Με το μελάνι της σουπιάς

Υπόθεση

Οι αναφορές από τα ρηχά νερά ανησυχούν τη φυσαλίδα Μπουρμπουλήθρα Θαλάσσιους, που συγκαλεί τον ψαρόκοσμο σε γενική συνέλευση. Σε αυτή, οι κάτοικοι των Ρηχών μαθαίνουν για το ατύχημα που είχε το χταπόδι με ένα jet ski, για τους σαργούς που μετακόμισαν λόγω πετρελαϊκής ρύπανσης και για τη χελώνα που κατάπιε μια σακούλα που βρήκε μέσα στη θάλασσα!

Λίγο πιο μακριά, στα γλυκά νερά, το σκηνικό επαναλαμβάνεται: ο σολομός Σολομώντας ο Δίκαιος αναλαμβάνει τον συντονισμό της εκστρατείας για καθαρισμό λιμνών και ποταμών από βιομηχανικά απόβλητα, εντομοκτόνα και λιπάσματα. Το σχέδιο προβλέπει να πεταχτούν όλα τα σκουπίδια έξω από το νερό και πίσω στον κόσμο των ανθρώπων.

Ένας τρίτος πυρήνας δράσης συγκροτείται στον Ωκεανό, όπου σε αντίστοιχη συνέλευση, τα ψάρια ενημερώνονται από τον Μπουρμπουλήθρα Ωκεάνιους για τις ενέργειες των φαλαινοθηρικών, για τις πετρελαιοκηλίδες που απειλούν τη ζωή τους αλλά και τα «κουτιά του θανάτου» που οι άνθρωποι πετούν στη θάλασσα για να ξεφορτωθούν τα επικίνδυνα ραδιενεργά τους απόβλητα.

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες! Τα πλάσματα του νερού αποφασίζουν να συντονίσουν τη δράση τους και ξεκινούν την επίθεσή τους ταυτόχρονα και στα τρία μέτωπα. Οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους νιώθοντας ντροπή και φόβο. Τα παιδιά και οι γιαγιάδες τους συντάσσονται με το στρατόπεδο της φύσης: μαζεύονται σε μια μεγαλούπολη της Αμερικής για να ετοιμάσουν την πιο μεγάλη σημαία patchwork του πλανήτη και να ευαισθητοποιήσουν την παγκόσμια κοινότητα.

Στην ανθρωπότητα δίνεται προθεσμία δύο ημερών για να εφαρμόσει τα ζητούμενα… Θα καταφέρουν άραγε να συνεννοηθούν οι στεριανοί με τους θαλασσινούς;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Λιβάνης
Συγγραφέας: Αναστασία Ευσταθίου
Εικονογράφηση: Γιώργος Δημητρίου
ISBN: 978-960-14-2086-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2010
Σελίδες: 100
Τιμή: περίπου 13 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ'
Παρουσίαση του βιβλίου από τον εκδότη εδώ

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!


Κριτική

Βραβευμένο παραμύθι περιβαλλοντικού προβληματισμού με κεντρικό θέμα την εξέγερση του «ψαρόκοσμου» ενάντια στην αδιαφορία των ανθρώπων που απειλεί τη φύση. Με γλώσσα σύγχρονη, χαριτωμένους διαλόγους αλλά και χωρίς να αποφεύγει τον πλατειασμό, το πολυπρόσωπο αυτό διήγημα επιχειρεί να ψυχαγωγήσει και ταυτόχρονα να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές γύρω από τα προβλήματα που προκαλεί η ανεύθυνη ανθρώπινη δραστηριότητα στον κόσμο της θάλασσας. Χωρισμένο σε 21 μετρίου μεγέθους κεφάλαια που κυμαίνονται μεταξύ 2 και 9 σελίδων, διαβάζεται αρκετά ευχάριστα, κάτι στο οποίο συμβάλλουν τόσο η καλαίσθητη πολυτελής έκδοση (σκληρό εξώφυλλο, ιλουστρασιόν χαρτί) -που ωστόσο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί φιλική προς το περιβάλλον- όσο και η πολύχρωμη συνοδευτική εικονογράφηση του Γιώργου Δημητρίου. Στην τάξη, το βιβλίο μπορεί εύκολα να αξιοποιηθεί για δραστηριότητες στο μάθημα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, καθώς συνδυάζει το θεατρικό στοιχείο με πολλές πληροφορίες για το παγκόσμιο πρόβλημα της ρύπανσης των υδάτων. Εμείς ωστόσο θα το προτείναμε περισσότερο σε μαθητές μεγαλύτερων τάξεων, που μπορούν να διαχειριστούν πιο άνετα τον όγκο του, να εμβαθύνουν στα μηνύματά του, αλλά και να αντιληφθούν πιο ξεκάθαρα τον διττό ρόλο του νεαρού Ιπποκράτη ως συγγραφέα και πρωταγωνιστή.

Πληροφορίες για την ρύπανση των υδάτων Ωφέλιμες αξίες Εύκολα αξιοποιήσιμο στην τάξη Πολυτελής έκδοση

Στοιχεία που μπορεί να μπερδέψουν (πολυπροσωπία, ρόλος Ιπποκράτη) Πλατειασμός

Αξίες - Θέματα
Παραμύθι, Περιβάλλον, Συνεργασία, Οργανωτικότητα, Περιπέτεια

Εικονογράφηση
Πλούσια εικονογράφηση που προσθέτει στο βιβλίο χρώμα και βοηθάει στην ξεκούραστη ανάγνωσή του, παραπέμποντας σε κόμικ.

Απόσπασμα 

Ακούστηκε για άλλη μια φορά το έκτακτο ανακοινωθέν και ο Μπουρμπουλήθρας Ωκεάνιους εμφανίστηκε απ’ το αρχηγείο του αρρενωπός μέσα στην ασημένια αρματωσιά του. Ο εξοπλισμός του σπινθήριζε στο μπλε του βυθού και το γαλαζωπό φωτάκι του υδροκινητού του αναβόσβηνε ρυθμικά.

«Φίλοι μου, καλώς ήρθατε στην έκτακτη συνεδρίαση. Τα γεγονότα εξελίσσονται ραγδαία στην υδάτινη πολιτεία μας. Ο σεισμός 7,5 Ρίχτερ που σημειώθηκε νωρίς το πρωί, προξένησε μια μεγάλη καταστροφή στην περιοχή μας. Το κακό που μελετούσαν χρόνια τώρα οι Μέδουσες – Προφήτες έκανε την εμφάνισή του, ή , αν θέλετε, μας αποκαλύφθηκε σε όλο του το μεγαλείο. Το μέγεθος της καταστροφής που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ξεπερνάει τις δυνάμεις μας. Με τα λόγια αυτά δε θέλω να φανώ απαισιόδοξος, μα…»

Ο Μπουρμπουλήθρας σταμάτησε και περιέφερε το βλέμμα του στα τεράστια κήτη, αλλά και τα κοπάδια των μικρών ψαριών που είχαν συγκεντρωθεί γύρω του. Κανείς δεν έβγαζε μιλιά. Τον κοιτούσαν στο στόμα, περιμένοντας να ακούσουν και τα υπόλοιπα μετά το «μα…»

«Το κακό φόρεσε το γιορτινά του και βγήκε σεργιάνι στη νεκρή πολιτεία», συνέχισε εκείνος. «Τα κουτιά των ραδιενεργών και των τοξικών απόβλητων δεν είναι τόσο ανθεκτικά όσο νομίζαμε. Με ένα απλό χτύπημα, θα ανοίξουν σαν αβγά, απελευθερώνοντας τον όλεθρο που κρύβουν μέσα τους».

Με το τέλος του λόγου του, για λίγα λεπτά επικράτησε σιγή. Όλοι είχαν καταλάβει ότι ο κίνδυνος παραμόνευε μέσα στα μαύρα σκοτάδια του βυθού.

Τη σιγή έσπασε ο καρχαρίας ο Λεπιδοπτέρυγος, ο κυρίαρχος του βυθού και ο ταχύτερος κυνηγός των θαλασσών.

«Εμείς, τόσα χρόνια, κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να υπερασπιστούμε το βυθό μας. Λογιών λογιών κοράλλια, σφουγγάρια και φύκια περικύκλωσαν τα «κουτιά του θανάτου», ώστε να τα προφυλάξουμε από τις δονήσεις και τους κραδασμούς των υποθαλάσσιων σεισμών. Προσπαθήσαμε να κάνουμε τη νεκρή πολιτεία μια πολιτεία πράσινου, μια πολιτεία φιλόξενη για εμάς και τα παιδιά μας. Αναρωτιέμαι τι έφταιξε τώρα». Έπνιξε το θυμό του σε αυτή την απορία. Τα πανέξυπνα μάτια του πέταξαν σπίθες.

«Προσπαθήσαμε τη νεκρή πολιτεία να την κάνουμε πιο όμορφη, πιο υποφερτή, κι εκείνη μας εκδικείται με αυτό τον τρόπο», πρόσθεσε η Μέλανι το παράπονό της στα λόγια του καρχαρία.

«Οι άνθρωποι αφήνουν κάθε τόσο ένα κουτί στο βυθό μας. Τα πλοία που μεταφέρουν το θάνατο στα αμπάρια τους σαρώνουν τις θάλασσες και τους ωκεανούς, κι αυτό οι άνθρωποι το ονομάζουν πρόοδο», είπε το σαλάχι ο κύκλωπας.

«Ο κίνδυνος παραμονεύει δίπλα μας. Πολλές φορές δεν είναι ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Όταν, όμως, αποκαλυφθεί… Ας ευχηθούμε να μην είναι αργά. Πρέπει πάντα να είμαστε έτοιμοι», είπε ο αξιωματικός αστακός σαν να διάβαζε κάποιο απόσπασμα από βιβλίο πολέμου.

«Και να σκεφτείτε, αγαπητοί μου, ότι η ζωή ξεκίνησε από τη θάλασσα. Το νερό έθρεψε τους πρώτους οργανισμούς, και σήμερα οι άνθρωποι πάνε να καταστρέψουν τη ζωή που με τόσο κόπο δημιουργήθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια», είπε στοχαστικά ο Μπουρμπουλήθρας.

Ο Μυτόγκας ζήτησε το λόγο.

«Και τι κακό μπορεί να μας κάνουν εμάς τα ραδιενεργά και τα τοξικά απόβλητα;» ρώτησε. «ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τον πανικό σας».

Το σκυλόψαρο χαμογέλασε και τα κοφτερά του δόντια άστραψαν στο ημίφως αυτού του βάθους.

«Θα πάθουμε κι εμείς ακριβώς ό,τι παθαίνουν οι άνθρωποι. Δεν έχεις ακούσει για τόσες αρρώστιες που τους ταλαιπωρούν; Ζωντανοί οργανισμοί είμαστε και θα υποστούμε τις συνέπειες της ραδιενέργειας».

«Εσένα, κύριε Άγριε, η κακία θα σου μείνει», πετάχτηκε το Τσαχπίνι το δελφίνι, πού τόση ώρα δεν είχε βγάλει μιλιά και παρακολουθούσε την κουβέντα.

«Είναι καλύτερα να νανουρίζουμε με παραμύθια ο ένας τον άλλο ή να λέμε την αλήθεια; Εγώ έχω μάθει να λέω ωμά την αλήθεια και δε με ενδιαφέρει αν ενοχλείται κάποιος. Σημασία έχει ότι κινδυνεύουμε εμείς και, ακόμα περισσότερο, τα παιδιά μας, αφού, όπως ξέρεις, η ραδιενέργεια μεταφέρεται και στις επόμενες γενιές», παρέμεινε αμετακίνητος στις θέσεις του ο Άγριος.

«Πολλές φορές, ο τρόπος που διαλέγουμε να πούμε τα πράγματα μετράει. Έχει σημασία για τον αγώνα μας να έχουμε καλή ψυχολογία», παρατήρησε η φάλαινα η Παχουλένια με τη γλυκιά φωνή της.

«Να αποφασίσουμε με λογική και καθαρό μυαλό», είπε ο κύκλωπας, παίρνοντας τη σκυτάλη.

«Να έχουμε θάρρος», πέταξε το δελφίνι το Τσαχπίνι με την τσιριχτή του φωνή. «Να είμαστε συνεπείς στην προσπάθεια και να μην το βάζουμε κάτω ό,τι κι αν μας συμβεί», πρόσθεσε η Μέλανι, το καλαμάρι του βυθού.

«Να λάβουμε υπόψη μας και την παραμικρή λεπτομέρεια», είπε ο αξιωματικός αστακός σταυρώνοντας τις κεραίες του, ένδειξη ότι είχε αρχίσει κιόλας να σκέφτεται.

«Λόγια, λόγια, λόγια», είπε ανυπόμονα το σκυλόψαρο. «Συγκεκριμένες προτάσεις δεν ακούω. Θέλετε να σπάσουν τα «κουτιά του θανάτου» και να πάμε κι εμείς άκλαυτοι;»

Περισυλλογή έπεσε στους συγκεντρωμένους. Κανείς δε μιλούσε. Αυτός που θα έπαιρνε το λόγο έπρεπε να προτείνει τρόπο δράσης. Το σαλάχι ο Κύκλωπας κούνησε την ουρά του ζητώντας να τοποθετηθεί. Ο Μπουρμπουλήθρας, που συντόνιζε τη συζήτηση, του έγνεψε «ναι».

«Όπως όλοι γνωρίζετε, είμαι ο προστάτης της Παχουλένιας. Το ξέρω ότι μερικοί γελάτε από μέσα σας και αναρωτιέστε πώς εγώ, ένα μικρό και ασήμαντο μονόφθαλμο σαλάχι, προστατεύω μια φάλαινα. Όμως δε θα σας αποκαλύψω τη σχέση μου με την Παχουλένια. Τον τελευταίο καιρό είμαστε πολύ δεμένοι και γνωρίζουμε καλά ο ένας τα μυστικά του άλλου…»

«τι θα γίνει, θα πάει μακριά η βαλίτσα με την ιδιαίτερη σχέση σας;» τον ειρωνεύτηκε ο Μυτόγκας ο ξιφίας. Ο καρχαρίας δίπλα του τον σκούντηξε να σταματήσει τα ειρωνικά σχόλια.

Το σαλάχι, αγνοώντας την μπηχτή, συνέχισε: «Μετά τα προβλήματα υγείας που της παρουσιάστηκαν ,στάθηκα πλάι της κι έγινα το τρίτο της μάτι. Προπορεύομαι και ερευνώ εξονυχιστικά τα νερά στα οποία κολυμπάει η φίλη μου. Παρακολουθώ τις κινήσεις των πλοίων, και ιδιαίτερα των φαλαινοθηρικών, που αποτελούν κίνδυνο για εκείνη. Μην ξεχνάμε ότι η οικογένεια των φαλαινών τείνει να εξαφανιστεί από τους ωκεανούς. Όλα αυτά σας τα είπα και για έναν ακόμα λόγο. Θα ήθελα στον αγώνα που θα ξεκινήσουμε να γίνω ο ιχνηλάτης, ο κατάσκοπος, το ραντάρ, αν θέλετε. Είμαι ευκίνητος και μπορώ να βρίσκομαι από τη μια στιγμή στην άλλη στην επιφάνεια του νερού, αλλά και στα μεγάλα βάθη των Ωκεανών. Μπορώ να μεταφέρω τις πληροφορίες και να αντιλαμβάνομαι τις κινήσεις του εχθρού γρήγορα κι εύκολα».

«Και γιατί δε βάζουμε τη φάλαινα να εποπτεύει τις κινήσεις του εχθρού στην επιφάνεια του νερού ή ακόμα και το δελφίνι;» απόρησε ο Μυτόγκας.

«Γιατί απλούστατα η φάλαινα έχει τεράστιο όγκο και εκτοπίζει μεγάλες ποσότητες νερού, με αποτέλεσμα να γίνεται αντιληπτή αμέσως. Απ’ την άλλη, το δελφίνι κάνει πολύ θόρυβο, έτσι παιχνιδιάρικο που είναι, και θα μας μυριστούν», απάντησε η Μέλανι.

«Σε αυτό τον αγώνα θα λάβετε μέρος με τις δυνάμεις που διαθέτετε. Θα γίνει η μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων όλων σας. Στη μάχη, καθένας αγωνίζεται καλύπτοντας καίριες θέσεις. Αφήστε την οργάνωση του σχεδίου πάνω μου», ανακοίνωσε αποσπάσματα απ’ το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο αξιωματικός αστακός, χωρίς να ξεσταυρώσει τις κεραίες του.

«μέσα στο μυαλό μου στριφογυρίζει από ώρα μια πολύ καλή ιδέα», είπε το σαλάχι και τους κοίταξε όλους με το μοναδικό μάτι του.

«είμαστε όλο αφτιά», τον ενθάρρυνε ο Μπουρμπουλήθρας.

«Σε ακούμε», είπε και η Μέλανι, δένοντας τα πλοκάμια της σταυρωτά.

«Λοιπόν, ξέρω ένα νησάκι στη μέση του ωκεανού που το λένε Μαυρίλιο…» άρχισε να τους εξηγεί.

Σχόλια

Η πλοκή χτίζεται πάνω σ' ένα γνώριμο μοτίβο, αφού όπως και σε προηγούμενα έργα της συγγραφέως (βλ. Χριστούγεννα στη Γελανδία), παρακολουθούμε τοπικότητες να συνεργάζονται με σκοπό να σώσουν τον κόσμο. Όπως λοιπόν προηγουμένως οι κλώνοι του Άγιου Βασίλη, έτσι και τώρα τα πλάσματα της θάλασσας, των λιμνών και του ωκεανού, ενώνουν τις δυνάμεις τους ώστε η δράση τους να αγκαλιάσει ολόκληρο τον πλανήτη. Υπάρχει στο πρότυπο αυτό ένα έμμεσο μήνυμα αρκετά επίκαιρο, που ίσως αξίζει να συζητηθεί στην τάξη: η ταυτότητα του παγκόσμιου πολίτη, όπως και η ηλεκτρονική έκφραση ευαισθητοποίησης γύρω από διάφορα ζητήματα, αποκτούν αξία κυρίως όταν συνδυάζονται με αντίστοιχη δραστηριοποίησή μας σε τοπικό επίπεδο. Η αρχή της προοδευτικότητας μπορεί λοιπόν να εφαρμοστεί και εδώ: όπως από το απλό κινούμαστε προς το δύσκολο, έτσι έχει νόημα να προσανατολιζόμαστε και από το τοπικό στο παγκόσμιο ή από το απτό στο ψηφιακό. Όταν π.χ. το ταξίδι μας προς ένα καθαρότερο περιβάλλον ξεκινάει με δράσεις που αφορούν άμεσα προβλήματα του τόπου μας, η ευαισθητοποίησή μας αποκτά θεμέλια γερά και μπορεί να κλιμακωθεί βαθμιαία, χωρίς να μένει θεωρητική κατασκευή. Θυμίζουμε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από τη λογοτεχνία, όπου στην ιστορία ο μικρός αδελφός, ο πρωταγωνιστής ξεκινώντας να νιώθει υπεύθυνος για τον μικρό του αδελφό, παραστέκεται σταδιακά σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, που τους αντιμετωπίζει ως συγγενείς του.

παιδιά ετοιμάζουν το σήμα ΣΑΣ (πηγή)

Χάρη στα περιβαλλοντικά του μηνύματα, τους διαλόγους αλλά και τις άοκνες προσπάθειες της δημιουργού του, διαβάζουμε ότι το έργο διασκευάστηκε σε μουσικό κείμενο που τραγούδησε η παιδική χορωδία του 2ου δημοτικού σχολείου Ακράτας, ενώ παρουσιάστηκε και δραματοποιημένο από τη θεατρική ομάδα του Αιγίου ΜονόΛογοι.

 

Χρήση στην τάξη

Το κείμενο προσφέρεται ιδιαίτερα για αξιοποίηση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, οπότε μπορεί να συνδυαστεί με πληθώρα δραστηριοτήτων, που θα έχουν στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των παιδιών γύρω από θέματα θαλάσσιας ρύπανσης. Στην τάξη μας, συνδυάσαμε την πλοκή με ένα πρόγραμμα που υλοποιούμε φέτος για τον εθελοντισμό. Έτσι, μετά από επίσκεψή μας στο κέντρο διάσωσης θαλάσσιων χελωνών ΑΡΧΕΛΩΝ (όπου εθελοντές μας μίλησαν για τη συμβολή τους στη διάσωση της καρέτα καρέτα αλλά και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν ο κόπος τους να φέρνει αποτέλεσμα), συμμετείχαμε στη δράση καθαρισμού της παραλίας της Γλυφάδας στα πλαίσια της πανελλήνιας δράσης letsdoitgreece, μαζί με εθελοντές της Greenpeace.

Μαθητές, γονείς, κάτοικοι και εθελοντές, έτοιμοι να ξεκινήσουν τον καθαρισμό της παραλίας

Με το μελάνι της σουπιάς

Στον πλανήτη της φαντασίας

Υπόθεση

Στον πλανήτη Φ όπου η φαντασία των κατοίκων δεν έχει όρια και όλοι ζουν ευτυχισμένοι, ο βασιλιάς Λεξιλόγιος αρρωσταίνει βαριά κι αντικαθίσταται από τον Πληκτρολόγιο, που περιτριγυρίζεται από οθόνες και διεκπεραιώνει τις υποθέσεις του πάντα εξ αποστάσεως. Όσο περνάει ο καιρός, ο νέος βασιλιάς κλείνεται στον εαυτό του όλο και περισσότερο, χάνει τη βούλησή του και καταντά έρμαιο στα σχέδια των συμβούλων του. Τι κι αν οι αποφάσεις τους δυσαρεστούν τον λαό; Μεγάλες οθόνες επιστρατεύονται για να τον κάνουν να ξεχνάει τα προβλήματά του. Κι έτσι σιγά σιγά, η πλούσια φαντασία των κατοίκων του Φ χάνεται. 

Ο ποιητής Μπιριρίκος από τον γειτονικό πλανήτη Χ, καταφθάνει για να διαπιστώσει το μέγεθος του προβλήματος. Συναντά τον βασιλιά και του εξηγεί ότι για να επιστρέψει η φαντασία στη ζωή του, θα πρέπει να αρχίσει να διαβάζει παραμύθια. Θα καταφέρουν άραγε οι συμβουλές του να γιατρέψουν τον πλανήτη της Φαντασίας;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Γιώργος Κατσέλης
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου
ISBN: 978-960-496-762-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ'

Κριτική

Χιουμοριστικό παραμύθι φαντασίας από τη σειρά Βατόμουρο, που εκφράζει την αγωνία του συγγραφέα για την επέλαση της τεχνολογίας στη ζωή μας και τις επιπτώσεις της στο ανθρώπινο πνεύμα. Η γλώσσα σε γενικές γραμμές είναι απλή, αλλά τα παιδιά των πρώτων τάξεων πιθανότατα θα την βρουν απαιτητική λόγω σύνταξης, ρηματικών χρόνων, χρήσης μετοχών, κτλ. Εξίσου δύσκολες μοιάζουν και ορισμένες έννοιες όπως π.χ. ο χρόνος που κυλάει προς τα πίσω, όροι όπως έτη φωτός, κλπ. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως η σχετικά περιορισμένη της έκταση (λιγότερες από 3.000 λέξεις) επιτρέπει στους μαθητές με κάποια βασική εμπειρία να την ολοκληρώσουν χωρίς δυσκολία. Σε αυτό συμβάλει και η πολύχρωμη εικονογράφηση που είναι παρούσα σχεδόν σε κάθε δισέλιδο, απεικονίζοντας σκηνές από την πλοκή. Στο τέλος του βιβλίου συναντάμε έναν πρόσθετο διάλογο ποιητή-βασιλιά σε έμμετρη μορφή (για την αναγκαιότητα του οποίου οι απόψεις διίστανται) και ένα πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού.

Ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα Χρήσιμα μηνύματα Πλούσιο παράρτημα με δραστηριότητες

Κείμενο με αδυναμίες

Αξίες - Θέματα
Φαντασία, Παραμύθι, Χιούμορ, Φιλαναγνωσία, Τεχνολογία,

Εικονογράφηση
Πολύχρωμες γελοιογραφίες αποδίδουν σκηνές από την αφήγηση και συμπληρώνουν συνοδευτικά το κείμενο, κάνοντας το διάβασμά του πιο ξεκούραστο.

Απόσπασμα
Τούτη η αληθινή ιστορία, αυτό το παράξενο παραμύθι δεν έγινε μια φορά κι έναν καιρό, αλλά χίλιους καιρούς πριν, χίλια κι άλλα τόσα χρόνια πριν. Μου την είχε διηγηθεί ένα αστεράκι πριν πέσει και χαθεί οριστικά από τον ξάστερο ουρανό. Του την είχε πει σε μια σύναξη πλανητών, σε ένα πλανητικό συνέδριο, ο βασιλιάς Ήλιος. Μιλούσε για έναν παράξενο πλανήτη όπου όλα λειτουργούσαν διαφορετικά. Ο πλανήτης αυτός, που βρισκόταν τριακόσια εξήντα πέντε χιλιάδες εννιακόσια είκοσι τέσσερα έτη φωτός μακριά από τη Γη, ήταν ο Πλανήτης της Φαντασίας, γνωστότερος στους αστρονομικούς κύκλους ως ο πλανήτης Φι.

Σ’ εκείνο τον πλανήτη γίνονταν τα πιο παράξενα και φανταστικά πράγματα. Οι δείκτες των ρολογιών γύρισαν ανάποδα και ο χρόνος κυλούσε προς τα πίσω, τα αεροπλάνα κινούνταν πάνω στις ράγες και τα τρένα πετούσαν στον ουρανό, οι δάσκαλοι, όταν δεν έκαναν μαγικά κόλπα, κάθονταν στα θρανία και οι μαθητές τους έκαναν μάθημα, οι παπαγάλοι ήξεραν, εκτός από ξένες γλώσσες, ξένους χορούς, οι γάτες γάβγιζαν και οι σκύλοι νιαούριζαν, οι αγελάδες έκαναν «κοάξ κοάξ» και οι βάτραχοι «μου μου μου». Επίσης, οι βιολιστές δεν έπαιζαν στην όπερα αλλά πάνω στις στέγες των σπιτιών, ενώ οι παλαιστές δεν πάλευαν στην παλαίστρα, αλλά τραγουδούσαν στην όπερα. Αυτά κι άλλα πολλά γίνονταν στον πλανήτη Φι.

Οι κάτοικοι που ζούσαν στον Πλανήτη της Φαντασίας είχαν περισσότερη φαντασία και από εμάς που ζούμε εδώ στη Γη αλλά κι απ’ όλους όσοι ζούσαν στους άλλους πλανήτες του Γαλαξία. Μόνο ένα πράγμα δεν μπορούσαν να φανταστούν: γιατί είχαν τόση φαντασία και τι θα γινόταν αν την έχαναν; Είχαν, βλέπετε, τόση φαντασία κι ήταν πραγματικά τόσο ευτυχισμένοι που δεν αναρωτιόνταν πώς συνέβαινε αυτό, μια και τα πιο απίθανα πράγματα τους φαίνονταν φυσιολογικά. Όπως ο καινούριος τους βασιλιάς, ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, ο διάδοχος του βασιλιά Λεξιλόγιου, που τον είχε διαδεχτεί στο θρόνο, όταν ο τελευταίος αρρώστησε βαριά.

Ο Πληκτρολόγιος δεν έμοιαζε καθόλου με τον προκάτοχό του. Από την αρχή, μάλιστα, έδειξε ότι τους χώριζαν τεράστιες διαφορές. Ούτε καν στο παλάτι του Λεξιλόγιου, που ήταν γεμάτο βιβλία, δεν εγκαταστάθηκε. Προτίμησε να κατοικήσει σε ένα καινούριο δικό του παλάτι που το έφτιαξε στ’ αλήθεια με πολύ πολύ κόπο.

Το παλάτι του βασιλιά Πληκτρολόγιου δεν είχε πανύψηλους πύργους και βαριές καστρόπορτες που άνοιγαν σαν καταπέλτες. Τα ρούχα του δεν ήταν από χρυσάφι, ασήμι και μετάξι. Η κορόνα του δεν είχε αστραφτερούς πολύτιμους λίθους, διαμάντια και μπριλάντια. Δεν κρατούσε βασιλικό σκήπτρο στο δεξί του χέρι. Δε χρειαζόταν άλογα για να μετακινείται ούτε παπύρους για να γράφει διαταγές.

Όλα εκεί ήταν ξεχωριστά. Αντί για πύργους έβλεπες παντού δορυφορικές κεραίες και δορυφορικά πιάτα. Αντί για κρυστάλλινους καθρέφτες, οι τοίχοι του παλατιού ήταν στολισμένοι με τεράστιες λεπτές οθόνες τηλεοράσεων. Στο κεφάλι του δε φορούσε κορόνα αλλά ένα ηλεκτρονικό κράνος με ακουστικά και τρισδιάσταστα γυαλιά για να βλέπει τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Για σκήπτρο, κρατούσε στο χέρι του ένα πολύχρωμο τηλεκοντρόλ. Πότε πότε το μεταχειριζόταν σαν μικρόφωνο και τραγουδούσε:

Η ζωή μου όλη είναι μια ταινία

Σαν ανοίξω την τιβί, δε με νοιάζει η εξουσία!

Η αλήθεια είναι ότι η τηλεόραση ήταν μια καταπληκτική εφεύρεση που είχε συνεπάρει το βασιλιά. Από τη στιγμή που ο μεγάλος εφευρέτης του παλατιού, ο δόκτωρ Φούσκας Μπουρμπουλήθρας Ντε Λα Ρος Μυαλοκουκούτσης, του την είχε κάνει δώρο μόλις ανέβηκε στο θρόνο, ο βασιλιάς είχε ξετρελαθεί από τη χαρά του. Δε ζούσε παρά μόνο για την ημέρα που θα σκηνοθετούσε και θα πρωταγωνιστούσε σε μια δική του ταινία.

Όλη την ημέρα ο βασιλιάς Πληκτρολόγιος, από το πρωί μέχρι το βράδυ, στεκόταν μπροστά σε μια οθόνη κι έβλεπε, έβλεπε, έβλεπε τις αγαπημένες του ταινίες στην τηλεόραση. Και το βράδυ, αντί να πηγαίνει για ύπνο, άρχιζε να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έτσι δεν του έμενε καθόλου χρόνος ούτε για ξεκούραση. Πολλές φορές ξεχνιόταν για μέρες, εβδομάδες, ακόμα και μήνες μπροστά στις οθόνες του και δεν ήξερε πότε ξημέρωνε και πότε νύχτωνε.

Τις περισσότερες υποθέσεις του παλατιού τις είχε αναθέσει στους αυλικούς του. Όσο για τις διαταγές του, η ιδιαιτέρα γραμματέας του τις έστελνε παντού με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του υπολογιστή του. Ο ίδιος δε δεχόταν ποτέ ακροάσεις υπηκόων στο παλάτι του. Όποτε ήταν μεγάλη ανάγκη να δει κάποιον απεσταλμένο, αντί να τον δεχτεί στην αίθουσα του θρόνου, προτιμούσε να μιλάει μαζί του από απόσταση, μέσω των χιλίων εξακοσίων πενήντα εφτά υπολογιστών και των τριών χιλιάδων οχτακοσίων ενενήντα εννιά τηλεοράσεων που ήταν τοποθετημένα σε κάθε γωνιά της χώρας και του παλατιού.

Στην αρχή όλα του φαίνονταν τέλεια και μαγικά. Ένιωθε ο πιο ευτυχισμένος βασιλιάς στον κόσμο. Μα όσο περνούσαν οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια, όλο και περισσότερο κλεινόταν στον εαυτό του, όλο και περισσότερο γινόταν πιο χλωμός, βαριόταν αφόρητα και δεν μπορούσε να κυβερνήσει το λαό του. Μα το σπουδαιότερο, δεν μπορούσε να κάνει και να σκεφτεί οτιδήποτε παρά μόνο έπρεπε για όλα να ρωτάει τους συμβούλους του.

Σχόλιο 

Μια ενδιαφέρουσα ιδέα, μετατρέπεται σε ένα χιουμοριστικό κείμενο που μπορεί κατά σημεία να αφήνει μια αίσθηση αναρχίας, καταφέρνει όμως να περάσει στον αναγνώστη αρκετά μηνύματα. Κρύβει η σύγχρονη τεχνολογία παγίδες; Πού μπορεί να οδηγήσει την ανθρώπινη επικοινωνία η ανεξέλεγκτη χρήση ηλεκτρονικών δικτύων; Έχουν άραγε τα βιβλία καμιά ελπίδα, όταν συγκρίνονται με τις τρισδιάστατες οθόνες προβολής ταινιών; Και ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει η εντατική χρήση της τηλεόρασης και των υπολογιστών στην παιδική φαντασία;

Ο Ρόαλντ Νταλ προειδοποιεί μέσα από το ποίημά του Television αλλά και με ορισμένους από τους στίχους του που τραγουδούν οι Ούμπα-Λούμπα στο Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας, ότι η τηλεόραση σκοτώνει τη φαντασία:

TV rots the senses in the head! It kills the imagination dead!

 It clogs and clutters up the mind! It makes a child so dull and blind. 

He can no longer understand a fantasy, A fairyland! 

His brain becomes as soft as cheese! His powers of thinking rust and freeze!

Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει (π.χ. εδώ) ότι η τηλεόραση, αυτή η ηλίθια εφεύρεση (όπως χαρακτηρίζεται στη σ.33) δεν βλάπτει από μόνη της την φαντασία. Απλώς κουράζει το μυαλό, επιδεινώνει την όραση και καταλαμβάνει πολύτιμο χρόνο στο καθημερινό πρόγραμμα. Χρόνο, τον οποίο με τη σωστή προσοχή από τους γονείς, τα παιδιά θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν για παιχνίδι ή διάβασμα, δραστηριότητες δηλαδή που προάγουν τη δημιουργική σκέψη.

Ο χαρακτήρας Mike Teavee όπως παρουσιάζεται στην ταινία Charlie and the Chocolate factory
αντιπροσωπεύει το παιδί που αντί να διαβάζει, παίζει βιντεοπαιχνίδια (πηγή)

Η περιγραφή της ζωής στον πλανήτη Φ που διαβάζουμε στο ξεκίνημα του βιβλίου, μπορεί να δημιουργήσει απορίες στους μαθητές που αγαπούν την κυριολεξία. Στη δική μας τάξη, ακούστηκαν παρατηρήσεις όπως:
- Αν ο χρόνος κυλάει προς τα πίσω, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μικραίνουν αντί να μεγαλώνουν; Αλλά τότε πώς γεννιούνται;
- Αν οι μαθητές κάνουν μάθημα, τότε δεν γίνονται δάσκαλοι; Και τότε σε τι διαφέρει ο πλανήτης Φ από τον δικό μας;
- Όταν οι παλαιστές τραγουδάνε, η  μουσική λογικά δεν ακούγεται το ίδιο καλή, αλλά δεν τολμάς να τους το πεις για να μη σε δείρουν!

Αν οι παλαιστές τραγουδούσαν στην όπερα...
ο William Goldberg (πηγή) θα μπορούσε να λάβει μέρος στην Tosca! (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στη σελίδα (σ.21) διαβάζουμε και σίγουρα, αν χαθεί η φαντασία, θα χαθεί και η χαρά.
Πώς άραγε συνδέονται οι δύο έννοιες; Είναι πράγματι ένας κόσμος χωρίς φαντασία ένας κόσμος όπου δεν υπάρχει χαρά; Ζητάμε από τους μαθητές μας να γράψουν μια μικρή παράγραφο, υποστηρίζοντας την άποψή τους με κατάλληλα επιχειρήματα.

Ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός, μας προτείνει σε αυτή την παρουσίαση μια σειρά από ερωτήσεις κατανόησης και δραστηριότητες σχετικές με το βιβλίο. Πολύ απλό, γρήγορο και διασκεδαστικό, είναι να δοκιμάσουμε να κατασκευάσουμε στην τάξη ένα διαστημόπλοιο με γλειφιτζούρι, που μπορεί να μας ταξιδέψει σε άλλους κόσμους! Θα βρείτε το πατρόν εδώ, ενώ στην φωτογραφία φαίνεται το τελικό αποτέλεσμα (πηγή).

Στον πλανήτη της φαντασίας

Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής

Υπόθεση

Στη γκρίζα πολιτεία όπου τα αγαθά είναι πια λιγοστά, ένας θρύλος μιλάει για τον μαυροντυμένο Βόρακα: έναν άνθρωπο - φάντασμα του παλιού του εαυτού, που ζει σ' ένα στοιχειωμένο πλοίο και γνωρίζει την ιστορία της Φανής. Θέλοντας να την ακούσει, ένα μικρό αγόρι με μεγάλη περιέργεια, ξεκινάει συντροφιά μ' ένα αηδόνι να τον συναντήσει.  Όταν το δειλινό φτάνει στο παλιό λιμάνι, ένας κόρακας εμφανίζεται και προαναγγέλλει τον κύριό του, που μ' αντάλλαγμα ένα μισοφαγωμένο κουλούρι, διηγείται την λυπητερή του ιστορία. 

Ο τόπος τους ήταν πριν από καιρό ένα μέρος φωτεινό και ανθισμένο, όμως ο Βόρακας με την απληστία του το κατέστρεψε: Πρώτα έκοψε όλα τα δέντρα για να κατασκευάσει πλοία, σπίτια και μαγαζιά. Στη συνέχεια, έχτισε ένα εργοστάσιο που πέταγε τα απόβλητά του στο λιμάνι· κι όλα αυτά χωρίς να αποδίδει τίποτα στην πολιτεία, χωρίς να τηρεί τους νόμους ή να επιδεικνύει σωφροσύνη για το μέλλον. Η φωνή της μικρής Φανής αποδείχθηκε πολύ αδύναμη για να τον αποτρέψει. Μέχρι που η νεράιδα έφυγε από κοντά του, αφήνοντας τον ίδιο και την πολιτεία να μαραζώσουν, ντυμένοι στα γκρίζα. Καθώς ολοκληρώνει τη διήγησή του, ο Βόρακας αποκαλύπτει στο αγόρι πως για να επιστρέψει η αρμονία ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση, η λύση κρύβεται σε μια λέξη μέσα στα κλαδιά του τελευταίου ασπρόδεντρου. Θα καταφέρουν άραγε τα παιδιά να τη διαβάσουν και να λύσουν τα μάγια;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Γεωργία Γαλανοπούλου
Εικονογράφηση: Βαγγέλης Παυλίδης
ISBN: 978-960-16-5089-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2015
Σελίδες: 40
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Διαβάστε ένα απόσπασμα από τις πρώτες σελίδες εδώ

άλλες κριτικές για το βιβλίο θα βρείτε εδώ και εδώ

Ευχαριστούμε τη συγγραφέα για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Έμμετρο αλληγορικό παραμύθι για την άμετρη εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο, που με απληστία κατασπαταλά τους πόρους της και ζημιώνει το περιβάλλον χωρίς να αποδίδει τίποτα στην "πολιτεία". Με ευαισθησία και λογοτεχνική γλώσσα, που σε έναν βαθμό ίσως δυσκολέψει τους μικρότερους μαθητές, η συγγραφέας μας χαρίζει μια ιστορία ιδιαίτερης αισθητικής, η οποία καταφέρνει κάτι δύσκολο: να γεφυρώσει το μαγικό πνεύμα των λαϊκών θρύλων του παρελθόντος με πολλά σύγχρονα περιβαλλοντικά και ηθικά προβλήματα. Το ποιητικό στοιχείο υπερισχύει του πεζού και επιτρέπει στο κείμενο να ρέει -και να διαβάζεται εύκολα-, ενώ ταυτόχρονα η προσεγμένη σελιδοποίηση και η εξαιρετική δουλειά στην εικονογράφηση, ολοκληρώνουν την πραγματικά άρτια έκδοση. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές των μεσαίων και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού ή σε παιδιά που η αναγνωστική τους εμπειρία θα τα βοηθήσει να ξεδιπλώσουν όλες τις πτυχές της ιστορίας και να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματά της.

Καλογραμμένη ιστορία Ιδιαίτεροι χαρακτήρες και αισθητική Εξαιρετική εικονογράφηση Προσεγμένη έκδοση Ωφέλιμα μηνύματα

Αξίες - Θέματα

Περιβάλλον, Φαντασία, Αειφορία, Μύθοι

Εικονογράφηση

Το κείμενο είναι γεμάτο εικόνες που ο Βαγγέλης Παυλίδης μετασχηματίζει σε εξαιρετικά σχέδια, πλημμυρίζοντας τις σελίδες του βιβλίου. Το απειλητικό ύφος του Βόρακα, ο καλοδουλεμένος Κόρακας και το στοιχειωμένο καράβι, εντυπωσίασαν ιδιαίτερα τα παιδιά της τάξης μας και τα προκάλεσαν να διαβάσουν την ιστορία. 

Απόσπασμα

Στην άκρη της πόλης,
εκεί που η θάλασσα με τη στεριά
άλλοτε αντάλλαζαν φιλιά,
εκεί που τ' ασπρόδεντρο το μαραμένο
μονάχο στέκεται και λυπημένο,
κάποτε ζούσε η Φανή,
η διάφανη, η φωτεινή.
Μάλιστα, λένε κάποιοι μεγάλοι
πως πλάι στο ασπρόδεντρο
σ' ένα παλιό τσουκάλι
ακόμα και σήμερα μπορείς να δεις
αυτό που ήταν άλλοτε το σπίτι της Φανής.

Να ξέρει άραγε να πει κανείς
την ιστορία της Φανής;
Πώς χάθηκε απ' τη φύση
κι αν πάλι θα γυρίσει;
Ο Βόρακας ξέρει! Ίσως μιλήσει...

Να το καράβι του!
Σαν φάντασμα στέκει φοβερό
σ' άδειο λιμάνι, δίχως νερό.
Κι έτσι που γέρνει ρημαγμένο
λένε πως είναι στοιχειωμένο!

Πρωί το Βόρακα δε θα τον δεις.
Βαθιά κοιμάται ολημερίς.
Μπορεί μονάχα να τον συναντήσεις
- σαν σου βαστά και αν τολμήσεις-
μια από τις νύχτες που βγαίνει σεργιάνι
στο δίχως θάλασσα λιμάνι.
Και τότε, ίσως καταφέρεις,
αν κάποιο αντάλλαγμα προσφέρεις
να μάθεις γιατί χάθηκε η Φανή.

Έτσι έλεγε εκείνος ο θρύλος ο παλιός, ο χιλιοειπωμένος. Τα παιδιά της γκρίζας πολιτείας τον γνώριζαν καλά, τον είχαν στο μυαλό τους χαραγμένο. Κι έτρεμε το φυλλοκάρδι τους κάθε φορά που αγνάντευαν πέρα μακριά το στοιχειωμένο το καράβι. Απ' όλα όμως τα παιδιά, ένα μικρό αγόρι ήταν περίεργο πολύ

«Θα πάω!» λέει μια μέρα. «Θα μάθω γιατί χάθηκε η Φανή!» «Και δε φοβάσαι;» το ρωτούν τα άλλα παιδιά της γκρίζας πολιτείας. «Φοβάμαι» λέει. «Και λοιπόν; Το φόβο θα νικήσω. Κι αν μάθω κάποιο μυστικό, γρήγορα θα γυρίσω».

Σχόλια

Μια και οι γιορτές πλησιάζουν, θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε τον Βόρακα με το πνεύμα των μελλοντικών Χριστουγέννων, που μεταφέρει στους νέους ένα μήνυμα για το πού θα οδηγηθεί ο πλανήτης σε περίπτωση που εξακολουθήσουμε να ενεργούμε χωρίς σωφροσύνη. Αν δεν θέλουμε ο κόσμος μας να καταλήξει σαν την γκρίζα πολιτεία, τότε θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε τη λέξη που κρύβεται στο ασπρόδεντρο. Με γνώμονα τον σεβασμό, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φύση, τους νόμους, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό. Μόνο αν συνειδητοποιήσουμε άμεσα ότι η απληστία και η νοοτροπία All you can eat δεν έχουν θέση στη σύγχρονη εποχή, όπου η γη έχει φτάσει στα όριά της, μπορεί κάτι να αλλάξει. Αλλιώς, όπως οι επιστήμονες προειδοποιούν, θα πρέπει να επιλέξουμε τον δρόμο της φυγής και να αναζητήσουμε νέο -προσωρινό- σπίτι για την ανθρωπότητα. Μέχρι πότε όμως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Μήπως ο εναλλακτικός (αλλά και ανηφορικός) δρόμος της αειφορίας, της συνετής διαχείρισης των πόρων και της αυτοσυγκράτησης, είναι τελικά προτιμότερος τόσο για τον πλανήτη όσο και για το ανθρώπινο πνεύμα;

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας αναζητήσαμε έναν δημιουργικό τρόπο για να αναπαραστήσουμε τους διαλόγους του βιβλίου: κατασκευάσαμε έναν μικρό Κόρακα και ένα παιδί από πηλό, μια Φανή από βαμμένο βαμβάκι, ενώ με λίγο χαρτόνι και πλαστελίνη το ξύλινο μανεκέν που χρησιμοποιούμε στη ζωγραφική μεταλλάχθηκε σε Βόρακα... με μουστάκι! Τέλος, κάνοντας πράξη την -φιλική προς το περιβάλλον- πρακτική της επαναχρησιμοποίησης των υλικών, μετατρέψαμε το δέντρο της ζωής που είχαμε κατασκευάσει για προηγούμενη ανάρτηση, σε ασπρόδεντρο του σεβασμού!

Ο Βόρακας, ο Κόρακας και η Σονάτα της Φανής