Έτος 1200 π.Χ., κάπου στην ανατολική ακτή του Αιγαίου. Οι αρχηγοί των Ελλήνων έχουν συγκεντρώσει τους στρατούς τους έξω από το πλούσιο Ίλιον και το πολιορκούν, υπακούοντας στο κάλεσμα του Μενέλαου, βασιλιά της Σπάρτης. Μέσα στο κάστρο κρύβεται η γυναίκα του, η Ωραία Ελένη, που τον πρόδωσε για τα μάτια του Τρώα πρίγκιπα Πάρη. Μετά από 9 χρόνια πολέμου, μεγάλη έριδα ξεσπάει στο στρατόπεδο των πολιορκητών: ο αρχιστράτηγος Αγαμέμνονας αντιδικεί με τον σπουδαιότερο πολεμιστή του, τον βασιλιά των Μυρμιδόνων Αχιλλέα και του αφαιρεί την αγαπημένη του σκλάβα. Εκείνος αποτραβιέται χολωμένος στη σκηνή του και ζητάει τη βοήθεια της μητέρας του Θέτιδας για να εκδικηθεί. Ο Δίας εισακούει τα παρακάλια της και αφήνει τους Τρώες να φτάσουν ως τα πλοία των Αχαιών, ώστε ο Αγαμέμνονας να καταλάβει το λάθος του. Ο αρχιστράτηγος τότε μετανοεί, όμως ο Αχιλλέας είναι ανυποχώρητος... θα μπει τελικά στη μάχη μόνο αφού έχει δει τον αδελφικό του φίλο Πάτροκλο να πέφτει νεκρός από τα χέρια του αρχηγού των Τρώων, Έκτορα. Τι πρόκειται να γίνει τώρα κάτω από τα κάστρα της Τροίας;
Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Ελένη Δικαίου
Εικονογράφηση: Λουίζα Καραγεώργου
ISBN: 960-16-0620-3
Έτος 1ης Έκδοσης: 2002
Σελίδες: 241
Τιμή: περίπου 11 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Το αυθεντικό έπος σε απόδοση Καζαντζάκη - Κακριδή εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο
Κριτική
Η Ιλιάδα, ένα από τα σημαντικότερα έπη της ανθρωπότητας, μας μεταφέρεται από την πολυβραβευμένη (και υποψήφια για το βραβείο Άντερσεν 2016) Ελένη Δικαίου ως πεζογράφημα για νέους. Το κείμενο είναι πλούσιο σε καλολογικά στοιχεία και με περιγραφές γεμάτες λυρισμό. Η πλοκή χωρίζεται σε είκοσι κεφάλαια με ανομοιόμορφη έκταση (άλλοτε 2 κι άλλοτε πάνω από 20 σελίδες), φτάνει σε μας με στήσιμο συμπαγές και συνοδεύεται από 15 ολοσέλιδες ασπρόμαυρες εικόνες, επεξεργασμένες σε υπολογιστή. Η έκδοση, εκτός από μια κατατοπιστική εισαγωγή, περιλαμβάνει έναν δισέλιδο χάρτη της μυθικής εκστρατείας που δυστυχώς έχει λάθη σε κάποια τοπωνύμια. Πολλές από τις αξίες του πρωτότυπου έργου (τιμή, δικαιοσύνη, σύνεση, φιλία, γενναιότητα) το ακολουθούν και σε αυτή του την απόδοση, όμως για ευνόητους λόγους έχουν περιοριστεί οι σκηνές βίας. Προτείνουμε το βιβλίο σε έμπειρους αναγνώστες, μαθητές της Στ' δημοτικού ή και μεγαλύτερους. Όσοι επιθυμούν να γνωρίσουν την ιστορία του Τρωικού πολέμου ολοκληρωμένη και με περισσότερες λεπτομέρειες από τα σχολικά βιβλία, σίγουρα θα το βρουν εξαιρετικό!
 |
|
 |
|
Αξίες - Θέματα
Ιστορία, Απώλεια, Γενναιότητα, Περιπέτεια, Φιλία, Ειρήνη, Οικογένεια
Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Ο Αχιλλέας παρακολουθεί σκαρφαλωμένος στο πλοίο του τους αρχηγούς των Αχαιών να επιστρέφουν πληγωμένοι από τη μάχη, και νιώθει ένα σφίξιμο στην καρδιά (σ. 114). Λίγο αργότερα, ορμάει ασυγκράτητος στους πανικόβλητους Τρώες ζητώντας εκδίκηση! (σ.142)
Εικονογράφηση
Δεκαπέντε ολοσέλιδες ασπρόμαυρες εικόνες, επεξεργασμένες σε υπολογιστή. Στιλιζαρισμένες αλλά και κάπως απρόσωπες, δεν συμβάλλουν ιδιαίτερα στην ατμόσφαιρα και σίγουρα δεν εκμεταλλεύονται πλήρως τις δυνατότητες που προσφέρει η αφήγηση.
Η Τροία ήταν μια πόλη που μπορούσες
να οσμίζεσαι το θάνατο απ’ άκρη σ’ άκρη της. Απ’ τις γυναίκες, που μόλις τον
ξεδιάκριναν να ‘ρχεται από μακριά τον τριγύριζαν ψάχνοντας με πελώρια
τρομαγμένα μάτια το πρόσωπό του, ρωτώντας για τους δικούς τους που πολεμούσαν.
Οι γυναίκες της Τροίας. Ένα κοπάδι τρομαγμένα πουλιά μαζεμένα εκεί, στις Σκαιές
Πύλες, απ’ όπου ξεχυνόταν στην πεδιάδα, αφήνοντας τα τείχη της Τροίας, ο
στρατός. Και τα παιδιά… Αυτά τα παιδιά που ‘χαν πάψει να γελάνε και να παίζουν στους
δρόμους, μόνο τριγύριζαν τις βάγιες και τις μανάδες τους αγέλαστα, βουβά,
αγριεμένα απ’ την αγωνία και τον θρήνο των μεγάλων.
Τίποτε. Καμιά απάντηση. Η Ανδρομάχη δεν ήταν εκεί.
Λίγο πριν, όταν η Ελένη του ζήτησε
να κάτσει να πάρει μια ανάσα μέχρι να φορέσει τα όπλα του για να ‘ρθει μαζί του
κι ο Πάρης, ο Έκτορας της είχε πει πως βιάζεται να πάει και στο δικό τους σπίτι.
Να προφτάσει να δει τη γυναίκα του την Ανδρομάχη και το μικρό του γιο πριν
γυρίσει ξανά στον πόλεμο. Τώρα εκείνη η λαχτάρα σαν να ‘χε παγώσει μέσα στα
στήθια του ξαφνικά, μαζί με το κουράγιο να ξεχνάει τα λόγια της Κασσάνδρας για να
μπορεί να πολεμάει. Κοντά στην Ανδρομάχη έπρεπε να βρει κι άλλο κουράγιο, ακόμη
μεγαλύτερο, να της γλυκάνει την αγωνία για τη ζωή του νανουρίζοντας του φόβους της
μ’ ελπίδες ψεύτικες. Με λόγια που δεν πίστευε ούτε ο ίδιος.
Για μια στιγμή ο Έκτορας στάθηκε
αναποφάσιστος μπρος στην εξώπορτα του παλατιού του αδερφού του. Υπήρχε μια
παγωμένη ησυχία εκεί ψηλά, στο λόφο που ο Πρίαμος είχε διαλέξει να χτίσει το
παλάτι του κι ήταν τριγύρω χτισμένα και τα παλάτια των παιδιών του.
Ο θόρυβος της πόλης που αγωνιούσε
έφτανε σαν απόηχος ως εκεί. Οι θρήνοι, οι τρομαγμένοι ψίθυροι των γυναικών, τα’
αμάξια με τους τραυματισμένους στρατιώτες που τρέχανε βιαστικά πάνω στο
λιθόστρωτο.
Η κραυγή ενός αμαξηλάτη ακούστηκε
κάπως δυνατότερη καθώς πρόσταζε τ’ άλογά του να τρέξουν πιο γρήγορα. Ο Έκτορας
ξεκόλλησε τα πόδια του, που μοιάζανε να’ χουν κολλήσει στο κατώφλι του Πάρη. Η
λαχτάρα να δει τη γυναίκα και το γιο του, γιατί ίσως την επόμενη φορά να ‘ταν
για κείνον που θα βιαζόταν κάποιος αμαξηλάτης να φέρει στην πόλη το αμάξι του,
έγινε ακόμη δυνατότερη απ’ τους φόβους και την αγωνία γι’ αυτά που ‘πρεπε να
πει στην Ανδρομάχη. Για τις ελπίδες τις ψεύτικες.
Μ’ ένα τίναγμα στερέωσε καλύτερα
την ασπίδα που ‘χε πάντα κρεμασμένη στην πλάτη του για να μην τον εμποδίζει στο
βάδισμα και βιάστηκε να διασχίσει το πλάτωμα που τριγύριζε το παλάτι του
αδερφού του. Ο δρόμος απλωνόταν έρημος μπροστά. Ο Έκτορας άρχισε να τρέχει προς
το δικό του παλάτι. Έφτασε και στάθηκε να πάρει ανάσα πριν περάσει την πόρτα
που έμπαζε στην εσωτερική αυλή.
Ερημιά. Η ερημιά των δρόμων
έμοιαζε να ‘χει απλωθεί κι εκεί. Ούτε μια σκλάβα δε φαινόταν τριγύρω.
Ο Έκτορας άκουσε τα βήματά του ν’
αντηχούν βαριά στις μαρμαρένιες πλάκες. Αφουγκράστηκε προσπαθώντας ν’ ακούσει
τη φωνή της γυναίκας του. Μια κραυγούλα του γιου του.
- Ανδρομάχη!
Η φωνή του αντήχησε στο σιωπηλό
σπίτι.
Τίποτε. Καμιά απάντηση. Η Ανδρομάχη δεν ήταν εκεί.
Θα ‘χε πάει σε κάποια απ’ τις νύφες
του Πρίαμου, σε κάποια απ’ τις αδερφές του ή θα ‘χε ανέβει στον ναό της Αθηνάς
με τη μητέρα του και τις άλλες αρχόντισσες, να ικετέψει κι εκείνη πέφτοντας στα
γόνατα της Αθηνάς μαζί τους.
Ξαφνικά μια σκλάβα φάνηκε απ' το βάθος της αυλής. Έσερνε τα γέρικα βήματά της προς το μέρος του. Κάτι σαν κίνηση ακούστηκε απ' τις πίσω κάμαρες. Όχι, δεν έλειπαν όλοι από κει. Μονάχα που ήταν ένα σπίτι που 'χε δικό του στον πόλεμο. Και κρατούσε την ανάσα του μέχρι να τον δει να γυρίζει γερός πίσω.
- Ανδρομάχη! φώναξε ξανά.
- Έμαθε για τον πόλεμο. Πως οι δικοί μας τσάκισαν. Βγήκε απ' το σπίτι μόλις το 'μαθε σαν τρελή και πήρε μαζί της γη βάγια και το παιδί. Τώρα θα 'χει φτάσει στα τείχη πια. Έτρεχε να ρωτήσει για σένα...
- Δεν είναι εδώ;
Η βιασύνη έκρυβε την απογοήτευση στη φωνή του Έκτορα.
- Περίμενε. Θα της το πουν πως είσαι εδώ. Τώρα θα 'χει μάθει πως είσαι στην πόλη. Θα γυρίσει!
Η γριά σκλάβα είχε φτάσει κοντά του πια. Τα μάτια της τον έψαχναν σαν να 'θελε να σιγουρευτεί κι εκείνη πως ήτανε ζωντανός. Ήταν πολλά χρόνια κελάρισσα στο σπίτι του. Το 'ξερε πως τον αγαπούσε.
Για μια στιγμή ο Έκτορας στάθηκε πάλι αναποφάσιστος. Σκέφτηκε τη γυναίκα του, την αγωνία της να τον δει. Τη λαχτάρα του να τη δει κι εκείνος. Όμως βιαζόταν. Ντρεπόταν. Τα αίματα του πολέμου ακόμη επάνω του. Ο πόλεμος είναι κάτι που δεν μπορεί να περιμένει. Πισωπάτησε κάνοντας στη γριά σκλάβα ένα νεύμα χαιρετισμού.
- Θα γυρίσει, παιδί μου! Περίμενε!
Η γριά έμοιαζε έτοιμη να αρπαχτεί από πάνω του κλαίγοντας, όμως εκείνος της είχε γυρίσει κιόλας την πλάτη του. Άρχισε να τρέχει πάλι στους ομορφοστρωμένους δρόμους της Τροίας. Έτρεχε προς τις μεγάλες πύλες που βγάζανε έξω στον κάμπο, εκεί που οι δικοί του δεν είχαν πάψει να σκοτώνουν και να σκοτώνονται.
Είχε φτάσει σχεδόν στις Σκαιές Πύλες όταν τις είδε. Η λυγερή φιγούρα της Ανδρομάχης που έτρεχε αλαφιασμένη ξεχώριζε μπροστά κι η στέρεη της βάγιας με το παιδί στην αγκαλιά ξοπίσω της. Κάποιος θα τους το 'χε πει πως ήταν στην πόλη, κι η Ανδρομάχη γύριζε στο σπίτι τους να τον γυρέψει, όπως την είχε γυρέψει πιο πριν και εκείνος.
Ο Έκτορας μέτρησε τον τόπο προς τη μεριά της γυναίκας του με μεγάλες, βαριές δρασκελιές. Μέτρησε κι η Ανδρομάχη όσον απόμεινε απ' τη δική της μεριά, λαχανιασμένα, βιαστικά. Δεν είχε την υπομονή να τον αφήσει να πλησιάσει μονάχος.
Στάθηκαν ο ένας αντίκρυ στον άλλον και κοιτάχτηκαν. Υπήρχαν δάκρυα στα μάτια της Ανδρομάχης, που μπλέκονταν με το αχνό χαμόγελο της ανακούφισης που τον έβλεπε μπροστά της κι ήταν ζωντανός και γερός.
Ξαφνικά το αγοράκι έβγαλε μια κραυγούλα παίζοντας με το πέπλο της βάγιας του. Ο Έκτορας κι η Ανδρομάχη γύρισαν μαζί το πρόσωπό τους προς το μέρος του. Ύστερα τα μάτια τους συναντήθηκαν ξανά. Το χαμόγελο της γυναίκας απλώθηκε και στα χείλη του άντρα της, κι εκείνη, σαν να ξεθάρρεψε ξαφνικά, άπλωσε το χέρι και τ' ακούμπησε στο δικό του.
- Έκτορα... Πού πας;
Η Ανδρομάχη σώπασε για λίγο περιμένοντας να της απαντήσει, μα ο Έκτορας σώπαινε κι αυτός.
- Ο Αχιλλέας θα σε σκοτώσει σαν τον πατέρα μου, σαν τ' αδέρφια μου! Όχι γιατί είναι δυνατότερος από σένα, μα γιατί είναι γιος θεάς. Κι εσύ τρέχεις καταπάνω στο θάνατο λες και σου δίνει αυτό μεγαλύτερη χαρά. Λες και τον αγαπάς πιο πολύ από μένα και το γιο σου!
Το παράπονο της γυναίκας του Έκτορα ήταν σαν και την ίδια, ήσυχο κι ευγενικό.
- Μείνε εδώ, μέσα στα τείχη! παρακάλεσε. Κρατήστε τους μακριά απ' την πόλη, αλλά από δω. Μέσα απ' τα τείχη που 'χτισε ο Ποσειδώνας να προστατεύουν την Τροία!
Στα μάτια της που τον κοίταζαν δεν υπήρχε γέλιο πια.
Μονάχα δάκρυα.
Και τότε ο Έκτορας άπλωσε το δικό του χέρι κι αυτός. Η πλατιά παλάμη σκέπασε τα λεπτά δάχτυλα της γυναίκας, που ήταν γαντζωμένα πάνω του. Κι είχε ξεχάσει πως ήταν λερωμένο ακόμη απ' τα αίματα της μάχης εκείνο το χέρι, που 'χε αρνηθεί νωρίτερα ν' αγγίξει το ποτήρι που θα πρόσφερε σπονδή τους θεούς. Ποτέ πριν δε θα σκεφτόταν ο Έκτορας ν' αγγίξει μ' αυτό τη γυναίκα του. Η Ανδρομάχη ήταν για κείνον λίγο πιο κάτω απ' τους θεούς. Το ίδιο είχε ορκιστεί και για κείνη να την τιμά και να την προστατεύει.
- Ντρέπομαι!
Τα δάχτυλά του σφίγγονταν πάνω στο χέρι της.
- Θες να κρυφτώ... Πού να κρυφτώ; Πίσω απ' τα τείχη, ανάμεσα στους θρήνους απ' τις Τρωαδίτισσες που χάσανε αγαπημένους στον πόλεμο; Να φύγω απ' τη μάχη; Να γλιτώσω; Γιατί; Για να δω τα κάστρα της Τροίας να γκρεμίζονται και τη γυναίκα μου, που μου είναι πιο ακριβή κι απ' τ' αδέρφια μου κι απ' τους γονιούς, να τη σέρνουν οι Αχαιοί σκλάβα; Λες να μην είναι καλύτερος απ' όλα αυτά ο θάνατος;
Η Ανδρομάχη δε μιλούσε πια. Τον κοίταζε μοναχά συνεχίζοντας να κλαίει. Απ' τη μεριά που στεκόταν η βάγια κρατώντας το γιο τους αγκαλιά ακούστηκε μια καινούρια παιδική κραυγή. Ο Έκτορας γύρισε πάλι το πρόσωπο προς τα κει και μ' ένα τρυφερό χαμόγελο άνοιξε τα χέρια απλώνοντας στο αγοράκι την αγκαλιά του.
Εκείνο κοίταξε για λίγο όλο περιέργεια τον πατέρα του έτσι όπως το 'χε πλησιάσει πολύ κοντά. Ύστερα το προσωπάκι του συννέφιασε κι έβαλε τα κλάματα, γυρεύοντας προστασία στο γνώριμο κόρφο της βάγιας του. Το παράξενο πλάσμα που' βλεπε μπροστά του το ξάφνιαζε και το τρόμαζε. Ο χαλκός και το χρυσάφι της πανοπλίας που άστραφταν στον ήλιο, η περικεφαλαία προορισμένη να τρομάζει τους εχθρούς, με την αλογίσια ουρά που σάλευε στο αεράκι απειλητικά, κρύβοντας ένα πρόσωπο άγνωστο, που φάνταζε μισό ανθρώπινο και μισό από χρυσάφι και χαλκό, το' χαν κατατρομάξει κι εκείνο.
Το χαμόγελο στα χείλη του Έκτορα έγινε πικρό για μια στιγμή. Έκανε ένα βήμα πίσω και με μια ήσυχη κίνηση έβγαλε τη βαριά περικεφαλαία και την απόθεσε μπρος στα πόδια του.
- Αστυάνακτα!
Είχε καλέσει το μικρό με τ' όνομα που του είχε δώσει ο λαός, Αστυάνακτα, δηλαδή "Καστραφέντη", γιατί ο πατέρας του διαφέντευε το κάστρο της Τροίας μονάχος του.
Ακούγοντας τη φωνή, το παιδί ξετρύπωσε δισταχτικά απ' τον κόρφο της βάγιας το κεφαλάκι του.
Ξαφνικά μια σκλάβα φάνηκε απ' το βάθος της αυλής. Έσερνε τα γέρικα βήματά της προς το μέρος του. Κάτι σαν κίνηση ακούστηκε απ' τις πίσω κάμαρες. Όχι, δεν έλειπαν όλοι από κει. Μονάχα που ήταν ένα σπίτι που 'χε δικό του στον πόλεμο. Και κρατούσε την ανάσα του μέχρι να τον δει να γυρίζει γερός πίσω.
- Ανδρομάχη! φώναξε ξανά.
- Έμαθε για τον πόλεμο. Πως οι δικοί μας τσάκισαν. Βγήκε απ' το σπίτι μόλις το 'μαθε σαν τρελή και πήρε μαζί της γη βάγια και το παιδί. Τώρα θα 'χει φτάσει στα τείχη πια. Έτρεχε να ρωτήσει για σένα...
- Δεν είναι εδώ;
Η βιασύνη έκρυβε την απογοήτευση στη φωνή του Έκτορα.
- Περίμενε. Θα της το πουν πως είσαι εδώ. Τώρα θα 'χει μάθει πως είσαι στην πόλη. Θα γυρίσει!
Η γριά σκλάβα είχε φτάσει κοντά του πια. Τα μάτια της τον έψαχναν σαν να 'θελε να σιγουρευτεί κι εκείνη πως ήτανε ζωντανός. Ήταν πολλά χρόνια κελάρισσα στο σπίτι του. Το 'ξερε πως τον αγαπούσε.
Για μια στιγμή ο Έκτορας στάθηκε πάλι αναποφάσιστος. Σκέφτηκε τη γυναίκα του, την αγωνία της να τον δει. Τη λαχτάρα του να τη δει κι εκείνος. Όμως βιαζόταν. Ντρεπόταν. Τα αίματα του πολέμου ακόμη επάνω του. Ο πόλεμος είναι κάτι που δεν μπορεί να περιμένει. Πισωπάτησε κάνοντας στη γριά σκλάβα ένα νεύμα χαιρετισμού.
- Θα γυρίσει, παιδί μου! Περίμενε!
Η γριά έμοιαζε έτοιμη να αρπαχτεί από πάνω του κλαίγοντας, όμως εκείνος της είχε γυρίσει κιόλας την πλάτη του. Άρχισε να τρέχει πάλι στους ομορφοστρωμένους δρόμους της Τροίας. Έτρεχε προς τις μεγάλες πύλες που βγάζανε έξω στον κάμπο, εκεί που οι δικοί του δεν είχαν πάψει να σκοτώνουν και να σκοτώνονται.
Είχε φτάσει σχεδόν στις Σκαιές Πύλες όταν τις είδε. Η λυγερή φιγούρα της Ανδρομάχης που έτρεχε αλαφιασμένη ξεχώριζε μπροστά κι η στέρεη της βάγιας με το παιδί στην αγκαλιά ξοπίσω της. Κάποιος θα τους το 'χε πει πως ήταν στην πόλη, κι η Ανδρομάχη γύριζε στο σπίτι τους να τον γυρέψει, όπως την είχε γυρέψει πιο πριν και εκείνος.
Ο Έκτορας μέτρησε τον τόπο προς τη μεριά της γυναίκας του με μεγάλες, βαριές δρασκελιές. Μέτρησε κι η Ανδρομάχη όσον απόμεινε απ' τη δική της μεριά, λαχανιασμένα, βιαστικά. Δεν είχε την υπομονή να τον αφήσει να πλησιάσει μονάχος.
Στάθηκαν ο ένας αντίκρυ στον άλλον και κοιτάχτηκαν. Υπήρχαν δάκρυα στα μάτια της Ανδρομάχης, που μπλέκονταν με το αχνό χαμόγελο της ανακούφισης που τον έβλεπε μπροστά της κι ήταν ζωντανός και γερός.
Ξαφνικά το αγοράκι έβγαλε μια κραυγούλα παίζοντας με το πέπλο της βάγιας του. Ο Έκτορας κι η Ανδρομάχη γύρισαν μαζί το πρόσωπό τους προς το μέρος του. Ύστερα τα μάτια τους συναντήθηκαν ξανά. Το χαμόγελο της γυναίκας απλώθηκε και στα χείλη του άντρα της, κι εκείνη, σαν να ξεθάρρεψε ξαφνικά, άπλωσε το χέρι και τ' ακούμπησε στο δικό του.
- Έκτορα... Πού πας;
Η Ανδρομάχη σώπασε για λίγο περιμένοντας να της απαντήσει, μα ο Έκτορας σώπαινε κι αυτός.
- Ο Αχιλλέας θα σε σκοτώσει σαν τον πατέρα μου, σαν τ' αδέρφια μου! Όχι γιατί είναι δυνατότερος από σένα, μα γιατί είναι γιος θεάς. Κι εσύ τρέχεις καταπάνω στο θάνατο λες και σου δίνει αυτό μεγαλύτερη χαρά. Λες και τον αγαπάς πιο πολύ από μένα και το γιο σου!
Το παράπονο της γυναίκας του Έκτορα ήταν σαν και την ίδια, ήσυχο κι ευγενικό.
- Μείνε εδώ, μέσα στα τείχη! παρακάλεσε. Κρατήστε τους μακριά απ' την πόλη, αλλά από δω. Μέσα απ' τα τείχη που 'χτισε ο Ποσειδώνας να προστατεύουν την Τροία!
Στα μάτια της που τον κοίταζαν δεν υπήρχε γέλιο πια.
Μονάχα δάκρυα.
Και τότε ο Έκτορας άπλωσε το δικό του χέρι κι αυτός. Η πλατιά παλάμη σκέπασε τα λεπτά δάχτυλα της γυναίκας, που ήταν γαντζωμένα πάνω του. Κι είχε ξεχάσει πως ήταν λερωμένο ακόμη απ' τα αίματα της μάχης εκείνο το χέρι, που 'χε αρνηθεί νωρίτερα ν' αγγίξει το ποτήρι που θα πρόσφερε σπονδή τους θεούς. Ποτέ πριν δε θα σκεφτόταν ο Έκτορας ν' αγγίξει μ' αυτό τη γυναίκα του. Η Ανδρομάχη ήταν για κείνον λίγο πιο κάτω απ' τους θεούς. Το ίδιο είχε ορκιστεί και για κείνη να την τιμά και να την προστατεύει.
- Ντρέπομαι!
Τα δάχτυλά του σφίγγονταν πάνω στο χέρι της.
- Θες να κρυφτώ... Πού να κρυφτώ; Πίσω απ' τα τείχη, ανάμεσα στους θρήνους απ' τις Τρωαδίτισσες που χάσανε αγαπημένους στον πόλεμο; Να φύγω απ' τη μάχη; Να γλιτώσω; Γιατί; Για να δω τα κάστρα της Τροίας να γκρεμίζονται και τη γυναίκα μου, που μου είναι πιο ακριβή κι απ' τ' αδέρφια μου κι απ' τους γονιούς, να τη σέρνουν οι Αχαιοί σκλάβα; Λες να μην είναι καλύτερος απ' όλα αυτά ο θάνατος;
Η Ανδρομάχη δε μιλούσε πια. Τον κοίταζε μοναχά συνεχίζοντας να κλαίει. Απ' τη μεριά που στεκόταν η βάγια κρατώντας το γιο τους αγκαλιά ακούστηκε μια καινούρια παιδική κραυγή. Ο Έκτορας γύρισε πάλι το πρόσωπο προς τα κει και μ' ένα τρυφερό χαμόγελο άνοιξε τα χέρια απλώνοντας στο αγοράκι την αγκαλιά του.
Εκείνο κοίταξε για λίγο όλο περιέργεια τον πατέρα του έτσι όπως το 'χε πλησιάσει πολύ κοντά. Ύστερα το προσωπάκι του συννέφιασε κι έβαλε τα κλάματα, γυρεύοντας προστασία στο γνώριμο κόρφο της βάγιας του. Το παράξενο πλάσμα που' βλεπε μπροστά του το ξάφνιαζε και το τρόμαζε. Ο χαλκός και το χρυσάφι της πανοπλίας που άστραφταν στον ήλιο, η περικεφαλαία προορισμένη να τρομάζει τους εχθρούς, με την αλογίσια ουρά που σάλευε στο αεράκι απειλητικά, κρύβοντας ένα πρόσωπο άγνωστο, που φάνταζε μισό ανθρώπινο και μισό από χρυσάφι και χαλκό, το' χαν κατατρομάξει κι εκείνο.
Το χαμόγελο στα χείλη του Έκτορα έγινε πικρό για μια στιγμή. Έκανε ένα βήμα πίσω και με μια ήσυχη κίνηση έβγαλε τη βαριά περικεφαλαία και την απόθεσε μπρος στα πόδια του.
- Αστυάνακτα!
Είχε καλέσει το μικρό με τ' όνομα που του είχε δώσει ο λαός, Αστυάνακτα, δηλαδή "Καστραφέντη", γιατί ο πατέρας του διαφέντευε το κάστρο της Τροίας μονάχος του.
Ακούγοντας τη φωνή, το παιδί ξετρύπωσε δισταχτικά απ' τον κόρφο της βάγιας το κεφαλάκι του.
 |
| ανακατασκευή μυκηναϊκής πανοπλίας (Πηγή) |
Στον κορμό της διήγησης βρίσκονται τα γεγονότα που περιγράφονται στην Ιλιάδα, τα οποία όμως συμπληρώνονται από μια κατατοπιστική εισαγωγή και εννέα επιπλέον κεφάλαια (τρία πριν τη ραψωδία Α και έξι μετά την Ω), ώστε οι αναγνώστες ολοκληρώνοντας το βιβλίο να έχουν πλήρη εικόνα της εκστρατείας των Αχαιών, από τις απαρχές της μέχρι και την άλωση της Τροίας. Δεν πρόκειται ωστόσο για μια απλή μεταφορά του μύθου. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί μεν το παλιό, χιλιόχρονο νήμα, αλλά το ξετυλίγει με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο, αλλάζοντας σειρά και προσθέτοντας ή παραλείποντας επεισόδια όποτε το κρίνει σκόπιμο, ώστε να δημιουργήσει τελικά ένα δικό της έργο. Για παράδειγμα, ο ομηρικός στίχος Α 4:
που στη μετάφραση των Καζαντζάκη-Κακριδή αποδίδεται ως:
στο βιβλίο μετασχηματίζεται σε ένα ολόκληρο, κινηματογραφικού τύπου, πλάνο (σελ. 47):
Το τσακάλι οσμίστηκε τον αέρα ολόγυρα. Στάθηκε και, σηκώνοντας το κεφάλι ψηλά, ούρλιαξε στο λειψό φεγγάρι που έφεγγε πάνω στον ουρανό. Οι σύντροφοί του που το ακολουθούσαν έκαναν το ίδιο κι αυτοί. Κανένα γάβγισμα σκυλιού δεν τους απάντησε. Ξεθαρρεμένα τα τσακάλια συνέχισαν το δρόμο τους, λες και δεν τα τρόμαζε πια ο φωτεινός κύκλος που χάραζαν οι αναμμένες φωτιές. Η μυρωδιά του θανάτου τα τραβούσε όλο και πιο πολύ...
αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
που στη μετάφραση των Καζαντζάκη-Κακριδή αποδίδεται ως:
στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά τους
στο βιβλίο μετασχηματίζεται σε ένα ολόκληρο, κινηματογραφικού τύπου, πλάνο (σελ. 47):
Το τσακάλι οσμίστηκε τον αέρα ολόγυρα. Στάθηκε και, σηκώνοντας το κεφάλι ψηλά, ούρλιαξε στο λειψό φεγγάρι που έφεγγε πάνω στον ουρανό. Οι σύντροφοί του που το ακολουθούσαν έκαναν το ίδιο κι αυτοί. Κανένα γάβγισμα σκυλιού δεν τους απάντησε. Ξεθαρρεμένα τα τσακάλια συνέχισαν το δρόμο τους, λες και δεν τα τρόμαζε πια ο φωτεινός κύκλος που χάραζαν οι αναμμένες φωτιές. Η μυρωδιά του θανάτου τα τραβούσε όλο και πιο πολύ...
Με αφορμή το απόσπασμα αυτό, να επισημάνουμε ότι παρότι η βία που περιέχεται σε σχέση με το πρωτότυπο είναι ελάχιστη, αναπόφευκτα φτάνουν ως εμάς "δύσκολες" εικόνες, όπως π.χ. τσακάλια να τρώνε κουφάρια (σ.48), το χώμα από το πολύ αίμα να μετατρέπεται σε λάσπη (σ.83), τον Σκάμανδρο να ξεχειλίζει από πτώματα (σ.146-7), όπως και σκηνές με αγριότητες: η μονομαχία Αχιλλέα - Έκτορα (σ.157-9), η ταπείνωση του τελευταίου (σ.168), τα όσα αποτρόπαια συμβαίνουν κατά την άλωση της Τροίας (σ.228-9), κ.ά. Τα παραπάνω στιγμιότυπα δεν συνδέονται με ηρωισμούς ούτε και φωτίζονται θετικά. Αντίθετα, η ματαιότητα της σύρραξης προβάλλεται με αντιπολεμικά μηνύματα (σ.89, 176, 233). Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι.
Για όσους δεν έχουν πεισθεί ακόμα, επανερχόμαστε στην Ιλιάδα και περιγράφουμε την ραψωδία Α με λίγο διαφορετικό τρόπο, παρακολουθώντας την υπόθεση μέσα από ένα πιο σύγχρονο πρίσμα:
Ο κερδαλεόφρων Αγαμέμνονας, αρχηγός των Ελλήνων, οδήγησε με την πλεονεξία και την ασέβειά του τον λαό σε μια μεγάλη κρίση που τον αφανίζει. Ο μάντης Κάλχας καλείται ως ανεξάρτητος ερευνητής να αποκαλύψει ποιος ευθύνεται για την κατάσταση. Παρά τον φόβο του, όταν λαμβάνει εγγυήσεις για την ασφάλειά του, κατονομάζει με θάρρος τον αχόρταγο Αγαμέμνονα. Ο υπεύθυνος αρνείται βέβαια να παραδεχτεί το φταίξιμό του και επιτίθεται προσωπικά στον Κάλχα. Επειδή όμως ταυτόχρονα θέλει να αποδείξει πόσο «σέβεται τον λαό», δέχεται να επιστραφούν τα κλεμμένα (Χρυσηίδα) προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση· απαιτεί όμως να αποζημιωθεί άμεσα, αντικαθιστώντας αυτά που θα χάσει με αντίστοιχα πλούτη άλλων, ώστε να μη μείνει με άδεια χέρια. Ο Αχιλλέας διαφωνεί και παραπονιέται, καθώς ούτε βρίσκει σωστό να ξαναμοιραστούν τα λάφυρα, ούτε και θεωρεί δίκαιο να χάσει τη δική του, ελάχιστη αμοιβή, καθώς στον πόλεμο δουλεύει περισσότερο απ' όλους. Ο Αγαμέμνονας τότε γίνεται έξαλλος, τον τιμωρεί για την αυθάδειά του και αρπάζει με τη βία την περιουσία του (Βρισηίδα). Κάπως έτσι ξεκινάει η μῆνις του ήρωα.
Μένει να δούμε πού θα οδηγήσει η οργή που νιώθει ο δικός μας λαός τα τελευταία χρόνια.
Αφήνουμε ασχολίαστο το γεγονός ότι χιλιάδες χρόνια πριν, ο Αχιλλέας χρησιμοποιεί για την εκδίκησή του "μέσον": Βάζει τη μητέρα του να μεσολαβήσει στον Δία, ο οποίος υπόσχεται να τη βοηθήσει επειδή της χρωστάει χάρη από παλιά (πελατειακές σχέσεις, διαπλεκόμενα, κλπ.), κι έτσι κάνει τα στραβά μάτια στις επεμβάσεις των θεών. Οι μονομαχίες που ακολουθούν στο πεδίο της μάχης, παραπέμπουν συχνά σε αυτό που ονομάζουμε "βυσματομαχίες", αφού νικητής αναδεικνύεται τις περισσότερες φορές, ο θνητός με τις υψηλότερες διασυνδέσεις.
Το ότι η πρώτη λέξη στην ιστορία της ελληνικής γραμματείας είναι "Οργή" ή "Τσαντίλα" (Μῆνιν), οργή, ίσως κάτι να υποδηλώνει για τον χαρακτήρα μας ως λαού. Όπως και το ότι το πρώτο σωζόμενο έργο, ο ακρογωνιαίος λίθος του πολιτισμού μας, αφορά σ' έναν τσακωμό, μια έριδα και μάλιστα εμφύλια... Μήπως τελικά δεν έχουμε διδαχτεί και πολλά από το πέρασμα του χρόνου; Αυτή η άποψη ενισχύεται από ένα άρθρο της ενδέκατης έκδοσης (1910) της εγκυκλοπαίδειας Brittanica που περιγράφει τον χαρακτήρα των Ελλήνων πριν από έναν αιώνα. Μπορείτε να το διαβάσετε στα ελληνικά εδώ ή από το πρωτότυπο, ανατρέχοντας στη σελίδα 430 - 431 του παρακάτω συνδέσμου. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Ο κερδαλεόφρων Αγαμέμνονας, αρχηγός των Ελλήνων, οδήγησε με την πλεονεξία και την ασέβειά του τον λαό σε μια μεγάλη κρίση που τον αφανίζει. Ο μάντης Κάλχας καλείται ως ανεξάρτητος ερευνητής να αποκαλύψει ποιος ευθύνεται για την κατάσταση. Παρά τον φόβο του, όταν λαμβάνει εγγυήσεις για την ασφάλειά του, κατονομάζει με θάρρος τον αχόρταγο Αγαμέμνονα. Ο υπεύθυνος αρνείται βέβαια να παραδεχτεί το φταίξιμό του και επιτίθεται προσωπικά στον Κάλχα. Επειδή όμως ταυτόχρονα θέλει να αποδείξει πόσο «σέβεται τον λαό», δέχεται να επιστραφούν τα κλεμμένα (Χρυσηίδα) προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση· απαιτεί όμως να αποζημιωθεί άμεσα, αντικαθιστώντας αυτά που θα χάσει με αντίστοιχα πλούτη άλλων, ώστε να μη μείνει με άδεια χέρια. Ο Αχιλλέας διαφωνεί και παραπονιέται, καθώς ούτε βρίσκει σωστό να ξαναμοιραστούν τα λάφυρα, ούτε και θεωρεί δίκαιο να χάσει τη δική του, ελάχιστη αμοιβή, καθώς στον πόλεμο δουλεύει περισσότερο απ' όλους. Ο Αγαμέμνονας τότε γίνεται έξαλλος, τον τιμωρεί για την αυθάδειά του και αρπάζει με τη βία την περιουσία του (Βρισηίδα). Κάπως έτσι ξεκινάει η μῆνις του ήρωα.
Μένει να δούμε πού θα οδηγήσει η οργή που νιώθει ο δικός μας λαός τα τελευταία χρόνια.
 |
| Η Βρισηίδα οδηγείται στον Αγαμέμνονα, fresco (1757) του Giovanni Batista Tiepolo (πηγή) |
Αφήνουμε ασχολίαστο το γεγονός ότι χιλιάδες χρόνια πριν, ο Αχιλλέας χρησιμοποιεί για την εκδίκησή του "μέσον": Βάζει τη μητέρα του να μεσολαβήσει στον Δία, ο οποίος υπόσχεται να τη βοηθήσει επειδή της χρωστάει χάρη από παλιά (πελατειακές σχέσεις, διαπλεκόμενα, κλπ.), κι έτσι κάνει τα στραβά μάτια στις επεμβάσεις των θεών. Οι μονομαχίες που ακολουθούν στο πεδίο της μάχης, παραπέμπουν συχνά σε αυτό που ονομάζουμε "βυσματομαχίες", αφού νικητής αναδεικνύεται τις περισσότερες φορές, ο θνητός με τις υψηλότερες διασυνδέσεις.
 |
| (πηγή) |
Χρήση στην τάξη
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια (μια μοντέρνα εκδοχή της οποίας θα ξεφυλλίσουμε την επόμενη εβδομάδα), έχουν προσφέρει έμπνευση σε αμέτρητους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι λοιπόν δύσκολο να δώσουν και σε μας αφορμή για ορισμένες δραστηριότητες μέσα στην τάξη.
Στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας, θα μπορούσαμε να αναζητούμε καλολογικά στοιχεία από το κείμενο, επιχειρώντας να τα αντικαταστήσουμε με δικά μας:
παρομοιώσεις (σ.21) τα χέρια της... μοιάζανε με φτερούγες πουλιού
αντικαθιστώντας το με: τα χέρια της μοιάζανε με........................
μεταφορές (σ.31) το βλέμμα του φτεροκόπησε....
θα μπορούσε να γίνει: το βλέμμα του.................................
σύνθετες λέξεις από επίθετα του κειμένου
π.χ. αλλάζουμε το (σ.109) η αχνή κόκκινη γραμμή σε η αχνοκόκκινη γραμμή
αν οι μαθητές ανταποκρίνονται με άνεση, μπορούμε να ανεβάσουμε τον βαθμό δυσκολίας, συνδυάζοντας τα παραπάνω, π.χ. παρομοίωση και μεταφορά μαζί
(σ.39) ο χρησμός είχε γλιστρήσει ύπουλα σαν εχθρός
και δημιουργώντας αντίστοιχες συνθέσεις δικής μας έμπνευσης:
π.χ. τα νέα χτύπησαν την αυλή άγρια σαν αστροπελέκι
οι περιφράσεις και οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται για τους ήρωες μπορούν να μας δώσουν αφορμή να δημιουργήσουμε αντίστοιχους για κάθε μαθητή. Και πάλι, σ' ένα επόμενο πιο προχωρημένο στάδιο, μπορούμε να εντάξουμε τις δημιουργίες μας σε στίχους με συγκεκριμένο μέτρο, για να δούμε να διαμορφώνονται οι πρώτες στροφές ενός έπους για την τάξη μας!
π.χ. της τάξης ο ψηλότερος, ο άφταστος Νικόλας...
η κόρη με τα μακριά μαλλιά, η διπλοκοτσιδάτη...
ο πολυμίλητος Κριστιάν τ' απάντησε και του είπε...
τότε η καλόφωνη Βιβή, άρχισε το τραγούδι, κλπ.
 |
| παίζουμε με περιφράσεις! (πηγή) |
 |
| τριγωνικοί αριθμοί (πηγή) |
μαθητής α: ένα
μαθητής β: δύο
μαθητής α: τρία
μαθητής β: ένα
μαθητής α: δύο
κτλ.
μόλις οι μαθητές αρχίσουν να τα καταφέρνουν άνετα, ανεβάζουμε τον βαθμό δυσκολίας αντικαθιστώντας το "ένα" με ένα χτύπημα των χεριών ή το "δύο" με βήξιμο, το "τρία" με χτύπημα του ποδιού στο πάτωμα, κλπ.
 |
| ο Όμηρος ως Αστρονόμος; (πηγή) |
 |
| Η Εκπαιδευτική Τηλεόραση για την ασπίδα του Αχιλλέα |
 |
| Σύμμαχοι Ελλήνων και Τρώων (Πηγή) |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
διαβάσαμε και σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...