Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

Το κόκκινο της Ανατολής


 
Υπόθεση
Στα πολύβουα Αμπελάκια του 1798 καταφθάνει ένας μυστηριώδης Γάλλος περιηγητής. Ο μεσιέ Λεκλέρ καταλύει στο χάνι του Αυγέρη όπου μένουν και άλλοι ξένοι. Παρά τις επίμονες ερωτήσεις του ιδιοκτήτη, καταφέρνει να κρατήσει τον σκοπό του ταξιδιού του μυστικό και να παραπλανήσει τους ντόπιους για τις αληθινές του προθέσεις. Στο μεταξύ, ληστές ετοιμάζονται να χτυπήσουν μια χρηματαποστολή επειδή οι Αμπελακιώτες δεν δέχτηκαν τον εκβιασμό τους. Χάρη όμως στην τύχη, την παρατηρητικότητα και την υπευθυνότητα ενός αγοριού, η πλούσια πολιτεία θα γλιτώσει από αυτόν και άλλους κινδύνους που την απειλούν. Ο Χρόνης, που μπορεί να βαριέται τα γράμματα αλλά είναι έξυπνος, θαρραλέος και γεμάτος όνειρα για το μέλλον, θα κερδίσει σύντομα την εκτίμηση των συμπατριωτών του και των προεστών για τις πράξεις του. Δεν θα συμβεί το ίδιο και με τον νεαρό Ίβο, που επιστρέφει από το εξωτερικό με νέες ιδέες για τον τρόπο επεξεργασίας του φημισμένου κόκκινου νήματος...

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Άννα Γκέρτσου - Σαρρή
Εικονογράφηση: -
ISBN: 978-960-04-0465-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 1991
Σελίδες: 141
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική
Εξαιρετικό μυθιστόρημα εποχής, που μας μεταφέρει στο "μικρό Παρίσι" των Τεμπών, στα Αμπελάκια του 1798. Καλογραμμένο, με γλώσσα απλή και σκηνές γεμάτες θεατρικότητα, το (βραβευμένο) βιβλίο διαβάζεται πολύ ευχάριστα από μικρούς και μεγάλους. Τα εικοσιτέσσερα μικρής έκτασης κεφάλαια (5-6 σελίδων το καθένα) δεν κουράζουν τον αναγνώστη και κρατούν το ενδιαφέρον αμείωτο ως το τέλος, χάρη στη ζωντάνια των διαλόγων και τις ανατροπές. Η συγγραφέας αναπαράγει με ρεαλισμό τις συνθήκες ζωής του πληθυσμού της υπαίθρου χωρίς να κρύβει την αγάπη της γι' αυτόν, και να μας περνάει μηνύματα για την αξία της συνεργασίας, τον πατριωτισμό και την προστασία του περιβάλλοντος. Εικονογράφηση, κάποιος σχετικός χάρτης ή φωτογραφίες ντοκουμέντων της εποχής δυστυχώς δεν υπάρχουν, στις τελευταίες σελίδες όμως βρίσκουμε μια μικρή λίστα με πηγές που μπορεί να αξιοποιήσει όποιος ενδιαφέρεται να εμβαθύνει στο θέμα. Το προτείνουμε ανεπιφύλακτα σε μαθητές των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού (ειδικά της Στ') και του Γυμνασίου.

  • Καλογραμμένη και ενδιαφέρουσα ιστορία
  • Θεατρικότητα χαρακτήρων, διαλόγων και σκηνών
  • Πληροφορίες για την ζωή στα Αμπελάκια
  • Προβάλλονται ωφέλιμες αξίες όπως αυτή της συνεργασίας

Αξίες - Θέματα
Ιστορία, Υπευθυνότητα, Συνεργασία, Περιβάλλον - Αειφορία, Εκπαίδευση, Ταξίδια, Ανισότητα, Καταναλωτισμός, Αρχαιοκαπηλία, 25 Μαρτίου.

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Όταν ο Χρόνης κρυφακούει στο δάσος τη συνομιλία των κλεφτών.

Εικονογράφηση
 
Απόσπασμα
Ο Χρόνης έστηνε αυτί στις κουβέντες τους. Μα δε γινόταν καθόλου λόγος για αρχαία. Πήρε τότε αυτός το θάρρος να τους πει για το Φραντσέζο που ‘χε έρθει στ’ Αμπελάκια και γύρευε νομίσματα από τους συντοπίτες του. Μπορεί και κάποιος απ’ εκείνους να είχε βρει ή να ήξερε κάποιον άλλο που είχε βρει. Αλλά τίποτα. Όλοι είχαν τη δικιά του ατυχία. Ποτέ δεν είχαν βρει τέτοιο μέταλλο, στρογγυλό, δουλεύοντας τη γη.

Πριν πάρει να γείρει ο ήλιος, ξανά στα βήματά τους, ανηφόριζαν το δρόμο για το βουνό, για την πόλη τους. Χαρούμενος ξεκίναγε το χάραμα, χαρούμενος γύριζε τ’ απομεσήμερο. Πρώτη του δουλειά, έκοβε δρόμο από την Κρυόβρυση κι έτρεχε στο χάνι να δει το Μάνθο. Κι όποτε ήταν λεύτερος, εκεί κλωθογύριζε. Τα λέγαν με το Μάνθο. Τι έγινε στον κάμπο. Τι έγινε στο χωριό.

Φέρα στο Γάλλο κάμποσα νομίσματα. Κι οι πιο πολλοί ήταν άνθρωποι που είχαν ανέβει από τον κάμπο. Ο μεσιέ Λεκλέρ τα εξέταζε για ώρα στο φως. Κοίταζε τις κεφαλές, την παράσταση που είχαν, τις επιγραφές, και αν οι μορφές και τα γράμματα δεν ήταν ξεκάθαρα, τα γύριζε πίσω. Τα καλά τα κράτησε, πλήρωσε και τους παράδες που είχε υποσχεθεί.

Κι εκεί που όλοι περιμέναν ότι τέλειωσε τη δουλειά του και θα πήγαινε στο καλό, ο Γάλλος εκδήλωσε μεγάλο ενδιαφέρον για τη βιβλιοθήκη τους.  Πρώτα έκανε ένα γύρο στα μοναστήρια. Όμως τούτοι δω οι Αμπελακιώτες είχαν φτιάξει βιβλιοθήκη. Και σπουδαία μάλιστα. ΤΑ μοναστήρια τους τριγύρω δεν είχαν τους θησαυρούς που έβρισκες σ’ όλη την Ελλάδα να τους κατατρώει η μούχλα κι ο σκόρος. Όλα τα παλιά χειρόγραφα και οι πολύτιμοι τόμοι βρίσκονταν τακτοποιημένα στη βιβλιοθήκη τους. Έτσι ο Γάλλος χωνόταν εκεί μέσα, ξεφύλλιζε βιβλία με τις ώρες, και μελετούσε μέχρι που έπεφτε σκοτάδι και δεν έβλεπε πια.

Μετά γύριζε στο πανδοχείο που ήταν γιομάτο από τους ντόπιους. Όσο ο μεσιέ Βίνστον αποτραβιόταν στο δωμάτιό του, τόσο αυτός ανακατωνόταν με τους ντόπιους.

Καθόταν ανάμεσά τους, έπινε τα κρασάκια του και μελετούσε φάτσες. Το διαπεραστικό του μάτι ψυχογραφούσε. Τα ελληνικά του διευκόλυναν.

Ύψωνε την κούπα στο διπλανό του κι άρχιζε την κουβέντα.

- Πώς πήγε η δουλειά, πατριώτη;

- Πώς να πήγε; Να κοπανάς όλη μέρα!

Στα κοπανιστήρια λοιπόν.
Γύριζε στον άλλο.

- Κι εσύ τα ίδια;

- Τα ίδια και χειρότερα! Στα καζάνια όλη μέρα.

- Μπα, βαφέας του λόγου σου; ρωτούσε μ’ ενδιαφέρον ο Γάλλος.

- Α μπα! Όχι! Εγώ με τη φωτιά. Έτσι και ξεχαστεί η φωτιά, καήκαμε ούλοι! Καήκαμε, ε; Χωρίς ξύλα!

Γελούσαν.

Καθώς ο Χρόνης βόηθαγε το Μάνθο να γεμίζουν τις κούπες τους κρασί, τριγυρνούσε ανάμεσά τους. Παρατηρούσε λοιπόν τούτα: ο ξένος γνωριζόταν με τους ντόπιους, αλλά δε διάλεγε τύπους. Άλλαζε τραπέζια. Και, παρά τα καλά του ελληνικά, ο διάλογος ήταν πάντα ο ίδιος. Ο παραπάνω. Κάπως σαν να του φάνηκε ότι ο μεσιέ Λεκλέρ είχε μια ιδιαίτερη προτίμηση να κάνει παρέα με τους βαφιάδες.

Όμως δεν τον αδικούσε. Αν τον καλορωτούσε κανείς, κι αυτός τον ίδιο θα προτίμαγε. Το βαφιά. Θυμόταν τότε που είχε πάει στον κιρχανά να βρει τον κύρη του. Ατμοί ανεβαίναν κατά την οροφή από τα καζάνια, σαν το λιβάνι στην εκκλησιά. Κι ανάμεσα στους ατμούς έβλεπε τους εργάτες σαν μέσα από ανάριο σύννεφο. Πηγαινοέρχονταν αχνοί, ξεθωριασμένοι. Όμοια ξωτικά. Με τα πρόσωπα υγρά μέσα σε τούτη την καταχνιά, κινούνταν αργά, προσεχτικα.

Οι υπεύθυνοι βαφιάδες όλο μετράγαν. Τόσο, συν τόσο, συν τόσο. Με ζαρωμένα τα φρύδια, προσέχαν μην τυχόν και γίνει λάθος. Κι άλλοι, πάνω απ’ τα καζάνια, με την πουκαμίσα τυλιγμένη ψηλά στα μπράτσα, τα ποντίκια πεταγμένα από τη δύναμη που βάζαν, ανακατώναν τη βαφή. Μη λάχει και βγει το νήμα ανόμοια βαμμένο. Το χειρότερο πόστο. Ο κύρης του έλεγε πάντα «τούτοι δω ζούνε την κόλαση της κοκκιναδικής». Όπως το ‘λεγε ήταν.

Ήταν κι εκείνη η στιγμή! Μια στιγμή που του ‘φερε αναγούλα. Ο κουβάς που χύνουν με το αίμα του βοδιού. Σκοτώνουν ζωντανά για να πετύχουν τούτο το χρώμα το κόκκινο. Και σάμπως τι; Δε σκοτώνουν το Πάσχα ζωντανά και τα μασουλάνε απ’ άκρη σ’ άκρη; Τι τον πείραξε;

Όταν το είπε στον κύρη του, τον αποπήρε αυτός.

- Κι όταν κοινωνάς; Τι είν’ τούτο που πίνει; Κρασί απ’ τη Ραψάνη; Το αίμα του Χριστού πίνεις!

- Ωστόσο, κρασί ήτανε.

Ενώ εδώ χύναν αληθινό αι΄μα από αληθινό ζωντανό.

Συνέχιζε, λοιπόν, την κουβέντα του ο Φραντσέζος.

- Εμείς στο Μονπελιέ βάζουμε ποτάσα.

- Κι εμείς το ίδιο, απαντούσαν κάποιοι.

Έπαιρνε ο Γάλλος το κρασί του, άραζε δίπλα τους και συνέχιζε την κουβέντα.

- Και βάζουμε και κόπρανα.

- Σάμπως εμείς τι βάνουμε;

- Και σκάγανε στα γέλια.

- Στη Ρουέν βγάζουμε και μπλε σαν το δικό σας. Όχι όμως σαν το δικό σας το κόκκινο.

Ησυχία. Κανένας δεν του μιλούσε.

- Και στη Ρουέν και στο Λαγκετόκ ρίχνουνε ποτάσα και κόπρανα, αλλά δε βγαίνει το κόκκινο το δικό σας, επέμενε ο Γάλλος. Πώς το εξηγάς τούτο;

- Δεν το εξηγάς, μεσιέ, του είπε ο Γιώργης ο Δερμέζης. Έτσι είναι.

- Τι πάει να πει «έτσι είναι»!

- Ε, άλλο πράμα. Άλλο Ρουέν, άλλο Αμπελάκια, έκανε ο Γιώργης.

- Τι πάει να πει «άλλο Ρουέν, άλλο Αμπελάκια», έκανε χολωμένος ο Γάλλος.

- Ε, άλλα χώματα, άλλος καιρός…

Πήγε ν’ απαριθμήσει κι άλλους παράγοντες, αλλά δεν έβρισκε.

- Άλλο! Με νόησες;

Ο Γάλλος καλμάρισε. Το σκέφτηκε.

- Έτσι είναι, κούνησε με κατανόηση το κεφάλι.

Ωστόσο δεν καταλάβαινε. Κάποιος συγκεκριμένος λόγος πρέπει να υπήρχε. Τα πάντα έχουν μια λογική εξήγηση. Τούτο το άλικο χρώμα που πετυχαίναν οι Αμπελακιώτες δεν ήταν θέμα μεταφυσικής! Τούτο το προφυρό, που αντιστεκόταν στο χρόνο διατηρώντας την αρχική, εκτυφλωτική του λαμπράδα, έκρυβε μια επιστημονική εξήγηση. Αυτήν που καιρό τώρα αναζητούσε.

Σχόλια
Ο μαθητής μέσα από τις σελίδες του βιβλίου θα αποκτήσει εικόνα για τις συνθήκες ζωής στην ορεινή Θεσσαλία του 18ου-19ου αιώνα: Για τον ρόλο της γυναίκας στην τοπική οικονομία και κοινωνία (σ.77-80), το επίπεδο των ιατρικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών που "απολάμβανε" ο πληθυσμός, την πρωτόγονη κατάσταση του οδικού δικτύου... Θα μάθει επίσης για την τοπική αρχιτεκτονική, την ενδυμασία και κάποιες παραδόσεις (θεμελίωση αρχοντικού σ.25, πανηγύρι σ.117). Τέλος, θα γνωρίσει τη νοοτροπία των ντόπιων (σ.31), την περηφάνια που ένιωθαν για τα επιτεύγματά τους αλλά και τη λαχτάρα τους να μιμηθούν την πρόοδο της Δύσης.

Οι κάθε λογής συζητήσεις στο χάνι του Αυγέρη θα δώσουν στα παιδιά μια ιδέα για το ενδιαφέρον που υπήρχε γύρω από την πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη (σ.33), τις ελπίδες που ο υπόδουλος κόσμος στήριζε στον Ναπολέοντα και την αγάπη του για τον Ρήγα, αλλά και τον φόβο μπροστά στον Τούρκο ή τον κοτζαμπάση (σ.50). Τέλος, από το βιβλίο μαθαίνουμε πολλά για το αλιζάρι και την παρασκευή της κόκκινης κλωστής που έκανε τ' Αμπελάκια διάσημα διεθνώς. Ένα εμπεριστατωμένο άρθρο σχετικά με το φυτό αυτό και τις ιδιότητές του έχει δημοσιευτεί από το περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες.
αλιζάρι ή ριζάρι και κόκκινο νήμα από τα Αμπελάκια (πηγή)
Χαρακτηριστικό για την εποχή, το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τα ελληνικά αρχαία, σχετικά με το οποίο θα βρείτε σχόλια και σε άλλες αναρτήσεις όπως Ο θησαυρός της Τροίας. Το ερώτημα για μια ακόμη φορά είναι αν οι ντόπιοι πληθυσμοί, όντας απαίδευτοι και οικονομικά εξαθλιωμένοι, είχαν ή όχι ευθύνη για το ξεπούλημα των εθνικών θησαυρών στους ξένους αρχαιοκάπηλους. Η τακτική πάντως του "Ο ξένος που ήρθε στο χωριό μας δίνει πέντε παράδες σ' όποιον του φέρει αρχαίο νόμισμα" (σ.30) εξακολουθούσε μέχρι πρόσφατα να είναι αρκετά αποδοτική για εμπόρους και συλλέκτες, όπως είδαμε και Στα ίχνη της Σπασμένης Σάρισας. Φυσικά, δεν είχαν όλοι οι ξένοι επισκέπτες κακές προθέσεις, κάτι που στο βιβλίο αποδίδεται με τον χαρακτήρα του φυσιοδίφη μεσιέ Βίνστον (σ.23). Εδώ διαβάζουμε πώς περιγράφει τα Αμπελάκια του 1801 ο επίσης Άγγλος περιηγητής, Edward Daniel Clarke (για περισσότερα ακολουθήστε τον σύνδεσμο της εικόνας).
http://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Daniel_Clarke
Η κοινότητα των Αμπελακίων μπορεί να είχε πλούσια κέρδη (σ. 67 Ούλοι τους εδώ καλοζούνε) και να βασιζόταν στη συνεργασία των κατοίκων, αυτό όμως δεν σημαίνει πως όλοι όσοι ζούσαν εκεί ανήκαν στην ίδια κοινωνική τάξη. Ο διαχωρισμός μεταξύ προεστών και χωρικών ήταν σαφής όπως δείχνει και η σκηνή στο πανηγύρι τ' Αϊ Λια που μας θυμίζει λίγο εμφάνιση πολιτικών σε σύγχρονο γλέντι (σ.117) Ανάμεσά τους [στους χωρικούς] κυκλοφορούσαν οι προεστοί δυο δυο, τρεις τρεις, κουβεντιάζοντας. Απαντούσαν στο χαιρετισμό των χωριανών. Οι επιστάτες, πιο θαρρετοί, τους πλησίαζαν, τους μιλούσαν. Τους γνώριζαν και τη φαμίλια όλη. Καταδεχτικά οι πρόκριτοι λέγαν λίγα λόγια και συνέχιζαν. Οι φτωχότεροι φαίνεται μάλιστα πως δέχονταν αδιαμαρτύρητα τη θέση τους, (σ.127 Να 'χουν οι αρχόντοι αγαθά να δίνουν και σε μας) σε αντίθεση με τους μεγαλεμπόρους, που όπως διαβάζουμε πίεζαν διαρκώς για μεγαλύτερα κέρδη και απειλούσαν ακόμα και με διάλυση της Συντροφιάς - κάτι που φυσικά θα ζημίωνε και τους ίδιους. Είναι τελικά το χρήμα ό,τι σημαντικότερο υπάρχει; Όχι. Καλός ο παράς, μα η λευτεριά του έθνους καλύτερη (σ.34) μας απαντάει η συγγραφέας.
ασημένιο γρόσι αξίας 40 παράδων (1757-1774)
Ο χαρακτήρας του Ίβου -που αποτελεί πρότυπο για τον μικρό Χρόνη-, κρύβει εκπλήξεις για τους συγχωριανούς και ανατροπές για τους αναγνώστες. Όταν ο νεαρός κάνει τελικά την πολυαναμενόμενη εμφάνισή του από την Ευρώπη, φέρνει μαζί του νέες ιδέες που αφορούν το περιβάλλον και τη χρήση της τεχνολογίας στην παραγωγή. Μιλάει στους συντοπίτες του και τους προεστούς με πάθος για την αειφορία, προσπαθώντας να τους πείσει να μην καταστρέφουν τα δάση της περιοχής, αφήνοντας τους λόφους γυμνούς. Τους προτρέπει επίσης να εισάγουν στην παραγωγική διαδικασία μηχανές, ώστε να έχουν απόδοση σταθερή και να μπορούν να δίνουν στο αμπελακιώτικο νήμα συγκεκριμένο πάχος. Οι ντόπιοι ωστόσο τον χλευάζουν για την περιβαλλοντική του ευαισθησία και τον περιθωριοποιούν για την μηχανοποίηση που πρεσβεύει, καθώς φοβούνται ότι θα τους οδηγήσει σε ανεργία. Και όχι άδικα. Είναι άλλωστε η εποχή που στην Ευρώπη εμφανίζεται το κίνημα των Λουδιτών, μεταμφιεσμένων εργατών που καταστρέφουν με μανία τις μηχανές των κλωστοϋφαντουργείων, καθώς τις θεωρούν υπεύθυνες για την ανεργία. Ο Λόρδος Βύρωνας θα τους υποστηρίξει με μια ωδή (Ode to the Framers) και ένα τραγούδι για τους Λουδίτες (Song for the Luddites), όμως μέσα σε λίγα χρόνια η αστυνομία θα καταπνίξει -με τη βοήθεια της νομοθεσίας- κάθε τους εξέγερση.
Λουδίτες επί το έργον (Πηγή)
Όπως νωρίτερα στο Κοινό του Μελενίκου, έτσι και τώρα στο Καταστατικό της Συντροφιάς, οι αναγνώστες μπορούν μέσα από το κείμενο να αναγνωρίσουν χωρίς διδακτισμό, την αξία των κανόνων και της συνεργασίας στις ανθρώπινες κοινωνίες. Πώς ξεκίνησαν όλα; Όπως εξηγεί ο άρχοντας Σφόρτζης (σ.68) ένα μεγάλο κακό, μια ξηρασία που τους οδηγούσε στην καταστροφή, έκανε τους κατοίκους των Αμπελακίων να αποφασίσουν να ενωθούν. Έδωσαν λοιπόν όρκο για το στερεόν της ενότητος και το αδύνατον του χωρισμού, και πάλεψαν μαζί στη ζημιά και στη δυστυχία, μέχρι που ήρθαν καλύτερες μέρες. Η ένωση έφερε την προκοπή, ενώ η διχόνοια οδηγεί πάντα σε προβλήματα. Μήπως εδώ υπάρχει ένα (ακόμα) δίδαγμα για την Ελλάδα της κρίσης;
Χρήση στην τάξη
Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν το δημοφιλές απόφθεγμα Η ισχύς εν τη ενώσει σε διάφορες ξένες γλώσσες (λατινικά, αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, κτλ.) θυρεούς και εμβλήματα και να δημιουργήσουν ένα κολάζ που θα στολίζει την τάξη για το υπόλοιπο της σχολικής χρονιάς. Μπορούν επίσης να συμπληρώσουν τη δημιουργία τους με φράσεις αντίστοιχου νοήματος (όπως το Ὁμονοούντων ἀδελφῶν συμβίωσις παντὸς τείχους ἰσχυροτέρα εἶναι - του Αντισθένη) που θα αναζητήσουν στο διαδίκτυο. Στην αξία της συνεργασίας έχουμε αναφερθεί και σε άλλες αναρτήσεις, όπως π.χ. στους Νικητές, ενώ υλικό για μια πιο σοβαρή συζήτηση θα βρούμε σε διάσπαρτα άρθρα όπως αυτά του Γ. Τσακίρη και του Σ. Καργάκου.


Η ευημερία στα Αμπελάκια, κάνει τους ντόπιους αγρότες να ψωνίζουν αλόγιστα, ξοδεύοντας μεγάλα ποσά πέρα από τις δυνατότητές τους. Τώρα τελευταία σαν πολλοί Αμπελακιώτες ψουνίζουν τόσα, που όταν κλείσει ο χρόνος θε να 'χουν ξεπεράσει όλα τα μιστά τους (...) Ετούτοι μέχρι πριν λίγο ψουνίζανε το στάρι τους και τα χρειαζούμενα. Τώρα ψουνίζουνε πάνω από τα χρειαζούμενα. διαβάζουμε στη σελ. 69. Επίσης, προτιμούν για τις αγορές τους προϊόντα ξένα, από άλλες περιοχές. Αυτός, που η κάπα από λαρισαίικο πανηγύρι θα 'μενε απαντοχή μέχρι να ξεψυχήσει, ψούνισε κάπα από τη Ζαγορά που κάνει είκοσι γρόσια! (...) Άλλος από τις χαμοκέλες τ' Αϊ-Γιώργη, και γυρεύει μαντίλα για την κυρά του. Μα να 'ναι από τη Βρώπα. Δεν του κάνει ντόπιο πράμα. Ποιο είναι άραγε το μέλλον μιας κοινωνίας που δεν αγοράζει τα ίδια της τα προϊόντα, αλλά υπερχρεώνεται για να αγοράζει ακριβά και εισαγόμενα; Μπορούμε να κάνουμε μια μικρή έρευνα στην τάξη, για να διαπιστώσουμε τι είδους προϊόντα χρησιμοποιούν οι μαθητές μας στην καθημερινή τους ζωή: Τοπικά ή εισαγόμενα; Και τι άραγε φοράνε δάσκαλοι και γονείς;  Σχετικά με τις προοπτικές των δυτικών κοινωνιών που εισάγουν πλέον τα περισσότερα προϊόντα από την Κίνα, μπορείτε να διαβάσετε και την χαριτωμένη έρευνα - οδοιπορικό του συνταξιούχου εκπαιδευτικού Τζο Μπένετ στο Από πού έρχονται τα σώβρακα;
Στις σελίδες 55-56 ο Χρόνης μπαίνει στο αρχοντικό του Γεωργίου Μαύρου (ή Σβάρτς ή Σφόρτζη) για να συναντήσει τον ιδιοκτήτη του και η συγγραφέας μας χαρίζει ένα πολύ ωραίο πρότυπο περιγραφής κτηρίου, που μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο μάθημα της Γλώσσας. Στις εικόνες βλέπουμε πώς μοιάζει σήμερα το υπέροχο αυτό σπίτι - στολίδι και αποκτούμε μια ιδέα για την αρχιτεκτονική των Αμπελακίων κατά τον 18ο αιώνα (Πηγή).

Share/Bookmark

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015

Το δαχτυλίδι του αυτοκράτορα

Υπόθεση
Α' Μέρος: Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, λίγο πριν την πτώση της Βασιλεύουσας, παραδίδει στον εξάδελφό του Ανδρόνικο Ζάγαρη το δαχτυλίδι του, και τον διατάζει να φύγει στο Παρίσι για να γλιτώσει.  Τέσσερις γενιές αργότερα, η Σοφία, τρισέγγονη του Ανδρόνικου, ανατρέφει τον γιο της Κωνσταντίνο φροντίζοντας να του δώσει ελληνική παιδεία. Όταν εκείνος ταξιδεύει για ένα πρόβλημα υγείας στη Ρουμανία, κατηχείται από τον Γεννάδιο και στη συνέχεια αποφασίζει να ενταχθεί στον Ιερό Λόχο. Μετά την ήττα των επαναστατών στο Δραγατσάνι, ο Κωνσταντίνος επιχειρεί να βοηθήσει τον Γ. Ολύμπιο, ο οποίος όμως τον διατάζει να φύγει για να σωθεί και να συνεχίσει τον αγώνα από την Ελλάδα.

Β' Μέρος: Ο νεαρός πρωταγωνιστής φτάνει στη Νάουσα του 1822 μεταμφιεσμένος σε καλόγερο και σύντομα τίθεται υπό τις διαταγές του επαναστάτη Ζαφειράκη. Παρά τις αρχικές τους επιτυχίες, οι Έλληνες της περιοχής αδυνατούν ν' αντιμετωπίσουν τα συνεχόμενα κύματα των τουρκικών επιθέσεων και η μακεδονική πόλη παραδίνεται στην οργή των μουσουλμάνων.

Γ' Μέρος: Ο Κωνσταντίνος, ανάπηρος πλέον χωρίς το δεξί του χέρι, βρίσκεται στο Μεσολόγγι, όπου βοηθάει τον φιλέλληνα γιατρό Μάγιερ στην έκδοση των Ελληνικών Χρονικών. Το Γενάρη του 1823 υποδέχεται τον Λόρδο Βύρωνα με τον οποίο θα γίνουν φίλοι. Μετά τον θάνατο του ποιητή παραμένει στην πόλη και συμμετέχει στην ηρωική έξοδο του 1826. Το δαχτυλίδι φεύγει από το χέρι του και χάνεται στις λάσπες. Δύο χρόνια όμως αργότερα θα το βρει να στολίζει το χέρι του πρώτη κυβερνήτη της Ελλάδας Καποδίστρια, που καταφθάνει στο Ναύπλιο ως σωτήρας.

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Αποστολική Διακονία
Συγγραφέας: Γαλάτεια Γρηγοριάδου Σουρέλη
Εικονογράφηση: Άννα Μενδρινού - Ιωαννίδου (νέα έκδοση Όλγα Κοτσιρέα)
ISBN: 978-960-31-5012-1
Έτος 1ης Έκδοσης: 1973 (επανέκδοση 2005)
Σελίδες:156 (νέα έκδοση 138)
Τιμή: περίπου 6 ευρώ
Περιέχει συνοδευτικό CD
Ηλεκτρονική αγορά εδώ ή εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική
Βραβευμένη επική περιπέτεια ιστορικής μυθοπλασίας, στην οποία παρακολουθούμε την ζωή του τελευταίου απογόνου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου κατά τους χρόνους της επανάστασης του 1821. Η γλώσσα, παρά το κατά σημεία λυρικό ύφος, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη, υπάρχουν όμως και αποσπάσματα που μάλλον θα φανούν δύσπεπτα στους σύγχρονους αναγνώστες. Η σαφήνεια λείπει σε ελάχιστες περιπτώσεις (π.χ. στις σελ. 27-29 δεν διευκρινίζεται το πού βρίσκεται ο Αλ. Ραγκαβής), ενώ στα πρώτα κεφάλαια είναι πιθανό η εναλλαγή προσώπων να προκαλέσει σύγχυση. Από την άλλη, η δράση είναι ασταμάτητη σε βαθμό που να θυμίζει χολιγουντιανή υπερπαραγωγή. Μας μεταφέρει στο κέντρο τριών επαναστατικών πυρήνων του ξεσηκωμού και σε ισάριθμες απελπισμένες εξόδους που αντηχούν εκείνη του αυτοκράτορα από τα τείχη της Πόλης το 1453. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη και συνολικά 24 μικρά κεφάλαια με μέγεθος 3-9 σελίδες (συνήθως γύρω στις 5). Η παλιά έκδοση είναι προσεγμένη, με σκληρό εξώφυλλο, όμορφα πρωτογράμματα και «παλαιού τύπου» σκίτσα που θυμίζουν λίγο χαρακτικά. Η νέα έκδοση εκτός από πολύχρωμες ζωγραφιές περιλαμβάνει και CD με τη θεατρική διασκευή του έργου σε μουσική Γιώργου Βούκανου (φιλική συμμετοχή του Χρόνη Αηδονίδη και της Νεκταρίας Καραντζή). Το προτείνουμε στους μαθητές των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού ενώ σίγουρα θα αρέσει στους φίλους των ηρωικών περιπετειών.

  • Συναρπαστική περιπέτεια - Δυνατές σκηνές που συγκινούν
  • Προβάλλονται αξίες όπως υπευθυνότητα και αλτρουισμός
  • Γνωριμία με ιστορικές προσωπικότητες της εποχής

  • Οι νεαροί αναγνώστες ίσως βρουν το ύφος ανοίκειο

Αξίες - Θέματα
Υπευθυνότητα, Οικογένεια, 25 Μαρτίου, Ελευθερία, Γενναιότητα, Πατριωτισμός

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Πολλές οι σκηνές που μένουν στο μυαλό, όπως η ανάγνωση του γράμματος του Σούτσου, η υπεράσπιση της Νάουσας από τον Ζαφειράκη και η υποδοχή του Μπάιρον.

Εικονογράφηση
Χαρακτηριστική των περασμένων δεκαετιών, με λιγοστές αλλά εντός κλίματος ολοσέλιδες ζωγραφιές και μικρά σκίτσα στο κλείσιμο κάποιων κεφαλαίων. Στην καινούρια έκδοση, η εικονογράφηση είναι πλούσια και πολύχρωμη, ενώ τις ζωγραφιές συμπληρώνουν χαριτωμένα πρωτογράμματα.
 
Απόσπασμα
Το κρύο τσουχτερό ήταν· είχε σκεπαστεί ως τ’ αυτιά ο Κωνσταντίνος. Ήταν η όμορφη ώρα του πρωινού ύπνου, όταν άκουσε τις ντουφεκιές. Πέταξε τα στρωσίδια από πάνω του, πάτησε πάνω στο Μιχάλη απ’ τη βιάση του, έτρεξε στο παράθυρο. Βαθύ σκοτάδι έξω, πίσσα, μόλις και ξέκρινες το άσπρο του χιονιού. Οι ντουφεκιές γίναν πυκνότερες, ζύγωναν. Άκουσε τον κυρ Λάζαρο να κατεβαίνει τις σκάλες. Κακοντύθηκε ο Κωνσταντίνος, πετάχτηκε κάτω κι αυτός.  Έφτασε τον κυρ Λάζαρο όταν ξεκρέμαγε τα ντουφέκια του.

- Πάρε κι εσύ, του είπε και του αεροπέταξε ένα.
Βρέθηκαν στην παγωμένη νύχτα μαζί με όλους τους Ναουσαίους, μα οι ντουφεκιές είχαν τελειώσει.

- Αδέρφια, ακούστηκε, θαρρείς, σ’ όλη την πολιτεία η βροντερή φωνή του Ζαφειράκη. Αδέρφια, στ’ όνομα της Αγίας Τριάδας, στ’ όνομα της Πατρίδας μας ξεσηκωνόμαστε. Λευτεριά ή θάνατος, αδέρφια μου!!!

Πού βρέθηκαν τόσες φωνές μαζί να ακουστούν ως πέρα στα βουνά Λευτεριά ή θάνατος! Λευτεριά ή θάνατος! Ήταν τόσες οι φωνές, που ο Ζαφειράκης πια δεν ακούγεται. Μα από στόμα σε στόμα, όλοι το μάθανε. «Όλοι με τα γιορτινά στη μεγάλη μας εκκλησιά, στον Αηδημήτρη μας!». Και το μαντάτο έφτασε τόσο γρήγορα, που σαν γύρισαν πίσω στο σπίτι οι γυναίκες ήταν έτοιμες. Κυριακοντυμένες, τα κοτσίδια της Ανθούσας ένα γύρο στο κεφάλι. Ανέβηκε στο δωμάτιο ο Κωνσταντίνος να συγυριστεί, «καθαρά, σου ‘χω στο μπαούλο απάνω» η μάνα της Ανθούσας του φώναξε, κι όπως ντυνόταν και σκεφτόταν, μια θύμηση σαν καυτό σίδερο τον έτσουξε, του έφερε ανατριχίλα στη ραχοκοκαλιά. Σήμερα είναι 22 Φεβρουαρίου 1822. Πριν από ένα χρόνο – Θεέ μου, πώς πέρασε κιόλας ένα χρόνος- σαν σήμερα, σημαδιακιά μέρα, είδε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, τον Πρίγκιπά του, να περνάει τον Προύθο. Τον θυμάται να στέκεται, να κοιτάζει προς τη Ρωσία, τον ανθρώπινο δισταγμό του και το περήφανο, αποφασιστικό πάτημά του στην άλλη όχθη, που αντιπροσώπευε την πατρίδα του.

- Αργείς, ο Μιχάλης δεν μπορούσε άλλο πια να περιμένει. Κούμπωσε το τελευταίο του κουμπί, κατέβηκε κάτω, αντάμωσε τον κυρ Λάζαρο, τους γειτόνους. Όλη η Νάουσα τραβούσε για τον Άη Δημήτρη…

Ο πρωτοσύγκελος έκανε τη δοξολογία, κι οι αναπνοές είχαν σταματήσει. Όλοι, κι οι ανήμποροι κι οι γέροντες ήταν πεσμένοι στα γόνατα. Βγήκε από την Ωραία Πύλη ο πρωτοσύγκελος, κρατούσε στις χούφτες του το δισκοπότηρο. «Μετά φόβου θεού…». Πρώτος ο Ζαφεριάκης, μετά ο Γάτσος, ο Καρατάσος, τα παλικάρια τους μετά, ένας ένας από πίσω οι Ναουσαίοι, οι γέροντες, τα παιδιά, έφτασε η σειρά του Κωνσταντίνου. «Τον δούλο του Θεού…», «Κωνσταντίνο» ψιθύρισε, άνοιξε το στόμα του, με λαχτάρα δέχτηκε τη θεία Κοινωνία. Έκανε τον σταυρό του και άφησε τόπο να κοινωνήσει κι ο Μιχάλης. Μισοζαλισμένος βγήκε απ’ την εκκλησία, η λειτουργία είχε τελειώσει, η πόλη άρχισε να πανηγυρίζει. Ήταν λεύτερη. Σήμερα ήταν λεύτερη!

Στον πύργο του Ζαφειράκη είχε σηκωθεί η σημαία τον ελευθέρων ανθρώπων. Και στα πυργάκια, στα τείχη και στις εφτά πύλες της Νάουσας, κι εκεί ίδιες σημαίες σηκώθηκαν. Πήγε κοντύτερα ο Κωνσταντίνος να τις δει. Ο σταυρός στην μια μεριά και η φράση «Ἐν τούτ νίκα» και απ’ την  άλλη μεριά ο φοίνικας με την επιγραφή «Μάχου ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος». Θε μου, πόσο έμοιαζε με τη σημαία των Ιερολοχιτών! Ένιωθε την ανάγκη να βρεθεί μόνος, να συγκεντρωθεί, να μπορέσει να στείλει ένα μήνυμα, έναν χαιρετισμό στον Πρίγκιπά του, που ποιος ξέρει τώρα σε ποια φυλακή θα βρίσκεται. Άκουσε τον Ζαφειράκη να μιλάει στους Ναουσαίους, πήρε τ’ αυτί του πως επιτροπή συστήθηκε από τέσσερις, άκουσε ζητωκραυγές. Προχωρούσε σιγά. Μια-μια μπροστά του ξαναζούσαν οι ώρες, οι μέρες της Μολδοβλαχιάς. Τα νταούλια πήγαν να τον ξαναφέρουν στη γη, είδε πως χορό στήσαν οι άντρες και οι γυναίκες τραγουδούσαν και χτυπούσαν τα χέρια του στο ρυθμό του χασάπικου.

«Πού είναι ο Αλέξανδρος ο Μακεδόνας που όριζε την οικουμένη όλη»

Θεέ μου, αυτό το τραγούδαγε κι η μάνα του, η Σοφία. Τώρα θυμάται, πως του έλεγε, πως είναι Μακεδονίτικο. Τον κυνηγάν χίλιες θύμησες, το Παρίσι, ο Αλέξανδρος, ο Πρίγκιπας, ο νεκρός Δημήτριος Σούτσος, το γράμμα το έστειλε στους δικούς του. «Ευρίσκομαι επί κεφαλής ελευθέρων ανθρώπων, οι οποίοι δεν με φορτώνουν με ματαίους τίτλους, οι οποίοι μου δίδουν το γλυκύ του αδελφού όνομα…». Ζει κι ο Κωνσταντίνος ανάμεσα σε ελεύθερους ανθρώπους. Γιατί απ’ τη στιγμή που έπαψαν να νιώθουν σκλάβοι, οι Έλληνες είναι κιόλας ελεύθεροι.

- Αλέξανδρε, αδελφέ μου, δεν είσαι κοντά μου να δεις την Πατρίδα, να δεις τους δικούς μας ανθρώπους.

Είχε φτάσει στο ποτάμι, στην Αραπίτσα, και το ποτάμι ήταν φουσκωμένο, αγριεμένο κι έτρεχε με βουητό ν’ ανταμώσει τη θάλασσα, τη μάνα του…

- Λοιπόν παλικάρι, με ζήτησες;
- Ναι, καπετάνιο.
- Και σαν τι θες ελόγου σου από μένα;
- Να με πάρεις μαζί σου.

Ο Ζαφειράκης καθότανε στο μαλακό ντιβάνι και με μισόκλειστα μάτια μέτραγε τον Κωνσταντίνο.
- Ντόπιος δεν είσαι. Μου ‘πε ο κυρ Λάζαρος πως είσαι Ιερολοχίτης. Μα δύσκολες ώρες περνάει η πατρίδα μας, δυσκολότερες ώρες μας περιμένουν. Πρέπει να ξέρω ένα ένα τα παλικάρια μου. Σημάδι έχεις, πως είναι αλήθεια ό, τι μας είπες;

- Έχω, σοβαρά απάντησε ο Κωνσταντίνος.
- Ποιο; Και τι το κρύβεις; Δε θα ‘χαμε τόσην ώρα κουβεντιάσει λόγια του ανέμου.

Ο Κωνσταντίνος, αμίλητος, άνοιξε το δισάκι του και με χέρια που έτρεμαν, στα τυφλά έψαξε και έβγαλε το πανί.

- Η σημαία των Ιερολοχιτών! είπε με βραχνιασμένη φωνή.

Ορθώθηκε ο Ζαφειράκης, έκανε δύο βήματα μπροστά, έπιασε με δέος την σημαία. Δεν τόλμησε να τη χαϊδέψει, όπως το ‘θελε, μα απόμεινε να την κοιτάζει. Πρόσεξε πως η άκρη της είχε ξεραμένο αίμα.

- Σκοτώθηκε ο σημαιοφόρος, εξήγησε ο Κωνσταντίνος.
Ψημένος ο καπετάνιος, είχαν δει κι είχαν δει τα μάτια του, είχε σηκώσει κι αν δεν είχε σηκώσει πίκρες η καρδιά του, είχε πιεί φαρμάκια, μα τέτοιο φαρμάκι, τέτοια πίκρα τον συγκλόνισε. Σα βαλανιδιά χτυπημένη από αστροπελέκι, έγειρε, τρίκλισε και έπιασε κι ασπάστηκε το αίμα. Έκανε ώρα να συνέλθει. Κι όταν γύρισε και μίλησε στον Κωνσταντίνο, ήταν πέτρινο κι αδάκρυτο το πρόσωπό του.

- Ξέρεις, παιδί μου, ποια είναι η κατάσταση εδώ; Απάντηση δεν περίμενε και συνέχισε. Είχαμε στείλει κάποιον, Σάλας τ’ όνομά του, μ’ ένα καράβι, να πάει στα Ψαρά, να πάρει κανόνια, μα δεν πρόκειται να ‘ρθει. Στείλαμε στην Πελοπόννησο γράμματα να μας βοηθήσουν. Μα εκεί έχουν την Τριπολιτσά να πάρουν, έχουν δικές τους αγωνίες, λίγος ο στρατός, πολλοί κάτω οι Τούρκοι, δεν περισσεύουν άντρες να μας στείλουν. Για λεφτά ούτε λόγος να γίνεται, δεν υπάρχουν, είναι χειρότερα εκεί κάτω από μας. Οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου μας στείλανε μαντάτο πως, μη περιμένουμε να μας βοηθήσουνε, γιατί κι αυτοί τώρα πολεμάνε. Μακριά είμαστε απ’ τη θάλασσα, είμαστε αποκομμένοι από την άλλη Ελλάδα, που επαναστάτησε, με χιλιάδες Τούρκικο στρατό στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Μα είμαστε ένα κορμί οι Έλληνες. Και δεν μπορούμε να μη ζητήσουμε κι εμείς τη λευτεριά μας, όταν ολόκληρο κορμί την αποζητάει.

Δεν ξέρω αν κατάφερα να σου δείξω πεντακάθαρη την κατάσταση. Το δικό μας ξεσήκωμα έχει το χαρακτήρα της αυτοθυσίας, είμαστε σαν εκείνους τους τριακόσιους τους παλιούς τους Σπαρτιάτες, ξέρεις. Δεν είχανε ελπίδα να νικήσουνε, δεν είχανε ψεύτικα όνειρα πως θα διώχνανε τον Πέρση. Ίσως ανόητους να τους φαντάστηκαν μερικοί. Μα είναι λίγοι αυτοί, που έτσι τους φαντάστηκαν. Οι Σπαρτιάτες το ‘ξεραν πως θα νικιόντουσαν, πως θα πεθαίνανε και στάθηκαν εκεί και πολέμησαν .

Ξέρεις, είπε ο Ζαφειράκης σκεφτικά, είμαστε ένας λαός περίεργος. Από τη στόφα που υφαίνονται τα όνειρα είμαστε. Δεν είναι λίγο να ξέρεις πως θα νικηθείς και να πλένεσαι, να στεφανώνεσαι και να τραβάς να πολεμήσεις! Είμαστε νοικοκυραίοι, χορευταράδες, καλοφαγάδες αν θες, την αγαπάμε τη ζωή. Τι λέω την αγαπάμε! Τη λατρεύουμε τη ζωή. Και όλα αυτά στο λεφτό τα πετάμε για να είμαστε λεύτεροι.

Είσαι πιο νέος, μα άκου με εμένα, που έφαγα τη ζωή με το κουτάλι. Απ’ όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, οι δυνάμεις της ψυχής είναι αυτές που φέρνουν αποτέλεσμα. Κι εμείς έχουμε μια δύναμη, που ξεκινάει απ’ το πνεύμα μας και μας κάνει στο τέλος, να νικούμε. Γιατί, κι αυτό κομπόδεσέ το στο μυαλό σου, θα νικήσουμε στο τέλος, έστω κι αν λίγοι θα δούμε αυτή τη νίκη.

Ο Ζαφειράκης έκοψε βόλτες με τα χέρια δεμένα πίσω στην πλάτη. Και χωρίς να φοβάται τα λόγια συνέχισε.

- Το λοιπόν, ακόμα ζητάς να μείνεις εδώ να πολεμήσεις μαζί μας;

- Τώρα το ζητώ περισσότερο από πριν. Σταθερή ήρθε η απάντηση. Κρυφοκαμάρωσε ο Ζαφειράκης, μα δεν το έδειξε.

- Καλά, είπε, Πήγαινε και θα σε ειδοποιήσω. Άσε μόνο τη σημαία, να καταφέρω να την στείλω κάπου, να φυλαχτεί. Θα ‘ρθουν χρόνοι, που θα προσκυνιέται τούτη η σημαία. Της έριξε μια τελευταία ματιά ο Κωνσταντίνος, την αποχαιρέτησε. Πήγαινε να φύγει, όταν είδε πλατιά την παλάμη του καπετάνιου να του προσφέρεται.

- Καλή τύχη να 'χουμε ή καλό βόλι, όπως λέμε εμείς εδώ. Σφίξαν τα χέρια και χώρισαν...
Το μνημείο στον χώρο θυσίας των γυναικών της Νάουσας,
στη γέφυρα Στουμπάνων πάνω στον παραπόταμο Αραπίτσα
Σχόλιο
Αναφέρουμε παραπάνω πως πιθανότατα το βιβλίο θα αρέσει περισσότερο σε αγόρια και ένας από τους λόγους, είναι ότι στους θηλυκούς χαρακτήρες του κειμένου δίνεται ρόλος αρκετά διακριτικός. Παρότι συνοδεύουν και βοηθάνε τον Κωνσταντίνο σε κάθε φάση της μεγάλης του περιπέτειας, οι κοπέλες που συναντάει σε κάθε σταθμό της ζωής του, μένουν στο παρασκήνιο και αφήνουν τελικά ένα ελαφρύ ίχνος στην ιστορία- σε σύγκριση τουλάχιστον με τους αρσενικούς χαρακτήρες. Εξαίρεση η μητέρα του ήρωα, η οποία μέσα από την παιδεία, την ευθύνη αλλά και το δαχτυλίδι που του κληροδοτεί στο ξεκίνημα, χαράζει ουσιαστικά ολόκληρη την μετέπειτα πορεία του και διαρκώς τον καθοδηγεί. Οι νεαρές αναγνώστριες ωστόσο, θεωρώ πως δύσκολα θα ταυτιστούν με την μαμά Σοφία. 

Μιλώντας για τη μητέρα του ήρωα, κάτι που ίσως χρειάζεται διευκρίνιση είναι το επίθετό της. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται ότι ο Παλαιολόγος παραδίδει το δαχτυλίδι στον Ανδρόνικο Ζάγαρη, ενώ στο πέμπτο ο Υψηλάντης τον προσφωνεί ως γιο της Σοφίας από το γένος του Ανδρόνικου Ζηλίκη. Η διαφορά στα δύο επίθετα παραμένει και στη νέα έκδοση που κυκλοφορεί.

Οι αξίες και τα ιδανικά που συνοδεύουν τους ήρωες και καθορίζουν τις αποφάσεις τους, θυμίζουν αρκετά τα επικά έργα της Πηνελόπης Δέλτα. Η ανάγκη που νιώθει ο Κωνσταντίνος (και όχι μόνο) να θυσιάσει τη ζωή του για την πατρίδα, όπως και η φράση που επαναλαμβάνεται στις σ.150-3 «Ένας άνθρωπος μπορεί να πεθάνει... Αλλά η ιδέα της Λευτεριάς θα συνεχίσει να ζει... Οι ιδέες αντέχουν στον θάνατο» μας παραπέμπει στο Εγώ είμαι ένας και θα περάσω... του Για την Πατρίδα, που άλλωστε έχει χρησιμοποιηθεί ως αναφορά και από την Άλκη Ζέη στον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου. Μια διαφορά βέβαια με την αυταπάρνηση του Αλεξίου, είναι πως εκείνη είχε ως έναυσμα την εντολή του αυτοκράτορα, ενώ στον Κωνσταντίνο τα κίνητρα είναι εσωτερικά. Και πώς να μην είναι, όταν στις φλέβες του Κωνσταντίνου, ρέει το αίμα του τελευταίου αυτοκράτορα;
Το δαχτυλίδι του Βασιλείου Λακαπηνού ή Λεκαπηνού, το όνομα
του οποίου μας είχε απασχολήσει στο Άννα και Θεοφανώ (Πηγή)
Στο Βουκουρέστι, ο Κωνσταντίνος πηγαίνει στη Σχολή να ακούσει το πρώτο μάθημα του Γεννάδιου, και ακολουθεί μια ατμοσφαιρική σκηνή γεμάτη φλογερό πατριωτισμό. Μια και οι μέρες το επιβάλλουν, ας την παραθέσουμε:

Έλεγε ο Γεννάδιος, κι εκεί μπροστά στον Κωνσταντίνο ήρθε και στήθηκε όλη η δόξα της Ελλάδας, της Αθήνας η λαμπράδα. κι εκεί που 'χε παρασυρθεί από το όνειρο, άκουσε βροντερή τη φωνή του διδασκάλου:
 - Κλείστε τις θύρες!
- Τις θύρες, τις θύρες! φώναξαν μερικοί.

Κοντά στην πόρτα ήταν ο Κωνσταντίνος. Έσπρωξε όλο εκείνο το πλήθος, έκλεισε την πόρτα. Και όταν ξαναγύρισε στη θέση του, είδε έναν αλλιώτικο Γεννάδιο. Μεθυσμένο, όχι πια από το όραμα της παλιάς Αθήνας, αλλά με ιερή οργή, φωτιές να βγαίνουν από τα μάτια του, καυτά τα λόγια του, να λέει τα βάσανα του Γένους. Τους χλευασμούς, το παιδομάζωμα, τον τρόμο, τη σκλαβιά να ανιστοράει, τα τόσα τόσα χρόνια του ζυγού να τα μετράει, και μαζί του όλοι ετούτοι εδώ να τα μετράνε. Και να κλαίει ο Γεννάδιος και να κλαίει όλος ετούτος ο λαός, να κλαίει ο Κωνσταντίνος, να κλαίει ο μικρός Ραγκαβής. Και τα δάκρυα να στεγνώνουν, καθώς η ελπίδα έρχεται τώρα να γλυκάνει τόσο πόνο, τόσα βάσανα. Γι' Ανάσταση μιλάει τώρα ο σοφός, για Φιλική Εταιρεία, για τον Αλέξανδρο τον Υψηλάντη λέει, για καρδιές και καριοφίλια, που καρτεράνε την Άγια Ώρα, να 'ρθει, του Σηκωμού. 

Ήρθε η ώρα, έλεγε ο δάσκαλος, να δείξετε στον κόσμο που σας κοιτάζει και στην Πατρίδα, που ελπίζει σε σας, ότι είστε πραγματικά της παιδιά. Ήρθε η ώρα να δείξετε την ευγνωμοσύνη σας προς την Πατρίδα, που σας γέννησε και να προσφέρετε κάτι ελάχιστο· μικρό αντίδωρο στην τόσο μεγάλη ευεργεσία, να σας κάνει Έλληνες και να προσφέρετε τη ζωή σας γι' αυτή. Η Πατρίδα, αφού σας ευεργέτησε με το να σας γεννήσει Έλληνες, τώρα σας δίνει μια ακόμα πιο μεγάλη ευεργεσία, να πολεμήσετε και να  πεθάνετε γι' αυτήν. Αφού σας έδωσε τη ζωή, τώρα σας προτείνει την αθανασία. Πρόγονοι και πατέρες τριών χιλιάδων ετών, ήρωες, μάρτυρες, σοφοί, στρατηλάτες, σας κοιτάζουν από τον ουρανό για να δουν αν θα φανείτε άξιοί τους και της Πατρίδας. Των Θερμοπυλών, του Μαραθώνα, της Σαλαμίνας και των Πλαταιών οι ψυχές σας νεύουν και σας ενθαρρύνουν. Του Ιερού Λόχου των Θηβών οι αδελφοί σας, σας φωνάζουν: Μη μας ατιμάσετε! Μιμηθείτε μας! Σας περιμένουμε με αγκαλιές ανοιχτές. Τεσσάρων αιώνων τυραννοκτονίας ήρωες και μάρτυρες, η αθάνατη κλεφτουριά, Ιεράρχες, άρχοντες, προεστοί, διδάσκαλοι, ναυτικοί, σας φωνάζουν: Μάχεσθε υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Των παλαιών Αθηνών οι νέοι σας προσκαλούν να ορκισθείτε τον όρκο εκείνων. Γονατίσατε και ορκισθείτε.

Ο Κωνσταντίνος σαν μέσα σε όνειρο γονάτισε όπως γονάτισαν όλοι. Η φωνή του, βαριά, ενώθηκε με όλες τις άλλες: Ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά. Ο Γεννάδιος συνέχισε στην τρομερή σιωπή κι ήταν ίδιο μαχαίρι η φωνή του. Παιδιά της Πατρίδας, φανείτε άξιοι των πατέρων σας. Έφτασε η στιγμή. Σας προσκαλεί η Πατρίδα να την ελευθερώσετε και να απαθανατισθείτε...
Χρήση στην τάξη
Τα ιστορικά ονόματα που παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου είναι πολυάριθμα: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Άνθιμος Γαζής, Αδαμάντιος Κοραής, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Γεώργιος Γεννάδιος, Αλέξανδρος Ν. Σούτσος, Γιωργάκης Ολύμπιος, Ζαφειράκης Θεοδοσίου, Αγγελής Γάτσος, Αναστάσιος Καρατάσος, Λόρδος Μπάιρον, Σπυρίδων Τρικούπης, Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ, Διονύσιος Σολωμός, Ιωάννης Καποδίστριας...

Έχουν άραγε οι μαθητές μας ξανακούσει κάποια από αυτά; Μια πρώτη δραστηριότητα, θα μπορούσε να αφορά στην αναζήτηση στοιχείων για τις παραπάνω προσωπικότητες και στη συνέχεια παρουσίασή τους στην τάξη. Αν η προσέγγιση αυτή σας φαίνεται τετριμμένη και το σχολείο διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές, ομάδες μαθητών μπορούν να επιχειρήσουν τη δημιουργία μιας παρουσίασης (powerpoint) που να περιέχει σχετικές φωτογραφίες, πληροφορίες και μια χρονογραμμή.

Από τη στιγμή που οι μαθητές θα έχουν ασχοληθεί αρκετά (περισσότερο ή λιγότερο διαδραστικά) ώστε να κατέχουν κάποια βασικά στοιχεία για το καθένα από τα παραπάνω πρόσωπα, μπορούμε να παίξουμε ένα παιχνίδι από τα πάρτι του παλιού καιρού. Το παιχνίδι ονομάζεται Ποιος είμαι??? και ο κάθε μαθητής πρέπει μέσα από πέντε ερωτήσεις (στις οποίες η απάντηση είναι ναι ή όχι) προς τους συμμαθητές του, να μαντέψει ποιο από τα ονόματα των ηρώων βρίσκεται στο χαρτί που έχει στην πλάτη ή το μέτωπό του.
Στο μάθημα της Γεωγραφίας, θα μπορούσαμε να σημειώσουμε τους σταθμούς της πορείας του Κωνσταντίνου σε έναν πολιτικό χάρτη: Παρίσι - Βουκουρέστι - Δραγατσάνι (Drăgăşani)- Νάουσα - Μεσολόγγι - Ναύπλιο. Από πόσες και ποιες σύγχρονες χώρες πέρασε το δαχτυλίδι του αυτοκράτορα; 

Στα εικαστικά, μια ιδέα θα ήταν να ασχοληθούμε με τον Φοίνικα. Πώς θα αποδίδαμε το μυθικό πτηνό σε μοντέρνα εκδοχή ώστε να ταιριάζει στη σύγχρονη Ελλάδα που προσπαθεί να ορθοποδήσει; Μπορούμε επίσης να μελετήσουμε τον πίνακα «Η έξοδος του Μεσολογγίου» του Θεοδ. Βρυζάκη και να τον αναπαραστήσουμε με δικές μας ζωγραφιές, παντομίμα ή άλλα μέσα. Ο πίνακας, σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, ενώνει το πρώτο με το τρίτο μέρος του μυθιστορήματος, αφού οι κόκκινες περικνημίδες της κεντρικής μορφής, παραπέμπουν στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο!
Ενδιαφέρον όπως πάντα, θα είχε και μια επίσκεψη στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Παλαιά Βουλή) στο οποίο φυλάσσεται ο μοναδικός επενδύτης ιερολοχίτη που σώζεται στις μέρες μας, όπως και προσωπικά αντικείμενα του Αδαμάντιου Κοραή, αλλά και του φιλέλληνα Λόρδου Μπάιρον, όπως το κρεβάτι εκστρατείας του (στο μουσείο το βλέπουμε διπλωμένο στο μπαουλάκι του). Περισσότερα για τον Ιερό Λόχο, μπορούμε να συναντήσουμε στο ομώνυμο βιβλίο της Βάσας Σολωμού - Ξανθάκη.

Στο μάθημα της Γλώσσας, θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε ποιήματα του Μπάιρον αλλά και του Διονυσίου Σολωμού και να τα απαγγείλουμε στην τάξη. Επίσης, για όποιον αναζητά κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα, ίσως θα είχε ενδιαφέρον να επιχειρήσει με την τάξη του να διαβάσει αποσπάσματα από την εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά του Μεσολογγίου και να προσπαθήσει να τα αποδώσει σε νέα ελληνικά. Στην εικόνα, το τελευταίο φύλλο της εφημερίδας πριν μια τουρκική βόμβα καταστρέψει τις εγκαταστάσεις της.

Share/Bookmark

Δευτέρα 9 Μαρτίου 2015

Οι περιπέτειες του Οδυσσέα

Υπόθεση
Ο Τζερόνιμο Στίλτον υποδέχεται στο γραφείο του τον μικρό του ανιψιό Βενιαμίν και τη φίλη του Τσουρεκίτα σοκολάτα, που τον ρωτούν αν γνωρίζει τον Οδυσσέα. Στη συζήτηση μπλέκονται ο ξάδελφος Τράπολα, ο παππούς Τορκουάτο και η αδελφή του Τέα, με τον καθένα τους να αναφέρει διάφορα πρόσωπα με το όνομα "Οδυσσέας" άσχετα όμως με τον ομηρικό. Τότε, ο Τζερόνιμο αποφασίζει να διηγηθεί μπροστά σε όλους την ιστορία του αυθεντικού ήρωα. Αμέσως μετά, πιάνει στα χέρια του τον τόμο της Οδύσσειας για να αντλήσει έμπνευση, καθώς έχει αναλάβει να γράψει ένα σχετικό βιβλίο.

Η θεά Αθηνά ζητάει από τον Δία επιείκεια, καθώς ο Ποσειδώνας δεν αφήνει τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του εδώ και πολλά χρόνια. Ο πατέρας των θεών της δίνει την άδεια να τον βοηθήσει, κι εκείνη κατεβαίνει στην Ιθάκη ώστε να προετοιμάσει το έδαφος της επιστροφής. Ταυτόχρονα, στέλνει τον Ερμή στην Ωγυγία για να απελευθερώσει τον ήρωα από τα δίχτυα της Καλυψώς. Ο Οδυσσέας ναυαγεί τελικά στο νησί των Φαιάκων, όπου ο βασιλιάς Αλκίνοος τον υποδέχεται με τιμές. Αποκαλύπτει την ταυτότητά του και αρχίζει να διηγείται την μεγάλη του περιπέτεια:

Από την Τροία στη χώρα των Κικόνων, κι από κει στους Λωτοφάγους και στους Κύκλωπες, στο νησί του Αιόλου, έπειτα στους Λαιστρυγόνες, στην Κίρκη, κι από εκεί στο βασίλειο του Άδη, δίπλα από τις Σειρήνες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, μέχρι το νησί του Ήλιου, από το οποίο έφτασε ναυαγός στην Ωγυγία. Οι Φαίακες, εντυπωσιασμένοι, αποφασίζουν παρά τον σεβασμό τους για τον Ποσειδώνα, να βοηθήσουν τον πολύπαθο βασιλιά και να τον μεταφέρουν στην Ιθάκη. Εκεί, χάρη στις συμβουλές της Αθηνάς, τη συνδρομή του Τηλέμαχου και λίγων πιστών υπηρετών, ο Οδυσσέας απαλλάσσει την Πηνελόπη από τους μνηστήρες και επιστρέφει στον θρόνο του θριαμβευτής!

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Τζερόνιμο Στίλτον (Elisabetta Dami - ελεύθερη διασκευή από το έπος του Ομήρου)
Μετάφραση: Βίκη Λιανού
Εικονογράφηση: Roberta Bianchi (συντονισμός), Andrea Denegri (κόμικ), Claudia Forcelloni, Elisabetta Giulivi, Rosa La Barbera, Danilo Loizedda, Arianna Rea, Roberta Tedeschi, Lusa Usai, Concetta Valentino και Danilo Barozzi
Tίτλος πρωτοτύπου: Le avventure di Ulisse
ISBN: 978-960-04-4508-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009 (στα ελληνικά 2014)
Σελίδες: 390
Τιμή: περίπου 17 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Η ελληνική ιστοσελίδα του ήρωα εδώ
Το αυθεντικό έργο του Ομήρου με απόδοση στα νέα ελληνικά εδώ 
Τάξεις: Γ', Δ', Ε'

Ευχαριστούμε τον εκδοτικό οίκο για την προσφορά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική
Απλοποιημένη μεταφορά του ομηρικού έπους με πλούσια εικονογράφηση και ήρωα έναν ποντικό, που περνάει από σαράντα κύματα, αναδεικνύοντας τη σημασία της ειρήνης και της δικαιοσύνης. Με πολύ χαριτωμένο τρόπο, η πανάρχαια ιστορία ξαναζωντανεύει στα μάτια των παιδιών γεμάτη περιπέτειες, συγκινήσεις και αξίες. Η γλώσσα της μετάφρασης είναι αρκετά απλή και ο λόγος ρέει χωρίς προβλήματα στα 50 κεφάλαια (3-7 σελίδων το καθένα) του βιβλίου. Χάρη στο δυναμικό στήσιμο με τις πολύχρωμες λέξεις, τις ζωγραφιές και τα εφέ κίνησης του κειμένου, η ιστορία -παρά τον όγκο της- διαβάζεται ευχάριστα και ξεκούραστα ακόμα και από τους πιο άπειρους αναγνώστες. Την πολυτελή έκδοση συμπληρώνουν στοιχεία όπως το σκληρό εξώφυλλο, έγχρωμη μπορντούρα σε κάθε σελίδα, πρωτογράμματα, ένα 12σέλιδο ένθετο κόμικ σε γυαλιστερό χαρτί κι ένα παράρτημα 46 ολόκληρων σελίδων, που λειτουργεί ως μίνι εγκυκλοπαίδεια, παρέχοντας πληροφορίες για τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο έργο. Το προτείνουμε ανεπιφύλακτα στους μαθητές των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού, που αγαπούν τις περιπέτειες και την αρχαία ιστορία.

  • Ανεπανάληπτη πλοκή
  • Προσεγμένο στήσιμο
  • Εικονογράφηση
  • Πολυτελής έκδοση

Αξίες - Θέματα
Ταξίδια, Περιπέτεια, Οικογένεια, Φιλία, Δικαιοσύνη, Ειρήνη, Μύθος, Ιστορία

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Στο επεισόδιο με τον Πολύφημο δίνεται ιδιαίτερο βάρος, αφού το παρακολουθούμε να ξεδιπλώνεται σε πέντε ολόκληρα κεφάλαια.
Εικονογράφηση
Με συνολικά περίπου 20 δισέλιδες ζωγραφιές κι ακόμα περισσότερες ολοσέλιδες που κοσμούν κάθε κεφάλαιο, ένθετα σκίτσα, πρωτογράμματα, μπορντούρες που συνοδεύουν το κείμενο και ένα εμβόλιμο 12σέλιδο κόμικ, η εικονογράφηση δεν είναι απλώς πανταχού παρούσα, αλλά διαμορφώνει ένα μεγάλο πλεονέκτημα για το βιβλίο. Συνδυάζεται αρμονικά με το ελαφρύ κλίμα του κειμένου, συνδιαμορφώνει την ταυτότητα του ποντικού-ήρωα και τελικά συμβάλλει σ' ένα όμορφο αισθητικά αποτέλεσμα. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την απεικόνιση των ενδυμασιών και των χώρων ιστορικά ακριβή (το παλάτι του Οδυσσέα άλλοτε -σ.257- παραπέμπει σε ελληνορωμαϊκό μέγαρο και άλλοτε -σ.309- στολίζεται με μινωικούς κίονες, μαιάνδρους και μελανόμορφα αγγεία) η δουλειά που έχει γίνει είναι πραγματικά αξιόλογη. Στα ονόματα των συντελεστών συναντάμε άλλωστε περισσότερους από 10 καλλιτέχνες.
Απόσπασμα
Όχι πολύ μακριά, στο παλάτι των Φαιάκων, η πριγκίπισσα Ναυσικά κοιμόταν βαθιά. Η κάμαρά της ήταν βυθισμένη στο σκοτάδι και επικρατούσε απόλυτη σιωπή.

Ξαφνικά, μια μυστηριώδης σκιά εμφανίστηκε μέσα από το σκοτάδι και πλησίασε κρυφά στο κρεβάτι της πριγκίπισσας. Ήταν η Αθηνά! Αλλά είχε πάρει τη μορφή της πιο αγαπημένης φίλης της Ναυσικάς, της κόρης του ξακουστού θαλασσοπόρου Δύμαντα.

Η Αθηνά κάθισε πλάι στην πριγκίπισσα και της ψιθύρισε:

- Ναυσικάαα… άκουσέ με! Αύριο το πρωί έλα να με συναντήσεις στην παραλία της Σχερίας. Φόρτωσε στα μουλάρια τα άπλυτά σου ρούχα, πάρε και τις υπηρέτριές σου και ελάτε να πλύνουμε μαζί στο ποτάμι!

Ενώ μιλούσε η θεά, εμφανίστηκε και στο όνειρο της Ναυσικάς, πάντα με τη μορφή της φίλης της. Όταν η πριγκίπισσα ξύπνησε, ήταν ακόμα επηρεασμένη από το όνειρο, έτσι ζήτησε από τον πατέρα της την άδεια να πάει στο ποτάμι, που βρισκόταν δίπλα στην παραλία.

Ήταν μια υπέροχη μέρα. Ο ουρανός ήταν καταγάλανος και ο ήλιος έλαμπε.

Η πριγκίπισσα πήρε για συνοδεία τις υπηρέτριές της, που έφεραν μάλιστα μια μικρή δερμάτινη μπάλα για να παίξουν όλες μαζί στην αμμουδιά.

Εκείνη τη μέρα, η Ναυσικά αισθανόταν απόλυτα ευτυχισμένη· το πρωινό ήταν ηλιόλουστο και η συντροφιά των υπόλοιπων κοριτσιών πολύ ευχάριστη.

Οι κοπέλες σταμάτησαν ακριβώς στο σημείο όπου τα νερά του ποταμού ενώνονταν με αυτά της θάλασσας.

Βρήκαν μια γωνιά προστατευμένη από τους θάμνους και άρχισαν να χορεύουν και να παίζουν πετώντας η μια στην άλλη τη δερμάτινη μπάλα, προσέχοντας να μην πέσει στο έδαφος.

Παρασυρμένη από τον ενθουσιασμό, η Ναυσικά πέταξε την μπάλα με περισσότερη δύναμη. Η κοπέλα που έπρεπε να την πιάσει δεν μπόρεσε και έτσι η μπάλα αναπήδησε πάνω σε έναν κορμό και τελικά κατέληξε μέσα στο ποτάμι. Τότε οι νεαρές υπηρέτριες έβγαλαν μια κραυγή έκπληξης.

Ο Οδυσσέας, που κοιμόταν σε ένα αυτοσχέδιο στρώμα λίγο πιο πέρα, άκουσε αυτή την κραυγή και ξύπνησε απότομα.

Τι είχε συμβεί;
Ποιος είχε ουρλιάξει;
Και πού βρισκόταν;

Καθώς οι αναμνήσεις της καταιγίδας και του ναυαγίου επέστρεφαν στο μυαλό του, άρχισε να νιώθει τον πόνο στο κορμί του. Το κεφάλι του ήταν βαρύ και το σώμα του αδύναμο.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, είχε και την όψη αγριάνθρωπου. Ήταν γεμάτος μώλωπες και πληγές, και τα μαλλιά του ήταν μέσα στην αλμύρα. Με λίγα λόγια, είχε γίνει σκιά του εαυτού του.

Προσπάθησε να θυμηθεί πώς είχε φτάσει σε αυτή την ακτή, αλλά αισθανόταν ζαλισμένος και μπερδεμένος.

Βρισκόταν στη Σχερία ή μήπως η καταιγίδα τον είχε παρασύρει κάπου αλλού;

Και τι θα συναντούσε; Πλάσματα φιλόξενα ή βίαια τέρατα;

Μολονότι στην αρχή του ταξιδιού ήταν γεμάτος περιέργεια και ενθουσιασμό, οι πολλές περιπέτειες που είχε ζήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή τον είχαν κάνει δύσπιστο και καχύποπτο. Για μια στιγμή ο Οδυσσέας έμεινε ακίνητος, από φόβο να μη βρεθεί σε άλλους μπελάδες… ύστερα, όμως τον νίκησε η περιέργεια και βγήκε από την κρυψώνα του.

Δοκίμασε να σηκωθεί και να κατευθυνθεί προς τις φωνές που άκουγε να έρχονται πίσω από τους θάμνους.

Με μεγάλη του έκπληξη είδε μερικές κοπέλες με ευγενική και χαριτωμένη όψη, που τον κοιτούσαν κοκαλωμένες από το φόβο.

Οι υπηρέτριες έμειναν ακίνητες για λίγο και ύστερα έτρεξαν πανικόβλητες να κρυφτούν:
- Βοήθεια! Ένας αγριάνθρωπος!

Η Ναυσικά απάντησε:
- Περιμένετε! Δεν ξέρουμε καν ποιος είναι! Και άλλωστε απόψε είδα ένα όνειρο… ένα πάρα πολύ παράξενο όνειρο, ξέρετε…

Από την κρυψώνα της, μια από τις κοπέλες την προέτρεψε:
- Πριγκίπισσα, δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να σκέφτεστε τα όνειρα! Πρέπει να φύγουμε αμέσως από δώ!

Όμως η Ναυσικά δε φοβόταν, και μάλιστα πλησίασε τον άγνωστο. Η Αθηνά της είχε δώσει θάρρος και κουράγιο να αντιμετωπίσει αυτή τη συνάντηση στην παραλία. Ο Οδυσσέας κατάφερε να κάνει λίγα βήματα και ύστερα σωριάστηκε στην άμμο. Ήταν τόσο εξασθενημένος, που δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια του.

Σε αντίθεση με τις υπηρέτριές της που έβλεπαν έναν αγριάνθρωπο, η Ναυσικά έβλεπε μόνο έναν ταλαίπωρο ναυαγό που σερνόταν στην αμμουδιά.

Η πριγκίπισσα στράφηκε αποφασιστικά στις υπηρέτριες:

- Αυτός ο άνθρωπος χρειάζεται βοήθεια!

Ύστερα πλησίασε τον Οδυσσέα, έσκυψε πάνω του…

…Αλλά αυτό το ξέρουμε ήδη.

Και έτσι το έμαθαν οι Φαίακες, που είχαν παραμείνει σιωπηλοί μέχρι εκείνη τη στιγμή, ακούγοντας την αφήγηση του Οδυσσέα.

Σχόλια
Ακολουθώντας τη γραμμή της επιμορφωτικής σειράς των "μικρών βιβλίων" του Τζ. Στίλτον (διατροφή, περιβάλλον) η κυρίως ιστορία ξεκινάει μετά από μια σύντομη εισαγωγή που λειτουργεί ως κέλυφος, παρέχοντας στον δημοφιλή ποντικό τις απαραίτητες δικαιολογίες, ώστε να αναφερθεί στη συνέχεια στο κεντρικό θέμα. Έτσι, ο Τζερόνιμο διηγείται την Οδύσσεια πρώτα στην οικογένειά του και έπειτα για δεύτερη φορά, μέσα από ένα βιβλίο, σ' εμάς τους αναγνώστες. Αλλά και στη δεύτερη αυτή του διήγηση, υπάρχουν περιστατικά που αλληλοκαλύπτονται κι έτσι τα συναντάμε περισσότερες από μία φορές, όπως η σκηνή με τη Ναυσικά. Αυτές οι επαναλήψεις δεν πρέπει να μας φαίνονται αφύσικες, αφού το νήμα της ιστορίας πιάνεται από τη μέση, αλλά κι επειδή και ο ίδιος ο Όμηρος δεν διστάζει να επαναλάβει αρκετά γεγονότα μέσα στο αυθεντικό έργο. Αντιγράφουμε από το βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο, Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς, (2003, «Οι Οδύσσειες στην Οδύσσεια» σ.24-32)

Πόσες Οδύσσειες περιλαμβάνει η Οδύσσεια; Στην αρχή του ποιήματος, η Τηλεμαχία είναι η αναζήτηση  μιας ανύπαρκτης ιστορίας, της ιστορίας που στη συνέχεια θα γίνει η Οδύσσεια. Στο βασίλειο της Ιθάκης ο ραψωδός Φήμιος γνωρίζει ήδη τους νόστους των άλλων ηρώων· του λείπει μόνο ένας, εκείνος του βασιλιά του· γι' αυτό η Πηνελόπη δεν θέλει πλέον να τον ακούει να τραγουδά. Και ο Τηλέμαχος φεύγει να αναζητήσει την ιστορία του ανάμεσα στους βετεράνους του πολέμου της Τροίας: αν βρει την ιστορία αυτή, είτε αυτή έχει τέλος αίσιο είτε άσκημο, η Ιθάκη θα βγει από την ανώμαλη κατάσταση στην οποία βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια, μια κατάσταση χωρίς χρόνο και χωρίς νόμο.

Όπως όλοι οι βετεράνοι, ο Νέστορας και ο Μενέλαος έχουν επίσης πολλά να αφηγηθούν·  όχι όμως την ιστορία που ψάχνει ο Τηλέμαχος. Μέχρι που ο Μενέλαος διηγείται μια φανταστική περιπέτεια: καμουφλαρισμένος ως φώκια, συνέλαβε το «γέροντα της θάλασσας», δηλαδή τον Πρωτέα με τις ατέλειωτες μεταμορφώσεις, και τον αναγκάζει να του διηγηθεί παρελθόν και μέλλον. Ο Πρωτέας βεβαίως γνώριζε ήδη ολόκληρη την Οδύσσεια με το νι και με το σίγμα: αρχίζει να διηγείται τις περιπέτειες του Οδυσσέα από το ίδιο εκείνο σημείο από το οποίο ξεκινά και ο Όμηρος, με τον ήρωα στο νησί της Καλυψώς· ύστερα διακόπτει. Στο σημείο εκείνο ο Όμηρος μπορεί να τον αντικαταστήσει και να συνεχίσει την αφήγηση. 

Όταν ο Οδυσσέας φτάνει στην αυλή των Φαιάκων, ακούει έναν τυφλό αοιδό που, όπως ο Όμηρος, τραγουδάει τις δικές του περιπέτειες· ο ήρωας ξεσπάει σε κλάματα· ύστερα αποφασίζει να διηγηθεί τα γεγονότα κι αυτός με τη σειρά του. Σ' αυτή του την αφήγηση, φτάνει μέχρι τον Άδη για να ρωτήσει τον Τειρεσία, και ο Τειρεσίας του διηγείται τη συνέχεια της ιστορίας του. ύστερα ο Οδυσσέας συναντά τις Σειρήνες που τραγουδάνε. τι όμως τραγουδάνε; Και πάλι την Οδύσσεια, ίσως ίδια με αυτή που εμείς διαβάζουμε, ίσως πολύ διαφορετική. Αυτή η επιστροφή- αφήγηση είναι κάτι που ήδη υπάρχει, πριν ακόμα ολοκληρωθεί: προϋπάρχει της πραγμάτωσής της.
Στην εκδοχή του Τζερόνιμο Στίλτον, η πλοκή του ομηρικού έπους απλοποιείται αρκετά, αλλά δεν αλλοιώνεται ως προς τα βασικά της συστατικά. Οι σκηνές βίας περιορίζονται, ακολουθώντας τις επιταγές της σύγχρονης παιδαγωγικής, αλλά κάποια γεγονότα που πρέπει αναπόφευκτα να αναφερθούν -καθώς ο Οδυσσέας αναμετριέται με ένα σωρό τέρατα- δίνονται με πολύ ήπιο τρόπο. Έτσι π.χ. παρακολουθούμε (σ.90) τον Πολύφημο να καταβροχθίζει δύο αντί για έξι συντρόφους του Οδυσσέα (67% κούρεμα), ενώ στην σκηνή της τύφλωσης η εικονογράφηση προστατεύει τον αναγνώστη επιλέγοντας μια "τυφλή" γωνία (χιούμορ). Αντίστοιχα, η μνηστηροφονία καταλήγει σε συμφωνία χωρίς να χρειάζεται το πάτωμα να αχνίζει από το αίμα των μνηστήρων όπως στο πρωτότυπο (ω185). Διαβάζουμε απλώς (σ.301) ότι σωριάζεται στο έδαφος ο Αντίνοος και λίγο αργότερα υπονοείται (σ.310) ότι αρκετοί μνηστήρες δεν επέζησαν.

Ακόμα και όταν τα γεγονότα αποδίδονται με μεγαλύτερη ακρίβεια, όταν π.χ. οι Λαιστρυγόνες τρώνε έναν σύντροφο του Οδυσσέα (σ.110), και η Σκύλλα καταπίνει άλλους έξι (σ.149), τα συμβάντα δεν δίνονται με λεπτομέρειες που θα μπορούσαν ίσως να προκαλέσουν εφιάλτες. Την ίδια ώρα, ο Όμηρος δίνει ρεσιτάλ τρόμου, αφηγούμενος (μ245-260) πώς οι ναύτες σπαρταρούσαν στα στόματα της Σκύλλας, κουνώντας χέρια και πόδια και εκλιπαρώντας τον ήρωα να τους σώσει!
Η τύφλωση του Πολύφημου όπως τη συναντάμε στο βιβλίο, σε μια σπαρτιατική μελανόμορφη κύλικα του 550 π.Χ. και
στο σύμπλεγμα της Sperlonga, έργο που αποδίδεται στους Ρόδιους γλύπτες Αγήσανδρο, Αθηνόδωρο και Περίανδρο.
Σε ορισμένα σημεία της διήγησης, οι αποφάσεις του ήρωα μπορεί με τον τρόπο που δίνονται (και που δεν συμφωνεί απόλυτα με το ομηρικό κείμενο) να προβληματίσουν τους μικρούς αναγνώστες και να τους κάνουν να αναρωτηθούν για τον χαρακτήρα του. Όταν φτάνει στο νησί της Κίρκης, παρά την προειδοποίηση των συντρόφων του, ο Οδυσσέας φαίνεται πως αποφασίζει να τους στείλει σε εξερεύνηση επειδή (σ. 114) ήθελε να κάνει το δικό του. Δίκαια ίσως θα αναρωτηθούν τα παιδιά: Είναι άραγε σωστό η περιέργεια ενός αρχηγού να βάζει σε κίνδυνο τις ζωές των ανδρών που τον ακολουθούν; Το πρωτότυπο δεν δημιουργεί ανάλογες απορίες: ο Οδυσσέας ανεβαίνει σ' ένα βουνό να φέρει κυνήγι στους άντρες του, και από την κορυφή του παρατηρεί καπνό να βγαίνει από το δάσος. Καθώς το νησί τριγυρίζουν απέραντες θάλασσες και κανείς δεν ξέρει πλέον πού πέφτει η ανατολή και πού η δύση, στέλνει τους άντρες να ερευνήσουν το εσωτερικό μήπως και βρουν κάποιο στοιχείο που θα τους βοηθήσει (κ190-209).

Αντίστοιχο προβληματισμό θα μπορούσε να προκαλέσει και η σκηνή όπου ο Οδυσσέας αποκρύπτει τις οδηγίες της Κίρκης από το πλήρωμά του και διατάζει να πλησιάσουν στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη επειδή (σ. 147) ένιωθε πολύ δυνατός και ήθελε να αναμετρηθεί μαζί τους. Στο πρωτότυπο τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Διαβάζουμε μεν (μ116) ότι η μάγισσα τον χαρακτηρίζει σχέτλιο, απερίσκεπτο, επειδή πριν ξεκινήσει όντως ήθελε να επιτεθεί στο τέρας... όταν όμως βρίσκεται τελικά ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, φαίνεται πως δεν του μένει άλλη επιλογή, παρά να κρύψει την ορμήνια της Κίρκης από τους άνδρες του αλλιώς (μ224) φοβάται πως θα παρατήσουν τα κουπιά και τότε ολόκληρο το πλοίο είναι καταδικασμένο.

Ας μην βιαστούμε λοιπόν να χαρακτηρίσουμε τον Οδυσσέα ανόητο ή επηρμένο. Και ας μην ξεχνάμε ότι υπό την οπτική του αφηγητή, η παράβαση αποτελεί μια από τις βασικές (κατά Propp) λειτουργίες του μαγικού παραμυθιού. Αν οι ήρωες ήταν πάντοτε προσεκτικοί, ούτε θα κατέληγαν σε περιπέτειες, ούτε και θα τραγουδούσαμε ποτέ τις ιστορίες τους.
Ένα άλλο σημείο που θα μπορούσε να φανεί παράξενο στα παιδιά, είναι εκείνο με την τιμωρία των Φαιάκων από τον Ποσειδώνα. Ο θεός της θάλασσας πετρώνει το πλοίο τους, επειδή αψηφώντας τη βούλησή του, βοήθησαν τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του. Σωστά η βασίλισσα Αρήτη ρωτάει απορημένη τον πατέρα της (σ. 235) Μα, Αλκίνοε, αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει πια να είμαστε γενναιόδωροι; Για να λάβει την απάντηση ότι απλώς θα πρέπει να προσπαθήσουν να είναι πολύ πολύ προσεκτικοί... Τι μήνυμα μπορεί άραγε να μεταφέρει η σκηνή αυτή σε έναν σύγχρονο μαθητή; Αν το να βοηθήσουμε έναν συνάνθρωπό μας αντιβαίνει στη βούληση του Θεού ή στο γράμμα του νόμου, ποια πρέπει να είναι η αντίδρασή μας; Τι είναι σωστό και τι δίκαιο να γίνει;
Οι Λαιστρυγόνες διαλύουν τον στόλο του Οδυσσέα -
τοιχογραφία 1ου αιώνα π.Χ., μουσείο Βατικανού (πηγή)
Όπως η Ιλιάδα (από την περασμένη εβδομάδα) έτσι και η Οδύσσεια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έπη στην παγκόσμια λογοτεχνική ιστορία, κι έχει όπως είναι φυσικό αποτελέσει (συνειδητά ή ασυνείδητα) έμπνευση για κάθε άνθρωπο και κάθε καλλιτεχνικό έργο που την ακολούθησε. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και σήμερα, επιστήμονες ανατρέχουν σε αυτήν αναζητώντας απαντήσεις για σύγχρονα ζητήματα, όπως η ψυχολογία των στρατιωτών που επιστρέφουν από διεθνή μέτωπα. Η ιστορία του βασιλιά της Ιθάκης έχει τραγουδηθεί αμέτρητες φορές, ενώ τα παιδιά την συναντούν για πρώτη φορά σε νηπιακή ηλικία και όσο μεγαλώνουν την απαντούν ξανά και ξανά σε πάμπολλες διασκευές, τόσο στο σχολείο, όσο και στην καθημερινή τους ζωή: ως εικονογραφημένο παραμύθι - ιστορία, κόμικ, κινούμενο σχέδιο ή 3D animation, ως τραγούδι, παράσταση θεάτρου σκιών, θεατρικό έργο, κινηματογραφική ταινία, τηλεοπτική σειρά, μέσα από μια σειρά εκφράσεις αλλά και στις άπειρες παραλλαγές που ενέπνευσε. Η παρούσα εκδοχή, ακόμα κι αν δεν μπορεί να θεωρηθεί η καταλληλότερη για την πρώτη επαφή των παιδιών με τον μύθο, αποτελεί μια αξιόλογη εναλλακτική διασκευή που σέβεται την αυθεντική πλοκή.
Στη σκηνή με την δοκιμασία των μνηστήρων, τα δώδεκα τσεκούρια μέσα από τα οποία οι υποψήφιοι διεκδικητές του θρόνου καλούνται να περάσουν ένα βέλος, μάλλον δεν είχαν έναν κρίκο στην κορυφή (όπως διαβάζουμε στη σ.290), αλλά ούτε και τρύπα στην κορφή (όπως αναφέρει το σχολικό βιβλίο της Γ' τάξης). Είχαν πιθανότατα απλώς διαφορετικό σχήμα από τα σύγχρονα τσεκούρια. Μυκηναϊκός πέλεκυς τέτοιου τύπου έχει βρεθεί στην περιοχή του Βαφειού Λακωνίας και εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στο ίδιο δωμάτιο με τα χρυσά κύπελα του διάσημου ομώνυμου τάφου.

Στην εικόνα που ακολουθεί, βλέπουμε στο πάνω μέρος αριστερά τα τσεκούρια της δοκιμασίας όπως αποδίδονται από την ομάδα των εικονογράφων του Τζ. Στίλτον, πιο δεξιά σε μια εκδοχή του Γιάννη Στεφανίδη, ακριβώς κάτω της σ' ένα έργο του Theodor van Thulden (1669) και πιο δεξιά σε μια εικονογράφηση του N.C. Wyeth (1929). Στο μέσο της εικόνας οι ομηρικοί στίχοι (φ73-77) με τα λόγια της Πηνελόπης και στο κάτω μέρος ο τύπος πέλεκυ που μάλλον εννοεί ο ποιητής ότι χρησιμοποιήθηκε. Στη σφραγίδα από το Βαφειό, εικονίζεται άνδρας με το συγκεκριμένο όπλο στον ώμο.
Λίγο αργότερα, στη σκηνή της μνηστηροφονίας, διαβάζουμε ότι (σ.304) ο Ευρύμαχος προσπάθησε να βρει ένα όπλο για να χτυπήσει τον Οδυσσέα πισώπλατα, αλλά για κάποιον ανεξήγητο λόγο όλα τα σπαθιά είχαν εξαφανιστεί. Πιο μετά (σ.310), ότι ο Ευρύμαχος συγκέντρωσε μερικούς συντρόφους του και προσπάθησε να επιτεθεί στον Οδυσσέα και στον Τηλέμαχο πισώπλατα. Προφανώς η συγγραφέας θέλει με κάποιον τρόπο να τονίσει τον ύπουλο χαρακτήρα κάποιων μνηστήρων. Στο ομηρικό ωστόσο πρωτότυπο (χ79-88), ο Ευρύμαχος και χάλκινο σπαθί έχει, αλλά και κατά μέτωπο ορμάει στον Οδυσσέα. Αντίθετα, το μοναδικό πισώπλατο χτύπημα έρχεται από τον ίδιο τον Τηλέμαχο (χ92), που κατόπισθε βαλὼν χαλκήρεϊ δουρὶ ὤμων μεσσηγύς, κάρφωσε δηλαδή το δόρυ του στη μέση της πλάτης του μνηστήρα Αμφίνομου (για να προστατεύσει τον μπαμπά του).
Οδυσσέας και Τηλέμαχος σκοτώνουν τους μνηστήρες της Πηνελόπης (1812) Thomas Degeorge (πηγή)
Μια και ο μήνας Μάρτιος είναι συνήθως αφιερωμένος στην εθνική γιορτή, ας κλείσουμε με μια σύντομη αναφορά στη σχέση Ιλιάδας και Οδύσσειας με την ελληνική κουλτούρα. Τα δυο ομηρικά έπη είναι συνυφασμένα με τον πολιτισμό μας και συνοδοιπορούν μαζί του μέσα στην Ιστορία ξεκινώντας από τόσο παλιά, ώστε δε θα ήταν υπερβολικό να τα αντιμετωπίζουμε ως την πηγή απ' όπου ρέει ο ίδιος ο ελληνισμός (θυμίζουμε και τη λέξη Ιλιαδορωμιοσύνη που ακούστηκε πρόσφατα στη Βουλή). Σε αυτά μπορούμε με ασφάλεια να ανατρέχουμε όποτε αναζητούμε την αρχή μας, γιατί αποτελούν θεμέλιο λίθο του πνευματικού μας οικοδομήματος.

Για τους ξένους λαούς, τα δυο έπη συνταυτίζονται με τους Έλληνες και αποτελούν τους καλύτερους πρεσβευτές τους. Αντιγράφουμε από το Οι Ετρούσκοι του Friedhelm Prayon (σ.76)
Πόσο οι Ετρούσκοι είχαν ενσωματωθεί στον ελληνικό πολιτισμό ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. φαίνεται και στη μυθολογία. Οι ελληνικοί μύθοι δεν αποτελούσαν απλώς υλικό για την εικονογραφία· θεωρούνταν, όπως και στον ελληνικό κόσμο, μέρος του κοινού ηρωικού παρελθόντος. Τα ομηρικά έπη, λ.χ. - ανεξάρτητα από το πώς εμείς σήμερα μπορούμε να τα προσεγγίσουμε- αποτελούσαν για τους Ετρούσκους αναπόσπαστο στοιχείο του πνευματικού τους κόσμου. Στο κάτω κάτω, ελληνικοί μύθοι, μεταξύ άλλων και η Οδύσσεια, διαδραματίζονται εν μέρει στην Ιταλία.

Στο βιβλίο Η Ιστορία των Επτανήσων από το 1797 μέχρι την Αγγλοκρατία διαβάζουμε ότι όταν στις 29 Ιουνίου 1797 έφτασε στην Κέρκυρα ο γαλλοβενετικός στόλος με αρχηγό τον στρατηγό Anselmo Gentili για να παραλάβει τη διοίκηση από τους Βενετούς (σ.46), όλες οι πολιτικές και θρησκευτικές αρχές του τόπου και πλήθος κόσμου υποδέχτηκαν στην προκυμαία τους δημοκρατικούς Γάλλους. Ο αρχηγός της ορθόδοξης εκκλησίας της Κέρκυρας, ο γέροντας πρωτοπαπάς Γεώργιος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, προσφώνησε τους Γάλλους με τα λόγια: «Γάλλοι, θα βρείτε σ' αυτό το νησί έναν λαό αμαθή από τις επιστήμες και τις τέχνες που δοξάζουν τα έθνη. Μη σταθείτε σ' αυτό. Θα ξαναγίνει στο μέλλον ό,τι υπήρξε στο παρελθόν. Μάθετε να τον εκτιμάτε διαβάζοντας τούτο το βιβλίο» και πρόσφερε στον στρατηγό Gentili την Οδύσσεια του Ομήρου. Το γεγονός κατέπληξε και τον ίδιο το Ναπολέοντα, που το περιγράφει λεπτομερώς σε επιστολή του προς το Διευθυντήριο, της 14 Αυγούστου 1797. Ο Κερκυραίος λόγιος Αρλιώτης, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, στο ημερολόγιό του δεν αναφέρει τίποτε για την προσφορά του αντίτυπου της Οδύσσειας. Ίσως ο Βοναπάρτης να έγραφε στις εκθέσεις του «ό,τι έπρεπε να έχει συμβεί», γράφει ο Γ. Δαφνής.
Χρήση στην τάξη
Για τα μαθήματα της Γλώσσας και της Ιστορίας, θα βρούμε την περιπέτεια του Οδυσσέα να αναπτύσσεται στα έξι κεφάλαια της 6ης ενότητας του α' μέρους του βιβλίου Ιστορίας της Γ' τάξης. Αποσπάσματα και εικόνες από το βιβλίο του Τζερόνιμο Στίλτον, αλλά και παιχνίδια φιλαναγνωσίας σχεδιασμένα για τα δύο κείμενα (όπως η απαγγελία ενός αποσπάσματος της ιστορίας σε ρυθμό ραπ!), μπορούν να βελτιώσουν τις αναγνωστικές δεξιότητες των παιδιών και να ενισχύσουν τη δημιουργική τους φαντασία. Αν πάλι θεωρούμε χρησιμότερο να εξετάσουμε το επίπεδο αντίληψης και την κριτική ικανότητα των μαθητών μας, μπορούμε να ετοιμάσουμε κάποιες ερωτήσεις, ή και να αναζητήσουμε κάτι έτοιμο, όπως αυτό εδώ το online test για τη μνηστηροφονία. Για τους εκπαιδευτικούς που διαθέτουν στη βιβλιοθήκη τους τη σειρά των Ερευνητών, στο τεύχος Νο 23 - Ιούλιος 2001 θα βρουν ένα αφιέρωμα στον Οδυσσέα (η εικόνα από το οπισθόφυλλο).
Για τα εικαστικά, μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από έργα τέχνης που αναφέρονται στην περιπέτεια του Οδυσσέα με τον Πολύφημο, αλλά και πίνακες δυτικής ζωγραφικής που σχετίζονται με άλλα επεισόδια από το ταξίδι και που έχει συγκεντρώσει η Κλειώ Αρτεμίδου εδώ. Αν το τμήμα μας δείξει συγκεκριμένο ενδιαφέρον για τα τέρατα που αντιμετωπίζει ο Οδυσσέας, μπορούμε να συναντήσουμε αρκετά από αυτά (και να τα κατασκευάσουμε με πηλό) στο χιουμοριστικό βιβλίο γνώσεων για μεγαλύτερα παιδιά Αστεία και Τέρατα από της γης τα πέρατα

Αν τέλος, αποφασίσουμε να συζητήσουμε για τον ρόλο της γυναίκας την μυκηναϊκή εποχή (μια και χτες ήταν η μέρα της), μπορούμε με λίγο μαλλί και ακολουθώντας απλά βήματα να δείξουμε στα παιδιά πώς θα κάνουν τα χέρια τους να μοιάζουν με τον αργαλειό της Πηνελόπης! Περισσότερα για τον αργαλειό μπορούμε να μάθουμε από το πολύ καλό αφιέρωμα του Cretainfo ή από αυτό το βίντεο που μας ενημερώνει για όλη την διαδικασία της ύφανσης. Από τις εικόνες που ακολουθούν, η πρώτη αριστερά βρίσκεται στο βιβλίο του Τζ. Στίλτον, η δεξιά στο αφιέρωμα των Ερευνητών που αναφέραμε πριν, η κάτω αριστερά είναι από το μουσείο της Βραυρώνας και περιγράφει τα μέρη του αρχαίου αργαλειού, ενώ η κάτω δεξιά από το ιστορικό μουσείο Κρήτης· βλέπουμε σε αυτήν, πώς και στα νεότερα χρόνια η θέση του αργαλειού είναι εκεί που αναφέρει ο Όμηρος, δηλαδή απέναντι από το κρεβάτι: ιστόν εποιχομένην και εμόν λέχος αντιόωσαν (Α31)

Μια πιο απαιτητική δραστηριότητα που ίσως αφορά περισσότερο μαθητές Γυμνασίου, είναι η διαδικτυακή αναζήτηση μουσικών έργων εμπνευσμένων από τα ομηρικά έπη απευθείας ή μέσω της Λατινικής γραμματείας. Η λίστα με τους δημιουργούς περιλαμβάνει ονόματα όπως των Μότσαρτ, Gluck, Μοντεβέρντι, Μπερλιόζ, Χαίντελ, κ.ά., ενώ στο Δημοτικό μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε ως υπόκρουση για κάποιες από τις παραπάνω προτεινόμενες δράσεις.

Share/Bookmark