δεν αστειεύομαι!».

Σχόλια

Ενδιαφέρον είναι ότι παρά το γενικώς ανάλαφρο (έως πλακατζίδικο) κλίμα που διαμορφώνεται στο βιβλίο, η συγγραφέας καταφέρνει με πολύ ανώδυνο τρόπο να περάσει στους αναγνώστες κάποια αξιόλογα μηνύματα σχετικά με τη χρησιμότητα των γνώσεων και της σωστής έκφρασης. Μετά τη σκηνή με τον σκίουρο, ποιος μπορεί να διαφωνήσει ότι το μάθημα της Γλώσσας μας βοηθάει να επικοινωνούμε καλύτερα με τους φίλους μας;

Οι ιστορίες με αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενα αντικείμενα (ΑΤΙΑ) που χάρη στη ζωηρή φαντασία κάποιων παρατηρητών θεωρήθηκαν εξωγήινα διαστημόπλοια αλλά τελικά ήταν απλώς άσχετα ιπτάμενα αντικείμενα (ΑΙΑ) είναι πάρα πολλές. Σε κάποιες πρόσφατες περιπτώσεις που η αλήθεια έλαμψε, επρόκειτο για εξατμίσεις πυραύλων, φώτα από πλοία, τηλεκατευθυνόμενα αεροπλανάκια, ιπτάμενα οχήματα delivery, μη επανδρωμένα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones), κτλ. Μπορούμε με τους μαθητές μας να επινοήσουμε μια ανάλογη ιστορία που κάποιο "εξωγήινο σκάφος" αποδεικνύεται στην πραγματικότητα πως είναι κάτι ανώδυνο;

Χρήση στην τάξη

Η ιστορία σχεδόν μας υποχρεώνει να ασχοληθούμε στην τάξη με τα βασικά γεωμετρικά σχήματα, αφού χωρίς τη γνώση τους τα κοτοπουλάκια (σ.36-41) δεν θα είχαν επιτύχει να αποσπάσουν από τον φοβητσιάρη σκίουρο τις απαραίτητες πληροφορίες. Θα καταφέρουν άραγε οι ομάδες των μαθητών μας να σχεδιάσουν στον πίνακα ένα τετράγωνο, ένα τρίγωνο, έναν ρόμβο και έναν κύκλο, αναπαριστώντας τη σκηνή στο κοτέτσι; 

Στο μάθημα της Γλώσσας, μπορούμε να ασχοληθούμε με τα συνώνυμα που δίνει ο σκίουρος  (σελ. 14-17), προσπαθώντας να εξηγήσει αυτό που είδε: ήταν μεγάλο και απειλητικό, τεράστιο και φοβιστικό, πελώριο και τρομακτικό! Αν το ίδιο είχε συμβεί με κάτι μικρό και αξιαγάπητο, πώς θα το περιέγραφε ο πανικόβλητος Ουράς;

Οι αγγλομαθείς εκπαιδευτικοί, μπορούν να μεταφράσουν στα ελληνικά αυτό το τεστ προσωπικότητας για τους μαθητές τους, ώστε να διαπιστώσουν με ποιον από τους 4 ήρωες της παρέας μοιάζουν περισσότερο: Τη Σβούρα (Dirt), τη Ζαχαρένια (Sugar), τον Ψύλλο (Poppy) ή τη Γλύκα (Sweetie);

Στη δική μας τάξη, λόγω των ημερών που πλησίαζαν, ασχοληθήκαμε με την δημιουργία κοτόπουλων από πηλό, πούπουλα και συρματάκια. Η κατασκευή είναι αρκετά απλή και στη συνέχεια μπορούμε με τους πήλινους ηθοποιούς μας να ξαναζωντανέψουμε κάποιους από τους διαλόγους του βιβλίου. Αν προτιμάτε τα πιο απλά μέσα, θα πετύχετε αντίστοιχα αποτελέσματα χρησιμοποιώντας μπαλόνια, χαρτί και λίγο σχοινί, που θα κάνει τα κοτόπουλά σας ιπτάμενα!

Τα Τζιμάνια (1): Υπόθεση από άλλο πλανήτη