Το Γιατί των παιδιών φέρνει την ελπίδα

Υπόθεση  

Το λήμμα «γιατί» ξεφεύγει από το ανοιχτό παράθυρο ενός εκδοτικού οίκου και ταξιδεύει στον κόσμο με όχημα ένα τσαλακωμένο χαρτί. Στο δρόμο του θα συναντήσει παιδιά με διάφορα προβλήματα, που αναρωτιούνται "Γιατί" η δυστυχία τούς χτυπάει την πόρτα. Υπάρχει άραγε ελπίδα να διορθωθούν τα στραβά του κόσμου; Ίσως για την απάντηση να πρέπει να κοιτάξουμε στ' αστέρια...

Χαρακτηριστικά 

Εκδότης: Πατάκης

Συγγραφέας: Βαγγέλης Ηλιόπουλος
Εικονογράφος: Έφη Λαδά

Σελίδες: 28

1η έκδοση: 2012

ISBN: 978-960-16-4220-8

Τιμή: περίπου 9 ευρώ

Ηλεκτρονική αγορά εδώ

κριτική από άλλη σελίδα εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ', Ε'

Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Πατάκη και τον συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλο
για την δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη της τάξης μας!

Κριτική

Μια μικρή, συγκινητική ιστορία με πολλές εικόνες και λίγα λόγια, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Η πένα του Ηλιόπουλου αγγίζει με ευαισθησία μια σειρά από δύσκολα θέματα, με σκοπό να προβληματίσει μεγάλους και μικρούς. Η γλώσσα του είναι όπως πάντα απλή και κατανοητή, αν και η έκφραση με προβλημάτισε λίγο στην αρχή και στο τέλος. Η συμπαθητική έγχρωμη εικονογράφηση δένει με το κείμενο και το συμπληρώνει όπου χρειάζεται, μεταφέροντας στους αναγνώστες μια κάπως μελαγχολική ατμόσφαιρα. Στο τέλος του βιβλίου, μια δραστηριότητα συνεχίζει την ιστορία σε διαδραστικό επίπεδο, αφού καλεί τους μικρούς αναγνώστες να γράψουν και να ζωγραφίσουν μια δική τους περιπέτεια του Γιατί, και να τη στείλουν στον συγγραφέα.

Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά κάθε ηλικίας (5+), εμείς όμως θα επιλέξουμε να το προτείνουμε σε μαθητές Γ', Δ' και Ε' τάξης Δημοτικού, ώστε και να μπορούν να το διαβάσουν μόνοι τους, και να προβληματιστούν γόνιμα με τα ερωτήματα που ανακύπτουν από το κείμενο. Πολλοί αναγνώστες θα προτιμήσουν να κρατήσουν αποστάσεις από τους χαρακτήρες του έργου,  επιλέγοντας την ασφάλεια του παρατηρητή. Όσοι πάλι ρισκάρουν κι αφεθούν να ταυτιστούν με τους ήρωες, μπορεί να αρχίσουν να ψάχνουν για αστέρια ευχών στο νυχτερινό ουρανό ή να προστάζουν χαρτάκια με λέξεις προσπαθώντας να τα μεταμορφώσουν. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς και οι δάσκαλοι, ας είναι προετοιμασμένοι για φιλοσοφικού τύπου απορίες και συζητήσεις!

Μέσα από το κείμενο, οι μαθητές γνωρίζουν και συναισθάνονται διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Τα προβλήματα έτσι, παύουν να αντιμετωπίζονται ως συρματοπλέγματα που πληγώνουν και αποκλείουν, και μετατρέπονται για λίγο σε συνεκτικούς κρίκους μιας μεγάλης αλυσίδας που ενώνει τους ανθρώπους όλου του κόσμου. Η λέξη "Γιατί" αποδεικνύεται έτσι μαγική, ακόμα και στην πιο παραπονιάρικη μορφή της, με την οποία τη συναντάμε σε τούτη την  ιστορία.

Αξίες - Θέματα

Ανθρωπισμός, Ανισότητα, Απώλεια, Κακοποίηση, Φαντασία, Ενσυναίσθηση

Εικονογράφηση

Απόσπασμα
...ένα αυγουστιάτικο βράδυ με πανσέληνο,
καθώς η λεξικογράφος τακτοποιούσε τα

χαρτιά της για να φύγει με καλοκαιρινή

άδεια, έφερε το Γιατί μετά από χρόνια, για μια

μόνο στιγμή, πάνω πάνω, πρώτο στη στοίβα!

Αν και το χαρτί του είχε κιτρινίσει,

εκείνο, ζωηρό και παιχνιδιάρικο, δεν

προβληματίστηκε ούτε λεπτό αν αυτό

που θα έκανε ήταν σωστό. Δεν υπολόγισε

ούτε τους συγγενείς του, τους συνδέσμους

και τα άλλα μόρια, ούτε τους φίλους του,

τα επιρρήματα.

Είδε το ανοιχτό παράθυρο κι αφέθηκε

στον αέρα να το οδηγήσει να δραπετεύσει

προς την ελευθερία.

Κι όπως αιωρούνταν ώρες στον αέρα,

ξημέρωσε. Η πόλη του φαινόταν έρημη αλλά

τόσο όμορφη! Το Γιατί την παρατηρούσε

εντυπωσιασμένο. Πιο πολύ το παραξένεψε

ένα κτίριο με κάγκελα στα παράθυρα και

συρματοπλέγματα στον φράκτη, που όμως

στην αυλή του έπαιζαν παιδιά. Σε μια άκρη

πολλοί μεγάλοι κάθονταν λυπημένοι, ενώ

μέσα στο κτίριο μοίραζαν φαγητό. Κατέβηκε

χαμηλά κι ένα παιδί το κοίταξε με τα μεγάλα

μάτια του. Άπλωσε το χέρι και το έπιασε,

το κράτησε στην αγκαλιά του και είπε:

« Γιατί; …Γιατί ο κόσμος να είναι άδικος;

Γιατί να υπάρχει φτώχεια και πείνα;».

κι ύστερα άρχισε να ζωγραφίζει στις

άκρες του χαρτιού κρόσσια, ενώ συνέχισε

να του λέει: «Γιατί όλοι στη Γη δεν είναι

ίσοι; Γιατί μας χωρίζουν σε φτωχούς και

πλούσιους; Εσύ τώρα γίνε μαγικό χαλί, σαν

αυτό του παραμυθιού, και πέταξε ψηλά

στον ουρανό. Πρέπει να μεταφέρεις το

μήνυμά μου παντού. Αν μπορείς να βρεις

και στον μπαμπά μου μια δουλειά για να

πάψουμε να μένουμε εδώ…»

Προβληματισμοί για Συζήτηση
Η Ελπίδα πεθαίνει τελευταία
Οι μαθητές είναι συνήθως πρόθυμοι να μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ούτε επιδιώκουν να τα κρύβουν, ούτε κι έχουν διάθεση να "μείνουν πίσω" όταν η τάξη αρχίζει να συζητάει για τα όσα συμβαίνουν στον έξω κόσμο. Καμιά φορά μάλιστα, ακούγονται τόσα πολλά και σοβαρά σε τέτοιες συζητήσεις, που είναι ν' αναρωτιέται κανείς πώς μπορούν τα παιδιά να δείχνουν τόσο ξένοιαστα και χαρούμενα, με τις εφτά πληγές του Φαραώ πάνω απ' το κεφάλι τους... Κι όμως: λίγο επειδή το αύριο βρίσκεται μπροστά τους, λίγο επειδή η ηλικία τους επιτρέπει μειωμένη συναίσθηση της σοβαρότητας των καταστάσεων, τα παιδιά βρίσκουν τελικά έναν τρόπο να γελούν και να ελπίζουν. Ακόμα κι αν ο τρόπος αυτός πετάει στη σφαίρα της φαντασίας, όπως στο βιβλίο που διαβάσαμε.

Τι γίνεται όμως με όσα παιδιά αποφασίσουν να αναζητήσουν πραγματικές λύσεις στα πραγματικά τους προβλήματα; Τι απαντάμε στις απορίες τους; Μπορεί το φωτεινό αστέρι των ευχών να βρει δουλειά στον μπαμπά τους; Μπορούν οι λαμπεροί κόκκοι αστερόσκονης να κάνουν τους γονείς να μην τσακώνονται και να είναι αγαπημένοι; Προφανώς όχι.

Μήπως λοιπόν θα ήταν πιο σωστό να μην ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου με ένα βιβλίο που μας προκαλεί να μιλήσουμε για τέτοια θέματα; Πιο βολικό για εμάς τους μεγάλους, ίσως. Πιο σωστό, σίγουρα όχι. Καλώς ή κακώς, εμείς οι ενήλικοι είμαστε υπεύθυνοι για τον κόσμο που παραδίδουμε στις επόμενες γενιές. Ας έχουμε τουλάχιστον το θάρρος να παραδεχτούμε ότι τον παραδίδουμε γεμάτο μπαλώματα.

Πέντε παιδιά - Πέντε τύποι προβλημάτων - και πόσα άλλα περιμένουν στη σειρά...

Κάθε παιδί που συναντάει το Γιατί, το κλείνει βαθιά στην αγκαλιά του... και μετά το κάνει χαλί, σαΐτα, μπάλα, χαρταετό, καραβάκι... τίποτα δε σταματάει τις απορίες των παιδιών. Το λήμμα έτσι γυρίζει ανά τον κόσμο και συναντάει 5 παιδιά που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχες μεγάλες κατηγορίες προβλημάτων: Το φτωχό παιδί που πεινάει και οι γονείς του είναι άνεργοι, το παιδί της πόλης που νιώθει μοναξιά - αφού οι γονείς του δουλεύουν συνέχεια, το παιδί του πολέμου, το άρρωστο παιδί που πονάει στο νοσοκομείο, και τέλος το κακοποιημένο παιδί που κλαίει δίπλα σε έναν κάδο σκουπιδιών.

Έχετε νιώσει ποτέ κοντά σε κάποιο από αυτά τα παιδιά; Ποιο πιστεύετε ότι μπορείτε να καταλάβετε περισσότερο; Υπάρχει κάποιο με το οποίο θα θέλατε να ανταλλάξετε θέσεις επειδή το θεωρείτε τυχερό; Ποιο δεν θα θέλατε με τίποτα να είστε, επειδή νομίζετε πως έχει μεγαλύτερα προβλήματα από εσάς; Σας άρεσε η λύση που δίνεται στο τέλος του βιβλίου; Μήπως εσείς θα μπορούσατε να προτείνετε κάποια άλλη για το πρόβλημα κάθε παιδιού;

Σκεφτείτε το πρόβλημα ενός συνομηλίκου σας. Θα ήταν άραγε δυνατόν, αν συνεργαζόσασταν με τους συμμαθητές σας, να του προσφέρατε μια λύση ή έστω λίγη συμπαράσταση για όλα εκείνα που τον απασχολούν;  Πώς πιστεύετε ότι θα τον έκανε η πράξη σας να αισθανθεί; Εσείς πώς θα νιώθατε αν οι συμμαθητές σας σας υποστήριζαν σε μια δύσκολη κατάσταση;

Χρήση στην τάξη
Παρουσιάσαμε την ιστορία ένα πρωινό στη βιβλιοθήκη του σχολείου και τα παιδιά, ιδίως τα κορίτσια, την άκουσαν με μεγάλο ενδιαφέρον. Το τέλος της, που αρχικά φοβόμουν μήπως τα απογοητεύσει λόγω απουσίας ρεαλιστικών λύσεων, δεν φάνηκε να τα απασχολεί ιδιαίτερα. Ίσως κατά βάθος χάρηκαν που έστω και με τη βοήθεια της φαντασίας έκλεισε (μάλλον μπαλώθηκε) το άνοιγμα προς έναν κόσμο γεμάτο προβλήματα. Πολλά θαύμασαν την ευρηματικότητα του συγγραφέα και κάποια αναρωτήθηκαν αν κάποιο αληθινό γεγονός τον ώθησε να γράψει το βιβλίο. Όταν αναζητήσαμε δικά τους "Γιατί", ένα μοναχικό κορίτσι αναρωτήθηκε "Γιατί οι γονείς μου δεν θέλουν να μου κάνουν ένα αδελφάκι;" κι ένας μαθητής -που προφανώς δεν συγκινήθηκε από το περιεχόμενο- απόρησε: "Γιατί δεν μοιράζεται ο συγγραφέας τα κέρδη από το βιβλίο μαζί μου;" Υπέροχα...

Όπως όλοι γνωρίζουν, τα παιδιά εξηγούν τις εικόνες και τα μηνύματα του βιβλίου σύμφωνα με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις τους. Όταν στην ιστορία αναφέρεται ότι το πρώτο παιδί βρισκόταν σε "ένα κτίριο με κάγκελα στα παράθυρα και συρματοπλέγματα στον φράκτη, που όμως στην αυλή του έπαιζαν παιδιά (...) ενώ μέσα στο κτίριο μοίραζαν φαγητό", τα παιδιά αντιλαμβάνονται κάτι διαφορετικό ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση. Στην Κύπρο, οι μαθητές θεώρησαν λέει πως το μέρος ήταν εστιατόριο. Στη δική μας τάξη, τα παιδιά ήταν απολύτως βέβαια ότι επρόκειτο για σχολείο. Το συγκρότημά μας βλέπετε, έχει και κάγκελα στα παράθυρα και την αυλή κυκλωμένη από συρματοπλέγματα...

το σκηνικό του εγκλήματος: πρωινό στη βιβλιοθήκη του σχολείου

Το Γιατί των παιδιών φέρνει την ελπίδα