Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Μετράω από τη ζούγκλα ως την... κουζίνα!

Υπόθεση
Ένα λιοντάρι που ψωνίζει τυρόπιτα από τον φούρνο του λαγού και τον κάνει να εξαφανιστεί πανικόβλητος... δύο ελέφαντες που τρώνε μέχρι σκασμού... τρεις λεοπαρδάλεις που ξεχνούν τη δίαιτά τους μόλις βλέπουν μια τούρτα... τέσσερις μαϊμούδες που κλέβουν το φαγητό άλλων ζώων και κάνουν ζημιές... πέντε σκίουροι που περνάνε τη μέρη τους τρώγοντας... έξι λύκοι που αποφάσισαν να γίνουν χορτοφάγοι... επτά αρκούδες που φτιάχνουν τοστάκια... οκτώ κότες που πάνε να φάνε σε εστιατόριο αλλά το μενού τις τρομοκρατεί... εννιά σκύλοι αδειάζουν το ψυγείο της κυρά Λένας... και δέκα γατάκια που έχουν κλειδωθεί στην κουζίνα και τρώνε συνέχεια εδώ κι έναν μήνα!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Αθηνά Ρεϊζάκη
Εικονογράφηση: Mark Weinstein
ISBN: 978-960-496-875-6
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 30
Τιμή: περίπου 4 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: A', B'

Κριτική
Δέκα εμπνευσμένα ποιηματάκια όλο χαρά, ταξιδεύουν τον αναγνώστη στους πρώτους φυσικούς αριθμούς, έχοντας για ήρωες ισάριθμα ζώα που μας διασκεδάζουν με τις θεότρελες διατροφικές τους συνήθειες! Με απλότητα, σαφήνεια και χιούμορ, η συγγραφέας με το έργο της αυτό -που ίσως σε κάποιους θυμίσει την αλφαβήτα της Παμπούδη-, βοηθάει τα παιδιά να μαθαίνουν γελώντας και δίνει στους εκπαιδευτικούς ένα χρήσιμο εργαλείο για το νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Η συνοδευτική εικονογράφηση βρίσκεται παντού: γεμίζει το βιβλίο με χρώμα, επεξηγεί με σχεδιαστική καθαρότητα σκηνές από το κείμενο και συμβάλει στην αστεία ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται. Προτείνουμε το βιβλίο ανεπιφύλακτα για την ψυχαγωγία των μικρών μαθητών αλλά και για αναγνωστική προπόνηση στους λίγο μεγαλύτερους. Στη δική μας τουλάχιστον τάξη, έκανε θραύση!

  • Χιούμορ
  • Διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα από τους μαθητές
  • Χρήσιμο εργαλείο στην τάξη


  • Απουσία παραρτήματος με δραστηριότητες

Αξίες - Θέματα
Ζωοφιλία, Μαθηματικά, Διατροφή.

Εικονογράφηση
Πολύχρωμη και πανταχού παρούσα, βοηθάει στην κατανόηση του κειμένου και μπορεί να μας εξυπηρετήσει σε δραστηριότητες παρατηρητικότητας. 
Απόσπασμα
Εννιά σκύλοι ζουν μαζί
στης γιαγιάς μου την αυλή.

Τρώνε ρύζι, πίνουν γάλα,
τρώνε λάχανα μεγάλα,

τρώνε όσπρια, ψωμί,
άδειασαν το μαγαζί.

Φάγανε καρπούζι κρύο,
άδειασε και το ψυγείο,

φάγανε κι ένα πεπόνι,
και φωνάζουν οι γειτόνοι:

«Άντε φτάνει, κυρά Λένα,
όπως παν θα φαν κι εσένα!»
Σχόλια
Το χιουμοριστικό ύφος του κειμένου δεν επιτρέπει ιδιαίτερη ανάλυση. Θα μπορούσαμε ωστόσο να αναφέρουμε ότι στον αριθμό έξι, ο λύκος για ακόμα μια φορά "χειρουργείται" για να γίνει "καλός"! Προτιμάει έτσι να φάει ντολμαδάκια αντί για τα τρία γουρουνάκια, όπως και ελιές αντί για κατσικάκια ή την Κοκκινοσκουφίτσα. Κάποιοι μάλιστα από τους μικρούς μαθητές, φάνηκε να ενοχλούνται που τα γουρουνάκια βγήκαν από το μενού του προαιώνιου αντιπάλου τους!

Αυτό που διαπιστώσαμε στην πράξη, ήταν πως οι αδύναμοι αναγνωστικά μαθητές της Β' τάξης, ζητούσαν να διαβάσουν το βιβλίο ξανά και ξανά, κάτι που μόνο επιτυχία μπορεί να σημαίνει. Το χιούμορ, οι ομοιοκαταληξίες και οι ανατροπές, κατάφεραν όπως φαίνεται να κερδίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών.

Χρήση στην τάξη
Στην τάξη μπορούμε να κάνουμε λόγο για τη διατροφική αλυσίδα αλλά και να συμπληρώσουμε έναν μικρό πίνακα με το τι κανονικά τρώνε τα συγκεκριμένα ζώα που αναφέρονται στα ποιήματα. Τι τους προσφέρουν τα συγκεκριμένα τρόφιμα; Θα ήταν άραγε σοφό τα ζώα να αντιγράψουν τις διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου; Κάτι τέτοιο θα μπορούσε φυσικά να έχει απρόβλεπτες συνέπειες! Μήπως τελικά και εμείς θα πρέπει να ακολουθούμε δίαιτα πιο θρεπτική και ωφέλιμη για την υγεία μας;

Βασιζόμενοι στις εικόνες και τα κείμενα του βιβλίου, θα μπορούσαμε να εξασκήσουμε την προσοχή και την παρατηρητικότητα των μαθητών, κάνοντάς τους ερωτήσεις όπως: "Τι έχουν μέσα τα τοστάκια που κρατάει η αρκούδα; Τι είδους ψάρι κρατάνε;" ή "Μπορείς να εντοπίσεις στην εικόνα των λύκων τα κατσικάκια; Πού είναι κρυμμένη η κοκκινοσκουφίτσα; κτλ."

Τέλος, αν οι συνθήκες κρίνονται κατάλληλες, μπορούμε να κατασκευάσουμε δικά μας ποιήματα για τους αριθμούς μέχρι το 10 ή μετά. Στη δική μας τάξη η προσπάθεια κατέληξε σε έργα σαν αυτά:

Share/Bookmark

Τετάρτη 10 Ιουνίου 2015

Ο Κοπέρνικος και ο μικρός Άμπακος

Υπόθεση
Στο λιμάνι Ζάρι του Ανάποδου Κόσμου, ο Κοπέρνικος εργάζεται ως οδηγός - πορθμέας, μεταφέροντας με τον κυβόσαυρό του τον Μαξ, όσους τουρίστες θέλουν να επισκεφθούν τα αντικρινά νησιά Ξόρκι. Ένα μεσημέρι, εμφανίζονται στην προκυμαία δυο θεόρατοι Άμπακοι, ο Κόκο με τη μαμά του, η οποία έχει υποσχεθεί στον γιο της να τον στείλει απέναντι. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του Κοπέρνικου, η υπερτραφής μαμά τον πείθει να φορτώσει τον γιο της επάνω στον κυβόσαυρο. Με ποιο τρόπο μπορεί όμως να συμβεί κάτι τέτοιο, χωρίς να προκληθεί κάποιο ατύχημα; Θα καταφέρει ο Κοπέρνικος να βρει μια λύση;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Άγγελος Αγγέλου, Έμη Σίνη
Εικονογράφηση: Μαργαρίτα Τζαννέτου
ISBN: 978-618-01-0220-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2013
Σελίδες: 72
Τιμή: περίπου 6 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Β', Γ'
Διαβάστε τις πρώτες δώδεκα σελίδες εδώ

Κριτική
Χαριτωμένη, σουρεαλιστική ιστορία για μικρούς αναγνώστες, που ασχολείται τόσο με θέματα διατροφής όσο και... μηχανικής! Η γλώσσα είναι αρκετά απλή, αν και υπάρχουν σημεία που ίσως θα μπορούσαν να είναι πιο σαφή. Οι πρωτότυποι, υπερβολικοί σε όλα τους χαρακτήρες, μπορεί να φανούν ελκυστικοί στα παιδιά, ενώ οι ζωηροί διάλογοι και η γενικότερα θεοπάλαβη διάθεση, δεν αφήνουν το ενδιαφέρον τους να ατονίσει εύκολα. Κάτι επίσης ενδιαφέρον, είναι πως τα πολλά ανορθόδοξα που συναντάμε στο βιβλίο, έρχεται να ισορροπήσει η αγάπη των συγγραφέων για την επιστήμη και τη λογική, που στο κείμενο διαφαίνεται έκδηλη, διαμορφώνοντας τελικά ένα μάλλον ιδιόρρυθμο μείγμα. Παρότι το εξώφυλλο δεν φαίνεται να συγκίνησε ιδιαίτερα τα παιδιά της τάξης μας, η εικονογράφηση είναι στο κλίμα του κειμένου και αλληλεπιδρά μαζί του, ενισχύει την αίσθηση του αλλόκοτου ενώ τη συναντάμε σε κάθε σελίδα. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε έμπειρους αναγνώστες της Β' και της Γ' τάξης, καθώς είναι μάλλον περίπλοκο για τους μικρότερους.

  • Πρωτότυποι χαρακτήρες
  • Συνδυασμός Επιστήμης και Φαντασίας

Αξίες - Θέματα
Χιούμορ, Φαντασία, Επιστήμη, Διατροφή

Εικονογράφηση
Χαριτωμένη, κάπως αλλόκοτη, αλλά πολύχρωμη και πανταχού παρούσα, η εικονογράφηση αλληλεπιδρά με το κείμενο μέσα από χάρτες και διαγράμματα, και βοηθάει στην καλύτερη κατανόησή του. Οι γραμμές μολυβιού ωστόσο που αχνοφαίνονται σε ορισμένα σχέδια (π.χ. εικόνα δεξιά), ίσως αφήσουν στους αναγνώστες μια αίσθηση προχειρότητας. 

Απόσπασμα
Είχε σχεδόν μεσημεριάσει και ο Κοπέρνικος, καθισμένος στην αγαπημένη του πράσινη πολυθρόνα, απολάμβανε το διάλειμμά του φουσκώνοντας κάτι μεγάλα κατακόκκινα μπαλόνια. Είχε φουσκώσει ήδη το εικοστό έκτο μπαλόνι, όταν στην προβλήτα έκανε την εμφάνισή του ένας μικρός Άμπακος με τη μαμά του!

Οι Άμπακοι είναι κάτι εντυπωσιακά πλάσματα, πανύψηλα, θεόρατα και απολύτως στρογγυλά! Κατοικούν στην Κοιλάδα της Κοιλιάς, τη λεγόμενη «Κοιλιάδα», μια εύφορη περιοχή όπου ευδοκιμούν όλα τα καλούδια και οι λιχουδιές του κόσμου! Εκεί οι Άμπακοι περνάνε τις μέρες τους τρώγοντας ό,τι απλώνεται μπροστά τους σε πολύ μεγάλες ποσότητες: τυροπιτάκια, μπιφτεκάκια, λαχανοζυμαράκια, μυζηθρο-ροκφορο-ανηθοπιτάκια και ό,τι άλλο μπορεί να φαγωθεί!

- Καλημέρα, λιγνούλη! Είπε η μαμά του μικρού Άμπακου στον Κοπέρνικο, μασουλώντας ταυτόχρονα μια μεγάλη μπουκιά από την παραγεμισμένη γαλλική μπαγκέτα που κρατούσε στο χέρι της. Σήμερα είναι τα γενέθλια του γιου μου, του Κόκο, και του έχω υποσχεθεί μια βόλτα στα απέναντι νησιά! Εγώ νιώθω κάπως αδύναμη και σκέφτομαι να μείνω στο λιμάνι Ζάρι μπας και τσιμπήσω κάτι, είπε και δάγκωσε ένα μεγάλο κομμάτι ψωμιού, πριν ακόμη καταπιεί το προηγούμενο.

Ο Κοπέρνικος κοίταζε μια το μικρό Άμπακο, που τον περνούσε σε ύψος τουλάχιστον οχτώ κεφάλια, και μια τον Μαξ, ο οποίος μόνο και μόνο στην ιδέα της μεταφοράς του τεράστιου αυτού πλάσματος πάνω στην πλάτη του είχε αρχίσει να τρέμει από το φόβο του!

- Λυπάμαι, κυρία μου, αλλά αυτή η βόλτα θα είναι κάπως δύσκολο να γίνει! Φαίνεται ότι ο μικρός σας έφαγε σήμερα κάτι παραπάνω και πέφτει λίγο βαρύς για τον κυβόσαυρό μου, τόλμησε να ξεστομίσει ο Κοπέρνικος.

- Μα τι λέτε; Απάντησε θιγμένη η μαμά. Ίσα ίσα που ξεκινήσαμε τόσο πρωί από το σπίτι σήμερα, ώστε το χρυσό μου δεν πρόλαβε να βάλει ούτε εκατό μπουκιές στο στόμα του! Άλλωστε, ο Κόκο μου είναι εξαιρετικά λιτοδίαιτος και προσέχει πολύ τη διατροφή του! Συμπλήρωσε και, ξετυλίγοντας ένα πικάντικο σαλάμι αέρος, βάλθηκε να περιγράφει το ημερήσιο «διατροφολογικό πρόγραμμα» του γιου της:

Σαν ξυπνήσει το πρωί
πίνει ένα καφεδάκι
και θα ψάξει στα ντουλάπια
για κανένα κουλουράκι.

Αφού πιεί μια βυσσινάδα
ένα γιαουρτάκι θέλει
και μετά δυο φρυγανίτσες
αλειμμένες με το μέλι.

Αφανίζει μια μπανάνα
κι ένα αυγό τηγανητό
μέχρις ότου να το βγάλει
απ’ το φούρνο το ψητό.

Δυο μπουτάκια κι ένα στήθος
με πατάτες ριγανάτες
και μια πλούσια σαλάτα
με αγγούρια και ντομάτες

Μα όταν όλ’ αυτά τα φάει
θα περάσει στο γλυκό,
δηλαδή μία τουρτίτσα
και εκμέκ με παγωτό.

Τρώει για φρούτο ένα πεπόνι
κι ένα μπολ με μαύρα μούρα.
το ψυγείο πάλι ανοίγει
γιατί του ‘ρχεται λιγούρα.

Κατεβάζει ντολμαδάκια,
δυο βαζάκια μαρμελάδα
και γεμίζει βιταμίνες
πίνοντας πορτοκαλάδα.

Μα όταν πέφτει στο κρεβάτι
δεν μπορεί να κοιμηθεί
γιατί ο νους του ταξιδεύει
πάντα γύρω απ’ το φαΐ.
Κι έτσι μέχρι το πρωί
τι να κάνει το παιδί;
Καταπίνει ό,τι βρει!
Σχόλιο
Χωρίς αμφιβολία, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται στο βιβλίο το στοιχείο του παραλόγου με τη λογική, σ' έναν κόσμο που ελάχιστα μοιάζουν φυσιολογικά κι όμως όλα (ή σχεδόν όλα) υπακούν στους νόμους της φυσικής.

Σε τι κόσμο θα μας ήταν άραγε δυσκολότερο να ζήσουμε; Σε κάποιον που μοιάζει φυσιολογικός αλλά λειτουργεί με κανόνες άγνωστους ή σε κάποιον που μοιάζει αλλόκοτος και οι γνώριμοί μας νόμοι της φυσικής παραμένουν σε ισχύ; Βασιζόμενοι στις μεταβλητές Περιβάλλον και Νόμοι, μπορούμε να δημιουργήσουμε τέσσερις εναλλακτικές κόσμων, οι οποίες φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. Τα παιδιά στην τάξη κλήθηκαν να δημιουργήσουν μια μικρή ιστορία για κάθε τετράγωνο και μετά από σύντομη συζήτηση έγινε φανερό ότι προτιμούν τον κόσμο έτσι ακριβώς όπως είναι τώρα!
Χρήση στην τάξη
Στην τάξη, η ιστορία μπορεί να εμπνεύσει διάφορα πειράματα φυσικής. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε έναν βαρύ επιβάτη από τη στεριά σε ένα κοντινό νησί; Στο βιβλίο η απάντηση αναζητείται στις εξής εναλλακτικές:
α. ανέβασμα επιβάτη με ανεμόσκαλα σε μεταφορικό μέσο
β. ανέβασμα στο μεταφορικό μέσο με γερανό
γ. άλμα επιβάτη στο μεταφορικό μέσο
δ. βολή με κανόνι προς το νησί (με βλήμα τον επιβάτη)
ε. φόρτωμα επιβάτη σε σχεδία
στ. δέσιμο με μπαλόνια επάνω στο μεταφορικό μέσο!

Στη δική μας τάξη σταθήκαμε στο ε', δοκιμάζοντας να κατασκευάσουμε μια σχεδία από ξυλάκια για σουβλάκι. Στη συνέχεια την τοποθετήσαμε στο νερό και παρατηρήσαμε πόσο βάρος μπορούσε να σηκώσει, αυξάνοντας προοδευτικά τη μάζα του (και την πυκνότητά του) με αναμμένα κεράκια. Στο έκτο ρεσό που φορτώσαμε στη σχεδία μας, τα νερά άρχισαν να ανεβαίνουν και οι επιβάτες κινδύνευσαν να σβήσουν! Περισσότερα για τη συνθήκη πλεύσης μπορείτε να διαβάσετε στο αντίστοιχο μάθημα Φυσικής της Β' Γυμνασίου, ενώ όσοι αποφασίσουν να ασχοληθούν με την άνωση, ας μην ξεχάσουν το χαριτωμένο πείραμα του καρτεσιανού δύτη.
Η σχεδία μας άντεξε μέχρι 6 φωτεινούς επιβάτες... μετά, ούτε πομπίλος
δεν θα μπορούσε να τη βοηθήσει! -Ο στίχος από την αρχαία ποιήτρια Ήριννα.

Share/Bookmark

Δευτέρα 1 Ιουνίου 2015

Ο τελευταίος βασιλιάς της Ατλαντίδας


Υπόθεση
Στο πρώτο μέρος, ο Αζάης, γιος του βασιλιά Άτλαντα και διάδοχος του θρόνου της Ατλαντίδας, παρακολουθεί την άφιξη μιας ξένης αντιπροσωπείας στο λιμάνι της Ποσειδωνίας. Πρόκειται για τον βασιλιά της Λουάγκα, χώρας υποτελών στην Αμερική, που ήρθε να παραδώσει τον γιο του Μοχίκα ως όμηρο για να δείξει τις καλές του προθέσεις. Τα δύο παιδιά γίνονται γρήγορα φίλοι και ο ξένος προσαρμόζεται στον τόπο και τις συνήθειες των Ατλάντων. Γνωρίζει την Αθηναία σκλάβα Πανδώρα και μαθαίνει να ιππεύει. Μετά από καιρό, ο βασιλιάς της Λιβύης Ούμπα, επισκέπτεται και εκείνος την Ποσειδωνία, φέρνοντας μαζί του πλούσια δώρα αλλά και νέα για την πολεμική δραστηριότητα στη Μεσόγειο. Μετά από συμβούλιο, οι βασιλείς των Ατλάντων αποφασίζουν να επιτεθούν στους Αθηναίους και τους Αιγυπτίους, παρά τους κακούς οιωνούς.

Στο δεύτερο μέρος, παρακολουθούμε τις τρεις νεαρές Αθηναίες Πύρρα, Διώνη και Σίδη από την τάξη των πολεμιστών να ενημερώνονται μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης για την επέλαση των Ατλάντων από τα δυτικά. Η γιορτή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς επισπεύδεται για να δώσει καλή τύχη στα στρατεύματα, που ξεκινούν άμεσα για τη Θεσσαλία. Ένας αγγελιαφόρος από την Αίγυπτο, εμφανίζεται με καλά νέα: ένας σεισμός κατέστρεψε τους επιτιθέμενους.

Στο τρίτο μέρος, οι Έλληνες έχουν ήδη κερδίσει την πρώτη μάχη και οι Ατλάντες (sic) υποχωρούν προς βορρά. Ο Αζάης σκέφτεται ντροπιασμένος τις ήττες σε όλα τα μέτωπα. Στην τελική αναμέτρηση, την ώρα της επέλασης του ατλαντικού ιππικού, ένας φοβερός σεισμός ανοίγει τη γη στα δύο και καταπίνει σχεδόν όλους τους αντιπάλους. Ο Αζάης σώζει την Πύρρα τραβώντας την από το κενό και την ερωτεύεται. Πίσω στην Ατλαντίδα, ο σεισμός βρίσκει τον Μοχίκα την ώρα που πηγαίνει βόλτα στο βουνό. Συναντάει την Πανδώρα και μαζί κρύβονται σε μια σπηλιά. Το βράδυ, τους ξυπνά η τρομερή έκρηξη ενός ηφαιστείου, που θα καταστρέψει για πάντα την Ποσειδωνία...
 
Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Καστανιώτης / Κέδρος
Συγγραφέας: Κίρα Σίνου
Εικονογράφηση: Σόνια Μητραλιά
ISBN: 960-03-0427-0 (Καστανιώτης) / 978-960-04-2240-5 (Κέδρος)
Έτος 1ης Έκδοσης:1988 (από το 2003 Κέδρος)
Σελίδες: 183
Τιμή: περίπου 12 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Στ', Γυμνάσιο

Κριτική
Βραβευμένο νεανικό μυθιστόρημα που μας ταξιδεύει στον κόσμο της Ατλαντίδας, όπως ο Πλάτωνας την περιγράφει στους διαλόγους Τίμαιο και Κριτία. Η γραφή είναι απλή και αρκετά σαφής, ενώ η πλοκή και οι αναφορές στο εντυπωσιακό βασίλειο κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη ζωντανό μέχρι τις τελευταίες σελίδες. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη (Ατλαντίδα - Αθήνα - Καταστροφή) και συνολικά 24 κεφάλαια, με έκταση 5-8 σελίδες το καθένα (υπάρχει όμως κι ένα με 21). Μέσα από τη διήγηση, τα παιδιά θα γνωρίσουν τον μυθικό λαό των Ατλάντων, θα μάθουν για τους νόμους και τις παραδόσεις τους, αλλά και για τη χλωρίδα και την πανίδα του βασιλείου τους. Δυστυχώς, οι συμβάσεις και κάποιες υπερβολές δεν λείπουν, ενώ στα αδύναμα σημεία θα συμπεριλαμβάναμε και την μάλλον φτωχή εικονογράφηση. Το προτείνουμε περισσότερο σε μαθητές της Στ' και του γυμνασίου, ίσως όμως αξίζει να το δοκιμάσουν και κάποιοι έμπειροι αναγνώστες της Ε', αφού υπάρχει ένα σχετικό κείμενο στο βιβλίο Γλώσσας τους.

  • Ενδιαφέρουσα πλοκή
  • Πληροφορίες για το μυθικό βασίλειο της Ατλαντίδας

  • Αρκετές συμβάσεις
  • Φτωχή εικονογράφηση

Αξίες - Θέματα
Φιλία, Αγάπη, Μύθοι - Παραμύθι, Ιστορία - Αρχαιολογία, Φαντασία

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Από τις πιο ιδιαίτερες σκηνές είναι η πρώτη συνάντηση του Μοχίκα με την Πανδώρα (σ.40-41). Στις πιο εντυπωσιακές όμως θα τοποθετούσαμε την άφιξη του βασιλιά Ούμπα που παρουσιάζει τα πλούσια δώρα του στον Άτλαντα (σ.55-56), και βέβαια τον καταποντισμό του μυθικού βασιλείου. 

Εικονογράφηση
10 ασπρόμαυρες ολοσέλιδες ζωγραφιές χωρίς ιδιαίτερες λεπτομέρειες (εκτός από την εικόνα της Ατλαντίδας) που απλώς συνοδεύουν το κείμενο και σε καμία περίπτωση δεν εκμεταλλεύονται ένα θέμα τόσο πλούσιο.
Απόσπασμα
Ξύπνησαν απότομα. Η γη κουνιόταν και χόρευε σαν παλαβή. Τα πέτρινα τοιχώματα της σπηλιάς σείονταν κι έτριζαν. Η Πανδώρα άρπαξε το Μοχίκα από το χέρι και τον τράβηξε έξω. Η νύχτα ήταν πολύ σκοτεινή, ένιωθαν, όμως, τα δέντρα να πηγαινοέρχονται και να χτυπούν στον αέρα τα κλαριά τους, σαν να ‘ταν μεγάλα πουλιά που ζητούσαν να υψωθούν στον αέρα. Πίσω τους ακούστηκε μια φοβερή φασαρία, βρόντοι και γδούποι, καθώς οι πέτρες πέφτανε η μια πάνω στην άλλη.

«Η σπηλιά!» ψιθύρισε η Πανδώρα. «Δεν άντεξε, γκρεμίστηκε. Ευτυχώς που προλάβαμε να βγούμε! Θα μας είχαν θάψει τα βράχια και τα χώματα».

Ένας θόρυβος που έμοιαζε με έκρηξη γέμισε τη νύχτα. Όλα γύρω τους, δέντρα, χώμα, βράχια βάφτηκαν ξαφνικά κατακόκκινα. Ο Μοχίκα παραμέρισε τα κλαριά και κοίταξε πάνω. Στον ολόμαυρο ουρανό σηκώθηκε ένα σιντριβάνι φωτιάς σκορπώντας γύρω του πολύχρωμες σπίθες που ανέβαιναν ψηλά και χάνονταν ανάμεσα στ’ άστρα.

«Τι είναι αυτό;» ρώτησε τρομαγμένη η Πανδώρα παίρνοντας θέση δίπλα του.

«Ηφαίστειο», είπε ο Μοχίκα. «Είναι στην οροσειρά πίσω από τα βουνά που βρισκόμαστε τώρα. Έκρηξη ηφαιστείου. Σίγουρα την προκάλεσε αυτός ο σεισμός που δεν εννοεί να κοπάσει.

Η Πανδώρα έβγαλε μια φωνή κι έκρυψε το κεφάλι της στο στήθος του Μοχίκα. Μια πυρακτωμένη πέτρα διέγραψε μια φωτεινή καμπύλη κι έπεσε στα πόδια τους. Η κορυφή του φλογισμένου βουνού έσκασε με πάταγο και από το χείλος του κρατήρα άρχισε να ξεχειλίζει η λάβα και να κυλά στην πλαγιά αργά φωτίζοντας το δρόμο της μόνη της και καίγοντας ό,τι βρισκόταν μπροστά της.

«Δεν ήξερα πως στην Ατλαντίδα υπάρχουν ηφαίστεια», είπε η Πανδώρα προσπαθώντας να φανεί ήρεμη. Αλλά ο Μοχίκα την ένιωθε να τρέμει και το πρόσωπό της στο κόκκινο φως έδειχνε πολύ ωχρό και τα χαρακτηριστικά του ήταν τραβηγμένα.

«Είναι μακριά μας το ηφαίστειο. Δεν πρόκειται να έρθει από δω η λάβα», προσπάθησε να καθησυχάσει το κορίτσι μα και τον εαυτό του ο Μοχίκα.

Είχαν καθίσει καταγής, γιατί τα πόδια τους δεν τους βαστούσαν άλλο· εξακολουθούσαν, όμως, να είναι αγκαλιασμένοι. Αυτή η επαφή ήταν η μόνη τους παρηγοριά μέσα στη φοβερή νύχτα.

Έμειναν έτσι καθισμένοι επί ώρες. Ο σεισμός συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση, η γη σπάραζε και βογκούσε και το ηφαίστειο ξερνούσε ολοένα καινούριες φλόγες και στάχτες.

Μετά από πολλή ώρα χάραξε. Ο πελιδνός ουρανός δεν ξεχώριζε από τη θάλασσα κι μόνο ένα φωτεινό στίγμα υποδήλωνε ότι ο ήλιος είχε ανατείλει. Ακόμα και η λάβα φαινόταν ξεθωριασμένη στο χλομό φως της μέρας.

Έγινε μια ακόμα δόνηση, μα ήταν τόσο ισχυρή, που τους έριξε καταγής. Ένα περίεργο αίσθημα κυρίεψε την Πανδώρα. Της φαινόταν ότι η γη από κάτω της βούλιαζε και πως ο λόφος όπου είχαν βρει καταφύγιο, καθώς και η πανύψηλη οροσειρά πίσω του, βάλθηκαν να χαμηλώνουν. Κοίταξε ερωτηματικά τον Μοχίκα που ήταν ξαπλωμένος δίπλα της, ανάμεσα στα κλαριά και τα φύλλα που είχαν κοπεί από τις βελανιδιές., και είδε στα μάτια τους να καθρεφτίζεται ο ίδιος φόβος. Ήταν όμως δυνατό να χαμηλώνουν τα βουνά;

Μόλο που ο ήλιος ήταν κρυμμένος μέσα στην καταχνιά, η Ποσειδωνία φαινόταν καθαρά. Από κει όπου βρίσκονταν, μπορούσαν να δουν ότι οι καταστροφές που είχε υποστεί η πόλη ήταν τεράστιες. Τα τείχη δεν υπήρχαν πια και τα νερά από τις διώρυγες είχαν ξεφύγει από τις ρωγμές που είχαν δημιουργηθεί στις κοίτες τους και είχαν χυθεί στη θάλασσα παρασέρνοντας μαζί τους και τα αγκυροβολημένα καράβια. Αντί για το ανάκτορο, στην κορυφή του λόφου της ακρόπολης υπήρχαν τώρα άμορφοι όγκοι. Ο ναός του Ποσειδώνα ήταν ακόμα όρθιος, μα έγερνε προς τη μια πλευρά, η στέγη του είχε φύγει και μέσα κάτι λαμπύριζε. Σίγουρα ήταν το περίφημο άγαλμα του θεού με τις εκατό Νηρηίδες. Αυτό, τουλάχιστον, ήταν όρθιο.

Το βουνό τους έτρεμε. Σίγουρα έτρεμε κι  ολόκληρη η Ατλαντίδα, γιατί οι δονήσεις έρχονταν τώρα απανωτά, δίχως σταματημό.

«Κοίτα εκεί», έδειξε με το χέρι του ο Μοχίκα. «Τι γίνεται στην παραλία;»

Ήταν κάτι που ξεπερνούσε τη φαντασία τους. Η πόλη είχε αρχίσει να καταποντίζεται μπροστά στα μάτια τους. Πρώτη βυθίστηκε η εξωτερική ζώνη, τα υπόλοιπα των τειχών, οι πύργοι της πύλης. Τα νερά της θάλασσας όρμησαν και πήραν τη θέση των κτιρίων, γέμισαν τις διώρυγες και άρχισαν να τρέχουν στους δρόμους. Όσο χαμήλωνε η στεριά, τόσο φούσκωναν τα κύματα και χιμούσαν να πνίξουν την ανυπεράσπιστη πολιτεία. Ένα ένα τα σπίτια χάνονταν και, καθώς η ξηρά υποχωρούσε, το πέλαγος αγρίευε. Μόνο η ακρόπολη υψωνόταν ακόμα πάνω απ’ τη στάθμη των νερών. Οι τοίχοι του ναού είχαν γκρεμιστεί και το άγαλμα του Ποσειδώνα, όρθιο με την τρίαινα στο χέρι, έμοιαζε να προσφέρει την πόλη κι ό,τι ζωντανό υπήρχε σ’ αυτή θυσία στο υγρό στοιχείο που ο ίδιος όριζε.

Τα έβλεπαν στ’ αλήθεια αυτά ο Μοχίκα και η Πανδώρα; Ή, έτσι μακριά όπως βρίσκονταν από τη μεγάλη πολιτεία, τα φαντάζονταν μονάχα, την πόλη να καταποντίζεται και τους ανθρώπους της να τρέχουν σαν τρελοί να σωθούν, να σκαρφαλώνουν στους τοίχους του ναού και να κρέμονται από το πανύψηλο άγαλμα του θεού τους; Μα η εικόνα ήταν τόσο ζωντανή, ώστε ξέρανε, σαν να ‘ταν εκεί, ότι αυτά γίνονταν στην καταδικασμένη Ποσειδωνία. 
Σχόλιο
Ο μύθος για το βασίλειο της Ατλαντίδας είναι από τους πιο ελκυστικούς στον επιστημονικό (και παρεπιστημονικό) κόσμο, κι έτσι αρκετές θεωρίες έχουν κατά καιρούς γεννηθεί για να εξηγήσουν το πότε, πού και πώς δημιουργήθηκε και έσβησε. Πολλοί τον θεωρούν ως απλό παραμύθι, άλλοι ως θρύλο, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι καθώς εμφανίζεται στην κουλτούρα περισσότερων από ενός λαών (Ελλήνων και Αιγυπτίων), οφείλουμε να τον αποδεχθούμε περισσότερο ως παράδοση.

Αν θέλετε να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα, μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στην ίδια την πηγή. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα από τον Τίμαιο με παράλληλη μετάφραση του Γ. Σεφέρη, ενώ για το αρχαίο κείμενο από τον Κριτία υπάρχει εδώ απόδοση στα νέα ελληνικά.

Ξεκινώντας να διαβάζουμε τον Τίμαιο, παρατηρούμε ότι ολόκληρο το πρώτο μέρος του αναφέρεται στην τάξη των Φυλάκων, σαν το έργο αυτό να αποτελούσε συνέχεια της Πολιτείας. Αν αυτό ήταν αλήθεια, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ολόκληρη η ιστορία της Ατλαντίδας είναι κατασκευασμένη για να εξυπηρετήσει απλώς τη θεωρία που αναπτύσσεται από τον φιλόσοφο για την ιδανική πόλη. Ωστόσο, ανάμεσα στη συγγραφή των δύο έργων (Πολιτεία και Τίμαιος) μεσολαβούν είκοσι χρόνια (374-354 π.Χ) και επιπλέον η υπόθεσή τους τοποθετείται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές: ο διάλογος στην Πολιτεία πραγματοποιείται μεταξύ 19ης-20ής Θαργηλιώνος ενώ εκείνος στον Τίμαιο την 27η Εκατομβαιώνος· αν μη τι άλλο, αυτό δείχνει ότι τουλάχιστον από τον ίδιο τον συγγραφέα δεν υπήρχε πρόθεση τα δύο έργα να δηλωθούν ως συνέχεια.
μεσαιωνικό χειρόγραφο με τη μετάφραση στα λατινικά
του πρώτου μέρους του Τιμαίου από τον Χαλκίδειο (Πηγή)
Η περίπτωση της Ατλαντίδας θα μπορούσε κάλλιστα να αντιμετωπίζεται ως θρύλος, καθώς ως βάση έχει πιθανότατα κάποια γεγονότα πραγματικά, που όμως φτάνουν σε μας μέσα από το «χαλασμένο τηλέφωνο» της Ιστορίας: από τον Αιγύπτιο ιερέα που τα διαβάζει στα βιβλία του, περνάνε στον Σόλωνα· από εκείνον σε έναν φίλο του, ο οποίος πολύ αργότερα τα μεταφέρει στον 10χρονο εγγονό του, Κριτία· κι εκείνος με τη σειρά του τα διηγείται στον δικό του μικρεγγονό, τον Πλάτωνα, που τελικά τα καταγράφει για να τα διαβάσουμε εμείς μέσα από αντίγραφα αντιγράφων.
Σόλων ο Αθηναίος (πηγή)
Και μερικά ερωτήματα για περαιτέρω προβληματισμό:

○ Μήπως άραγε ο καταποντισμός της Ατλαντίδας αναφέρεται στην έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (κάπου στα 1620 π.Χ.) που όντως βύθισε ένα νησί και κατέστρεψε έναν λαμπρό πολιτισμό; Το σπάσιμο των Στενών του Γιβραλτάρ που έκανε θάλασσα τη Μεσόγειο θα ήταν μάλλον αδύνατο να έχει μεταφερθεί στη μνήμη των ανθρώπων, αφού συνέβη 5,4 εκατομμύρια χρόνια π.Χ.
○ Μήπως η απώλεια των γραπτών πηγών των Ελλήνων που αναφέρουν οι Αιγύπτιοι έχει να κάνει με την κάθοδο των Δωριέων (κάπου στα 1100 π.Χ.), που -παρότι αποκρούστηκαν από τους Αθηναίους όπως οι Άτλαντες του μύθου- όντως σήμανε το τέλος της παλαιάς γραφής (Γραμμικής Β');
○ Μήπως άραγε, το ότι όλα αυτά αναφέρεται πως έγιναν 9 χιλιάδες χρόνια πριν την εποχή του Σόλωνα, απλώς σημαίνει ότι συνέβησαν πολύ-πολύ παλιά; Θυμίζουμε ότι ο Όμηρος συχνά χρησιμοποιεί το εννέα όχι ως ακριβή αριθμό, αλλά ως δηλωτικό μεγάλης διάρκειας.

Πολλά λοιπόν μπορεί ο καθένας να υποθέσει. Το μόνο σίγουρο; Ότι μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου αυτού, οι μικροί αναγνώστες θα προσλάβουν ως περιστατικά πραγματικά τα όσα περιγράφονται, όπως συχνότατα συμβαίνει και με τις ταινίες που βλέπουν. Αν δεν θέλουμε να γίνει αυτό, μπορούμε πάντα να συζητήσουμε μαζί τους και να διασαφηνίσουμε τα όρια μύθου και πραγματικότητας.
Όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, κάποιες ασυμφωνίες δυστυχώς δεν αποφεύγονται και γενικά το έργο, παρότι βραβευμένο, προσωπικά βρίσκω ότι υστερεί σε σύγκριση με άλλα της αείμνηστης συγγραφέως. Αρκετές συμβάσεις είναι διάσπαρτες σε ολόκληρο το έργο. Στο πρώτο π.χ. μέρος, διαβάζουμε ότι οι Άτλαντες στο σχολείο τους διδάσκονται τα φυσικά φαινόμενα με τρόπο σύγχρονο κι επιστημονικό (σ. 31), την ίδια όμως στιγμή φοβούνται (σ.49) την οργή των θεών όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από τα ίδια αυτά φαινόμενα. Στο δεύτερο, ενώ ο γερο Κηδαλίωνας μας παρουσιάζεται ως απλός γεράκος που δεν τον έχουν καν καλέσει στο γυμναστήριο για ενημέρωση, γρήγορα εμφανίζεται ως δεξί χέρι του διοικητή των ελληνικών δυνάμεων (σ.141) που όλοι τον σέβονται για την εμπειρία του. Στο τρίτο μέρος, η μάχη μεταξύ Αθηναίων και Ατλάντων είναι μεν κοντά σε αυτά που περιγράφει ο Πλάτωνας, το σκηνικό όμως με την Πύρρα να κρέμεται από ένα δέντρο και τον Αζάη να στήνει ολόκληρη επιχείρηση σωτηρίας, αγγίζει τα όρια της κινηματογραφικής υπερβολής.
Χρήση στην τάξη
Αν τα παιδιά δείξουν ενδιαφέρον για τον μύθο της Ατλαντίδας, μπορούμε να προβάλουμε στην τάξη κάποιο από τα πολλά σχετικά ντοκιμαντέρ που κυκλοφορούν (με υπότιτλους, με αυθαιρεσίες ή ένα διαστημικό, από το UFO tv!) ή την γνωστή ταινία κινουμένων σχεδίων Η χαμένη Ατλαντίδα (Atlantis, The Lost Empire - 2001).

Στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να περιγράψουν ένα ταξίδι τους στη μυθική αυτή πολιτεία, χρησιμοποιώντας στοιχεία από το βιβλίο ή μελετώντας εικόνες από το διαδίκτυο. Στα εικαστικά, θα είχε ενδιαφέρον να δοκιμάσουμε να ζωγραφίσουμε και εμείς ένα θαλάσσιο (ή και υποθαλάσσιο) βασίλειο, χρησιμοποιώντας κάποια διαφορετική τεχνική (π.χ. χάραξη πάνω σε στρώμα μαύρης κηρομπογιάς). Άλλη σκηνή που θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε εικαστικά ή γλωσσικά είναι η υποδοχή της αντιπροσωπείας στην αίθουσα του θρόνου (σ.21). Πώς θα έμοιαζε μια συγκέντρωση μυθικών προσώπων ή ηρώων σε ένα τέτοιο βασίλειο;

Τέλος, ίσως θα ήταν εποικοδομητικό να αποδώσουμε με παντομίμα τη σκηνή της συνάντησης του βασιλιά Ούμπα με τον πανίσχυρο Άτλαντα (κεφ. 8) - προσέχοντας ωστόσο να μην αρχίσει ο μαθητής που θα παίζει τον Ούμπα να χτυπάει το κεφάλι του στο πάτωμα! Καλό θα ήταν επίσης να φροντίσουμε η συγκεκριμένη σκηνή να επαναλαμβάνεται δύο φορές, ώστε οι μαθητές να παίζουν τους ρόλους του βασιλιά και του εξαρτημένου ηγεμόνα εναλλάξ.

Share/Bookmark