Τελικά, υπάρχει ο Αϊ - Βασίλης;

Υπόθεση
Η Κιτρί τσακώνεται με τον 9χρονο ξάδελφό της Αλέξανδρο, όταν αυτός προσπαθεί να πείσει μερικά μικρότερα παιδιά ότι ο Αϊ Βασίλης είναι μια απάτη. Πάνω στον θυμό της, συμφωνεί να στείλει ένα γράμμα στον Άγιο χωρίς να το δουν οι μεγάλοι, ώστε να αποδείξει την ύπαρξή του. Το γράμμα όμως παραπέφτει και το ανακαλύπτει ο Νιλς, ένας νευρικός αρχιεπιστάτης του Αϊ Βασίλη, την ώρα που η διανομή των δώρων ήδη ολοκληρώνεται. Το ξωτικό, που δεν αγαπάει καθόλου τα παιδιά και τα παιχνίδια, βρίσκεται σε δίλημμα… τι θα συμβεί τελικά στην ιστορία;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Πατάκης

Συγγραφέας: Κριστιάν Λεμάν (Christian Lehmann)

Μετάφραση: Σοφία Σκουλικάρη

Εικονογράφηση: Βίλλι Γκλαζάουερ

ISBN: 978-960-600-202-1

Τίτλος πρωτοτύπου: Le Père Noël n'existe même pas

Έτος 1ης Έκδοσης: 1996 (στα ελληνικά 1997)

Σελίδες: 58
Τιμή: περίπου 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ

Τάξεις: Β’, Γ’

Κριτική
Μια αρκετά χαριτωμένη ιστορία με ορισμένα λίγο «προβληματικά» στοιχεία, που όμως μάλλον θα αρέσει στους φίλους των χριστουγεννιάτικων διηγημάτων.

Η γραφή είναι απλή και κατανοητή, αν και η γλώσσα που χρησιμοποιείται δεν είναι πάντα η ενδεδειγμένη για παιδιά 6-7 ετών. Εκφράσεις όπως «ξεβουλώνοντας λεκάνες», «θα ταιριάζει με τη συλλογή μου από ξεραμένες μύξες» κ.ά., μπορεί να χρησιμοποιούνται από τον «κακό» της υπόθεσης, αλλά σίγουρα μπορεί να επηρεάσουν τους αναγνώστες. Όχι ότι οι ίδιοι οι μαθητές δεν χρησιμοποιούν αντίστοιχο λεξιλόγιο στο προαύλιο, αλλά πολλές φορές η λογοτεχνία δημιουργεί πρότυπα και καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί.

Το διήγημα δεν χωρίζεται σε κεφάλαια, είναι όμως αρκετά σύντομο, με γράμματα μεγάλου μεγέθους και διπλό διάστιχο, οπότε ίσως οι μικροί αναγνώστες καταφέρουν να το ολοκληρώσουν χωρίς να δυσκολευτούν πολύ. Η ασπρόμαυρη βοηθητική εικονογράφηση μπορεί να μη χαρακτηρίζεται από εξέχουσα έμπνευση, ωστόσο είναι παρούσα σχεδόν σε κάθε δισέλιδο. Στα θετικά μετράμε και το ότι παρά το σύντομο του κειμένου, οι χαρακτήρες είναι αρκετά ολοκληρωμένοι και αφοσιωμένοι ολόψυχα στις αξίες τους: Ο Αλέξανδρος είναι ο θρασύδειλος νταής, η Κιτρί υπερασπίζεται τους αδύναμους και δεν λέει ποτέ ψέματα, και ο Νιλς είναι ο στριμμένος νάνος που η αγκαλιά ενός κοριτσιού τον μετατρέπει σε αγαπησιάρη κούκλο. Αρκετά ενδιαφέρον και αντισυμβατικό για μια ιστορία Χριστουγέννων γεμάτη με τα γνωστά παράδοξα.

Το βιβλίο προτείνεται περισσότερο σε μαθητές της Β’ και Γ’ τάξης και καλό θα ήταν να διαβαστεί με τη συνοδεία κάποιου μεγαλυτέρου, που θα μπορεί με τις εξηγήσεις του να αμβλύνει κάποιες λανθασμένες εντυπώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν στο παιδί, ειδικά στο πρώτο μέρος.

Ο (μάλλον όχι τυχαία) γάλλος συγγραφέας με τις φράσεις που διαλέγει να βάλει στο στόμα των ηρώων του, δεν δείχνει να τρέφει ιδιαίτερη αγάπη προς τον Αϊ Βασίλη. Ακόμα και ο ίδιος ο αρχιεπιστάτης του αγίου, τον αποκαλεί «ο γέρος» (σελ. 31). Προφανώς σκοπός του βιβλίου δεν είναι να καλλιεργήσει ιδιαίτερο σεβασμό προς τα θεία, αλλά απλώς να επιτρέψει στα παιδιά να συνεχίσουν να ονειρεύονται. Μπορεί να συμβεί το ένα χωρίς το άλλο; Γιατί όχι;

Στο κύριο ηθικό δίλημμα που αντιμετωπίζει το ξωτικό: «Να εξαφανίσω το γράμμα που οφείλω να παραδώσω χωρίς να το μάθει κανείς;» συναντάμε την ενδιαφέρουσα απάντηση «Όχι, γιατί θα το γνωρίζω ο ίδιος» (σελ.30), που φανερώνει ότι ο ήρωας (μάλλον αντιήρωας) βρίσκεται στο στάδιο της αυτόνομης ηθικής κατά Kohlberg. Ένα πολύ καλό πρότυπο για τους αναγνώστες, ακόμα και αν σε αυτή την ηλικία αδυνατούν να το υιοθετήσουν. Ίσως αξίζει να κάνουμε και μια νύξη στην καθήλωση στο πρωκτικό στάδιο που φαίνεται να απασχολεί τον bully της ιστορίας, τον Αλέξανδρο. Δεν συναντάμε συχνά τόσο εμφανείς αναφορές σε βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, όμως εδώ ο συγγραφέας θέλει να είναι σαφής (σελ. 13-14-51). Δεν μπορούμε να ξέρουμε για ποιο λόγο, όμως με αυτό τον τρόπο δίνει μια χρήσιμη οπτική αντιμετώπισης των ανθρώπων που αναφέρονται συνέχεια στο πεπτικό τους σύστημα, είτε για να βρίσουν, είτε για να κοροϊδέψουν τους άλλους.

Στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει την αντιπαράθεση μεταξύ της παραδοσιακής οπτικής (ο άγιος υπάρχει) και ρασιοναλισμού (δεν υπάρχει) με κάθε ρεαλισμό: Ως κακοήθης Αλέξανδρος, δε φοβάται να χρησιμοποιήσει ένα ολόκληρο οπλοστάσιο επιχειρημάτων (λογική, προσωπικές επιθέσεις, σοφιστίες), προκειμένου να κλονίσει την πίστη των υπόλοιπων παιδιών, συμπεριλαμβανομένων δυστυχώς και των μικρών αναγνωστών, οι οποίοι στιγμιαία δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι μπορεί να νιώσουν περίεργα, ως οπαδοί της παραδοσιακής προσέγγισης. Αντίθετα, οι αμφισβητίες του εθίμου θα χαρούν, αφού θα βρουν στο σημείο αυτό αρκετά επιχειρήματα, αν τυχόν θελήσουν να επαναλάβουν τον διάλογο του βιβλίου με κάποιους φίλους, συγγενείς ή και συμμαθητές τους. Το να εμφανιστεί κάποιος καλικάντζαρος για να τους βάλει στη θέση τους (όπως στο έργο), φαντάζει πιθανότατα απίθανο.

Αξίες - Θέματα
Αγάπη, Φαντασία, Χριστούγεννα

Εικονογράφηση

Απόσπασμα 
- Ε, στ’ αλήθεια είσαστε κούτσουρα!

Περίεργη η Κιτρί προχώρησε στο διάδρομο για ν’ ακούσει χωρίς να τη δουν. Ο Αλέξανδρος, εννιά χρονών, ήταν το πιο απαίσιο αγόρι που είχε την ατυχία να ξέρει.

- Εγώ, στην ηλικία σας, επέμεινε ο Αλέξανδρος, είχα σταματήσει από πολύ καιρό να πιστεύω τέτοιες βλακείες!

Τη σιωπή στο δωμάτιο τη διέκοπτε μόνο το ρούφηγμα της μύτης ενός από΄τα πιο μικρά παιδιά. Η Κιτρί τέντωσε τ’ αυτιά της και κατάλαβε ότι το παιδάκι έκλαιγε. Η καρδιά της χτύπησε πιο δυνατά στο στήθος της.

- Όλος ο κόσμος ξέρει ότι οι γονείς αγοράζουν τα δώρα της Πρωτοχρονιάς! συνέχισε ο Αλέξανδρος, απολαμβάνοντας την κατάπληξη των πιο μικρών.

Στο διάδρομο η Κιτρί χλώμιασε. Έκλεισε με τα χέρια τ’ αυτιά της για να μην ακούει τι έλεγε ο ξάδερφός της, αλλά ήταν ήδη πολύ αργά.

- Ο Αϊ –Βασίλης είναι καλός για τα μωρά και τους χαζούς. Όλος ο κόσμος το ξέρει ότι δεν υπάρχει…

Η Μελανί, η μικρότερη ξαδέρφη της Κιτρί, άρχισε να κλαίει, κι αυτό έκανε τον Αλέξανδρο να ξαναβάλει τα γέλια. Η Κιτρί όρμησε μέσα στο δωμάτιο. Αραγμένος σ’ έναν καναπέ, με τα πόδια πάνω σ’ ένα κεντημένο μαξιλάρι, ο ξάδερφός της παρατηρούσε με περιφρόνηση τα παιδιά που ήταν συγκεντρωμένα γύρω του.

-Δεν είναι αλήθεια αυτό το πράγμα! Ό,τι θέλεις λες! φώναξε, αφήνοντας το θυμό της να ξεσπάσει.

- Ορίστε, να που μας ήρθε κι ο μπελάς…, παρατήρησε ο Αλέξανδρος, χωρίς ν’ αλλάξει την κοροϊδευτική γκριμάτσα του.

- Μην τον ακούτε. Λέει ψέματα, λέει ό,τι θέλει για να σας πειράξει.

Η Κιτρί πήρε τη Μελανί στην αγκαλιά της για να την παρηγορήσει κι έριξε ένα οργισμένο βλέμμα στον ξάδερφό της.

- Μη με κοιτάς έτσι, είπε ειρωνικά αυτός. Τρομάζω τόσο πολύ, που θα τα κάνω στο βρακί μου.

Ήταν καλός σε κάτι τέτοια ο Αλέξανδρος, αυτό το είχε παρατηρήσει κιόλας πολλές φορές η Κιτρί. Όταν δεν ήταν απασχολημένος να βασανίζει τους πιο αδύναμους απ’ αυτόν, δεν άφηνε ποτέ να του ξεφύγει η ευκαιρία να κάνει κουβέντα για το βρακί του και για ό,τι συνέβαινε μέσα σ’ αυτό. Λες και το θέμα τον απασχολούσε σοβαρά.

- Είσαι αηδιαστικός. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά λες και ψέματα. Ο Αϊ –Βασίλης υπάρχει.

Ο Αλέξανδρος ανακάθισε στον καναπέ, σαν να τον τσίμπησε κάποιο αόρατο ελατήριο.

- Ο Αϊ – Βασίλης υπάρχει…, μουρμούρισε με καταχαρούμενο ύφος, λες και το νέο έφτανε μέχρι τα βάθη της καρδιάς του.

Ακούμπησε το χέρι στο στήθος του και ανοιγόκλεισε τα μάτια.

- Ακούσατε τι καλά νέα μας έφερε η δεσποινίς Κυράτσα…

Η Κιτρί δεν ήξερε πού το πήγαινε ο Αλέξανδρος. Έριξε μια ματιά γύρω της. Η Μελανί συνέχιζε να ρουφάει τη μύτη της πάνω στο στήθος της ξαδέρφης της και τ’ άλλα μικρά έριχναν απορημένα βλέμματα το ένα στο άλλο, χωρίς να ξέρουν τι να πρωτοπιστέψουν.

- Και σίγουρα έχεις αποδείξεις γι’ αυτό που λες…, ψιθύρισε ο Αλέξανδρος μ’ ένα τρομαχτικό χαμόγελο.

Η Κιτρί δίστασε. Τα ικετευτικά βλέμματα των παιδιών ήταν καρφωμένα πάνω της.

- Φυσικά, είπε και σήκωσε τους ώμους της, προσπαθώντας να κρύψει την αβεβαιότητά της.

- Σ’ ακούμε… Σ’ ακούμε με προσοχή…

- Ε, λοιπόν, κάθε χρόνο…, άρχισε η Κιτρί.

Ο Αλέξανδρος κούνησε το κεφάλι του, κάνοντάς την να φανεί από την αρχή σαχλή. Εκείνη ένιωσε τα μάγουλά της να κοκκινίζουν. Με φωνή καθόλου σίγουρη, συνέχισε:

- Κάθε χρόνο γράφω στον Αϊ –Βασίλη για να μου στείλει δώρα…

- Φανταστικό…, είπε ο Αλέξανδρος. Και, κυρίως, φοβερά πρωτότυπο…

- Και την Πρωτοχρονιά μου φέρνει ό,τι του ζήτησα.

Δύο από τα μικρά ξαδέρφια κούνησαν το κεφάλι τους, πρόθυμα να πειστούν.

- Τι πανέμορφο πρωτοχρονιάτικο παραμύθι, είπε μαγεμένος ο Αλέξανδρος με φωνή που έτρεμε από συγκίνηση. Έχω συγκλονιστεί… Αλλά, για πες μου, σε ποια διεύθυνση στέλνεις το γράμμα;

- Στον Αϊ – Βασίλη, τραύλισε η Κιτρί.

Ο Αλέξανδρος πετούσε από τη χαρά του.

- Στον Αϊ Βασίλη, επανέλαβε η Κιτρί. Δεν ξέρω ακριβώς τη διεύθυνση. Είναι κάπου σε μια χώρα του Βορρά:στη Φινλανδία, στη Νορβηγία, ίσως και στη Γροιλανδία…

- Πολύ συγκεκριμένη διεύθυνση… Αποκλείεται να κάνει λάθος ο ταχυδρόμος! Και τι γραμματόσημο βάζεις στο φάκελο;

- Δεν ξέρω. Το στέλνουν ή ο μπαμπάς ή η μαμά.

- Το στέλνουν ή ο μπαμπάς ή η μαμά, επανέλαβε ο Αλέξανδρος παίρνοντας ένα ύφος επίτηδες χαζό. Εσύ το είπες! Το διαβάζουν για να ξέρουν τι θέλεις για την Πρωτοχρονιά και μετά το κάνουν κομματάκια…

Τελικά, υπάρχει ο Αϊ - Βασίλης;