Ο έμπορος της Βενετίας

Υπόθεση

Η όμορφη και πλούσια Πόρσια ζει σε μια έπαυλη κοντά στη Βενετία του παλιού καιρού. Πολλοί έρχονται ως εκεί να τη ζητήσουν για γυναίκα, κανείς όμως δεν καταφέρνει να περάσει τη δοκιμασία των τριών κουτιών που έχει σκεφτεί ο πατέρας της. Την τύχη του θέλει να δοκιμάσει και ο ευγενικός Μπασάνιο, καθώς όμως είναι πολύ φτωχός, ζητάει για να ταξιδέψει δανεικά από τον φίλο του Αντόνιο. Ο Αντόνιο με τη σειρά του, ζητάει τα χρήματα από τον τραπεζίτη Σάιλοκ, που τον δανείζει με έναν όρο: Αν δεν επιστρέψει το χρέος σε τρεις εβδομάδες, να του κόψει ένα κιλό κρέας από το μέρος δίπλα στην καρδιά! Ο Μπασάνιο χάρη στη συμφωνία του φίλου του ταξιδεύει, περνάει τη δοκιμασία και παντρεύεται την Πόρσια... λίγο καιρό αργότερα όμως, λαμβάνει μήνυμα ότι ο Αντόνιο κινδυνεύει επειδή δεν ξεπλήρωσε το δάνειο. Τρέχει πίσω στη Βενετία, όπου ο Σάιλοκ ζητάει από το δικαστήριο να τηρηθεί η συμφωνία και δεν δέχεται τα χρήματα που καθυστερημένα του επιστρέφουν... θα καταφέρει άραγε ο Αντόνιο να σωθεί;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Σοφία Ζαραμπούκα (διασκευή από το έργο του Σαίξπηρ)
Εικονογράφηση: Σοφία Ζαραμπούκα
ISBN: 978-960-04-4476-6
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 16
Τιμή: 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: A', Β', Γ'
το αυθεντικό έργο στα αγγλικά εδώ ή εδώ

Ευχαριστούμε τον εκδοτικό οίκο για την προσφορά τριών αφισοβιβλίων στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Ανάλαφρη διασκευή του κλασικού έργου του Σαίξπηρ με τη μορφή αφισοβιβλίου. Η γλώσσα είναι απλή, απευθύνεται όμως περισσότερο σε παιδιά με κάποια εμπειρία στα κείμενα, καθώς το λεξιλόγιο, η δομή των προτάσεων και οι 1000 περίπου λέξεις που απαρτίζουν το κείμενο ίσως δυσκολέψουν τα πρωτάκια. Επιπλέον εμπόδια, θα μπορούσαν να αποτελέσουν η «σοβαρότητα» της υπόθεσης, αλλά και κάποια αποσπασματικότητα που προκύπτει από την απόδοση της ιστορίας σε λίγες γραμμές. Η προσεγμένη έκδοση, η πλούσια εικονογράφηση και η ευελιξία στη χρήση της νέας φόρμας, αποτελούν σίγουρα μεγάλα πλεονεκτήματα του αφισοβιβλίου. Το συγκεκριμένο το προτείνουμε στους μαθητές όλων των "μικρών" τάξεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και τα μεγαλύτερα παιδιά δεν θα ωφεληθούν αξιοποιώντας το σε δραστηριότητες. Οι μαθητές και μαθήτριες που θα αγαπήσουν τον Έμπορο της Βενετίας, ίσως στο μέλλον νιώσουν μέσα τους ένα επιπλέον κίνητρο για να ασχοληθούν με την λογοτεχνία ή τη δικηγορία.

Ενδιαφέρουσα υπόθεση με ανατροπές, μεστή πλοκή Πληροφορίες για την ζωή στην Αναγέννηση Δίνεται βάρος στην αξία της φιλίας και της δικαιοσύνης «Παιχνιδιάρικη» νέα φόρμα που προσφέρει πολλές δυνατότητες

Σημεία στην υπόθεση χρειάζονται προσοχή στην αντιμετώπιση

Αξίες - Θέματα
Φιλία, Αγάπη, Ιστορία, Περιπέτεια, Νόμος, Δικαιοσύνη, Παραμύθι, Θέατρο

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν η μεταμφιεσμένη Πόρσια καταφέρνει να σώσει τον καλό της μπροστά στο δικαστήριο!

Εικονογράφηση
Ολόκληρη η μία πλευρά της αφίσας είναι γεμάτη σκίτσα με έντονα χρώματα, ενώ και από την ασπρόμαυρη πλευρά του κειμένου, η μισή σελίδα καταλαμβάνεται από σχέδια της δημιουργού.

Απόσπασμα
Πριν από πολλά χρόνια, μπορεί και χίλια,

ζούσε κοντά στην πιο όμορφη πόλη της Ιταλίας,

τη Βενετία, μια κόρη που την  έλεγαν Πόρσια.

Ο πατέρας της, όταν ήρθε η ώρα να την

παντρέψει, κάλεσε τον πιο σπουδαίο

αρχιτέκτονα της εποχής, τον Παλάντιο,

να της χτίσει ένα παλάτι.

Πολλοί νέοι ήρθαν να τη ζητήσουν.

Ανήσυχος ο πατέρας της μήπως ο λόγος

που καταφτάνανε τόσοι γαμπροί

ήταν τα πλούτη και το λαμπρό σπίτι,

σκέφτηκε να τους δοκιμάζει.

Έφτιαξε λοιπόν τρία κουτιά.

Ένα χρυσό, ένα ασημένιο και ένα μολυβένιο.

Στο χρυσό επάνω έγραψε: «Όποιος με διαλέξει

θα κερδίσει αυτό που οι περισσότεροι άντρες

επιθυμούν».

Στο ασημένιο: «Όποιος με διαλέξει

θα λάβει αυτό που του αξίζει».

Και στο μολυβένιο: «Για να πάρεις, πρέπει

να ξέρεις να προσφέρεις».

Μέσα σ’ αυτό το τελευταίο έβαλε ένα

μικρό ζωγραφιστό πορτρέτο της κόρης του.

Όποιος το διάλεγε θα κέρδιζε την Πόρσια

για γυναίκα του.

Από τη Δύση και την Ανατολή έφτασαν

παλικάρια έτοιμα να δοκιμάσουν

την τύχη τους.

το χρυσό ή το ασημένιο διάλεγαν όλοι

και έφευγαν απογοητευμένοι.

Ένας νέος από τη Βενετία, ο ευγενικός

Μπασάνιο, γνώριζε την Πόρσια από παιδί

και την αγαπούσε. Ήταν όμως φτωχός.

Δεν είχε χρήματα ούτε για να ταξιδέψει

ως το Μπελμόντ, την πόλη όπου ζούσε η Πόρσια.

Σκέφτηκε λοιπόν να ζητήσει δανεικά από

τον φίλο του Αντόνιο, που ήταν έμπορος γνωστός

στη Βενετία. Όμως, ενώ υπήρχανε πλοία του

που ταξίδευαν γεμάτα χρυσό, δε θα έφταναν

στο λιμάνι πριν περάσουν δύο μήνες.

- Μη στεναχωριέσαι, θα δανειστώ εγώ

από τον τραπεζίτη Σάιλοκ και θα τα επιστρέψω

όταν φτάσουν τα καράβια μου, είπε ο καλός Αντόνιο.

Ο Αλέξης Μινωτής σηκώνει το μαχαίρι ως Σάιλοκ, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου το 1960 (Πηγή)

Σχόλιο

Το αφισοβιβλίο αποτελεί θεωρώ μια εξαιρετική νέα ιδέα για τον χώρο του παιδικού βιβλίου, αφού προσφέρει μια σειρά πλεονεκτήματα:

α. έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον μικρό αναγνώστη από ένα ήδη δεμένο βιβλίο, γιατί στο τέλος κάθε σελίδας τον βάζει στη διαδικασία να αναζητήσει την επόμενη. Στην αρχή η πρόκληση μπορεί να φανεί απαιτητική, αλλά σύντομα το παιδί καταλαβαίνει τη νόρμα που οφείλει να ακολουθήσει και στην ικανοποίηση του διαβάσματος προστίθεται εκείνη του επιτεύγματος.

β. περιέχει από τη φύση του μια δραστηριότητα βιβλιοδεσίας, που φέρνει τους αναγνώστες πιο κοντά στη διαδικασία δημιουργίας ενός βιβλίου. Με λίγη βοήθεια (η χρήση καρφίτσας μπορεί να αποδειχθεί προβληματική - ίσως θα μπορούσε να προτείνεται ή να συμπεριλαμβάνεται κάτι άλλο), και αφού εξοικειωθούν, τα παιδιά μπορούν να αρχίσουν να κατασκευάζουν δικά τους 16σέλιδα έργα.

γ. επιτρέπει εναλλακτικές χρήσεις στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς, αφού είναι αφίσα και βιβλίο ταυτόχρονα. Το παιδί μπορεί να διαβάζει και να χρωματίζει την ιστορία από τη μία πλευρά, ή να την αναδιηγείται με τη βοήθεια των εικόνων από την άλλη.

Σε σχέση με το αυθεντικό έργο, η διασκευή που παρουσιάζεται εδώ είναι απλοποιημένη και με μικρές αλλαγές. Ο αριθμός των χαρακτήρων είναι μειωμένος, ενώ εισάγεται και ένας από τα παραμύθια: μια νεράιδα - νονά (fairy godmother), αντικαθιστά τον υπηρέτη Μπαλτάζαρ και μεταμορφώνει την πρωταγωνίστρια σε νεαρό δικηγόρο. Η Ζαραμπούκα προσθέτει έτσι έναν τόνο μαγείας στην ιστορία, αφαιρεί όμως εξυπνάδα από την Πόρσια, αφού θέλει τη νεράιδα -ως αόρατη υποβολέα- να της ψιθυρίζει στο αυτί εκείνα που πρέπει να πει στο δικαστήριο... Μήπως το 1595 είχαν μεγαλύτερη πίστη στις δυνατότητες του «ασθενούς φύλου» απ' ό, τι στις μέρες μας;

Επιπροσθέτως, ο χαρακτήρας του αμείλικτου τοκογλύφου που είναι έτοιμος να πληρωθεί με ανθρώπινο κρέας, φαίνεται στο τέλος του έργου να τη γλιτώνει αρκετά φθηνά σε σχέση με αυτά που παθαίνει στην εκδοχή του Σαίξπηρ. Ούτε χάνει την περιουσία του από το δικαστήριο, ούτε υποχρεώνεται να αλλάξει θρήσκευμα, ούτε και το σκάει η κόρη του μαζί με τις οικονομίες από το σπίτι. Ακόμα κι έτσι όμως, ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι «ο κακός τιμωρήθηκε και η τάξη αποκαταστάθηκε» άρα το παραμύθι έχει αίσιο τέλος. Παράλληλα, τα παιδιά συνειδητοποιούν κάτι που στις μέρες μας φαίνεται (ακόμα) και από τα δελτία ειδήσεων: Πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι το να δανειζόμαστε από αιμοσταγείς τραπεζίτες που θέλουν να μας καταστρέψουν τη ζωή. Όσοι αιώνες και αν περνούν, κάποια θέματα μάλλον παραμένουν κλασικά.

Αναφορά στην εβραϊκή καταγωγή του Σάιλοκ, τα αντισημιτικά σχόλια που δέχεται αλλά και τον περίφημο μονόλογό του για τη διαφορετικότητα (Πράξη ΙΙΙ, Σκηνή Ι, 58- Δεν έχει ο Εβραίος μάτια;) δεν γίνεται καμία. Ούτε και στην φράση Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός (Πράξη ΙΙ, Σκηνή VII, 65, All that glisters is not gold) που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Ακόμα και στη διασκευή ωστόσο, προβάλλεται έντονα η αξία της φιλίας, αφού σε αρκετές περιπτώσεις και με τρόπο σαφή, διαβάζουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν στο έργο, γίνονται επειδή ο Αντόνιο προσπαθεί να βοηθήσει τον φίλο του. Στο τέλος μάλιστα της περιπέτειας, η Πόρσια υποδέχεται στην έπαυλή της τους δύο νέους λέγοντάς τους Ελάτε (...) να γιορτάσουμε τη νίκη της φιλίας. Μιλώντας για την έπαυλη της πρωταγωνίστριας, να αναφέρουμε ότι πολλοί μελετητές θεωρούν το Μπελμόντ ως τόπο παραμυθιακό, ως ουτοπία. Ένα εμπεριστατωμένο σύγχρονο άρθρο ωστόσο (εμένα με έπεισε), αποκαλύπτει ότι πιθανότατα πρόκειται για τη Villa Foscari, που βρίσκεται 10 μίλια από τη Βενετία, πάνω στον ποταμό Μπρέντα.

Οι τοποθεσίες στις οποίες εξελίσσεται η βασική πλοκή του έργου: Πάδουα (Padova), Μπελμόντ (Villa Foscari) και Βενετία

Χρήση στην τάξη
Ο έμπορος της Βενετίας μπορεί σαν έργο να είναι λιγότερο χιουμοριστικός από την Τέα τη Γοργόνα που κυκλοφορεί από την ίδια σειρά, μας δίνει όμως την ευκαιρία να ασχοληθούμε με τον μεγάλο δημιουργό William Shakespeare. Στα μικρότερα παιδιά μπορούμε να μιλήσουμε για τη ζωή και την εποχή του και να ζωγραφίσουμε τον ίδιο ή σκηνές από το παρόν και άλλα έργα του που έγιναν διάσημα (Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Άμλετ, Μακμπέθ...). Από τα μεγαλύτερα παιδιά, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε να "παίξουν" μπροστά στους συμμαθητές τους σκηνές από τον Έμπορο της Βενετίας ή άλλα έργα που θα διαλέξουν. Επίσης, ωφέλιμο θα ήταν να παρακολουθήσουμε σε βίντεο κάποια αποσπάσματα από θεατρικές, τηλεοπτικές ή κινηματογραφικές αποδόσεις του έργου, ώστε τα παιδιά να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με το κλασικό θέατρο.

Ο Σάιλοκ χάνει στο δικαστήριο, επειδή στη συμφωνία που υπέγραψε με τον Αντόνιο δεν είχε φροντίσει να καλύψει όλες τις λεπτομέρειες (έχει δικαίωμα να κόψει κρέας αλλά χωρίς να χυθεί αίμα). Με τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων, μπορούμε να συζητήσουμε για το πόσο σημαντικό είναι να προσέχουμε σε τι συμφωνούμε. Στη συνέχεια, αν οι μαθητές δείξουν σχετικό ενδιαφέρον, μπορούμε ανά ομάδες να επιχειρήσουμε να κατασκευάσουμε «πονηρά» συμβόλαια με τα οποία φαίνεται να δεσμευόμαστε σε κάτι, το οποίο όμως στην πράξη είναι αδύνατο να παραχωρήσουμε.

π.χ. στο διάλειμμα θα σας δώσουμε τη μπάλα μας! (όμως δεν διευκρινίσαμε σε ποιο διάλειμμα)
όποιος διαβάσει χωρίς ανάσα μια παράγραφο, είναι αρχηγός! (όμως χωρίς ανάσα δεν ακουγόμαστε)

Ο έμπορος της Βενετίας

Η τάξη που νίκησε την κρίση!

 

Υπόθεση

Ο Νικηφόρος είναι μαθητής της Δ' τάξης και οι γονείς του μιλούν συνεχώς για την "κρίση". Αρχικά θεωρεί πως πρόκειται για κάποια μακρινή θεία, αλλά γρήγορα ανακαλύπτει ότι δεν είναι παρά ένα τέρας που θέλει να στερήσει τη χαρά από τους μεγάλους και τα παιδιά. Στο σχολείο, ο δάσκαλος κύριος Αντώνης κάνει ό,τι περνάει απ' το χέρι του για να κατανοήσουν οι μαθητές τι ακριβώς είναι η κρίση και να επινοήσουν τρόπους αντιμετώπισής της. Τελικά, αποφασίζουν να οργανώσουν μια σχολική παράσταση - έκπληξη, μέσα από την οποία θα δώσουν ένα μήνυμα στους μεγάλους: Η ελπίδα, η αισιοδοξία και η αλληλεγγύη μπορούν να νικήσουν το κακό!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ελληνοεκδοτική 
Συγγραφέας: Γιώργος Μπουμπούσης
Εικονογράφος: Θανάσης Γκιόκας
Σελίδες: 145 
1η έκδοση: Δεκ. 2012 
ISBN: 978-960-5630-12-6
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Ανάλυση από άλλα ιστολόγια εδώ κι εδώ 
Διαβάστε απόσπασμα του βιβλίου εδώ προβολή στο fb εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική για την δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Μια φρεσκότατη σχολική ιστορία με θέμα που καίει: Την οικονομική κρίση! Η γραφή του (βραβευμένου) Γιώργου Μπουμπούση είναι απλή, η πένα του ευγενική και η γλώσσα του σαφής, ενώ το πρώτο πρόσωπο κάνει το κείμενο άμεσο και ζωντανό. Το μέγεθος των κεφαλαίων δεν κουράζει, καθώς φτάνει το πολύ τις 7-8 σελίδες, ενώ σχεδόν σε κάθε δεύτερη από αυτές συναντάμε μικρά (ασπρόμαυρα) συνοδευτικά σκίτσα που βοηθούν το μάτι να ξαποστάσει. Κάτι ωστόσο που μπορεί να αποδειχθεί προβληματικό, είναι πως το έργο λιμνάζει αρκετά γύρω από το ίδιο θέμα (με τα συνολικά 24 του κεφάλαια) και ελλείψει συγκλονιστικών εξελίξεων, ανατροπών, κλπ., οι λιγότερο έμπειροι αναγνώστες, ίσως χρειαστούν βοήθεια για να το ολοκληρώσουν. Προσοχή ίσως χρειαστεί επίσης στη μεταχείριση του βιβλίου, καθώς οι σελίδες του είναι λεπτές και τσακίζουν εύκολα.

 
Το βιβλίο προτείνεται κυρίως σε μαθητές Ε', Στ' τάξης αλλά και γυμνασίου, ενώ αποσπάσματά του μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφόρμηση για να συζητήσουμε για την κρίση σε οποιαδήποτε τάξη.

Το θέμα είναι πολύ επίκαιρο, με το πρόβλημα να προσεγγίζεται από διάφορες πλευρές, αλλά κυρίως υπό την οπτική των παιδιών: Η κρίση στα μάτια τους είναι κάτι κακό που αφήνει τους γονείς χωρίς δουλειά και περιορίζει τις βόλτες και τα δώρα, είναι ένα τέρας που υποχρεώνει την οικογένεια να μετακομίσει και τα φιλαράκια να αποχωριστούν μεταξύ τους, είναι ο εχθρός που καλύπτει τα πάντα με τη σκόνη της μιζέριας και τρυπώνει ύπουλα ακόμα και στα όνειρα, κάνοντας μικρούς και μεγάλους να βλέπουν εφιάλτες. Υπάρχει άραγε τρόπος να νικηθεί η λερναία κρίση; (η απάντηση μετά το απόσπασμα)

Δεν μπορώ να κρύψω πόσο χάρηκα, όταν διαπίστωσα ότι στο βιβλίο γίνεται αναφορά στη χρήση των νέων τεχνολογιών -επιτέλους- όχι ως κάτι το αποκομμένο από την πραγματικότητα, όπως συνέβαινε με συγγραφείς μη εξοικειωμένους με το αντικείμενο, αλλά ως καθημερινό εκπαιδευτικό εργαλείο. Συναντάμε έτσι μαθητές που χρησιμοποιούν άφοβα -και χωρίς κάποιο μυστηριακό πέπλο δέους- το Skype (σ. 23) για να επικοινωνήσουν με την ξενιτεμένη τους συμμαθήτρια. Τι πιο απλό και φυσικό;

Ολοκληρώνοντας, να καταθέσω ότι προσωπικά δεν με έπεισε ο ρόλος του αφηγητή ως μικρού μαθητή της Δ', αφού από τη μία δεν μπορεί να καταλάβει απλές συζητήσεις των μεγάλων και αγνοεί λέξεις όπως η κρίση, ενώ από την άλλη μπορεί να παίρνει απόσταση από τα γεγονότα, να χρησιμοποιεί θεωρητικό λόγο και να καταλήγει σε συμπεράσματα που χρειάζονται αναλυτική σκέψη, οξυδέρκεια και εμπειρία (π.χ. σ. 27).

Αξίες - Θέματα

Εκπαίδευση, Οικογένεια, Οικονομική Κρίση, Δραστηριοποίηση, Αλληλεγγύη, Χριστούγεννα, Πάσχα

Εικονογράφηση

Απόσπασμα 
Οι γιορτές πέρασαν γρήγορα. Όσο διαφορετικά κι αν ήταν τα φετινά Χριστούγεννα, δεν έπαυαν να είναι Χριστούγεννα.

- Λοιπόν, πώς περάσατε φέτος; Μας ρώτησε ο δάσκαλός μας την πρώτη ημέρα μετά τις διακοπές.

- Καλαααααά, κύριε! Απαντήσαμε όλοι με μια φωνή.

- Έγινε τίποτα ξεχωριστό που πρέπει να μάθω;

Ο Κυριάκος σήκωσε το χέρι του.
- Ο Άγιος Βασίλης υπάρχει, κύριε, και νικάει την κρίση.

Ο δάσκαλος κούνησε καταφατικά το κεφάλι και με το χαμόγελό του άφησε τον Κυριάκο να συνεχίσει.

- Του είχα γράψει να βρει δουλειά ο μπαμπάς ή η μαμά κι εκείνος διάβασε το γράμμα μου. Τη μαμά την πήρανε πωλήτρια σε έναν φούρνο, κύριε, μέσα στις γιορτές. Κι επειδή ήταν πολύ καλή στη δουλειά, της είπαν ότι θα την κρατήσουν.

- Αυτό είναι πολύ καλό νέο, Κυριάκο! Μπράβο!
Αναφώνησε ο δάσκαλος.

Εκείνη τη στιγμή ένιωσα πολύ άσχημα που δεν είχα ζητήσει κι εγώ κάτι παρόμοιο για τη δική μου τη μαμά. Αντί για αυτό, είχα γράψει ένα γράμμα για το τηλεκατευθυνόμενο αγωνιστικό αυτοκίνητο που ήθελα εδώ και καιρό. Έπρεπε, τώρα, να περιμένω μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα.

Είμαι χαζός, είπα από μέσα μου. Μόνο τον εαυτό μου σκέφτομαι!

Ο δάσκαλος έκανε ένα γύρο στην τάξη και μας ρώτησε αν τα Χριστούγεννα τα περάσαμε όπως τις προηγούμενες χρονιές.
- Ήταν διαφορετικά, του απάντησαν κάποιοι συμμαθητές μου.

- Δηλαδή;

- Δηλαδή κύριε, πήρε το λόγο η Σίσσυ, ένα στρουμπουλό κοριτσάκι με γυαλιά, εμείς μείναμε όλες τις διακοπές σπίτι. Άλλες χρονιές πηγαίναμε στη θεία μου, στον Βόλο. Φέτος, όμως, «η κρίση δεν μας άφησε». Έτσι είπε ο μπαμπάς.

Τότε ήταν που σήκωσε το χέρι η Καλλιόπη. Η Καλλιόπη είχε έρθει φέτος στην τάξη μας από τον Πύργο. Ο μπαμπάς της είχε χάσει τη δουλειά του κι ένας συγγενής τους τον έβαλε εργάτη σε ένα εργοστάσιο παρασκευής χαρτιού στην Αθήνα.

- Έλα, Καλλιόπη μου, πες μου.

- Κύριε, μίλησε χαμηλόφωνα εκείνη σαν να ντρεπόταν, υπάρχει περίπτωση ο Άγιος Βασίλης να μην πήρε το γράμμα μου;

Οι περισσότεροι γυρίσαμε και την κοιτάξαμε.

- Τι εννοείς, Καλλιόπη; Ρώτησε ο δάσκαλος.

- Εμένα, κύριε, δεν μου έφερε κανένα δώρο φέτος τα Χριστούγεννα.

- Κανένα; Κάναμε όλοι σαν να ήμασταν σε χορωδία.

- Κανένα, απάντησε εκείνη.

- Τίποτα; Ούτε ένα τόσο δα αρκουδάκι; Ρώτησε η Αλίκη.

- Τίποτα…

Ο δάσκαλος κάθισε στην έδρα και μας κοίταξε.
- Αχ, παιδιά μου, αυτό είναι κάτι που δεν σας το είπα. Ξέρετε, ο Άγιος Βασίλης έχει τόσα πολλά δώρα να μοιράσει σε ένα μόνο βράδυ, που καμιά φορά μπορεί να ξεχάσει κάποιο παιδάκι.

- Λέτε να έχασαν το γράμμα της Καλλιόπης στο ταχυδρομείο; Ρώτησα εγώ.

- Πολύ πιθανό. Επειδή όμως εγώ ήμουν εκείνος που ταχυδρόμησα τα γράμματά σας στον Άγιο Βασίλη, θα πάω ο ίδιος προσωπικά στο ταχυδρομείο να δω τι έχει συμβεί. Μην ανησυχείς, Καλλιόπη μου. Θα βρούμε τη λύση.

Ένα χαμόγελο σαν ουράνιο τόξο σχηματίστηκε στο πρόσωπο της Καλλιόπης.
- Αλήθεια λέτε, κύριε;

- Αλήθεια λέω.

Μετά από τρεις ημέρες ο δάσκαλός μας ήρθε στην τάξη κρατώντας ένα κουτί.
- Παιδιά, σήμερα έχω ένα ευχάριστο νέο, μας είπε.

Ύστερα γύρισε στην Καλλιόπη.
- Τα πράγματα έγιναν όπως τα είπε ο Νικηφόρος. Το ταχυδρομείο άργησε να στείλει το γράμμα σου και γι’ αυτό ο Άγιος Βασίλης σου στέλνει το δώρο καθυστερημένα.

- Δεν πειράζει, κύριε, δεν πειράζει.
Τον αγαπάω έτσι κι αλλιώς!

Η Καλλιόπη πήρε το κουτί και το άνοιξε.
- Ναι, αυτό ήθελα! Αυτό ακριβώς έγραφα μέσα στο γράμμα που σας έδωσα να ταχυδρομήσετε! Την κούκλα «Μελένια – Γοργόνα» !!!

Ο δάσκαλος χαμογέλασε και είπε:
- Κάλλιο αργά παρά ποτέ! αμέσως μετά μας ζήτησε να βγάλουμε τα τετράδια της ορθογραφίας.

 

Προβληματισμοί για συζήτηση   
Μισοάδειο; Μισογεμάτο; ή εντελώς γεμάτο μέχρι τη μέση;

Η συνταγή που δίνεται για να χτυπήσουμε την κρίση δεν είναι μαγική και δεν είναι μία, αλλά ποικίλλει, ανάλογα με την περίπτωση και τη θέση στην οποία βρίσκεται ο καθένας. Για παράδειγμα, "νικούν" την κρίση οι επιχειρηματίες που μειώνουν τις τιμές σαν τον κυρ Θόδωρο (σ. 124), οι τοπικοί άρχοντες όταν στολίζουν την πόλη περισσότερο απ'όσο τη φρόντιζαν πριν (σ.29), οι νέοι όταν χρησιμοποιούν την τεχνολογία (σ.23), οι συγγενείς και οι φίλοι όταν αλληλοβοηθούνται... Κοινός παρονομαστής σε κάθε επίπεδο, το χαμόγελο και η αισιοδοξία (τα όπλα του Άι Βασίλη σ.27), ή αλλιώς η θετική στάση απέναντι στα εμπόδια, που προσωπικά μου θύμισε λίγο την οπτιμιστική νοοτροπία του καλότυχου δράκοντα Φούχουρ. 

Τι καταλαβαίνει κανείς ήδη από τα πρώτα κεφάλαια; Ότι προβλήματα έχουμε όλοι, και πως δεν βοηθάει να τα κρύβουμε για να μην μας λυπούνται οι φίλοι (σ. 16). Αντιθέτως, βγάζοντας όσα μας απασχολούν στο φως κι εκφράζοντας τις φοβίες μας μέσα από την τέχνη (σ.43, σ.50) μπορεί ως ένα βαθμό να καταφέρουμε να τα αντιμετωπίσουμε. Και για να μην ξεχνιόμαστε: σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει λόγος να ντρεπόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια από τους φίλους μας.

Ας προσπαθούμε λοιπόν να μη σκεφτόμαστε τι χειρότερο θα συμβεί αύριο, αλλά τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε εμείς σήμερα (σ.45), όπως προτείνει -με μια δόση έμμεσου διδακτισμού- ο συγγραφέας. Σε παρόμοιο επιμύθιο καταλήγει και το παραμύθι της γιαγιάς Αγγέλως, που διηγείται η θεία Καίτη στο μικρό Νικηφόρο (σ.101) "Να χαίρεσαι την κάθε μέρα και να μη στεναχωριέσαι γι'αυτά που θα 'ρθουν...". 

Αμάδες Χίου, το χωριό της γιαγιάς Αγγέλως

Oh captain, my captain

Ο κύριος Αντώνης, ο δάσκαλος του Νικηφόρου, παρουσιάζεται ως ο παιδαγωγός που θα θέλαμε όλοι να είμαστε (ή να έχουμε). Αστείρευτα δημιουργικός, υπομονετικός, με καλή καρδιά, ταλέντο, μεράκι και σωστή μεθοδολογία: Συζητάει με τα παιδιά, τα εμπνέει να πάρουν πρωτοβουλίες και τα καθοδηγεί, βοηθώντας τα να σκεφτούν τα ίδια δημιουργικές λύσεις στα ζητήματα που τα απασχολούν. Επεμβαίνει όταν και όπου χρειάζεται, έχοντας στο μυαλό του ταυτόχρονα το δέντρο και το δάσος. Για παράδειγμα, να τι συμβαίνει στο κεφάλαιο 13: Στο παιχνίδι των ευχών που διοργανώνεται, ένας μαθητής ζητάει για δώρο ένα ακριβό παιχνίδι. Ο κύριος Αντώνης, παρότι ήδη διαθέτει τα χρήματα για να του το αγοράσει, αφήνει τους συμμαθητές του να συγκεντρώσουν με πρωτοβουλία τους ένα ποσό από το χαρτζιλίκι τους, για να τους εκπαιδεύσει στον αλτρουισμό. Ήθελα να δω αν μπορείτε να θυσιάσετε κάτι δικό σας, για να κάνετε τον άλλο ευτυχισμένο (σ.72), τους δικαιολογείται έπειτα, και αγοράζει το παιχνίδι.

Χρήση στην Τάξη  

Το βιβλίο μάς προσφέρει μια πρώτης τάξεως αφορμή να συζητήσουμε στην τάξη για την κρίση, το πώς έχει επηρεάσει τον καθένα μας και με ποιους τρόπους μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε. Δεν είναι βέβαια απαραίτητο να καταλήξουμε σε κάποια μεγάλη δράση όπως το θεατρικό της τάξης του Νικηφόρου... άλλωστε κάτι τέτοιο προϋποθέτει συνθήκες που δεν συναντάμε εύκολα σε κάθε σχολείο: Πρόθυμο διευθυντή, γονείς που να συμμετέχουν με ενθουσιασμό, χρήματα για στολές και σκηνικά, συνεργάσιμους εκπαιδευτικούς απ' όλες τις ειδικότητες και κυρίως διάθεση για εθελοντική εργασία...

Μπορούμε ωστόσο να καταλήξουμε σε κάποια δραστηριότητα ενημέρωσης μαθητών και γονέων και να προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε μια διαφορετική προσέγγιση αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν καθημερινά: σε θετικότερη βάση και ενεργοποιώντας πρακτικές αλληλεγγύης.

Τελικά, επηρεασμένοι από το βιβλίο αλλά και σεβόμενοι την οικονομική κατάσταση των περισσότερων μαθητών, αποφασίσαμε φέτος να μην νοικιάσουμε στολές για τη γιορτή της 25ης Μαρτίου. Μεταποιήσαμε σεντόνια και άλλα υλικά που δεν χρειαζόμασταν και δημιουργήσαμε μ' αυτά δικές μας φορεσιές. Ανακαλύψαμε έτσι μια νέα διέξοδο για τη δημιουργικότητά μας, χρωματίσαμε τη γιορτή με την προσωπική μας πινελιά, και δώσαμε στους γονείς έναν επιπλέον λόγο να είναι υπερήφανοι για τα παιδιά τους!

Οι Σουλιώτισσες ράβουν φουστανέλες και ο Codrington επωμίδες!

Η τάξη που νίκησε την κρίση!

Τρεις λεύκες στην αυλή μας

Υπόθεση
Όταν τα 12 παιδιά της έκτης τάξης ξεκινάνε την τελευταία τους χρονιά στο δημοτικό σχολείο, τίποτα δεν τα προϊδεάζει ότι θα είναι τόσο περιπετειώδης. Διάφορα όμως γεγονότα στην προσωπική τους ζωή και στη σχολική καθημερινότητα, όπως και οι νέες σχέσεις που θα διαμορφωθούν αναμεταξύ τους, θα δοκιμάσουν τις αντοχές τους, θα αναπλάσουν τους χαρακτήρες τους και θα τα οδηγήσουν τελικά στην ωρίμανση, μετασχηματίζοντάς τα στο τέλος της χρονιάς από νεαρές προνύμφες, σε πεταλούδες έτοιμες να πετάξουν προς την εφηβεία.

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Άγκυρα

Συγγραφέας: Χρύσα Κοζανιτά 

Εικονογράφηση: Θανάσης Τσίτσικας

ISBN: 978-960-422-826-3

Έτος 1ης Έκδοσης: 2010

Σελίδες: 132
Τιμή: περίπου 8 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ

Τάξεις: Στ’, Γυμνάσιο

Κριτική
Συγκινητικό διήγημα που απευθύνεται περισσότερο σε παιδιά της τελευταίας τάξης του δημοτικού ή και μεγαλύτερα. Η γραφή του είναι σχετικά απλή, αλλά τα γεγονότα που διαδραματίζονται σε πολλαπλά επίπεδα και το πολυπρόσωπο του πράγματος, ίσως μπερδέψουν κάποιους αναγνώστες. Στα θετικά η ευαίσθητη πένα της συγγραφέως, που θα μεταφέρει τους τυχερούς αναγνώστες που θα της το επιτρέψουν, σε έναν κόσμο γεμάτο με πλούσια συναισθήματα. Εικονογράφηση δυστυχώς δεν υπάρχει, ενώ το μήκος των περισσοτέρων κεφαλαίων κυμαίνεται μεταξύ 10-15 σελίδων με στοιχεία κανονικού μεγέθους και απλό διάστιχο. Όσοι λοιπόν μαθητές αποφασίσουν να διαβάσουν το βιβλίο, καλό είναι να έχουν ήδη κάποια αναγνωστική εμπειρία, ώστε να καταφέρουν να το ολοκληρώσουν χωρίς δυσκολία.

Εμείς θα το προτείναμε περισσότερο σε κορίτσια αλλά και αγόρια της Στ’ τάξης, που ίσως ευκολότερα ταυτιστούν με τη μικρή Νένη, τη Φιλομήλα ή τον Χάτσι.

Το διήγημα είναι πυκνογραμμένο, με πλοκή που θα μπορούσε να αποτελέσει υλικό για περισσότερα από ένα βιβλία. Θίγονται πάρα πολλά ζητήματα της καθημερινής σχολικής πραγματικότητας, όπως οι σχέσεις δασκάλων – μαθητών και το πώς αυτές επηρεάζουν τη διαδικασία αλλά και το περιεχόμενο της διδασκαλίας, οι επεμβάσεις των γονέων στο έργο του δασκάλου, η αντιμετώπιση της συμπεριφοράς των «δύσκολων» παιδιών, ο τρόπος που η εξωσχολική καθημερινότητα των μαθητών επηρεάζει τις επιδόσεις τους, κ.ά. Προσωπικά μάλιστα υπήρχαν σημεία που θα προτιμούσα η διήγηση να σταθεί περισσότερο σε κάποια θέματα και να τα αναλύσει σε βάθος, παρά να προχωρήσει βιαστικά σε επόμενα.

Αν τα παραπάνω δεν σας φάνηκαν αρκετά, εκτός από καταστάσεις που αφορούν αποκλειστικά το σχολείο, το κείμενο θίγει και άλλα ευρύτερα θέματα, όπως π.χ. ο ανταγωνισμός μεταξύ φύσης και οικιστικής ανάπτυξης, ο ρατσισμός, αλλά και ηθικά διλήμματα που συχνά απασχολούν τα παιδιά: π.χ. Είναι η φιλία ιερή ακόμα και όταν οι φίλοι μας παρανομούν;

Υπάρχουν λοιπόν πολλοί λόγοι να ασχοληθεί ένα νεαρό παιδί με το παρόν βιβλίο, μια και θα συγκινηθεί με τις ιστορίες των πρωταγωνιστών, θα προβληματιστεί, αλλά και θα γνωρίσει τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπίσει καταστάσεις που το απασχολούν. Αρκεί να έχει την ωριμότητα να αναγνωρίσει, να αντιπαραβάλει με τη δική του πραγματικότητα και να αφομοιώσει με τον τρόπο του, τα όσα συναντήσει στην ιστορία.

Στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε ότι παρότι οι συνθήκες, οι διάλογοι, τα σχόλια και οι αντιδράσεις των μαθητών συμβαδίζουν τις περισσότερες φορές με την πραγματικότητα, η συγγραφέας σε κάποια σημεία -θέλοντας ίσως να δώσει έμφαση- μοιάζει να ζηλεύει τον κόσμο των παραμυθιών και να πετάγεται ως εκεί χρησιμοποιώντας φαντασιακά στοιχεία. Έτσι ο ρεαλισμός ανατρέπεται και διάφορα υπερφυσικά συμβαίνουν: (α) Από τον κομμένο κορμό μιας λεύκας ξεπετάγεται μια καινούρια, τόσο δυνατή που τρυπάει το πάτωμα της σχολικής αίθουσας. (β) οι μαθητές στην τάξη κάθονται ήσυχοι, ακούνε και καταλαβαίνουν τη δασκάλα που τους απαγγέλλει ποιήματα και ιστορίες στα αγγλικά, απογειώνονται με τα φτερά της φαντασίας και συμμετέχουν σιωπηλά στο μύθο, κρέμονται εκστασιασμένοι απ’ τα χείλη της, αδιαφορούν για το κουδούνι που καλεί σε διάλειμμα, και στο τέλος την χειροκροτούν! Δυστυχώς τέτοιες καταστάσεις βιώνουν οι εκπαιδευτικοί μόνο όταν κοιμούνται ή βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικών... :-)

Η νέγρα, εύθραυστη και γητεύτρα κυρία Φιλομήλα, είναι μια από τις προσωπικά αγαπημένες μου ηρωίδες, και ίσως κατά βάθος η πραγματική πρωταγωνίστρια της ιστορίας. Δυστυχώς, οι φήμες λένε ότι δεν υπάρχουν σχέδια για συνέχεια στην επαγγελματική της σταδιοδρομία.

Αξίες - Θέματα
Διαφορετικότητα, Εκπαίδευση, Φιλία, Συνεργασία, Επιμονή, Περιβάλλον

Εικονογράφηση

Απόσπασμα 
Την άλλη μέρα, ο κύριος Θωμάς ενημέρωσε τους μαθητές του ότι την τελευταία ώρα θα έκαναν μάθημα στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων. Τι μάθημα, δηλαδή! Θα τους έδινε τους ρόλους τους και θα συζητούσαν για την παράσταση πάλι.

Τους το ανακοίνωσε την πρώτη ώρα, αμέσως μόλις μπήκε στην τάξη και όλη αυτή η αναμονή έχει ανάψει για τα καλά τα αίματα των παιδιών. Ας ήταν και για την παράσταση, τι να γίνει! και μόνο που θα άλλαζαν περιβάλλον και δε θα χρειαζόταν να λύνουν ασκήσεις ή να λένε το μάθημα απ’ έξω, τους ήταν αρκετό.

Αλλά για να γίνει αυτό έπρεπε να περάσει ακόμα μια ώρα, η Πέμπτη, και για την πέμπτη ώρα το σημερινό πρόγραμμα έγραφε Αγγλικά. Τα παιδιά δεν είχαν μέχρι εκείνη τη μέρα κάνει καθόλου Αγγλικά στο σχολείο, γιατί το υπουργείο δεν είχε στείλει καθηγήτρια.

Ο δάσκαλός τους, όμως, σήμερα τους ανακοίνωσε ότι η καθηγήτρια Αγγλικών είχε παρουσιαστεί επιτέλους και πως το σημερινό πρόγραμμα θα γινόταν κανονικά.

«Μα δεν έχουμε φέρει βιβλία», είχε διαμαρτυρηθεί ο Σωτήρης.

«Νομίζω ότι η κυρία Φιλομήλα θα δείξει κατανόηση».

«Φιλομήλα! Τι σόι όνομα είναι αυτό;» πετάχτηκε ο θανάσης, που σπάνια έχανε ευκαιρία για πείραγμα.

«Μήπως είναι πραγματική Αγγλίδα;» πρόσθεσε ο Σωτήρης και όλη η τάξη έσκασε στα γέλια.

«Ή μήπως είναι φίλη με τα μήλα;» συνέχισε την πλάκα ο Θανάσης.

Αυτά είχαν ειπωθεί την πρώτη ώρα και τώρα, που το κουδούνι είχε σημάνει την αρχή της πέμπτης, τα παιδιά περίμεναν με περιέργεια την έλευση της κυρίας Φιλομήλας.

Η έκπληξη που περίμενε τα παιδιά ήταν μεγαλύτερη απ’ ό,τι μπορούσαν να φανταστού. Ξαφνικά είδαν στην πόρτα τη διευθύντρια, με ένα αμήχανο χαμόγελο κολλημένο στα χείλη. Δίπλα της ερχόταν…

Η Νένη ανοιγόκλεισε με δύναμη τα βλέφαρα, σίγουρη ότι τα μάτια της της παίζουν παιχνίδια. Αλλά το απίστευτο δίδυμο που έμπαινε δειλά - δειλά στην αίθουσα, δεν έλεγε να εξατμιστεί. Το κορίτσι ασυναίσθητα στράφηκε στους συμμαθητές της, να καταλάβει αν όλοι έβλεπαν αυτό που έβλεπε κι η ίδια. Το αποσβολωμένο ύφος ολωνών τη διαβεβαίωσε ότι τα μάτια της ήταν μια χαρά και ότι… ότι… αυτή η νεαρή νέγρα που στεκόταν δίπλα στη διευθύντρια, πρέπει να ήταν η καινούρια καθηγήτρια των Αγγλικών.

Η διευθύντρια έκανε στη σκουρόχρωμη κοπέλα νόημα με το χέρι της να περάσει πρώτη. Εκείνη χαιρέτησε τα παιδιά και κατευθύνθηκε προς την έδρα. Η διευθύντρια την ακολούθησε μέχρι το κέντρο της αίθουσας. Εκεί κοντοστάθηκε και κοίταξε τους μαθητές με τα γκρινιάρικα μάτια της, που σήμερα είχαν πάρει μια ψεύτικα γλυκερή έκφραση. Με τη γνωστή τσιριχτή φωνή της και χωρίς να εγκαταλείπει το αμήχανο χαμόγελο, είπε στα παιδιά που την κοιτούσαν σαν χαμένα:

«Όπως θα καταλάβατε, η κυρία Φιλομήλα Λυκούδη είναι η καινούρια καθηγήτρια Αγγλικών του σχολείου μας. Είμαι σίγουρη ότι εσείς, που είστε οι μεγαλύτεροι μαθητές του σχολείου μας, θα τη βοηθήσετε να κατατοπιστεί και θα έχετε μια άψογη συνεργασία μαζί της».

Η διευθύντρια δεν περίμενε για απάντηση. Γύρισε κι έριξε μια γρήγορη ματιά στην κυρία Φιλομήλα, μουρμούρισε ότι τους αφήνει τώρα να γνωριστούν καλύτερα και αποχώρησε.

Τα περισσότερα παιδιά έμειναν για λίγες στιγμές με το βλέμμα καρφωμένο στην πόρτα. Γιατί πού να κοίταζαν, αλήθεια; Ότι υπήρχαν και μαύρες καθηγήτριες, αυτό πια ξεπερνούσε τη φαντασία και του πιο απίστευτου σεναρίου.

«Το Λυκούδη ελληνικό δεν είναι;» ρώτησε ο Θανάσης τη Λουκία δίπλα του.

το κορίτσι αρκέστηκε σε ένα σήκωμα των ώμων.

Ο Σωτήρης έσκυψε στο αυτί της Γιώτας:

«Να δεις που θα είναι Αμερικάνα».

Η Γιώτα συνέχισε να μουντζουρώνει το τετράδιό της αμίλητη. Δεν ακουγόταν το παραμικρό. Τα λεπτά , όμως  περνούσαν και αναγκαστικά ένα - ένα τα παιδιά άρχισαν α σηκώνουν το κεφάλι και να κοιτάζουν τη νεοφερμένη δασκάλα, που έδειχνε ότι προσπαθεί να τακτοποιήσει τα πράγματά της στην έδρα.

Έβγαλε από την τσάντα της το κινητό της και το ακούμπησε σε μια γωνιά της έδρα. Δίπλα, ακριβώς, τοποθέτησε δύο –τρεις φωτοτυπημένες σελίδες. Στο τέλος, κρέμασε την τσάντα της στην πλάτη της καρέκλας της. Όταν, πια, σήκωσε το κεφάλι, τα περισσότερα παιδιά την κοιτούσαν εξεταστικά.

«Έχω μια φοβερή δυσκολία», ήταν οι πρώτες λέξεις που άρθρωσε σε άψογα ελληνικά. «Δεν συγκρατώ εύκολα ονόματα. Θα με διευκολύνετε λοιπόν πολύ αν γράψετε το όνομά σας σε ένα χαρτί. Εγώ θα περάσω να το καρφιτσώσω στην μπλούζα σας».

Αμέσως έχωσε το χέρι στην τσάντα της και έβγαλε από μέσα ένα σακουλάκι με παραμάνες. Ο Αλέξανδρος την είδε να έρχεται στο θρανίο του. βιάστηκε να γράψει το όνομά του, αλλά το χαρτάκι που είχε σκίσει απ’ το τετράδιό του ήταν μικρό και το πολυσύλλαβο όνομα δεν χωρούσε. Το τσαλάκωσε βιαστικά.

«Με την ησυχία σου», του είπε η κυρία Φιλομήλα, έτσι που τον είδε αγχωμένο.

«Κυρία, είστε Ελληνίδα;» άκουσαν όλα τα παιδιά τον Θανάση να ρωτάει.

Ο Γιώργος έκρυψε με το χέρι του το γέλιο που του ανέβηκε αυθόρμητα στο στόμα. Η Νένη και ο Χάτσι κοιτάχτηκαν και σιωπηλά έδειξαν την έκπληξή τους για το θράσος του Θανάση. Όλη η τάξη ήξερε ότι αυτό που πραγματικά ήθελε να μάθει ο Θανάσης δεν ήταν αν η καθηγήτριά τους ήταν Ελληνίδα, αλλά γιατί ήταν μαύρη.

Τρεις λεύκες στην αυλή μας