Ακόμα και οι Μπαμπάδες...

Υπόθεση

Ο πατέρας του Μανόλη και της Ειρήνης είναι πολύ αυστηρός κι έχει για χόμπι του το κυνήγι. Όταν τους παρουσιάζει το νέο του λαγωνικό, τα παιδιά ζητούν να το κρατήσουν στο σπίτι ως κατοικίδιο. Εκείνος εξοργίζεται, τα τιμωρεί και αλυσοδένει τον σκύλο σ' ένα έρημο οικόπεδο για να τον σκληραγωγήσει. Τα δυο αδέλφια όμως δεν έχουν πει την τελευταία τους κουβέντα. Την ίδια νύχτα απελευθερώνουν τον "Γκούφι" και τον φυγαδεύουν στο αγρόκτημα του παππού. Χάρη στις συμβουλές του, αλλά και με τη συνδρομή ενός συμμαθητή τους, θα οργανώσουν ένα ριψοκίνδυνο σχέδιο που σκοπό έχει να νουθετήσει τον αυταρχικό μπαμπά.

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εικονογράφηση: Γιώργος Ναζλής
ISBN: 978-960-16-3494-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2010
Σελίδες: 56
Τιμή: περίπου 4 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ 
Τάξεις: Δ', Ε'

Κριτική

Οικογενειακή περιπέτεια περιβαλλοντικού προβληματισμού που ασχολείται με το ζήτημα του αυταρχικού γονέα, τη σχέση πατέρα-γιου, αλλά και το κυνήγι ως ψυχαγωγική ενασχόληση. Γραμμένο με απλότητα και σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, το διήγημα είναι αρκετά ενδιαφέρον παρά το μάλλον προβλέψιμο τέλος. Η υπόθεση χωρίζεται σε επτά κεφάλαια των 3 έως 7 σελίδων που δεν κουράζουν και συνοδεύονται από στιλιζαρισμένες ασπρόμαυρες ζωγραφιές των πρωταγωνιστών. Το εξώφυλλο κερδίζει τις εντυπώσεις των παιδιών, ενώ το κεντρικό μήνυμα του κειμένου περνάει σ' αυτά με σαφήνεια. Ωστόσο, οι χαρακτήρες παρουσιάζονται κάπως μονοδιάστατοι, οι συμβάσεις δεν λείπουν, ενώ και το τέχνασμα που οδηγεί στην κορύφωση της δράσης δεν ξεφεύγει από την παγίδα της υπερβολής. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε παιδιά της Δ' και Ε' Δημοτικού, ενώ τα αγόρια μάλλον έχουν περισσότερες πιθανότητες να το συμπαθήσουν λόγω θεματικής και χαρακτήρων.

Ενδιαφέρον θέμα   Ελκυστικό εξώφυλλο και εικονογράφηση

Αρκετές Συμβάσεις  Μηνύματα που μπορεί να παρεξηγηθούν

Αξίες - Θέματα

Ζωοφιλία, Οικογένεια, Περιβάλλον, Βία, Σκύλοι, Διάλογος.

Εικονογράφηση

Ελκυστικό εξώφυλλο, μικρές εικόνες στο άνοιγμα και το κλείσιμο των κεφαλαίων και στιλιζαρισμένες ασπρόμαυρες ζωγραφιές που αποδίδουν σκηνές από τη δράση, συνθέτουν μια αξιοπρεπή παρουσία από την πλευρά της εικονογράφησης, που αλληλεπιδρά με το κείμενο και προσδίδει αισθητική αξία στην έκδοση. Να επισημάνουμε ότι το βάρος που δίνεται στη σχέση πατέρα - γιου από τον συγγραφέα, έχει αντιστοιχία και στο εικαστικό μέρος, αφού η φιγούρα της μητέρας είναι σχεδόν εξαφανισμένη.

Απόσπασμα

Η ιστορία που θα διαβάσετε είναι αληθινή και αρχίζει την ημέρα που έκλεινα τα εννιά.

Οι ημέρες των γενεθλίων μου ήταν πάντα για τον μπαμπά μου μέρες χαράς, προσμονής και προετοιμασιών. Χαράς γιατί γιορτάζαμε τα γενέθλιά μου, προσμονής  γιατί σε τρεις μέρες ξεκινούσε η κυνηγετική περίοδος και προετοιμασιών γιατί εκείνη τη μέρα διάλεγε να καθαρίσει την καραμπίνα του και να αερίσει τα κυνηγετικά του ρούχα. Την ίδια μέρα, επίσης, έφερνε στην αυλή του σπιτιού του το καινούριο κυνηγόσκυλό του, που πάντα το φώναζε Ρόκι και το οποίο δεν έπρεπε να το χαϊδεύουμε, να το ταΐζουμε και να το περιποιούμαστε, για «να μην καλομαθαίνει», όπως μας έλεγε.

Το κυνηγόσκυλο που μας έφερε εκείνη τη χρονιά ήταν μικρόσωμο, κανελί, με μεγάλα αυτιά και μεσαίο τρίχωμα.

«Να και ο Ρόκι!» είπε περήφανα ο μπαμπάς, δένοντάς τον στο στύλο έξω από το γκαράζ.

Εγώ κι η αδερφή μου πλησιάσαμε διστακτικά το σκυλί κι αυτό άρχισε αμέσως να μας μυρίζει και να κουνάει την ουρά του. Ήταν κοκαλιάρικο όπως όλοι οι Ρόκι, αλλά αυτό εδώ είχε κάτι διαφορετικό: πολύ θλιμμένα μάτια.

«Τι ομορφούλης που είναι!» είπε η αδερφή μου κι άρχισε να το χαϊδεύει στο κεφάλι.

Ο Ρόκι έπεσε αμέσως στο τσιμέντο κι άπλωσε τα μπροστινά του πόδια σαν να έλεγε στην Ειρήνη «χάιδεψέ με κι άλλο!».

«Αφήστε ήσυχο το σκυλί» φώναξε αυστηρά ο μπαμπάς από το γκαράζ. «Όχι χάδια, έχουμε πει!»

«Αχ, μπαμπά» είπε η Ειρήνη που τράβηξε αμέσως το χέρι της σαν να την είχε χτυπήσει ηλεκτρικό ρεύμα. «Έλα να το κρατήσουμε το σκυλάκι. Μην το πάρεις μαζί σου στο κυνήγι… Θα το πούμε Γκούφι. Κοίτα τι καλό που είναι!».

Ο μπαμπάς βγήκε από το γκαράζ κρατώντας μια τεράστια σακούλα από ένα παιχνιδάδικο.

«Το δώρο μου!» σκέφτηκα κι έλαμψε το πρόσωπό μου. 

«Γκούφι να το πούμε;» είπε ο μπαμπάς γελώντας. «Πώς σου ήρθε, Ειρήνη;» Και μετά στράφηκε προς το μέρος μου και μου έδωσε τη σακούλα. 

«Αυτό είναι για σένα, Μανόλη. Χρόνια πολλά!»

Πάνω στη χαρά μου ξέχασα και το σκυλί και όλα. Άνοιξα τη σακούλα, έσκισα το περιτύλιγμα και... απίστευτο!

«Το νέο XRZ12-25b!» φώναξα. 

«Με διπλό διαφορικό και υδραυλικές αναρτήσεις!» συμπλήρωσε περήφανα ο μπαμπάς μου. «Δεν κολλάει πουθενά. Στο βάλτο να το πας, θα τον διασχίσει.»

«Ουάου!» είπα προσέχοντας τις ρόδες. «Φοράει και KS-38! Μπαμπά είσαι τέλειος!»

Εντάξει, θα προτιμούσα να είναι φόρμουλα, αλλά το τζιπ αυτό ήταν το πιο δυνατό τηλεκατευθυνόμενο που κυκλοφορούσε.

Ο μπαμπάς χαμογέλασε ικανοποιημένος. «Και σε πληροφορώ ότι βγάζει δέκα ολόκληρα άλογα!» συμπλήρωσε. «Θα τους σκίσεις όλους!»

«Και είναι και κόκκινο!» είπε η Ειρήνη, έτσι για να πει κάτι. 

Κι οι δυο την κοιτάξαμε υποτιμητικά. Τι σχέση είχε το χρώμα με όλα τα απίθανα τεχνικά χαρακτηριστικά του;

«Να πάω να το δοκιμάσω στο δρόμο;» ρώτησα τον μπαμπά.

«Ποιο δρόμο; Στην αλάνα θα πάμε! Τέτοια τζιπάρα είναι κρίμα να βγαίνει στο ίσωμα!»

Πράγματι, το τζιπ ήταν αχτύπητο! Ακόμα και βράχους ανέβαινε δίχως να ανατρέπεται, περνούσε με άνεση μέσα από αραιούς θάμνους και, όταν έβγαινε στο ίσωμα, έπιανε ως και ογδόντα χιλιόμετρα την ώρα. Θαύμα!

«Και μπορείς να το κατευθύνεις ακόμα κι από ενάμισι χιλιόμετρο μακριά» είπε ο μπαμπάς. «Να, ανέβα σ' εκείνο το βράχο για να το βλέπεις και οδήγησέ το ως την άκρη της αλάνας!»

Ανέβηκα στο βράχο και, πράγματι, είδα το τζιπ να φτάνει ως την άκρη της αλάνας δίχως να σταματάει πουθενά! Τέτοιες επιδόσεις κανένα από τα τηλεκατευθυνόμενα των φίλων μου δεν είχε. Θα έσκιζα με το XRZ12-25b!

Η αλεπού έχει ψυχαγωγική αξία
και χωρίς να την πυροβολήσουμε (πηγή)

Σχόλια

Στο διήγημα, η φιγούρα του πατέρα είναι φορτωμένη με πολλά από τα στερεότυπα που συνδέονταν με το αρσενικό φύλο σε προηγούμενες γενιές. Ο μπαμπάς του Μανόλη ασχολείται με το κυνήγι και τα όπλα, αγαπά τις αθλητικές εκπομπές, τρελαίνεται για αυτοκίνητα και μηχανοκίνητο μοντελισμό, είναι ανταγωνιστικός, αυταρχικός και ξεσπάει βίαια όταν του πηγαίνουν κόντρα. Ο γιος του δεν τον αντιγράφει σε όλες αυτές του τις συνήθειες, η υποτιμητική όμως ματιά  που ρίχνει προς την αδελφή του (βλ. απόσπασμα) ίσως να δείχνει τον δρόμο που θα μπορούσε να ακολουθήσει, αν δεν έκανε τη μικρή του επανάσταση. Η σχέση πατέρα και γιου φωτίζεται με πολλούς τρόπους, ενώ την βλέπουμε πέρα από το κεντρικό ζευγάρι των πρωταγωνιστών να αναπαράγεται και μεταξύ του φίλου του μπαμπά κυρίου Κώστα και του γιου του Χρήστου που επίσης καταπιέζεται να συμμετέχει στο κυνήγι. Η εκκολαπτόμενη γενιά (Μανόλης, Χρήστος), υποβοηθούμενη από εκείνη του παππού (ο οποίος μας δίνει ένα εναλλακτικό πρότυπο αρσενικού ρόλου) αποφασίζει τελικά να δώσει το δικό της, φιλειρηνικό στίγμα και να δηλώσει την αντίθεσή της προς τους μπαμπάδες - τυράννους. 

Ο αριθμός των κυνηγών στις ΗΠΑ φαίνεται να αυξάνεται μετά το 2005 (πηγή)

Ισχύει άραγε ότι τα σύγχρονα παιδιά ασχολούνται λιγότερο απ' όσο οι προηγούμενες γενιές με δραστηριότητες όπως το κυνήγι; Οι στατιστικές αναφορές από τις ΗΠΑ δεν το επιβεβαιώνουν, καθώς οι κυνηγοί σήμερα είναι λιγότεροι απ' ό,τι το 1980, αλλά η τάση μετά το 2005 παρουσιάζεται ανοδική. Ακόμα όμως κι αν στην πράξη οι κυνηγοί μειώνονταν, στον ψηφιακό κόσμο, η οπλοκατοχή και οι δολοφονίες πάνε σύννεφο (!) κάτι που κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να μείνει χωρίς αντίκτυπο στο μέλλον. Οι δυο εικόνες που ακολουθούν, είναι από το παιχνίδι Deer Hunter 2014 στο οποίο τα παιδιά ψυχαγωγούνται πυροβολώντας ζωτικά όργανα από ελαφάκια, αρκούδες και λύκους.

Ένα άλλο θέμα που αξίζει να σχολιάσουμε, είναι η εκφοβιστική τακτική πολλών αυταρχικών γονιών απέναντι στα παιδιά τους, ώστε αυτά να μην φέρνουν αντίρρηση στις προσταγές τους. Παρακολουθώντας τις αντιδράσεις των χαρακτήρων στο βιβλίο, βλέπουμε ότι ο θυμός του πατέρα άλλοτε προκαλεί στα παιδιά φόβο (σ.14 εμείς τρέμαμε απ' τον φόβο μας), άλλοτε αντιμετωπίζεται με σιωπή (σ.16 κανένας δεν τολμούσε να του αντιμιλήσει σ.23 αποφάσισα να μην απαντήσω γιατί δεν είχα όρεξη για άλλη τιμωρία) άλλοτε οδηγεί στην αυτοφίμωση και το ψέμα (-τι είπες; φώναξε απειλητικά ο μπαμπάς μου. Για ξαναπές το! - Τίποτα) και σε κάποιες περιπτώσεις  σε ατυχήματα, όπως αυτό που αποφεύγεται στις τελευταίες σελίδες. Ας μην συγχέουν λοιπόν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί την παιδαγωγική αξία της τιμωρίας με μια κακώς εννοούμενη ανάγκη για έλεγχο και αυτοεπιβεβαίωση.

σ.22 Πότε θα καταλάβεις ότι είσαι άντρας κι ότι ένας άντρας
πρέπει να ξέρει να κρατάει το τουφέκι; (πηγή φωτογραφίας)

Τέλος, να αναφερθούμε στην χρησιμοθηρική οπτική με την οποία ο πατέρας-κυνηγός αντιμετωπίζει τον σκύλο της ιστορίας. Πέρα από την ωμή βία που του ασκεί (η οποία μας θυμίζει μια αντίστοιχη σκηνή στη Μοβ Ομπρέλα), δηλώνει ανοιχτά την άποψή του ότι σ.14 τα σκυλιά είναι εργαλείο και βέβαια δεν διστάζει να βασανίσει το ζωντανό για να το «εκπαιδεύσει». Μια απάντηση σε όσους βλέπουν τα σκυλιά ως εργαλείο ή παιχνίδι, έδωσε πρόσφατα μέσα από αυτό το κείμενο ο Στάθης Παναγιωτόπουλος (συμπαρουσιαστής στο Ράδιο Αρβύλα).

Ο αδέσποτος Σαρλώ μ' έναν αδέσποτο σκύλο στο A Dog's Life (1918)

Χρήση στην τάξη

Στην τάξη, η ιστορία προσφέρεται για μια δημιουργική συζήτηση γύρω από το κυνήγι ως άθλημα. Μπορούμε εφαρμόζοντας την τεχνική του debate (διαλογική αντιπαράθεση), να χωρίσουμε την τάξη σε δύο ομάδες που θα προετοιμαστούν να επιχειρηματολογήσουν, η μία υπέρ και η άλλη εναντίον της κυνηγετικής δραστηριότητας. Τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι συνοπτικά τα ακόλουθα [πιο αναλυτικά θα τα βρείτε στο Φλογαΐτη, Ε. και Λιαράκου, Γ. (Επ.), (2009) Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη. Από τη θεωρία στην πράξη. Ηράκλειο: ΚΠΕ Αρχανών/ENSI]:

α. παρουσίαση του θέματος

β. ορισμός επιτροπής διαχειριστών της συζήτησης (δημοσιογράφων) και αξιολογητών

γ. καθορισμός κανόνων συζήτησης (ποιος μιλάει πότε)

δ. δημιουργία δύο ομάδων

ε. καθορισμός ρόλων σε κάθε ομάδα (γραμματέας, κτλ.)

στ. εργασία ομάδων για την προετοιμασία λίστας επιχειρημάτων

ζ. ανταλλαγή λιστών ανάμεσα στις ομάδες για την προετοιμασία αντεπιχειρημάτων

η. διεξαγωγή συζήτησης

θ. σύνοψη βασικών επιχειρημάτων κάθε ομάδας

ι. αξιολόγηση της εργασίας κάθε ομάδας από την επιτροπή

Επιχειρήματα υπέρ και κατά του κυνηγιού, οι μαθητές μπορούν να βρουν στον διάλογο ανάμεσα σε πατέρα και γιο στις σελίδες 20-24 του βιβλίου -αν και στη θέση του γιου "να φάμε κοτόπουλο"  δεν διαβάζουμε το σύνηθες αντεπιχείρημα των κυνηγών "και τα κοτόπουλα ζωντανά είναι"... Περισσότερα "πυρομαχικά" για τη συζήτηση, μπορείτε να αντλήσετε από κείμενα στο διαδίκτυο όπως αυτό (υπέρ) και αυτό (κατά των κυνηγών). Καλή διασκέδαση!

σ. 22 Τι σε πειράζει; Ότι σκοτώνουμε μερικά πουλάκια; Τόσα είναι. Δυο πάνω, δυο κάτω τι σημασία έχει;

Ακόμα και οι Μπαμπάδες...