Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Υπόθεση

Ο Βασίλης είναι μαθητής της Α' δημοτικού και του αρέσει πολύ η ζωγραφική. Μια Δευτέρα πρωί που ο καιρός είναι άσχημος και η τάξη δεν μπορεί να κάνει διάλειμμα έξω στην αυλή, αποφασίζει να φτιάξει μια ζωγραφιά με θέμα τις καλοκαιρινές διακοπές. Τα σχέδια όμως δεν του βγαίνουν όπως θα τα ήθελε, κι έτσι τσαλακώνει τα χαρτιά και τα πετάει το ένα μετά το άλλο στο καλαθάκι των αχρήστων... μέχρι τη στιγμή που τα χαρτιά θα αγανακτήσουν και θα του κάνουν κήρυγμα για την ανακύκλωση!

Λίγο καιρό αργότερα, το μάθημα ολοκληρώνει ο μεγάλος του ξάδερφος, που του εξηγεί ότι εκτός από το χαρτί, στην ανακύκλωση μπαίνουν κι ένα σωρό άλλα υλικά. Ο Βασίλης νιώθει πια την οικολογική του συνείδηση πανίσχυρη: τόσο, που μέχρι και τα δέντρα στον δρόμο μοιάζουν να του χαμογελούν!

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Χρυσάνθη Τσιαμπαλή - Κελεπούρη
Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος
ISBN: 978-960-453-504-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009
Σελίδες: 64
Τιμή: περίπου 7 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Α', Β', Γ'
Διαβάστε τις πρώτες σελίδες εδώ
Δράσεις φιλαναγνωσίας σχετικές με το βιβλίο εδώ

Κριτική

Συμπαθητικό διήγημα περιβαλλοντικού προβληματισμού, που καταπιάνεται με το ζήτημα της σπατάλης των φυσικών πόρων και την ανακύκλωση. Με γλώσσα απλή, το γνωστό χιούμορ και την ευαισθησία της, η συγγραφέας μας μεταφέρει σε πρώτο πρόσωπο την άποψη του μικρού Βασίλη για τα όσα συμβαίνουν. Η ιστορία δεν είναι χωρισμένη σε κεφάλαια, όμως διακρίνονται με σαφήνεια τα δύο μέρη που αναφέρονται πιο πάνω στην υπόθεση. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, τέσσερις δραστηριότητες εξετάζουν τις γνώσεις που απέκτησαν οι αναγνώστες από το κείμενο και προκαλούν την καλλιτεχνική μας δημιουργικότητα να εκδηλωθεί. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά της Β' και Γ' τάξης του Δημοτικού και φυσικά στις περιπτώσεις που οι εκπαιδευτικοί αναζητούν αφόρμηση για να ασχοληθούν με θέματα όπως η ανακύκλωση.

Χαριτωμένος ήρωας Εύκολα αξιοποιήσιμο στην τάξη

Αξίες - Θέματα
Ανακύκλωση, Περιβάλλον, Φαντασία, Χιούμορ, Εκπαίδευση

Εικονογράφηση
Μικρά πολύχρωμα σκίτσα σε κάθε δεύτερη (τις περισσότερες φορές) σελίδα, συνοδεύουν το κείμενο και κάνουν την ανάγνωσή του ευκολότερη.

Απόσπασμα

Κάποιες φορές συμβαίνουν περίεργα πράγματα! Πράγματα που δεν μπορείς εύκολα να τα πεις σε άλλους γιατί φοβάσαι πως δε θα σε πιστέψουν. Αυτό, φίλοι μου, έπαθα και εγώ πριν από λίγες μέρες. Όταν είπα στη δασκάλα μου τι μου συνέβη κατάλαβα πως δε με πίστεψε και πολύ… «Ίσως να μην είναι αυτό ακριβώς που νομίζεις…» μου είπε. Γι’ αυτό εγώ θέλω να το πω και σ’ εσάς: πρώτον, γιατί είμαι σίγουρος πως εσείς θα με καταλάβετε καλύτερα απ’ όλους και δεύτερον, για να προσέξετε ώστε να μη συμβεί και σε σας το ίδιο!

Το όνομά μου είναι Βασίλης και πηγαίνω στην πρώτη δημοτικού. Ευτυχώς η πρώτη τάξη δεν έχει πάρα πολλά μαθήματα και έτσι τ’ απογεύματα τελειώνω στα γρήγορα τις εργασίες μου και έπειτα μου μένει πάντα χρόνος για να παίζω, να διαβάζω βιβλία και να ζωγραφίζω. Η ζωγραφική μού αρέσει πολύ! Παίρνω τις νερομπογιές μου, τους μαρκαδόρους και τις κηρομπογιές μου, απλώνω μπροστά μου μια ωραία λευκή σελίδα και αφήνω ελεύθερη τη φαντασία μου. (Έτσι λέει η μαμά μου να κάνω, αν και εγώ δεν καταλαβαίνω τι θέλει να πει ακριβώς. Η φαντασία μου δεν είναι ποτέ φυλακισμένη…) Τότε, που λέτε, αρχίζω να ζωγραφίζω… Ειδικά με τις νερομπογιές περνάω τέλεια! Αλλάζω διάφορα πινέλα, μικρά και μεγάλα, με λίγες ή πολλές τρίχες, ανακατεύω τα χρώματα και φτιάχνω καινούρια. Μερικά απ’ αυτά τα βλέπω για πρώτη φορά (και τελευταία γιατί δεν καταφέρνω να τα ξαναφτιάξω…) και βέβαια συνήθως δε μου φτάνει ένα μόνο φύλλο για να ζωγραφίσω. Όταν αυτό που φτιάχνω δε μου αρέσει, το τσαλακώνω, το πετάω και παίρνω ένα άλλο χαρτί για να συνεχίσω τη ζωγραφική μου. Συνήθως χαλάω τρία-τέσσερα, μερικές φορές και πέντε χαρτιά μέχρι να πετύχω αυτό που θέλω ή μέχρι να βαρεθώ και να τα παρατήσω. Και ποτέ δε φαντάστηκα πως αυτό που έκανα ήταν κακό! Ποτέ! Μέχρι πριν από λίγες μέρες, όπου συνέβη κάτι απίστευτο…

Ήταν Δευτέρα πρωί και έβρεχε ασταμάτητα. Όλα τα παιδιά στο σχολείο περιμέναμε πώς και πώς να σταματήσει η βροχή για να περάσουμε το διάλειμμα στην αυλή. Όσο όμως η ώρα περνούσε, η βροχή δυνάμωνε. Η αυλή μας είχε γεμίσει τεράστιες λακκούβες με νερά. Τα σύννεφα ήταν γκρίζα και πολλά, και δεν έδειχναν να έχουν όρεξη ν’ αφήσουν τον ήλιο να κάνει κι αυτός μια βολτίτσα στον ουρανό.

Η δασκάλα μας μας εξήγησε πως ήταν πολύ φυσικό να βρέχει ασταμάτητα μια και βρισκόμασταν στην καρδιά του φθινοπώρου. Ακόμη όμως και αν η βροχή σταματούσε, δε θα μπορούσαμε να βγούμε στην αυλή. Με τόσα νερά θα χρειαζόμασταν βάρκα! Μας ζήτησε λοιπόν να διαλέξουμε μια δραστηριότητα, όποια ήθελε ο καθένας, και να ασχοληθούμε με αυτή. το διάλειμμα θα το περνούσαμε μέσα στην τάξη μας.

Εγώ πήρα τ’ αγαπημένα μου χρώματα, μια ωραία καθαρή σελίδα και κάθισα να ζωγραφίσω. Βρήκα γρήγορα τι θα ζωγράφιζα: τις καλοκαιρινές διακοπές! Τον ήλιο και τη θάλασσα, τη βάρκα του παππού, αχινούς και ψάρια, πύργους στην άμμο και κουβαδάκια… Ξεκίνησα λοιπόν απ’ τη βάρκα του παππού μου. Την έκανα κόκκινη όπως είναι στην πραγματικότητα. Ύστερα έφτιαξα το κατάρτι, ξέρετε, αυτό το ψηλό ξύλο στη μέση της βάρκας που κρατάει τα πανιά. Όταν το τελείωσα, το κοίταξα προσεχτικά. Το κατάρτι ήταν τεράστιο για αυτή τη βάρκα που είχε φτιάξει. Δεν ήταν έτσι η βάρκα του παππού μου! Δεν μου άρεσε καθόλου. Τσαλάκωσα το φύλλο, το πέταξα και πήρα ένα καθαρό. 

Πόσο καιρό ζουν τα σκουπίδια μας στη φύση; (πηγή)

Σχόλιο

Η σύγχρονη περιβαλλοντική θεώρηση κινείται στο τρίπτυχο Περιορισμός, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση (Reduce, Reuse, Recycle) που αναγνωρίζει δύο στάδια πριν φτάσει ένα χαρτί στο καλαθάκι των αχρήστων. Το κείμενο επικεντρώνεται κατά βάση στην ευαισθητοποίηση γύρω από την πρακτική της ανακύκλωσης, αν και συναντάμε μια αναφορά και στη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του κάθε χαρτιού (σ. 29 άλλωστε κάθε φύλλο έχει δύο λευκές πλευρές· αν δοκίμαζες να ζωγραφίσεις και απ' την άλλη, θα σε πείραζε;). 

Σε πρώτο λοιπόν στάδιο, τα παιδιά καλό είναι να συνειδητοποιήσουν ότι το χαρτί -όπως και κάθε άλλο υλικό- πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ και πνεύμα συντήρησης, αφού αποτελεί φυσικό πόρο. Στη συνέχεια, μπορούμε να τους προτείνουμε (κυρίως μέσα από το δικό μας παράδειγμα) να εξαντλούν την διαθέσιμη επιφάνεια σε κάθε χαρτί πριν το πετάξουν. 

Τέλος, μέσα από μια δραστηριότητα brainstorming, οι μαθητές μας θα μπορούσαν να σκεφτούν επιπλέον χρήσεις για τα ήδη ζωγραφισμένα χαρτιά (π.χ. σελιδοδείκτης, σαΐτα, χαρτί σημειώσεων, υλικό για κατασκευή κούκλας ή μάσκας, στήριγμα για τραπέζι που κουνάει, βεντάλια, κτλ.). Μόνο μετά από το στάδιο αυτό, έρχεται η στιγμή να σημαδέψουμε τον κάδο ανακύκλωσης: όταν το χαρτί δεν έχει τίποτα πλέον να προσφέρει στην παλιά του μορφή. Έτσι, μπορεί ανακυκλωμένο και ανανεωμένο να επιστρέψει ξανά στα χέρια μας!

το σύμβολο της ανακύκλωσης πλαισιωμένο
από τις λέξεις Reduce-Reuse-Recycle (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη μας, μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από το κείμενο για να γράψουμε τη δική μας ιστορία σχετικά με την ανακύκλωση, όπως έκαναν οι μαθητές του 20ού και του 56ου ΔΣ Ηρακλείου, ετοιμάζοντας ένα ολόκληρο λεύκωμα με Οικολογικές Ιστορίες. Οι ιστορίες δεν χρειάζεται να είναι μεγάλες ή ολοκληρωμένες. Λίγη φαντασία και καλή διάθεση αρκεί, για να προσφέρουν όλοι το λιθαράκι τους!

οικολογικές ιστορίες από πρόγραμμα των 20 και 56 ΔΣ Ηρακλείου

Για να μην την πατήσουν οι μαθητές μας σαν τον Βασίλη (σ.22) που δεν ήξερε να απαντήσει στις θυμωμένες ζωγραφιές από τι φτιάχνεται το χαρτί, μπορούμε να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στο να κατασκευάσουμε το δικό μας χαρτί στην τάξη. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές, η πιο απλή ωστόσο διαδικασία είναι να ακολουθήσετε τα βήματα που προτείνονται σε αυτό το τρίλεπτο βίντεο από Οδηγούς στον Αγ. Νικόλαο Κρήτης. Αν προτιμάτε να χρησιμοποιήσετε ένα παλιό μπλέντερ αντί για τα χέρια σας, μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε αυτό τον οδηγό, πάντα αξιοποιώντας ως πρώτη ύλη παλιές εφημερίδες. Περισσότερες δράσεις, ιδέες για βίντεο και κείμενα σχετικά με την ανακύκλωση μπορείτε να βρείτε εδώ.

Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα πώς φτιάχνεται το χαρτί όταν το κατασκευάζουν τα ίδια!
(οι φωτογραφίες από σχετικό πρόγραμμα των 20ού και 56ου ΔΣ Ηρακλείου) 

Ο Βασίλης και οι θυμωμένες ζωγραφιές

Στα ίχνη του Βερμέερ

Υπόθεση

Μια νύχτα του Οκτώβρη σε κάποια γειτονιά του Σικάγο, τρία ολόιδια γράμματα φτάνουν σε ισάριθμους παραλήπτες. Ζητούν βοήθεια για την εξιχνίαση ενός "εγκλήματος" που έγινε αιώνες πριν και σκοπό έχουν την αποκατάσταση του ονόματος ενός μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου. 

Ο Κάλντερ Πίλεϊ είναι μαθητής στην έκτη τάξη ενός πειραματικού σχολείου που ίδρυσε ο J. Dewey. Χόμπι του είναι να ανακαλύπτει συσχετισμούς, να σπάει και να δημιουργεί κώδικες, όπως και να επικοινωνεί μέσω αυτών με τον μοναδικό του φίλο Τόμι. Παρότι σιχαίνεται το γράψιμο, λατρεύει τη νέα του δασκάλα δεσποινίδα Χάσεϊ (Hussey) που ακούει με προσοχή τις σκέψεις των παιδιών και ακολουθεί τις αρχές της ανακαλυπτικής μάθησης. Το ίδιο ξετρελαμένη με την απρόβλεπτη νέα δασκάλα είναι και η συμμαθήτριά του Πέτρα, που της αρέσει πολύ να γράφει, να φαντάζεται και να βρίσκει ερωτήσεις χωρίς απάντηση.  Μέσα από μια σειρά πρωτότυπων εργασιών και ένα πραγματικά παράξενο βιβλίο που πέφτει στα χέρια τους, τα δύο παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα. Θα ανακαλύψουν συμπτώσεις που συνδέουν τις ζωές τους και θα βρεθούν αναπάντεχα στο κέντρο μιας περιπέτειας στην οποία εμπλέκονται μια εξαφάνιση παιδιού, η κλοπή ενός πίνακα του Βερμέερ, μια δολοφονία και πολλά άλυτα μυστήρια!

Θα αποδειχτεί άραγε αρκετή η βοήθεια των πεντόμινο και της ιδιότροπης κυρίας Σαρπ για να βγουν σώοι από την περιπέτεια και να γλιτώσουν την "Κυρία που γράφει" από τα χέρια των κακοποιών;

  

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Μοντέρνοι Καιροί
Συγγραφέας: Blue Balliett
Μετάφραση: Ράνια Μπουμπουρή
Εικονογράφηση: Brett Helquist
ISBN: 978-960-441-064-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2004 (στα ελληνικά 2005)
Τίτλος πρωτοτύπου: Chasing Vermeer
Σελίδες: 310
Τιμή: περίπου 16 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική

Ενδιαφέρουσα περιπέτεια μυστηρίου γύρω από το ταξίδι των ιδεών αλλά και τα έργα του Γιαν Βερμέερ. Η μετάφραση μοιάζει καλοδουλεμένη και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με δημιουργικό τρόπο, δίνοντάς μας ένα κείμενο βατό που δεν δυσκολεύει ιδιαίτερα τον νεαρό αναγνώστη. Η υποψία ενοχής που περνά από χαρακτήρα σε χαρακτήρα, τα δεδομένα που με ιδιοφυή τρόπο μπερδεύονται και ξεδιαλύνονται, οι διαρκείς ανατροπές και οι συμπτώσεις, όπως και η αγωνία που σταδιακά κλιμακώνεται, είναι στοιχεία που κρατούν το ενδιαφέρον αμείωτο, παρά τις 300 σελίδες του βιβλίου και τις κατά καιρούς σκόπιμες καθυστερήσεις που παρεμβαίνουν στην πλοκή. Το κείμενο είναι χωρισμένο σε 24 μέτριας έκτασης κεφάλαια (5-20 σελίδων, συνήθως όμως μεταξύ 7 έως 12), σε καθένα από τα οποία συναντάμε μια ολοσέλιδη ασπρόμαυρη εικόνα με ένα κρυφό μήνυμα. Οι συμβάσεις είναι λίγες (π.χ. στη σ.271 η πόρτα του κτηρίου είναι ξεκλείδωτη, αλλά ο συναγερμός ενεργοποιημένος) και δεν επηρεάζουν το ρεαλιστικό ύφος, ούτε μας εμποδίζουν να ταυτιστούμε με τους ήρωες. Προτείνουμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές της Στ' τάξης Δημοτικού και του γυμνασίου, αλλά και γενικά στους φίλους των γρίφων, των καλών τεχνών και των συναρπαστικών μυστηρίων!

Ενδιαφέροντες χαρακτήρες Ιδιοφυής πλοκή Προσφέρει αφορμή για παρατήρηση του περιβάλλοντος και ενασχόληση με την τέχνη

Ογκώδη κεφάλαια με πυκνή γραφή και περιγραφές που μπορεί να κουράσουν

Αξίες - Θέματα

Τέχνη, Μυστήριο, Εκπαίδευση, Φιλία, Μαθηματικά

Εικονογράφηση

Παρότι η εικονογράφηση είναι καλοδουλεμένη και ακολουθεί την αισθητική του κειμένου, αφήνει την εντύπωση πως δεν εκμεταλλεύεται επαρκώς το θέμα, ούτε και συμμετέχει στο τελικό αποτέλεσμα με τον τρόπο που ο σχεδιασμός της έκδοσης φιλοδοξεί. Τόσο τα παιδιά όσο και εμείς οι ενήλικοι, στάθηκε αδύνατο να αποκωδικοποιήσουμε τον γρίφο πίσω από τα σχέδια και γρήγορα εγκαταλείψαμε την προσπάθεια, στρεφόμενοι αποκλειστικά στο κείμενο.

Απόσπασμα

Το Ντέλια Ντελ Χολ, χτισμένο το 1916, είχε να επιδείξει αναρίθμητα διακοσμητικά στοιχεία· τερατόμορφες φιγούρες μισοκρυμμένες πίσω από πολυετή κισσό, πέτρινους πυργίσκους, πολυάριθμες καμινάδες, περίτεχνα δίφυλλα παράθυρα. Στους αρχικούς χώρους είχαν προστεθεί μια πισίνα, μια καφετέρια κι ένα σύγχρονο κινηματοθέατρο, όπου διοργανώνονταν πάρτι και θεατρικές παραστάσεις. Το κτίριο έριχνε στο χιόνι μια κίτρινη λάμψη που απέπνεε θαλπωρή κι έστελνε λωρίδες φωτός, λεπτές σαν δάχτυλα, στις σκοτεινές αίθουσες του Κινγκ Χολ.

«Επομένως, έκανα λάθος. Μάλλον το Π δε σήμαινε πανεπιστήμιο», είπε η Πέτρα, που ήρθε και στάθηκε δίπλα στο φίλο της, μπροστά στο παράθυρο. «Μάλλον δεν είναι εδώ ο πίνακας. Τι λες να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο Ντέλια Ντελ προτού πάμε στο σπίτι;»

«Φυσικά! να αγοράσουμε και ένα κουτί καραμελίτσες και πατατάκια, γιατί πεθαίνω της πείνας».

Οι φωνές τους αργόσβηναν μες στο σούρουπο καθώς διέσχιζαν το δρόμο, αφήνοντας την ησυχία του Κινγκ Χολ ν’ απλωθεί και πάλι σε όλους τους χώρους του.

Οι δύο φίλοι κάθισαν σ’ ένα παγκάκι μες στο Ντέλια Ντελ Χολ, για να μοιραστούν τις καραμελίτσες και τα πατατάκια τους. Έπεφτες χιόνι, που με τρόπο μαγικό μαλάκωνε κι έσβηνε τον κόσμο του πανεπιστημίου έξω απ’ το κτίριο. Άφησαν τα μπουφάν, τους σκούφους και τα γάντια τους σ’ ένα υγρό βουναλάκι από ρούχα πλάι τους.

Μια παρέα φοιτητών στην άλλη άκρη της αίθουσας κουβέντιαζε για το μάθημα των Λατινικών. Ένας άντρας με βαριά ματόκλαδα διάβαζε την εφημερίδα του. Ένας καθηγητής με κεφάλι σαν ροζ μπάλα του μπόουλινγκ κατευθυνόταν βιαστικά προς την πισίνα με μια πετσέτα παραμάσχαλα. Μια γυναίκα με μια τεράστια αρμαθιά κλειδιά στο χέρι πέρασε από μπροστά τους κι άρχισε ν’ ανεβαίνει τα σκαλιά. Ο Κάλντερ μπόρεσε ν’ ακούσει το «κλικ» μιας κλειδαριάς που άνοιξε και το «κλακ» ενός μάνταλου που βρήκε ξανά τη θέση του όταν έκλεισε πάλι η πόρτα.

Η Πέτρα δεν είχε προσέξει τίποτε απ’ όλα αυτά. Μασούσε τα πατατάκια της κοιτάζοντας μπροστά της γλαρωμένη, λες κι ήταν έτοιμη να την πάρει ο ύπνος. Ο Κάλντερ είχε όρεξη για κουβέντα.

«Ουάου! Όλος ο χώρος εδώ πέρα είναι μες στο ξύλο. Κοίτα της σκάλα! Ποτέ δεν την είχα προσέξει μέχρι τώρα. Λες κι από ώρα σε ώρα θα φανεί στην κορυφή της κάποιο πρόσωπο από παλιά κινηματογραφική ταινία… Η Μπέτι Ντέιβις, ας πούμε…»

«Πράγματι». Η Πέτρα σηκώθηκε όρθια και τεντώθηκε. «Έλα, πάμε να ρίξουμε μια ματιά τώρα. Πέρασε η ώρα».

Απομακρύνθηκαν από την είσοδο του κτιρίου κι άρχισαν να περνούν τη μια άδεια αίθουσα μετά την άλλη. Παντού αντίκριζαν ξύλινη επένδυση στους τοίχους, πέτρινα τζάκια, πλακάκια στο δάπεδο. Είχαν φτάσει στους πιο παλιούς χώρους του κτιρίου.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή, κανείς τους δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλο ήταν το αρχικό κτίσμα του Ντέλια Ντελ Χολ. Η διάταξη των χώρων ήταν φιδογυριστή, οι ορθογώνιες αίθουσες θαρρείς πως χόρευαν αποκαλύπτοντας ένα σωρό εκπλήξεις σε κάθε στροφή. Τη μια στιγμή τα παιδιά βρίσκονταν σε μια αίθουσα μεγαλειώδη, την επόμενη σ’ ένα χώρο μικρό και οικείο. Μπήκαν σε μια τεράστια αίθουσα χορού, όπου σε μια γωνιά μερικοί φοιτητές μάθαιναν τάι τσι, μια κινεζική πολεμική τέχνη. Ακριβώς απέναντι υπήρχε ένας μικροσκοπικός χώρος υποδοχής και πλάι του μια αίθουσα που έμοιαζε με τραπεζαρία.

Γύψινες κληματαριές κοσμούσαν τις επιβλητικές δοκούς της οροφής, ενώ οι τοίχοι, επενδυμένοι με ορθογώνια κομμάτια ξύλου σε διάφορα μεγέθη χωρίζονταν εδώ κι εκεί από σχεδόν αόρατες πόρτες. Ένα μικρό ξύλινο πόμολο και μια κλειδαρότρυπα ήταν οι μόνες ενδείξεις ότι μπορεί όντως να υπήρχαν κι άλλοι χώροι πίσω από ‘κει. Μια πόρτα οδηγούσε σε μια παλιομοδίτικη κουζίνα, μια άλλη σε μια πίσω σκάλα, και τρεις τέσσερις ήταν κλειδωμένες.

Η τραπεζαρία οδηγούσε σε μια ηλιόλουστη βιβλιοθήκη με ένα υπέροχο, τεράστιο τζάκι. Πάνω στο ράφι του, υπήρχε ένας ξυλόγλυπτος πάπυρος με την επιγραφή: ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΦΟΙΤΗΣΑΝ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ. Σκαλισμένα λιοντάρια κι άλογα κοσμούσαν τον πάπυρο.

Η Πέτρα στάθηκε μπροστά από την επιγραφή, θαυμάζοντας τους περίτεχνους γοτθικούς χαρακτήρες.

«Υπέροχο! Τι να σημαίνει, άραγε;»

«Η μαμά μου μου είπε ότι σ’ αυτόν το χώρο επετράπη για πρώτη φορά, εκτός από τους φοιτητές, να κάθονται και οι φοιτήτριες», αποκρίθηκε ο Κάλντερ.

«Τέλος πάντων, ας συνεχίσουμε την έρευνα.»

Στο δεύτερο όροφο υπήρχαν κάποια γραφεία και τρεις αίθουσες διαλέξεων, με πολλές σειρές από ξύλινες καρέκλες, ελαιογραφίες στους τοίχους και μεγάλα παράθυρα.

Στον τρίτο όροφο βρισκόταν μια μικρή θεατρική σκηνή. Τους τοίχους απέναντι από τη σκηνή κοσμούσε μια ωραία παράσταση· άνθρωποι ντυμένοι με μεσαιωνικές ενδυμασίες χόρευαν, έπαιζαν και κουβέντιαζαν σε ένα ειδυλλιακό τοπίο. Στο βορινό τοίχο υπήρχαν θολωτά παράθυρα και μια δίφυλλη τζαμόπορτα που οδηγούσε σε μια ταράτσα.

Τα δυο παιδιά στάθηκαν με δέος στην είσοδο. Μια κόκκινη βελούδινη αυλαία έκρυβε τη σκηνή, στις δυο άκρες της οποίες υπήρχε από μια μικρή ξύλινη πόρτα.

Παρακινημένοι από την ίδια παρόρμηση, προχώρησαν προς τα εκεί. Δεν υπήρχε ψυχή τριγύρω. Χωρίς να πει λέξη, ο Κάλντερ δοκίμασε ν’ ανοίξει την πόρτα στα δεξιά της σκηνής. ήταν ξεκλείδωτη. Τρία σκαλάκια οδηγούσαν στα παρασκήνια.

Γλίστρησαν αθόρυβα εκεί μέσα, περνώντας πάνω από ξεφτισμένα σχοινιά αυλαίας, ένα λαούτο χωρίς χορδές, μια πλαστική στάμνα και μια παλιά σκούπα.

«Όλα αυτά θα μπορούσαν ν’ αποτελούν υλικό για έναν ανόητο που περνιέται για τον Βερμέερ», σχολίασε ο Κάλντερ.

Νόμιζε ότι η Πέτρα θα γελούσε με το αστείο του, το κορίτσι όμως μάλλον δεν τον άκουσε.

«Δεν υπάρχει καμιά κρυψώνα εδώ», είπε.

Ξάφνου, η Πέτρα ένιωσε σαν να είχε ξεχάσει κάτι σημαντικό ή σαν να έπρεπε να βρίσκεται κάπου αλλού εκείνη τη στιγμή, αλλά δεν μπορούσε να θυμηθεί πού. Ένιωσε μια αδιαθεσία. Οι λέξεις βγήκαν με κόπο από το στόμα της.

Επέστρεψαν στο δεύτερο όροφο. Το κορίτσι βρήκε μια καρέκλα μπροστά σ’ ένα παράθυρο και κάθισε. Ένιωσε ν’ ανακουφίζεται λιγάκι και μόνο που βρισκόταν δίπλα στο παράθυρο, κι αυτό ήταν παράξενο.

Ο Κάλντερ είχε πέσει στα τέσσερα μπροστά στο τζάκι της αίθουσας και κοιτούσε προς τα πάνω.

«Είπα να ρίξω μια ματιά, μήπως υπάρχουν κρυφά ράφια εδώ μέσα. Ούτε που χωράει ο νους μας πόσα μυστικά μπορεί να κρύβει τούτο το κτίριο».

Δεν έλαβε καμιά απάντηση από τη φίλη του, γι’ αυτό και γύρισε να την κοιτάξει.

«Τι τρέχει; Ζαλίζεσαι;»

«Κάλντερ… Αυτά τα παράθυρα…»

Ο Κάλντερ σηκώθηκε όρθιος.

«Ναι, ξέρω. Μοιάζουν με τα παράθυρα στους πίνακες του Βερμέερ».

Η Πέτρα κοίταξε τριγύρω στην αίθουσα.

«Κι αυτό το ξύλο στους τοίχους… Θέλω να πω, εκατομμύρια παλιά κτίρια έχουν ξύλινη επένδυση, αλλά αυτά εδώ τα ορθογώνια…»

Καθώς κοιτούσε το είδωλό της στο σκούρο τζάμι του παραθύρου, η φωνή της έσβησε.

Ο Κάλντερ την πλησίασε και κάθισε πλάι της.

«Θες να ρίξουμε ακόμα μια ματιά στο χώρο προτού φύγουμε;» ρώτησε.

Το ύφος του του θύμισε τους γονείς του, όταν προσπαθούσαν να τον βάλουν να κάνει μια δουλειά χωρίς να φαίνεται ότι του το ζητούσαν.

Η Πέτρα κάρφωσε το βλέμμα της πάνω του.

«Τι σκέφτεσαι, Κάλντερ;»

«Ότι δε φαίνεσαι και πολύ καλά... Σαν να ζεσταίνεσαι υπερβολικά».

Το κορίτσι πράγματι ένιωθε σαν να είχε πυρετό.

«Μάλλον με περιτριγυρίζει γρίπη. Έλα, πάμε να φύγουμε από ‘δω».

Κατευθύνθηκαν προς τον πρώτο όροφο. Πέρασαν μπροστά από πόρτες με μπρούντζινα πόμολα σε σχήμα νυφίτσας, έναν ανάγλυφο φλαουτίστα και μερικά πέτρινα λιοντάρια που ήταν σκαρφαλωμένα ψηλά πάνω από το κεφαλόσκαλο. Η Πέτρα, με το χέρι της ν’ αγγίζει την κουπαστή της σάλας καθώς κατέβαινε αργά αργά τα σκαλιά, αναπήδησε ξαφνιασμένη και σταμάτησε. Ο Κάλντερ συνέχισε να κατεβαίνει.

Το κιγκλίδωμα της σκάλας ήταν ένα καλαίσθητο σχέδιο από κληματόφυλλα που πλέκονταν μεταξύ τους, όπου φώλιαζαν κάμποσα πλάσματα – πουλάκια, ποντίκια και σαύρες. Στη βάση της σκάλας, μια περίεργη ανάγλυφη δρύινη μαϊμού στήριζε την κουπαστή. Πουλιά, μαϊμού, ξύλινο, δρύινο, φλάουτο, βρείτε… Τα μηνίγγια της σφυροκοπούσαν. Πουλιά, μαϊμού, ξύλινο… μαϊμού, δρύινο… ξύλινο, φλάουτο, βρείτε… βρείτε! Ήταν οι λέξεις της κυρίας Σαρπ στο νοσοκομείο. Η Πέτρα μαρμάρωσε στη θέση της, κρατώντας με το ένα χέρι την κουπαστή.

Είδε τον Κάλντερ να ψάχνει με ήρεμες κινήσεις το σωρό με τα νοτισμένα ρούχα για το μπουφάν του. Ήλπιζε ότι το πρόσωπό της δε φανέρωνε τις άγριες σκέψεις της, που θαρρείς και ούρλιαζαν δυνατά μες στο κεφάλι της.

«Προχώρα, περπάτα λες και δε συμβαίνει τίποτα», ψιθύρισε στον εαυτό της.

Ένας άντρας σήκωσε τα μάτια από την εφημερίδα του και την κοίταξε, καθώς περνούσε από δίπλα του. Άραγε ο κόσμος γύρω της άκουγε την καρδιά της που χτυπούσε σαν ταμπούρλο, καταλάβαινε ότι το μυαλό της είχε πάρει φωτιά; Άρπαξε με μια κίνηση τα πράγματά της και όρμησε έξω από την πόρτα, στο σούρουπο, που έλεγες πως τη σπλαχνίστηκε.

«Πέτρα, τι συμβαίνει;» ρώτησε ο Κάλντερ.

«Έλα!»

Ο Κάλντερ με κόπο ακολουθούσε τη φίλη του, που σχεδόν έτρεχε διαρκώς σκοντάφτοντας στο φρέσκο χιόνι. Όταν πέρασε ένα τετράγωνο στην 59^η οδό, έριξε μια ματιά πίσω τους. Ο Κάλντερ γύρισε να κοιτάξει κι αυτός. Ξαφνικά, φοβήθηκε πολύ.

«Ας γυρίσουμε στο σπίτι περνώντας από τις πίσω αυλτές των σπιτιών. Πρέπει να εξαφανιστούμε οπωσδήποτε!»

Ο Κάλντερ άρχισε να περπατά με βήμα ταχύ πλάι στη φίλη του. Οι ώμοι τους ακουμπούσαν. Σκέφτηκε το Π των πεντόμινο. Ας προσευχηθούμε κι ας προσέξουμε να μην πάθουμε τίποτα… Οι μοβ σκιές του σούρουπου έδειχναν απειλητικές τώρα. Οι θάμνοι ανάμεσα στα σπίτια φαίνονταν γεμάτοι μυστήριο, οι περαστικοί που περπατούσαν κυρτωμένοι για να προφυλαχτούν από το κρύο έδειχναν επικίνδυνοι.

Μόλις η Πέτρα σιγουρεύτηκε ότι κανένας δεν τους ακολουθούσε, σταμάτησε.

«Κάλντερ, αυτό είναι».

Εκείνος κοίταξε ολόγυρα στο έρημο δρομάκι.

Ένα ρίγος διέτρεξε τη ραχοκοκαλιά του.

«Τι;»

«Νομίζω ότι τη βρήκαμε».

Σχόλιο

Όπως αναφέρουμε και στην εισαγωγή, η μετάφραση έχει πολλά εμπόδια να προσπεράσει. Μερικά από αυτά σχετίζονται με την προσαρμογή του λατινικού πεντόμινο (που λειτουργεί σαν παζλ πίσω από το κείμενο), στο ελληνικό αλφάβητο. Στην προσπάθεια αυτή, κάποιες φορές το γράμμα από το πρωτότυπο κείμενο αλλάζει (π.χ. στη σ. 271 το Y γίνεται Ν ώστε να σημαίνει Ναι), ενώ άλλες φορές ερμηνεύεται με τρόπο ώστε να βγάζει νόημα στα ελληνικά. Στη σ. 260 για παράδειγμα, βλέπουμε το γράμμα T που στα αγγλικά θα παρέπεμπε απευθείας σε Twelve, να διαβάζεται ως Τρεις Τέσσερις Δώδεκα! Τα μηνύματα ωστόσο που ανταλλάσσουν ο Κάλντερ με τον Τόμι στον κώδικα που επεξηγείται στη σ. 84, εμφανίζονται στο τέλος του βιβλίου στα αγγλικά και έπειτα μεταφράζονται στη γλώσσα μας.

Πεντόμινο, το αγαπημένο παιχνίδι του Κάλντερ (πηγή)

Η Ντένις, συμμαθήτρια του Κάλντερ και της Πέτρα, αντιπροσωπεύει το καλομαθημένο παιδί της μετανεωτερικής εποχής, που μοιάζει αδιάφορο για όσα συμβαίνουν γύρω του. Στον αντίποδα, οι δύο αντιήρωες-πρωταγωνιστές αναζητούν συσχετισμούς πίσω από το κάθε τι που δεν μοιάζει φυσιολογικό, παρασυρμένοι από το έργο του συγγραφέα Τσαρλς Φορτ. Σύμφωνα με αυτόν, ο κόσμος που ζούμε κρύβει πολύ περισσότερα μυστικά απ' ό,τι πιστεύουν οι πιο πολλοί άνθρωποι (σ.75). Μπορούμε άραγε και εμείς να ψάξουμε γύρω μας για τις αιτίες των γεγονότων, για συμπτώσεις και ομοιότητες, ή θα καταλήξουμε μισότρελοι συνωμοσιολόγοι - κυνηγοί φαντασμάτων;

Συνωμοσιολόγος (πηγή)

Οι δύο μαθητές, θεωρούν την κυρία Χάσεϊ την τέλεια δασκάλα, γιατί τους ακούει με προσοχή, τους ενθαρρύνει να παίρνουν πρωτοβουλίες και τους δίνει τη δυνατότητα να εκφραστούν, ακόμα και αν οι απαντήσεις τους δεν είναι σωστές. Είναι αλήθεια ότι κάποιες από τις προσεγγίσεις της είναι εξαιρετικές και μας θυμίζουν την χαριτωμένη καινούρια δασκάλα. Ωστόσο, το γεγονός ότι (σ. 28) δεν μπορούσες ποτέ να προβλέψεις τι θα έκανε ή τι θα έλεγε στη συνέχεια, ή το ότι κατά τη διάρκεια των εκδρομών (σ.51) δε γύριζε ποτέ να κοιτάξει αν οι μαθητές της την ακολουθούσαν, φανερώνουν πλευρές της διδασκαλίας που σε αδύναμους ή νεαρότερους μαθητές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα.

Ο Γεωγράφος, Γ. Βερμέερ, π.1668 (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Το βιβλίο μας δίνει πολλές ιδέες για δραστηριότητες στην τάξη, ιδιαίτερα σε σχέση με την Τέχνη. Ακολουθώντας τα βήματα της κυρίας Χάσεϊ, μπορούμε με τους μαθητές μας να παρατηρήσουμε μια σειρά από πίνακες. Μπορούμε να επιλέξουμε έργα της αρεσκείας μας, ή άλλα που αναφέρονται στο ίδιο το βιβλίο, όπως Η κυρία που διαβάζει τα γράμματα των Heloise and Abelard του Auguste Bernard (σ.54), Η βροχερή μέρα του Gustave Caillebotte (σ.65), Ο Γεωγράφος του Johannes Vermeer (σ.102), κ.ά. Στη συνέχεια καλούμε τους μαθητές να μας πούν σε ποιον πίνακα πιστεύουν ότι (σ.53) θα είχε πλάκα να μπει κανείς; Μπορεί να ακολουθήσει μια γραπτή έκθεση με την περιπέτεια κάθε μαθητή μέσα στον πίνακα που διάλεξε!

Άλλη μια δραστηριότητα (και πολύ καλή άσκηση για την περιγραφή αντικειμένων) βγαλμένη από το βιβλίο είναι η εξής: (σ.62-65) Κοιτάξτε καλά τα πράγματα στο σπίτι σας και διαλέξτε κάποιο που για σας αποτελεί έργο τέχνης. Μπορεί να είναι οτιδήποτε. Μη ζητήσετε βοήθεια από τους δικούς σας, πρέπει να βρείτε κάτι που ν' αρέσει σ' εσάς. Κατόπιν, περιγράψτε αυτό το αντικείμενο στην τάξη, χωρίς να αναφέρετε το όνομά του. Οι υπόλοιποι μαθητές πρέπει να ακούσουν προσεκτικά την περιγραφή, ώστε να καταφέρουν τελικά να βρουν το αντικείμενο.

Πιο πειραματική είναι η δραστηριότητα που διαβάζουμε στις σ. 26-27. Εκεί, οι μαθητές ανακαλύπτουν αν η γραφή είναι ο ακριβέστερος τρόπος επικοινωνίας. Πώς θα μπορούσαμε να το διαπιστώσουμε στην τάξη; Αν ο εκπαιδευτικός διαβάσει στην αρχή της σχολικής ημέρας ένα μήνυμα προς τους μαθητές, απαγορεύοντάς τους να χρησιμοποιήσουν γραφή για να το καταγράψουν, μπορούν άραγε εκείνοι να του το επαναλάβουν με ακρίβεια λίγο πριν το σχόλασμα, κρατώντας σημειώσεις με σύμβολα ή κάνοντας χρήση του προφορικού λόγου; 

Τέλος, μια πιο διασκεδαστική δραστηριότητα θα ήταν να οργανώσουμε με την τάξη ένα κυνήγι θησαυρού, κρύβοντας σε μια αίθουσα του σχολείου ένα αντίγραφο διάσημου πίνακα και δίνοντας στους μαθητές κωδικοποιημένα στοιχεία για την κρυψώνα!

Η κυρία γράφει ένα γράμμα, Γ. Βερμέερ, π.1670 (πηγή)

Στα ίχνη του Βερμέερ

Αταξίες στην τάξη (5): Παράσταση για κλάματα

Υπόθεση

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου πλησιάζει και ο διευθυντής κύριος Ανδρόνικος ανακοινώνει ότι κάθε τάξη θα συμμετάσχει στη γιορτή ετοιμάζοντας τη δική της παρουσίαση. Το τμήμα του Πάνου αποφασίζει να ανεβάσει μια θεατρική παράσταση και οι μαθητές ορίζουν ομάδες συγγραφέων, σκηνοθετών και ηθοποιών. Όμως οι οιωνοί δεν είναι θετικοί: Ο Κεντάρ βλέπει στον ύπνο του τον Σίβα, το κάδρο του Κολοκοτρώνη φεύγει από τη θέση του στον τοίχο της αίθουσας και τα νεύρα της δασκάλας αρχίζουν να σπάνε... Οι καβγάδες, τα ατυχήματα και οι απανωτές γκάφες, προετοιμάζουν το έδαφος για μια παράσταση για κλάματα. Βέβαιοι για την αποτυχία, οι μαθητές-ηθοποιοί, αποφασίζουν την κρίσιμη μέρα να χαλαρώσουν, να αυτοσχεδιάσουν και να προσπαθήσουν να το ευχαριστηθούν, ακολουθώντας τη συμβουλή της δασκάλας θεατρικής αγωγής. Θα καταφέρουν άραγε να αντεπεξέλθουν στην πρόκληση ή τους περιμένει η οργή του διευθυντή;

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης
Εικονογράφηση: Κώστας Θεοχάρης
ISBN: 978-960-04-4491-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2014
Σελίδες: 100
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ'

Ευχαριστούμε τον συγγραφέα και τις εκδόσεις για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Άλλη μια απολαυστική περιπέτεια από τη σειρά Αταξίες στην τάξη. Με απλή γραφή, σαφήνεια και άφθονο χιούμορ, ο Πάνος και οι συμμαθητές του επιστρέφουν, μοιράζοντας χαμόγελα και μεταφέροντας στους αναγνώστες μηνύματα για την ειρήνη, τη δημοκρατία, την ομαδικότητα, αλλά και την ανοχή στο διαφορετικό. Στα αρχικά κεφάλαια, ο συγγραφέας μας συστήνει ξανά τα κεντρικά πρόσωπα της τάξης και τους χαρακτήρες τους, κι έτσι ακόμα και όσοι δεν έχουν διαβάσει προηγούμενα βιβλία της σειράς, μπορούν εύκολα να μπουν στο κλίμα. Το βιβλίο χωρίζεται σε 11 μικρού μεγέθους κεφάλαια, έκτασης 5-11 σελίδων το καθένα. Οι πνευματώδεις διάλογοι, η κλιμακούμενη αγωνία και οι ανατροπές, κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη ζωηρό μέχρι το τέλος. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση, με μια ολοσέλιδη και 1-2 μικρότερες ζωγραφιές ανά κεφάλαιο, συνοδεύει διακριτικά το κείμενο, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές σκηνές από την πλοκή και ορισμένα από τα πρόσωπα που συμμετέχουν. Προτείνουμε το βιβλίο ανεπιφύλακτα σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, θα μπορούσαν όμως να το απολαύσουν και λίγο μικρότεροι ή μεγαλύτεροι μαθητές.

Απλότητα και σαφήνεια στη γραφή Χιούμορ Ωφέλιμα διδάγματα

Αξίες - Θέματα
Εκπαίδευση, Ιστορία, Περιπέτεια, Θέατρο, Συνεργασία, 28η Οκτωβρίου

Εικονογράφηση

Ασπρόμαυρη, με μια ολοσέλιδη και μια - δυο μικρότερες ζωγραφιές ανά κεφάλαιο, συνοδεύει διακριτικά το κείμενο, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές σκηνές από την πλοκή. 

Απόσπασμα
«Παιδιά, μπορείτε να κάνετε λίγη ησυχία, σας παρακαλώ;»

Τα λόγια του κυρίου Ανδρόνικου, του διευθυντή του σχολείου μας, είναι όλο ευγένεια. Μόνο όμως όταν τα βλέπεις γραμμένα στο χαρτί. Γιατί όταν είσαι εκεί και τα ακούς, αυτά τα «μπορείτε» και τα «σας παρακαλώ» μοιάζουν με βέλη βουτηγμένα σε δηλητήριο. Σαν εκείνα που έριξε ο Ηρακλής και ξεπάστρεψε τις Στυμφαλίδες όρνιθες στο πι και φι.

Ο κύριος Ανδρόνικος, βέβαια, δε μοιάζει και πολύ με τον Ηρακλή. Δε φοράει δηλαδή δέρμα λιονταριού, ούτε κρατάει ρόπαλο. Συνήθως φοράει γκρι σακάκι και κρατάει ένα μικρόφωνο.

Όλοι κάναμε ησυχία. Ο κύριος Ανδρόνικος πέρασε το κοφτερό βλέμμα του πάνω από τα κεφάλια μας και έδειξε με το δάχτυλό του ένα μικροσκοπικό δευτεράκι που στεκόταν μπροστά μπροστά:

«Εσύ, παιδί μου, με το κόκκινο μπουφάν. Ναι, εσύ στην πρώτη σειρά, θα ήθελες σε παρακαλώ, να μας πεις τι ημερομηνία έχουμε σήμερα;»

«Εεεε…» έκανε αυτό σαστισμένο. «Δεν… δεν ξέρω, κύριε…»

Ο κύριος Ανδρόνικος ξεφύσησε σαν φορτηγό που έχει πάθει λάστιχο.

«Έχουμε 20 Οκτωβρίου!» Βρυχήθηκε από το μικρόφωνο. «Όλοι μαζί! Πόσο έχουμε;»

«20 Οκτωβρίουουου!»

«Άρα σε οχτώ μέρες από σήμερα πόσο θα έχουμε;»

«28 Οκτωβρίουουου».

«Και τι γιορτάζουμε την 28^η Οκτωβρίου;» ρώτησε ο διευθυντής.

«Την Επανάσταση του Είκοσι ένααα», φώναξε ο Ιορδάνης.

Ευτυχώς, η φωνή του καλύφθηκε από ένα βουητό. Μέσα σ’ αυτό ξεχώριζες τις λέξεις: πόλεμος, Ιταλοί, Όχι…

Κλαπ!

Αυτό το τελευταίο δεν ήταν λέξη. Ήταν μια σβουριχτή καρπαζιά που έπεσε στο σβέρκο του Ιορδάνη. Δεν πρόλαβα να δω ποιος την έριξε. Μάλλον θα ήταν η Κλάρα. Συνήθως αυτή ρίχνει τις καρπαζιές.

Η Κλάρα είναι κορίτσι. Αυτό πρέπει να το τονίζουμε, γιατί συνήθως έχει την όψη νευριασμένου γορίλα. Είναι πανύψηλη, γεροδεμένη και έχει πολύ βαρύ χέρι. Είναι και αστέρι σε όλα τα αθλήματα – εκτός από τη ρυθμική γυμναστική φυσικά.

Τον Ιορδάνη, αντίθετα, δεν τον λες και αθλητικό τύπο. Να φανταστείτε, όταν ο κύριος Παντελής, ο γυμναστής, μας λέει να κάνουμε γύρους στο προαύλιο, ο Ιορδάνης αρχίζει να λαχανιάζει προτού καν αρχίσει να τρέχει. Και μόνο στην ιδέα δηλαδή. Με τους γύρους από το σουβλατζίδικο όμως δεν έχει το ίδιο πρόβλημα.

Ο Ιορδάνης λέει ότι δεν χρειάζεται τον αθλητισμό, γιατί θα γίνει επιχειρηματίας σαν τον πατέρα του, που έχει το μίνι μάρκετ στην πλατεία. Και πραγματικά, στο εμπόριο είναι μανούλα. Για παράδειγμα, κάθε μέρα τη στήνει στο κυλικείο και περιμένει να λιγοστέψουν τα ντόνατς. Μόλις μείνουν δύο, πάει και τα αγοράζει. Έπειτα πουλάει το ένα πενήντα λεπτά πιο ακριβά. Το άλλο το τρώει.

Ο κύριος Ανδρόνικος, στο μεταξύ, έλεγε τα δικά του. Ότι, δηλαδή, μια και την 28^η Οκτωβρίου 1940 ξεκίνησε ο πόλεμος με τους Ιταλούς, εμείς πρέπει να τιμήσουμε τους παππούδες μας που πολέμησαν στα χιονισμένα βουνά. Και γι’ αυτό θα κάνουμε μια γιορτή.

«Σύμφωνα με την εγκύκλιο που ήρθε σήμερα από το υπουργείο, κάθε τμήμα θα αναλάβει να οργανώσει τη γιορτή του όπως θέλει. Θα δουλεύετε στην ώρα της ευέλικτης ζώνης. Ο δάσκαλός σας θα ορίσει δύο μαθητές που θα είναι υπεύθυνοι για τη γιορτή».

«Πάλι τα ίδια», αναστέναξε ο Μπρούνο.

Ο Μπρούνο μισεί την 28^η Οκτωβρίου. Βλέπετε, η μαμά του είναι Ιταλίδα. Έτσι, κάθε χρόνο, όταν πλησιάζει αυτή η μέρα, τον φωνάζουμε μακαρονά και κορόιδο Μουσολίνι και τον παίρνουμε στο κυνήγι. Αυτός διαμαρτύρεται. Λέει ότι ο μπαμπάς του είναι Έλληνας, άρα δεν πρέπει να τον κυνηγάμε.

Έχει δίκιο, αλλά καλά να πάθει. Γιατί, βλέπετε, το έχει δίπορτο ο κύριος. Στο ποδόσφαιρο, για παράδειγμα, που τον συμφέρει, είναι πάντα Ιταλός. Και τις προάλλες, όταν έπαιζε η Εθνική Ελλάδας με την Ιταλία και χάσαμε 3-0, ο Μπρούνο μας έκανε τον έξυπνο. Έχει ο καιρός γυρίσματα, κύριε Μπρούνο!

Στην τάξη, η δασκάλα μας, η κυρία Μαργαρίτα, ρώτησε ποιοι θέλουν να είναι υπεύθυνοι για τη γιορτή.

Η Κίκη σήκωσε αμέσως το χέρι της. Το ίδιο και ο Κεντάρ.

«Κεντάρ, τι έκπληξη είναι αυτή; Θέλεις να είσαι υπεύθυνος για τη γιορτή;»

«Όχι, κυρία. Θέλω να πάω στην τουαλέτα», είπε ο Κεντάρ.

Η δασκάλα μας πήρε μια βαθιά ανάσα. Έπειτα έδωσε την άδεια στον Κεντάρ να πάει στην τουαλέτα και όρισε την Κίκη υπεύθυνη για τη γιορτή.

«Τα πιάσαμε τα λεφτά μας», μουρμούρισε ο Νώντας.

Ήξερε τι έλεγε, αφού η Κίκη είναι ικανή να σε τρελάνει. Εκτός από το ότι έχει τσιριχτή φωνή που σου τρυπάει το τύμπανο, θέλει να το παίζει συνεχώς αρχηγός. Σκοπεύει, όταν μεγαλώσει, να γίνει πρωθυπουργός της χώρας, γι’ αυτό κάνει από τώρα προπόνηση. Ο μόνος που δεν τη βρίσκει κουραστική είναι ο Ιορδάνης. Εγώ πιστεύω ότι είναι ερωτευμένος μαζί της. Ο ίδιος βέβαια το αρνιέται. Όταν όμως τη λέω Κίρκη για να την τσατίσω…

«Μην τη λες έτσι», διαμαρτύρεται ο Ιορδάνης. «Στενοχωριέται».

Πείτε μου τώρα, έχω δίκιο ή όχι;

«Πάμε πάλι», έκανε η δασκάλα μας. «Ποιος θέλει να είναι υπεύθυνος μαζί με την Κίκη;»

Ο Ιορδάνης σήκωσε το χέρι το όσο πιο ψηλά μπορούσε. Ήταν ο μόνος που το έκανε κι έτσι η κυρία Μαργαρίτα τον επέλεξε.

Όταν χτύπησε το κουδούνι, ο Μπρούνο έφυγε σφαίρα για κάτω. Κανένας όμως δεν είχε όρεξη να τον κυνηγήσει. Για την ώρα, τουλάχιστον.

Σχόλιο

Παρότι το κωμικό στοιχείο είναι έντονο και σκόπιμα αγγίζει σε ορισμένες σκηνές τα όρια της φαρσοκωμωδίας, τα μηνύματα που περνούν μέσα από το κείμενο, είναι σαφή και σημαντικά.

Πρώτα απ' όλα, οι αναγνώστες βλέπουν πού μπορεί να οδηγήσει ο κοινωνικός αποκλεισμός ενός «διαφορετικού» μαθητή. Η στάση της (πολυπολιτισμικής!) τάξης προς τον Μπρούνο κάθε που πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, θυμίζει περίπτωση bullying. Ο Ελληνοϊταλός μαθητής βιώνει τη διάκριση, αφού τον αποκαλούν κοροϊδευτικά Μακαρονά και στα διαλείμματα είναι αναγκασμένος να τρέχει γιατί τον κυνηγούν. Αυτό τον οδηγεί σταδιακά (το ξέσπασμά του φαίνεται στις σ. 56-7, ενώ στις σ. 66-68 γυρίζει την πλάτη του στην ομάδα) στο να αποστασιοποιηθεί από τους συμμαθητές του και να εκδηλώσει αρνητική συμπεριφορά: Εσείς οι Έλληνες φταίτε, εσείς θα τα πληρώσετε, λέει (σ. 68), δείχνοντάς μας με σαφήνεια πως όταν αποκλείουμε κάποιον, μας αποκλείει και εκείνος, και πως η διχόνοια σε μια ομάδα μειώνει τη δύναμή της και μπορεί γενικά να έχει καταστροφικά αποτελέσματα.

Κάτι παρεμφερές που συνειδητοποιεί κανείς μέσα από την ιστορία, είναι η σημασία της σωστής οργάνωσης και της συνεργασίας, προκειμένου να επιτευχθεί ένα μεγάλο έργο. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες καθηκόντων που βασίζονται τόσο στην εργατικότητα (και τη διαφορετικότητα) των μελών τους, όσο και στο έργο των υπόλοιπων ομάδων. Έτσι, όταν οι τρεις μαθητές-συγγραφείς δεν καταφέρνουν να δουλέψουν μαζί και δεν παράγουν κάποιο έργο ως τη Δευτέρα, η υπόλοιπη τάξη δεν μπορεί να προχωρήσει στην προετοιμασία του θεατρικού. Η κυρία Μαργαρίτα τους καλεί να προσπαθήσουν ξανά. Δεν πειράζει, ας χάσουν λίγα μαθηματικά. Το μάθημα που θα πάρουν από τη συνεργασία είναι πολύ πιο σημαντικό (σ.35), δηλώνει με νόημα.

Ένα άλλο μήνυμα είναι ότι παρά τις αναποδιές, όποιος δεν τα παρατάει και συνεχίζει την προσπάθεια, επιτυγχάνει τελικά τους στόχους του. Το δυσοίωνο όραμα του Κεντάρ, η τεμπελιά του Μάρκου, τα αρνητικά σημάδια όπως η πτώση του κάδρου ή ο γρουσούζικος (!) αριθμός των ηθοποιών, τα διάφορα ατυχήματα που συμβαίνουν όπως η πτώση της Ειρήνης και το λέρωμα της στολής, υποχρεώνουν τους μαθητές να αλλάξουν προσέγγιση και να αναζητήσουν λύσεις, δεν καταφέρνουν όμως να τους πτοήσουν. Κοινώς, ο επιμένων νικά!

Τέλος, έχουμε ένα μήνυμα υπέρ της ειρήνης, αφού ο -πρώην στρατιώτης- παππούς Λουίτζι εξηγεί ξεκάθαρα ότι (σ.97) ο θάνατος είναι ο θριαμβευτής κάθε πολέμου. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από το παρακάτω animation που αναφέρεται στην κυριαρχία - αλληλοεξόντωση των λαών πάνω στη γη του Ισραήλ.

Γιατί όμως τότε πολεμάμε και σκοτωνόμαστε; Μάλλον επειδή για κάποιους ανθρώπους, η ματαιοδοξία και το χρήμα έχουν μεγαλύτερη αξία από την ίδια τη ζωή... Στο βιβλίο του Ian Kershaw Μοιραίες Επιλογές - Δέκα αποφάσεις που άλλαξαν τον κόσμο 1940-1941 (εκδ. Πατάκη), διαβάζουμε για τις συνθήκες μέσα από τις οποίες ο Μουσολίνι αποφάσισε να επιτεθεί στη χώρα μας.

Καταρχάς, δεν τίθεται αμφιβολία ότι ο Ιταλός δικτάτορας ήταν φιλοπόλεμος και έτοιμος για νέες κατακτήσεις... ήδη από τον Μάιο του 1940 δήλωνε (σ.221) «Είναι ταπεινωτικό να μένουμε με τα χέρια σταυρωμένα ενώ άλλοι γράφουν ιστορία... Για να κάνεις έναν λαό μεγάλο, είναι απαραίτητο να τον στείλεις στη μάχη ακόμα κι αν πρέπει να τον στείλεις κλοτσηδόν. Αυτό θα κάνω». Καθώς προέβλεπε ότι η Γερμανία θα έφτανε γρήγορα σε μια συντριπτική νίκη έναντι των Συμμάχων, επιθυμούσε να "μπει στο παιχνίδι" κι εκείνος, ώστε να αποκομίσει εδαφικά και οικονομικά κέρδη. Η φτωχή μας χώρα ωστόσο, δεν φαινόταν να τον ενδιαφέρει εξαρχής. Όπως δήλωνε τότε στον Γκράτσι (σ.237) «Η Ελλάδα δεν βρίσκεται στον δρόμο μας και δεν θέλουμε τίποτα από αυτή», ενώ ενημέρωνε τον (γαμπρό του και υπουργό Εξωτερικών) Τσιάνο ότι «δεν υπάρχει περίπτωση πολέμου με την Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι ξεροκόκαλο, και δεν αξίζει την απώλεια ούτε ενός Σαρδηνού γρεναδιέρου».

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, χάρη στις κινήσεις του κόμη Τσιάνο, ο οποίος επιθυμούσε να αυξήσει την δική του ισχύ. Η Αλβανία λειτουργούσε ήδη (από το 1939) ως προσωπικό του φέουδο, υπό τη διοίκηση του ευνοούμενού του, Φραντσέσκο Τζακομόνι. Η προοπτική επέκτασης της επικράτειάς του προς τα νότια φαινόταν ελκυστική. Οι Γερμανοί ωστόσο (σ.241) ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να μην εκδηλωθούν ανοικτά οι εντάσεις που σιγόβραζαν στα Βαλκάνια. Ο Χίτλερ είχε πει στον Τσιάνο στις 20 Ιουλίου ότι προσέδιδε «μεγάλη σημασία στη διατήρηση της ειρήνης στις περιοχές του Δούναβη και των Βαλκανίων». Σύμφωνα με την άποψή του, ο κύριος στρατιωτικός στόχος της Ιταλίας έπρεπε να εξακολουθήσει να είναι η Αίγυπτος και η διώρυγα του Σουέζ.

(σ.239) Στις 10 Αυγούστου ο Τσιάνο ξεσήκωσε την ευερέθιστη εχθρότητα του Μουσσολίνι προς την Ελλάδα. Ο Τζακομόνι είχε μεταφέρει στον Τσιάνο την ιστορία της ύπουλης εκτέλεσης από Έλληνες πράκτορες ενός Αλβανού μαχητή της ελευθερίας, του Νταούτ Χότζα, την οποία αυτός με τη σειρά του μετέφερε στον Μουσσολίνι ως ένδειξη της ελληνικής αναξιοπιστίας. Ο Νταούτ Χότζα στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτα περισσότερο από έναν τοπικό ληστή και ζωοκλέφτη, με ένα μακρύ ιστορικό βίας και εγκληματικότητας, που είχε συλληφθεί και αποκεφαλιστεί από αντίπαλους εγκληματίες –Αλβανούς, όχι Έλληνες- δύο μήνες νωρίτερα. Αλλά ο Μουσσολίνι δε χρειαζόταν περισσότερα για να πειστεί. «Ο Ντούτσε σκέφτεται να αναλάβει δράση, γιατί από το 1923 [σ.σ. όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν για έναν μήνα την Κέρκυρα κατηγορώντας τους Έλληνες για τη δολοφονία του στρατηγού Ενρίκο Τελλίνι] έχει ορισμένους λογαριασμούς να τακτοποιήσει, και οι Έλληνες γελιούνται αν νομίζουν ότι έχει ξεχάσει» σημείωσε ο Τσιάνο μετά τη συνάντησή τους. Αμέσως ανέλαβε δράση ο ιταλικός προπαγανδιστικός μηχανισμός, εξυμνώντας τις πατριωτικές αρετές του Νταούτ Χότζα και επικρίνοντας δριμύτατα τη μεταχείριση των Αλβανών από την ελληνική μειονότητα στη συνοριακή περιοχή της Ηπείρου. (...) Χειριζόμενος έξυπνα την ψυχολογία του Ντούτσε και τη στιγμή, ο Τσιάνο άδραξε την ευκαιρία για να πιέσει για επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ο Μουσσολίνι, είχε στο νου του μια επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας. Αλλά ο Τσιάνο τώρα τον έπεισε χωρίς δυσκολία ότι και η Ελλάδα έπρεπε να περιληφθεί στα σχέδια για επέκταση στα Βαλκάνια. Έχοντας στερηθεί την ευκαιρία να κερδίσει τη δόξα στη Γαλλία, και αντιμέτωπος πλέον με την προοπτική καθυστέρησης [της επίθεσης] στη βόρεια Αφρική, ο Μουσσολίνι είδε τα θέλγητρα ενός εύκολου θριάμβου εναντίον των Ελλήνων, ενός έθνους που περιφρονούσε.

Την επόμενη μέρα, 11 Αυγούστου, ο Τσιάνο σημείωσε ότι ο Ντούτσε ήθελε πληροφορίες για την «Τσαμουριά» (η τότε ιταλική ονομασία για την Ήπειρο, που προέρχεται από την αλβανική λέξη για την περιοχή). Ο Μουσσολίνι είχε αρχίσει κινήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα, και είχε καλέσει τον Τζακομόνι και το στρατηγό κόμη Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα στη Ρώμη για συζητήσεις. Ο Μουσσολίνι «μίλησε για μια αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον της Ελλάδας προς τα τέλη Σεπτεμβρίου», κατέγραψε ο Τσιάνο. (...) Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών είχε στο μεταξύ μάθει (…) ότι η Ελλάδα θα αντιστεκόταν σε κάθε επιθετική ενέργεια και θα αρνιόταν να ταπεινωθεί από την Ιταλία. «ακόμα κι αν αυτό ενέχει τον κίνδυνο να αφανιστεί». Το λαϊκό αίσθημα κατά της Ιταλίας ήταν έντονο. Η ελληνική κυβέρνηση θα είχε ισχυρή στήριξη στην απόφασή της να αντισταθεί στην ιταλική επέμβαση. Το συμπέρασμα ήταν το εξής: «Αν η Ιταλία πιστεύει ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να θέσει τις εδαφικές της διεκδικήσεις απέναντι στην Ελλάδα, κάνει λάθος». 

Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Ρίμπεντροπ επανέλαβε την ανάγκη να διατηρηθεί η ηρεμία στα Βαλκάνια όταν συναντήθηκε με τον Ιταλό πρέσβη Αλφιέρι στις 16 Αυγούστου [σ.σ. την επομένη του άνανδρου τορπιλισμού της Έλλης από το ιταλικό υποβρύχιο Delfino]. Ήταν κρίσιμης σημασίας, δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, η αποφυγή ενεργειών που θα διατάρασσαν το status quo στην περιοχή. Ωστόσο (σ.243) ο Τσιάνο έκανε ό,τι μπορούσε για να διασφαλίσει ότι το ζήτημα της Ελλάδας δε θα έμπαινε στο περιθώριο και συνέχισε να ανυπομονεί για την ανάληψη δράσης. Παραποίησε την ιταλική εκδοχή των πρακτικών της συνάντησής του με τον Ρίμπεντροπ για να διασφαλίσει ότι θα γινόταν μνεία στην αναγκαιότητα να προχωρήσουν «στην καταστροφή της Ελλάδας» - μια φράση που δεν εμφανίζεται στη γερμανική εκδοχή.

Όταν τον Οκτώβριο τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στο έδαφος της Ρουμανίας χωρίς ο Ιταλός ηγέτης να έχει ειδοποιηθεί (σ.246), η λύσσα του Μουσσολίνι ξεχείλισε. Εξοργισμένος με την προσβολή στο κύρος του ίδιου και της χώρας του, αδημονούσε να προβεί σε αντίποινα. «Ο Χίτλερ πάντα με φέρνει αντιμέτωπο με τετελεσμένα γεγονότα» είπε έξω φρενών στον Τσιάνο. «Αυτή τη φορά θα τον πληρώσω με το ίδιο νόμισμα. Θα μάθει από τις εφημερίδες ότι κατέλαβα την Ελλάδα. Μ’ αυτό τον τρόπο θα αποκατασταθεί η ισορροπία».

Ολοκληρώνοντας, να σημειώσουμε ότι τόσο ο Κωνσταντίνος όσο και ο πατέρας του, που στην ιστορία αντιπροσωπεύουν ιδεολογικά τους οπαδούς του εθνικισμού (αλλά και του αναλφαβητισμού, του τραμπουκισμού, κτλ.), παρουσιάζονται ως παράδειγμα προς αποφυγή. Ο μεν μικρός, προσπαθώντας να μειώσει τον Ινδό συμμαθητή του και να φανεί ανώτερος από εκείνον, αποκαλύπτει πόσο αστοιχείωτος είναι ο ίδιος, αφού χαρακτηρίζει την πατρίδα μας κροτίδα της δημοκρατίας (21)... λίγο αργότερα (σ.34) τον αποκαλούν ανοιχτά ντουβάρι, που δεν ξέρει γρι από Ιστορία. Ο δε πατέρας του, εκτός από το ότι δεν έχει διαβάσει ούτε ένα βιβλίο στη ζωή του (σ.29), φέρεται άκομψα στον (προφανώς πολύ πιο μορφωμένο και ευγενικό) πατέρα του Κεντάρ κατά την παράσταση (σ.83), και τελικά γελοιοποιείται, αφού εκτός από μία καρπαζιά τρώει και ένα κάδρο (σ.91) με τη φωτογραφία του Μεταξά στο κεφάλι. Όσο για τον ίδιο τον δικτάτορα, που στο θεατρικό εμφανίζεται να ραπάρει (σ.86) αν πω ναι δεν θα ξέρω πού να κρυφτώ. Οι Έλληνες θα με κάνουν ψητό! ίσως και να αδικείται από τον συγκεκριμένο στίχο... αφού παρά την αντιδημοκρατική του διακυβέρνηση και τη φιλογερμανική του στάση, δύσκολα θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι επέλεξε τον πόλεμο με την Ιταλία φοβούμενος το πολιτικό κόστος.

Ιωάννης  Μεταξάς (πηγή)

Χρήση στην τάξη

Οι μύριες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η τάξη του Πάνου μέχρι να καταφέρει να οργανώσει και να ολοκληρώσει την παράσταση, θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τη δημιουργία ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού τύπου "φιδάκι". Νικητής ο παίκτης που θα καταφέρει να φτάσει πρώτος στο χειροκρότημα του κοινού. Μέχρι τον τερματισμό όμως, θα συναντήσει εμπόδια όπως "η Ειρήνη έσπασε το πόδι της! Γύρνα τρία τετράγωνα πίσω για να βρεις αντικαταστάτη" ή "ο Κεντάρ είδε στον ύπνο του τον Σίβα! Χάνεις τη σειρά σου για έναν γύρο", κτλ. αλλά και βοήθειες, όπως "ο πατέρας του Ιορδάνη χρηματοδοτεί την παράσταση, προχώρησε πέντε τετράγωνα!".

Επιτραπέζιο τύπου Φιδάκι, κατασκευασμένο από το
1ο Γυμνάσιο Βέροιας για το μάθημα της Πολιτικής Αγωγής (πηγή)

Χάρη στους ζωηρούς διαλόγους, το βιβλίο προσφέρεται ιδιαίτερα για θεατρική ανάγνωση ανά ζεύγη μαθητών. Εξίσου εύκολο και διασκεδαστικό, θα ήταν να αναπαραστήσουμε κάποιες από τις σκηνές του έργου που αγάπησαν τα παιδιά. Αν πάλι η τάξη μας έχει κλίση στη φαντασία, μια -λίγο πιο απαιτητική- δραστηριότητα δημιουργικής σκέψης / γραφής, θα μπορούσε να αντλήσει έμπνευση από τον «βρικόλακα» που εμφανίζεται στο θεατρικό και πίνει το αίμα των στρατιωτών. Περνώντας από τον συμβολισμό στην κυριολεξία (και από την γιορτή της 28ης Οκτωβρίου στο Χόλιγουντ), είναι οι μαθητές μας έτοιμοι να σκεφτούν άλλα πλάσματα του μυθικού βασιλείου που θα μπορούσαν να εμφανιστούν στο Αλβανικό μέτωπο; Και πώς θα επηρέαζαν αυτά τη σύρραξη; Θα προσπαθούσαν άραγε οι δυο στρατοί να τα προσεταιριστούν για λογαριασμό τους ή μήπως ως άνθρωποι θα ενώνονταν μπροστά στον κοινό κίνδυνο;

Λυκάνθρωπος στο Αλβανικό μέτωπο. Σύνθεση / διασκευή των εικόνων Α και Β

Αταξίες στην τάξη (5): Παράσταση για κλάματα

Μια αλεπουδίτσα πονηριά σταλίτσα

Υπόθεση

Η κυρα-Μαριώ, η παμπόνηρη αλεπού, γέννησε μια αλεπουδίτσα που της έμοιαζε σε όλα... εκτός από την πονηριά! Για να μη γίνει ρεζίλι σε όλο το δάσος για το φοβερό αυτό ελάττωμα της κόρης της, αποφάσισε να την εκπαιδεύσει: ξεκίνησε πρώτα από το σπίτι, όπου της διηγήθηκε μύθους με όλες τις φημισμένες πονηριές που είχαν κάνει οι γιαγιάδες της στο παρελθόν... χωρίς όμως αποτέλεσμα. Την έστειλε έπειτα στο Πρότυπο Πονηρο-Κολέγιο, το πιο ακριβό και σπουδαίο σχολείο της πόλης, για να μάθει την πονηριά κοντά στους ανθρώπους... αλλά και πάλι χωρίς επιτυχία! Δοκίμασε ακόμα και το φροντιστήριο, όπου για ώρες κάθε μέρα η μικρή διδασκόταν πονηρομαθήματα... τόσα, που στο τέλος το κεφάλι της άρχισε να βουίζει και έπεσε άρρωστη στο κρεβάτι! Ο ασβός-γιατρός συνέστησε περισσότερο παιχνίδι και λιγότερες διαδρομές κι έτσι η αλεπουδίτσα συνήλθε. Πώς όμως θα σβήσει ο καημός από την καρδιά της μητέρας της; Ίσως η σοφή κουκουβάγια να έχει μια απάντηση...

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Μεταίχμιο
Συγγραφέας: Κωνσταντίνα Αρμενιάκου
Εικονογράφηση: Βασίλης Γρίβας
ISBN: 978-960-566-208-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 2013
Σελίδες: 32
Τιμή: περίπου 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Α', Β', Γ'

Κριτική

Χαριτωμένη διδακτική ιστορία, γραμμένη με χιούμορ και αγάπη, από τη σειρά μικρές καληνύχτες. Με πολύ απλό τρόπο, χωρίς προβλήματα σαφήνειας και μέσα από 700 περίπου λέξεις, η συγγραφέας καταφέρνει να ψυχαγωγήσει τους μικρούς αναγνώστες και ταυτόχρονα να στείλει ένα μήνυμα στις μαμάδες που αγχώνονται για το μέλλον των παιδιών τους... τόσο, που κάνουν αβάσταχτο το παρόν τους! Το σωστό στήσιμο του κειμένου και η πολύχρωμη εικονογράφηση, βοηθούν ώστε το βιβλίο να διαβάζεται ξεκούραστα, από τις τελευταίες σελίδες όμως λείπουν κάποιες δραστηριότητες που ίσως θα βοηθούσαν στην περαιτέρω εμπέδωση του περιεχομένου. Το προτείνουμε ανεπιφύλακτα σε παιδιά των μικρών τάξεων του δημοτικού, αλλά και σε γονείς που ενόψει εξετάσεων έχουν φτάσει στα όριά τους!

Χρήσιμα μηνύματα για τους γονείς Προσεγμένη επιμέλεια

Αξίες - Θέματα

Μύθοι, Παραμύθι, Παιχνίδι, Οικογένεια, Αγάπη, Εκπαίδευση.

Εικονογράφηση

Μεικτής τεχνικής σχέδια όπου κυριαρχούν σκούροι τόνοι του καφέ και του πράσινου. Οι ζωγραφιές αναπαριστούν σκηνές από τη διήγηση και συμβάλλουν στην ξεκούραστη ανάγνωση.

Απόσπασμα 
Μια φορά κι έναν καιρό, σ’ ένα καταπράσινο δάσος,

η παμπόνηρη αλεπού, η κυρα-Μαριώ, γέννησε μια

μικρή αλεπουδίτσα.

- Αχ! Πόσο μου μοιάζει! είπε με καμάρι. Έχει

το χρώμα μου, τη μουσούδα μου, τα μάτια μου,

τ’ αυτιά μου και φυσικά θα ‘χει την πονηριά και

την εξυπνάδα μου.

Μα αλίμονο! Όταν μεγάλωσε η μικρή αλεπουδίτσα,

έγινε ολόιδια με τη μαμά της σε όλα εκτός από ένα:

την πονηριά!

- Τι κακό με βρήκε! μονολογούσε η κυρα-Μαριώ.

Ρεζίλι θα γίνω σε όλο το δάσος. Είναι δυνατόν;

Μια τόσο χαριτωμένη αλεπουδίτσα, μα πονηριά

σταλίτσα;

Την αγαπούσε βέβαια τη μικρή της αλεπουδίτσα

η κυρα-Μαριώ, όπως όλες οι μανούλες αγαπούν

τα παιδιά τους, κι ας μην είναι σούπερ-σούπερ τέλεια.

Μα στεναχωριόταν κιόλας με το ελάττωμα της αλεπουδίτσας

της, γιατί, πώς να το κάνουμε, αλεπουδίτσα με πονηριά

σταλίτσα γίνεται; Ε, δε γίνεται!

«Ας είναι» σκέφτηκε η κυρα-Μαριώ.

«Μπορεί να μη γεννήθηκε πονηρή η αλεπουδίτσα μου,

μα θα γίνει. Θα την εκπαιδεύσω εγώ!

Θα της μάθω την ένδοξη Αλεπουδοϊστορία,

για να διδαχτεί από τα κατορθώματα των προγόνων της».

Έτσι, η κυρα-Μαριώ άρχισε να διηγείται στη

μικρή αλεπουδίτσα όλες τις πονηριές

που είχαν κάνει οι γιαγιάδες της.

- Μια φορά, μικρή μου, η προ-προ-προγιαγιά σου,

η κυρα-Μαριώ, ξεγέλασε τον κόρακα και του έφαγε

το τυρί. Του είπε ότι είναι σπουδαίος τραγουδιστής

και ότι θα ήθελε να ακούσει τη φωνή του. Ο κόρακας

ξέχασε ότι κρατούσε στο ράμφος του το τυρί κι άρχισε

να τραγουδάει. Πέφτει το τυρί, τ’ αρπάζει η προ-προ-

προγιαγιά σου και το κάνει μια χαψιά.

Κατάλαβες;

- Κατάλαβα, κατάλαβα, είπε η αλεπουδίτσα.

Η προ-προ-προγιαγιά μου έλεγε πολλά ψέματα.

- Μα όχι, καλή μου, η προ-προ-προγιαγιά σου

ήταν πονηρή. Πο-νη-ρή.

Όπως και η προγιαγιά σου, η κυρα-Μαριώ,

που για να ξεγελάσει τις κότες ντύθηκε γιατρός,

μπήκε στο κοτέτσι και μόλις κάθισαν οι κότες

να τις εξετάσει, ξέρεις… γλουπ γλουπ,

τις έκανε μια χαψιά. Κατάλαβες;

- Κατάλαβα, κατάλαβα, είπε η αλεπουδίτσα.

Η προγιαγιά μου μεταμφιεζόταν συνεχώς

σαν να ήταν Καρναβάλι.

Σχόλιο

Η μαμά-αλεπού διηγείται στην κόρη της δυο μύθους του Αισώπου, με σκοπό να την διδάξει τι σημαίνει πονηριά. Η μικρή όμως είναι γεμάτη αθωότητα, αδυνατεί να «μπει στο νόημα» και βγάζει από τις ιστορίες δικά της συμπεράσματα... Ίσως με αυτό τον τρόπο να μας μεταφέρει ένα έμμεσο μήνυμα για το ότι οι αξίες που πλαισίωναν την παιδεία τα παλαιότερα χρόνια, έχουν σήμερα αλλάξει αρκετά. Σε σχέση με διδάγματα του τύπου "Να πονηρεύεσαι για το τι θέλουν από εσένα αυτοί που σε πλησιάζουν" που αποσκοπούσαν στο να προστατεύσουν τα παιδιά από την αφέλεια, αλλά ταυτόχρονα απέπνεαν καχυποψία και συντηρητισμό, στην εποχή μας είναι πιο δημοφιλή εκείνα που προωθούν την ενσυναίσθηση, την ανεκτικότητα στο διαφορετικό και τη συνεργασία.

Με τις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών του σήμερα έχει να κάνει κι ένα δεύτερο θέμα που εμμέσως θίγεται και δεν είναι άλλο από την αξία του παιχνιδιού. Το παιχνίδι δεν είναι τόσο σπουδαίο όσο το σχολείο, λέει η μαμά αλεπού για να δικαιολογήσει την εξαντλητική εκπαιδευτική δοκιμασία στην οποία υποβάλλει την κόρη της. Χρειάζεται ξεκούραση και παιχνίδι... το σχολείο μπορεί να περιμένει, λέει αντίθετα ο γιατρός. Ποιος από τους δύο έχει δίκιο; Ίσως και οι δύο! Γλωσσικά, οι λέξεις παιδί, παιδεύω και παιχνίδι ανήκουν στην ίδια οικογένεια (όπως αναλύεται στο άρθρο του Ν. Σαραντάκου)· αλλά και στη φύση, παρατηρώντας το ζωικό βασίλειο, διαπιστώνουμε ότι παιχνίδι και μάθηση συνδέονται άρρηκτα. Ευτυχώς για τα παιδιά, η παραπάνω σχέση αναγνωρίζεται προοδευτικά και από το σύγχρονο σχολείο. Σε αυτό, βλέπουμε να δοκιμάζονται όλο και πιο θαρραλέα, ηλεκτρονικές εφαρμογές που επιτρέπουν στους μαθητές να διασκεδάζουν και ταυτόχρονα να εκπαιδεύονται. Πολλοί νοήμονες φυσικά ανησυχούν, με το ότι τόσο η εκπαίδευση όσο και το παιχνίδι αρχίζουν να περνούν όλο και περισσότερο μέσα από οθόνες και καλώδια. Όπως όμως αναφέραμε στην αρχή της παραγράφου, οι προτιμήσεις των παιδιών της σύγχρονης γενιάς έχουν αλλάξει (βλ. και Prensky που τους χαρακτηρίζει ψηφιακά ιθαγενείς), οι υπολογιστές αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους και στην σχολική πράξη οφείλουμε αν μη τι άλλο να το συνειδητοποιήσουμε.

 
Χρήση στην Τάξη

Στην τάξη, μπορούμε στο μάθημα της Γλώσσας να ασχοληθούμε με τα σημεία στίξης και συγκεκριμένα τα ενωτικά, μια και στο κείμενο χρησιμοποιούνται σε λέξεις όπως κυρα-Μαριώ και Πονηρο-κολέγιο. Επίσης, θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τις παρακάτω έμμετρες αποδόσεις των δύο αισώπειων μύθων που αναφέρονται στην ιστορία, αξιοποιώντας τες στην ορθογραφία, ζωγραφίζοντας ή δραματοποιώντας τα μέρη που θα μας εμπνεύσουν.

Το κοράκι και η αλεπού, σε απόδοση Ι.Ν. Κυριαζή από τη σελίδα του 100 μύθοι του Αισώπου

Κομμάτι κρέας κρέμονταν σε κορακιού το στόμα
που μια αλεπού το ζήλεψε κοιτώντας το απ’ το χώμα.
Τον κόρακα κολάκεψε για τη μεγαλοσύνη·
και βασιλέας των πουλιών μπορούσε, είπε, να γίνει
αρκεί να είχε και φωνή καλή να τραγουδήσει.
Κι ο κόρακας την αλεπού δοκίμασε να πείσει.
Κι όπως αφήνει ο καψερός το κρέας του, να κράξει,
τα καταφέρνει η πονηρή τη λιχουδιά ν’ αρπάξει.
Και πριν να φάει τη λεία της, του είπε την αλήθεια
που από βόλι πιότερο του πλήγωσε τα στήθια:
« Όλα θα τα ’χες κόρακα, τίποτε να ζηλεύεις,
αν αποκτούσες και μυαλό· γι’ αυτό δε βασιλεύεις ».

Η αλεπού γιατρός, σε απόδοση Μιχ. Δ. Στασινόπουλου, από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Στα κλωσσοπούλια έπεσε γρίππη,
θέλουν γιατρό, μα γιατρός λείπει. Το ’μαθε η Αλούπω η κυρά
και τα λυπήθηκε βαριά.
– Τα γιατρικά μου θα μαζέψω,
και τρέχω ευθύς να τα γιατρέψω.
– Πώς είστε, ορνίθια μου καλά,
τι νιώθετε, πού σας πονά;
Και της απάντησαν και κείνα:
– Είμαστε μια χαρά και φίνα.
Και θα ’μαστε και πιο καλά,
αν μας αδειάσεις τη γωνιά.

Όσοι επιμένουν στη ζωγραφική και αγαπούν τους ήρωες του Disney, μπορούν εδώ να βρουν οδηγίες για το πώς θα σχεδιάσουν τους πρωταγωνιστές της ταινίας The Fox and the Hound.

Η πρώτη γνωριμία μεταξύ Todd και Copper (πηγή)

Μια αλεπουδίτσα πονηριά σταλίτσα