Τρίχες

Υπόθεση

Ο Δημήτρης προσβάλλεται στα πέντε του χρόνια από αλωπεκίαση και χάνει τα μαλλιά του. Ξαφνικά, όλα αλλάζουν στο σπίτι και στο σχολείο. Όσο μεγαλώνει, μαθαίνει σιγά σιγά να κρύβεται κάτω από το καπέλο του, να χάνεται μέσα στις σκέψεις του, να απομονώνεται στις σελίδες των πρώτων βιβλίων που διαβάζει. Να όμως που λίγα χρόνια αργότερα, ένα μικρό αδελφάκι έρχεται στη ζωή του και του μεταφέρει ένα πολύτιμο μήνυμα: ότι οι άνθρωποι πρέπει να σε αγαπάνε γι' αυτό που πραγματικά είσαι και όχι για την εξωτερική σου εμφάνιση.

  

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Καλειδοσκόπιο
Συγγραφέας: Νόνη Νέζη
Εικονογράφηση: Νόνη Νέζη
ISBN: 978-960-471-003-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2007
Σελίδες: 24
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Γ', Δ'

Κριτική

Συγκινητικό μίνι διήγημα για την απώλεια και το πώς η διαφορετικότητα επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Η γραφή απλή και κατάλληλη για τις ηλικίες στις οποίες το βιβλίο απευθύνεται, ενώ τα μηνύματα φτάνουν στους αναγνώστες με σαφήνεια. Το κείμενο δεν κουράζει σε κανένα σημείο, καθώς, εκτός από το περιορισμένο μέγεθος (περίπου 400 λέξεις), υπάρχει και πολύ ωραία εικονογράφηση που αλληλεπιδρά με την ιστορία. Ταυτόχρονα, την εικόνα της επιμελημένης έκδοσης συμπληρώνει το εξαιρετικό στήσιμο, με τις λέξεις να παραπέμπουν σε χειρόγραφο μικρού μαθητή και να αλλάζουν διαρκώς κατεύθυνση παίζοντας με τα νοήματα. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές των μεσαίων τάξεων, αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά που επιδιώκουμε να προβληματιστούν για το συγκεκριμένο θέμα.

Προσεγμένη έκδοση Κείμενο σύντομο και περιεκτικό

Αξίες - Θέματα
Οικογένεια, Διαφορετικότητα, Απώλεια 

Εικονογράφηση

Πανταχού παρούσα εικονογράφηση που βασίζεται σε μεικτές τεχνικές και κολλάζ, αλληλεπιδρώντας με το κείμενο και διαμορφώνοντας την αισθητική του.

Απόσπασμα

Ο Δημήτρης γεννήθηκε την πρώτη μέρα του Σεπτέμβρη.

Αργότερα, στα γενέθλιά του, θα ζήλευε τα δέντρα,

γιατί αυτά χάνουν τα φύλλα τους

όταν μπαίνει το φθινόπωρο, αλλά ξέρουν…

ότι την άνοιξη θα βγάλουν καινούρια…

Για πέντε ολόκληρα χρόνια,

ήταν ένα παιδί σαν όλα τ’ άλλα.

Ξαφνικά μεγάλωσε σε μία μόνο μέρα.

το πρωί, όταν χτενιζόταν, έπεσαν

λίγες τρίχες από το κεφάλι του.

Τ’ απόγευμα του έμειναν δύο ολόκληρες τούφες

στο χέρι. Και το βράδυ,

βρίσκονταν περισσότερα μαλλιά στο πάτωμα,

απ’ ό, τι στο κεφάλι του…

«Αλωπεκίαση»

Δύσκολη λέξη… Τι είδους αρρώστια ήταν αυτή;

Δεν το χωρούσε το μυαλό του.

«Αυτή είναι όλη κι όλη η αρρώστια» είπε ο γιατρός.

Ούτε θα ένιωθε ποτέ άρρωστος απ’ αυτή,

ούτε θα πονούσε, ούτε φάρμακα θα έπαιρνε.

Μόνο που δεν θα είχε ποτέ μαλλιά. Μόνο;

ίσως και λίγο χειρότερα… Γιατί, από ‘δώ και πέρα,

όποτε στενοχωριόταν,

θα έπεφταν και οι βλεφαρίδες του.

Τι ήταν πάλι αυτό; Χιούμορ; Δεν θα ‘χεις

μαλλιά, αλλά μη στενοχωριέσαι κιόλας,

γιατί μετά δεν θα ‘χεις ΟΥΤΕ βλεφαρίδες…

Μια σοφή συμβουλή προς εφήβους: Άδραξε τη μέρα (πηγή)

Σχόλιο

Τώρα το καλοκαίρι τέτοια πράγματα συνήθως δεν περνούν από το μυαλό, με αφορμή όμως βιβλία σαν κι αυτό, ίσως είναι ευκαιρία να σκεφτούμε πόσο εύκολο είναι να αλλάξει η ζωή μας από κάποια ασθένεια ή ένα ατύχημα. Πόσο διαφορετικά θα εκτιμούσαμε άραγε τον χρόνο μας αν γνωρίζαμε ότι είναι λιγοστός και άρα πολύτιμος; Θα κάναμε τότε τις ίδιες επιλογές;

Σε πρόσφατη επίσκεψή του στη Σπάρτη, ο δημοφιλής δήμαρχος Μαραθώνα ανέλυσε στους φοιτητές του πανεπιστημίου Πελοποννήσου μια σχετική θεωρία, καταλήγοντας στη φράση: όσα κι αν έχεις, όποιος κι αν είσαι, ο χρόνος είναι το μόνο που τελειώνει. Στον σύνδεσμο που ακολουθεί, μπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία του (μετά το 5ο λεπτό) ή εναλλακτικά να προβληματιστείτε μέσα από φράσεις αρχαίων φιλοσόφων γύρω από την έννοια του χρόνου, στη σελίδα Γνωμικολογικόν.

Τρίχες

Ο μικρός ζωγράφος των βράχων

Υπόθεση

Ο 6χρονος Ποκ, ένα αγόρι της παλαιολιθικής εποχής, ζει σε μια σπηλιά μαζί με τους γονείς του και τα υπόλοιπα μέλη της φυλής. Θέλει να γίνει κυνηγός, αλλά βλέπει ότι οι μεγαλύτεροι δεν τον υπολογίζουν ακόμα λόγω της νεαρής του ηλικίας. Την ημέρα των γενεθλίων του, η μητέρα τού αποκαλύπτει έναν τοίχο με ζωγραφιές, που τα σχήματα και τα χρώματά τους τον καταγοητεύουν. Από εκείνη τη στιγμή, ξεχνάει το κυνήγι και θέλει μόνο να ζωγραφίζει. Σύντομα, γνωρίζεται με τον παππού - ζωγράφο της φυλής, ο οποίος θα τον διδάξει με υπομονή και θα τον βοηθήσει να ζωγραφίσει το πρώτο του έργο.
 

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Καλειδοσκόπιο
Συγγραφέας: Μαρία Πετκανοπούλου
Εικονογράφηση: Άννα Καρνή
ISBN: 978-960-471-028-7
Έτος 1ης Έκδοσης: 2010
Σελίδες: 44
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Γ', Δ'
Ιστότοπος του βιβλίου εδώ
Απόσπασμα του βιβλίου από τον Μικρό Αναγνώστη εδώ

Κριτική

Βραβευμένο διήγημα προϊστορικής μυθοπλασίας, που μας μεταφέρει στα πρώτα βήματα ενός μικρού καλλιτέχνη της ανώτερης παλαιολιθικής εποχής (35.000-10.000 π.Χ.). Η γραφή είναι απλή και γεμάτη τρυφερότητα, σε ορισμένα όμως σημεία η έκφραση ίσως θα μπορούσε να είναι λιγότερο αποσπασματική και περισσότερο σαφής. Η αφήγηση μας οδηγεί με μαεστρία ανάμεσα στο λογοτεχνικό και το πληροφοριακό μέρος, επιτρέποντάς μας να έρθουμε αβίαστα σε γνωριμία με τις τις συνθήκες ζωής που επικρατούσαν στην προϊστορική εποχή. Η έκδοση είναι πολύ προσεγμένη: σκληρό εξώφυλλο, ζωγραφιές με απλοϊκότητα που ίσως αποδίδουν την "αγνότητα" της εποχής, και κυριαρχία της εικονογράφησης έναντι του κειμένου (3/4 προς 1/4 στο δισέλιδο). Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου συναντάμε ένα ενημερωτικό παράθεμα με πληροφορίες για τα "Πού πώς πότε και γιατί;" της εποχής. Οι ζωγραφιές βοηθούν στη δημιουργία ατμόσφαιρας, εξηγούν και συνοδεύουν το κείμενο και κάνουν την ανάγνωσή του πιο ξεκούραστη. Το ανάγνωσμα προτείνεται περισσότερο σε μαθητές των μεσαίων τάξεων, και σίγουρα σε όσους ενδιαφέρονται για την προϊστορία και τις απαρχές της ζωγραφικής.

Τρυφερές εικόνες Πληροφορίες για την προϊστορική εποχή Προσεγμένη έκδοση

Από ορισμένα σημεία λείπει σαφήνεια

Αξίες - Θέματα
Προϊστορία, Οικογένεια, Διαφορετικότητα, Τέχνη

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Όταν ο Ποκ ανακαλύπτει τη σπηλιά με τις ζωγραφιές, μένει με ανοιχτό το στόμα και τις κοιτάζει γεμάτος θαυμασμό.

Εικονογράφηση

Αρκετά απλοϊκή αλλά και πανταχού παρούσα, η εικονογράφηση διατηρεί κυρίαρχο ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Αντικατοπτρίζει τον κόσμο με γήινα χρώματα και πολλή αθωότητα, όπως ακριβώς και η ματιά του ήρωα.

Απόσπασμα

Ενθουσιάστηκε με όσα είδε, αλλά πιο πολύ μ’ εκείνο το καρβουνάκι… 

Το έπιασε στα χέρια του και προσπάθησε να σχεδιάσει κι αυτός κάτι.

Πόσο ευχάριστο ήταν να τραβάει γραμμές με το καρβουνάκι!

Κι ας του μουντζούρωνε τα χέρια… Δεν χόρταινε να σχεδιάζει.

Ζήτησε από τη μαμά του να του το χαρίσει. 

Αυτή χαμογέλασε και τον οδήγησε στη σβησμένη φωτιά:

μπορούσε να πάρει από εδώ όσα καρβουνάκια ήθελε!

Με μαυρισμένα ήδη τα χεράκια του, γέμισε τις χούφτες του και βγήκε έξω.

Τα φυτά, η φύση και τα ζώα δεν τον συγκινούσαν πια.

Ξέχασε το παράπονο των τελευταίων ημερών. 

Το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν να βρει λείες επιφάνειες στους βράχους, 

για να καταπιαστεί με την καινούρια του ανακάλυψη.

Τι πρόκληση εκείνο το καρβουνάκι!

Βρήκε ένα κατάλληλο μέρος και ξεκίνησε.

Στην αρχή τράβηξε μόνο γραμμές· μετά, προσπάθησε να φτιάξει έναν κύκλο, 

σαν τον ήλιο που έβλεπε στον ουρανό και σαν τα σχήματα του ημερολογίου.

Όταν τελικά τα κατάφερε, χάρηκε πάρα μα πάρα πολύ.

Δεν σταματούσε να σχεδιάζει κύκλους και κυκλάκια, 

κύκλους μεγάλους και κυκλάκια μικρά, το ένα μέσα στο άλλο, 

το ένα δίπλα στο άλλο. Όλο και πιο όμορφα.

Ενθουσιασμένος, δεν χόρταινε να τα βλέπει και να τα καμαρώνει. 

Ήθελε όμως να βρει και έναν τρόπο να τα βάψει, και μάλιστα 

με το χρώμα που είχαν οι κύκλοι των ημερολογίων…

Προσπάθησε να θυμηθεί πώς ήταν τα φρούτα,

τα φυτά και οι καρποί που είχε βρει τις προηγούμενες μέρες.

Δεν μπορούσε να σκεφτεί τίποτα…

Η κοιλίτσα του άρχισε

να γουργουρίζει από την πείνα,

όμως εκείνος δεν ήθελε να γυρίσει

στη σπηλιά για να φάει, δεν ήθελε

να απομακρυνθεί από τα σχέδιά του.

Φοβόταν μήπως έρθει κάποιος και του τα χαλάσει.

Θυμήθηκε τις αγριοφράουλες…

Έτρεξε, τις ξαναβρήκε, έφαγε μέχρι να χορτάσει και πήρε μερικές μαζί του.

Ευτυχώς, τα σχέδιά του ήταν όπως

τα είχε αφήσει: κανένας δεν είχε έρθει, κανένας δεν τα είχε δει.

Ήταν μόνο δικά του!

Ζούληξε πάνω στα σχέδιά του τις φράουλες, για να τα βάψει.

Όμως δεν του άρεσε…

Καινούρια ερωτηματικά, καινούρια προβλήματα στο μικρό του μυαλουδάκι. 

Κάθισε κοντά στο βράχο μέχρι αργά το απόγευμα, με την ίδια απορία να τον βασανίζει:

«Πώς θα βάψω τα κυκλάκια;»

Και όταν ο ήλιος κόντευε πια να κρυφτεί, απογοητευμένος που δεν είχε βρει τίποτα, σηκώθηκε να φύγει.

Στην ταινία The Croods, η Eep παρακολουθεί για πρώτη φορά τα παιχνίδια που κάνει το φως στην οροφή της σπηλιάς

Σχόλιο
Μετά την απόρριψη του μικρού Ποκ από τους κυνηγούς, η συγγραφέας μας περιγράφει το πώς η παρατηρητικότητά του αρχίζει να οξύνεται με το πέρασμα του χρόνου. Ο ήρωας, επηρεασμένος από την τέχνη, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα παιχνίδια του φωτός και της σκιάς. Σε επίπεδο ρεαλισμού ωστόσο, δύσκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα παιδί που ενώ ζει όλη μέρα μέσα στη φύση, ανακαλύπτει τα χρώματα της δύσης του ηλίου για πρώτη φορά στα έξι του χρόνια.

Σε ένα σημείο του κειμένου το νήμα της αφήγησης κόβεται απότομα, οπότε οι μικροί αναγνώστες ίσως χρειαστούν βοήθεια. Πρόκειται για τη σύνδεση ανάμεσα στις σελίδες 15-17, όπου ενώ αφήνουμε τον Ποκ να κυνηγάει αγριοκούνελα για να αποδείξει την αξία του, αμέσως μετά το σκηνικό έχει αλλάξει εντελώς, και -όπως καταλαβαίνουμε από τα συμφραζόμενα- έχουμε μεταφερθεί έναν ολόκληρο χρόνο αργότερα. 

Μερικά χρώματα και η ετυμολογία τους

 Χρήση στην τάξη

Στην τάξη, μπορούμε να εμπνευστούμε από το βιβλίο για διάφορες δραστηριότητες εικαστικής φύσεως. Χρησιμοποιώντας τις παλάμες μας και νερομπογιά, φτιάχνουμε μια ομαδική προϊστορική ζωγραφιά· ζωγραφίζοντας με καρβουνάκι, νιώθουμε τη χαρά της δημιουργίας που αισθάνθηκε και ο μικρός Ποκ.

Στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας, συζητάμε για το πώς φτιάχνονται τα χρώματα και αναζητούμε την ετυμολογία διαφόρων ονομάτων (βλ. πίνακα πάνω). Γιατί το "κόκκινο" γράφεται με δύο "κ"; Από πού πήρε το όνομά του το χρώμα μπορντό; Και τι διαφορά έχει το γαλανό από το μπλε; 

Στη δική μας τάξη, ετοιμάσαμε στα πλαίσια του προγράμματος Ιστορία της Γραφής μικρές βραχογραφίες, χρησιμοποιώντας κηρομπογιές επάνω σε βότσαλα και λευκές επίπεδες πέτρες. Τα θέματα είχαν να κάνουν με την καθημερινότητα της προϊστορικής εποχής και περιλάμβαναν κυνήγι, συλλογή καρπών, συζήτηση γύρω από τη φωτιά, κ.ά.

Ο μικρός ζωγράφος των βράχων