Ο Καθρέπτης μου

Υπόθεση

Ο Νικόλας είναι 10 χρονών και ζει ξέγνοιαστα με τους ευκατάστατους γονείς και τη μικρή αδελφή του. Στα γενέθλιά του κάθε χρόνο παίρνει ένα σωρό ακριβά δώρα, αλλά και κάτι μικρό και συμβολικό από τον αγαπημένο του παππού. Φέτος, το δώρο του παππού ήταν ένας καθρέφτης που έγραφε πάνω του "γιατί" και έκανε τον Νικόλα να ξεχάσει όλα τα άλλα δώρα του. Παίζοντας ένα παιχνίδι με το καθρεφτάκι, ο Νικόλας αλλά και οι συμμαθητές του, αρχίζουν να εκτιμούν την αξία της ειλικρίνειας και να αναζητούν την αυτογνωσία.

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ελληνοεκδοτική
Συγγραφείς: Δόξα Κωτσαλίδου
Εικονογράφηση: Θανάσης Γκιόκας
ISBN: 978-960-5630-18-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2013
Σελίδες: 75
Τιμή: περίπου 6 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'
ξεφυλλίζουμε τις 13 πρώτες σελίδες του βιβλίου εδώ

Ευχαριστούμε πολύ την Ελληνοεκδοτική για τη δωρεά ενός αντιτύπου στη βιβλιοθήκη μας!

Κριτική

Συμπαθητική ιστορία που καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον μας ως το τέλος, παρότι θέμα της έχει τις κοινωνικές σχέσεις και όχι κάποια περιπέτεια. Η γλώσσα είναι απλή, αν και οι ενήλικοι συλλογισμοί είναι εμφανείς πίσω από την "παιδική ματιά" του αφηγητή, που κάποιες φορές μοιάζει τεχνητή. Τα περισσότερα από τα εννέα κεφάλαια δεν ξεπερνούν τις 7 σελίδες (κάποια όμως φτάνει και τις 14-17) με αποτέλεσμα να διαβάζονται ευχάριστα και ξεκούραστα. Η εικονογράφηση είναι αραιή αλλά πολύ συμπαθητική και συνοδεύει με λίγες εικόνες κάθε κεφάλαιο. Προτείνεται σε μαθήτριες και μαθητές των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, αλλά και σε εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν στην τάξη τους με τις αξίες.

Απλή γλώσσα Ενδιαφέρουσα ιδέα Ωφέλιμα μηνύματα

Οι σκέψεις του αφηγητή θυμίζουν μικρομέγαλο και δεν συμβαδίζουν με την υποτιθέμενη ηλικία του Χρήση απλουστευτικών συμβάσεων

Αξίες - Θέματα

Φιλία, Αυτογνωσία, Οικογένεια, Σχέσεις, Κλοπή, Ειλικρίνεια

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Τα συμβολικά δώρα του παππού Νικόλα, μας έβαλαν σε σκέψεις!

Εικονογράφηση
Πολύ χαριτωμένη, αν και περιορίζεται σε καθαρά συνοδευτικό ρόλο, στολίζοντας περιφερειακά κάποιες σελίδες. Ορισμένες φιγούρες επαναλαμβάνονται δύο και τρεις φορές (σ.6, 66, 68).

Απόσπασμα 

Η πιο όμορφη στιγμή έφτασε! Είμαι περιτριγυρισμένος από πάρα πολλά κουτιά, μικρά και μεγάλα και πρέπει να τα ανοίξω όλα, γιατί όλα είναι για μένα. σήμερα έχω τα γενέθλιά μου και μακάρι να τα είχα κάθε μέρα. Απορώ, δηλαδή, γιατί οι άνθρωποι να μην έχουν φτιάξει  ένα ημερολόγιο  πιο χαρούμενο; Γιατί να μην γιορτάζουμε πιο πολλές φορές τον χρόνο; Και μη νομίζετε ότι είμαι αχάριστος, δεν το λέω μόνο για μένα, αλλά για όλα τα παιδιά του κόσμου.

Εγώ είμαι πολύ τυχερός σε αυτό το θέμα. Πάνω από το κεφάλι μου βρίσκονται ένας σωρός μεγάλοι που με αγαπάνε και μου κάνουν όλα τα χατίρια. Δεν έχω παράπονο. Μόνο όταν με ταΐζουν με το χόρι φασολάδα, τότε μόνο θέλω να  γίνω υπερήρωας, να σκαρφαλώσω στο ταβάνι και να σωθώ. Κατά τα’ άλλα, μια χαρά περνάω: έχω πολλά παιχνίδια, έχω ωραίο δωμάτιο, έχω ατέλειωτα ηλεκτρονικά παιχνίδια, έχω και μια μικρή αδερφή που την κάνω ό,τι θέλω. Αλλά τα δώρα είναι πάντα «δώρα» και πάντα περιμένω με λαχτάρα τα γενέθλιά μου.

Χρόνια μου πολλά, λοιπόν, και αρχίζω:

Ο μπαμπάς μού αγόρασε ένα ποδήλατο, εγώ του το ζήτησα, γιατί αν τον άφηνα να διαλέξει μόνος του, αλίμονό μου, θα μου έπαιρνε ένα «παιδαγωγικό» παιχνίδι και θα το έκρυβα σε κανένα ράφι. Άκου «παιδαγωγικό», επειδή μας λένε παιδιά, πρέπει και τα παιχνίδια μας να είναι παιδαγωγικά; Δεν το καταλαβαίνω αυτό, γι’ αυτό κάθε χρόνο, πριν από τα γενέθλιά μου, φροντίζω να πείσω τον μπαμπά μου να ξεχάσει τα «παιδαγωγικά». Γίνομαι φρόνιμο παιδί, δεν βασανίζω την αδερφή μου, τρέχω συνέχεια ξοπίσω του και του λέω πως τον αγαπάω πολύ, είναι έξυπνο κόλπο και πάντα πιάνει.

Η μαμά μου θέλει να φορώ πάντα όμορφα και καθαρά ρούχα, και γι’ αυτό, όπως θα καταλάβατε, μου αγόρασε ένα πράσινο παντελόνι με τιράντες και ένα κίτρινο πουκάμισο. Παπούτσια, κάλτσες και μια πράσινη γραβάτα, αχ γυναίκες, που λέει κι ο παππούς μου! Ευτυχώς η γιαγιά μου μού πήρε τη στολή του Παναθηναϊκού και χάρηκε λίγο η καρδούλα μου, με φαντάζεστε με γραβάτα; Πάλι καλά που είναι πράσινη!

Οι φίλοι μου είναι απίθανοι, μου έφεραν ό,τι ακριβώς τους ζήτησα: παιχνίδια, παιχνίδια, παιχνίδια. Αυτή είναι ζωή, παιχνίδια, πολλά παιχνίδια, και όχι παιδαγωγικά!

Έκανα πολλή ώρα να ξετυλίξω τα δώρα μου και να τα τακτοποιήσω στη θέση που ταίριαζε στο καθένα. Όταν τελείωσα, το δωμάτιό μου ήταν γεμάτο με συσκευασίες δώρων και χαρτιά περιτυλίγματος… Χαμός! Σε τέτοιες περιπτώσεις αγαπάω πολύ την αδερφή μου, τη Φανούλα.

Τη φώναξα να έρθει στο δωμάτιο:

- Θέλεις να δεις τα παιχνίδια που μου χάρισαν; 

- Ναι, αμέ, πού τα έβαλες;

- Θα σ’ τα δείξω όλα και θα παίξουμε κιόλας με όποιο σου αρέσει περισσότερο.

- Χμ, να τα δω πρώτα.

- Όοοχι, πρέπει πρώτα να μαζέψουμε τα σκουπίδια, για να μπορούμε να είμαστε πιο άνετοι. 

- Γι’ αυτό με ήθελες, χαζέ; Δεν μαζεύω τίποτα, είσαι χαζός, πάω να παίξω μόνη μου. 

- Όχι, περίμενε, αλήθεια σου λέω, θέλω να παίξουμε μαζί, κι αν δεν πιστεύεις, κάτσε εσύ στο κρεβάτι κι εγώ θα μαζέψω τα σκουπίδια.

Απορώ πώς δεν με έχει πάρει χαμπάρι τόσα χρόνια. Αυτή κάθεται στο κρεβάτι, εγώ αρχίζω δήθεν να μαζεύω τα χαρτιά και τους φιόγκους και με πιάνει η οικολογική μου συνείδηση.

- Δεν μπορώ να καταλάβω σε τι χρειάζονται τόσα χαρτιά. Τζάμπα σκουπίδια! Αφού μόλις μου φέρουν ένα δώρο, αμέσως σκίζω το περιτύλιγμα, ξεσκίζω τη συσκευασία και παίρνω το δώρο που με ενδιαφέρει. Γιατί, λοιπόν, δεν μου φέρνουν μόνο το δώρο, να μην έχω τόσα σκουπίδια και να μην κόβουν άδικα τα καημένα τα δεντράκια για να φτιάχνουν άχρηστα πράγματα; Οικονομία σου λένε οι μεγάλοι, αλλά ποτέ δεν κατάλαβα πώς την εννοούν. Ουφ! Και τώρα εγώ, σαν παιδί που αγαπάει τη φύση, πρέπει να μαζέψω τα χαρτιά και να τα πάω στον κάδο της Ανακύκλωσης που έχουμε στη γειτονιά. Εε όχι, δεν θα τα πάω, δεν φταίω εγώ που με φόρτωσαν τόσα σκουπίδια…

- Όχι, περίμενε, εγώ θα τα πάω, πρέπει να τα πάμε. Επειδή οι άλλοι κάνουν σπατάλες, εμείς δεν θα είμαστε σαν αυτούς, εμείς αγαπάμε τη φύση και τα δεντράκια, άσε θα τα πάω εγώ.

Το κόλπο έπιασε για άλλη μια φορά! Η χαζούλα η Φανούλα, για να μην πετάξω τα χαρτιά στα σκουπίδια, τα μάζεψε αυτή και τα πήγε στον κάδο της Ανακύκλωσης και δεν κατάλαβε πως για άλλη μια φορά πιάστηκε κορόιδο στη μεγαλοφυΐα μου!

Όλα μια χαρά! Το μόνο που απομένει είναι να αποφασίσω με ποιο παιχνίδι θα παίξουμε με τη Φανούλα, για να την επιβραβεύσω που μου καθάρισε το δωμάτιο. Ε, μπορεί να την εκμεταλλεύομαι λιγάκι, αλλά κατά βάθος την αγαπάω, είναι η καλύτερη αδερφή του κόσμου.  Πηγαίνει Δευτέρα δημοτικού και της αρέσει πολύ το διάβασμα και τα παραμύθια, αλλά αυτό ήδη θα το καταλάβετε, αφού πιστεύει ότι μπορούμε εμείς τα μικρά παιδιά να σώσουμε τη γη μας!

Σχόλιο

Στο ξεκίνημά του το βιβλίο μας ξενίζει λίγο, καθώς ο χαρακτήρας που μας συστήνεται είναι αρκετά διαφορετικός από τα πραγματικά παιδιά που έχουμε συνηθίσει να συναντάμε καθημερινά γύρω μας: ζει σε μια ιδανική οικογένεια, "ατσαλάκωτη" και ευκατάστατη (μέχρι και η 7χρονη αδελφή του έχει να του δανείσει 35 ευρώ για να αγοράσει ένα dvd), ώστε να πλημμυρίζεται με δώρα όπως υπολογιστές, ποδήλατα, ρούχα, παπούτσια, ποδοσφαιρικές στολές και παιχνίδια. Τίποτα δεν του λείπει, τίποτα δεν του πηγαίνει στραβά, και πάνω που αρχίζουμε ν' αναρωτιόμαστε πώς μια τέτοια ιστορία μπορεί να γίνει ενδιαφέρουσα, εμφανίζεται ένα καθρεφτάκι με τη λέξη "γιατί" ζωγραφισμένη επάνω του και συγκεντρώνει όλη μας την προσοχή. Ο καθρέφτης αυτός, που δεν είναι καθόλου μαγικός, γίνεται ο καταλύτης που θα φέρει το Νικόλα πιο κοντά με τον εαυτό του, την αδελφή αλλά και τους φίλους του. Έτσι, χωρίς πυροτεχνήματα, αλλά με αρκετά καλογραμμένους διαλόγους -που κάποιες φορές, άγνωστο γιατί, μου θύμισαν το Συνομιλίες με Παιδιά- η συγγραφέας καταφέρνει να μας μυήσει στην αξία της ειλικρίνειας και τη σημασία της για τις σχέσεις των ανθρώπων.

Βεβαίως, δεν μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστα ορισμένα σημεία, όπως το γεγονός ότι ένα παιδί φορτωμένο με του Αβραάμ και του Ισαάκ τα καλά, παρουσιάζεται (σ.21) να αφήνει τα πάντα στην άκρη και να ξεχνιέται παίζοντας με ένα καθρεφτάκι... η συγκεκριμένη σύμβαση ωστόσο είναι απαραίτητη για την εξέλιξη της ιστορίας, οπότε δεν ωφελεί να γκρινιάζουμε.

Μια άλλη σκηνή που μοιάζει λουσμένη στο φως της απιθανότητας είναι όταν ο Νικόλας  αγκαλιάζει τη μητέρα του και της λέει (σ.62) Σε θέλω και ως δικιά μου μανούλα αλλά και ως παγκόσμια μανούλα, μαμά όλων των παιδιών! Η συνταγή που μας συγκίνησε για πρώτη φορά στο Ο μικρός αδελφός και θέλει την αγάπη να περνάει από το άτομο στην οικογένειά του, έπειτα στους φίλους κι από εκεί να αγκαλιάζει όλο τον κόσμο, είναι σίγουρα δοκιμασμένη και αποτελεσματική. Ίσως όμως εδώ να μην υποστηρίζεται όσο θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να εφαρμόζεται με κάποια βιάση: Στην παγκόσμια ειρήνη θέλω να καταλήξω μανούλα μου, εκεί με οδηγεί ο καθρέπτης μου... Αν όλοι οι γονείς αγαπούσαν όλα τα παιδιά του κόσμου, δεν θα πήγαινε κανένας στον πόλεμο.

Αρκετή προσοχή θα χρειαστεί στο σημείο (σ.34-38) όπου προσεγγίζεται με κάποια επιπολαιότητα το πρόβλημα του συμμαθητή Βαγγέλη. Οι γονείς του τσακώνονται και βρίζονται συνέχεια, με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει άσχημα και να κλείνεται στον εαυτό του. Όταν επιχειρεί να παίξει κρυφά με ένα βιντεοπαιχνίδι που δεν είναι δικό του, παίρνοντάς το από μια ξένη τσάντα την ώρα του διαλείμματος, οι φίλοι του τον καλύπτουν... του αγοράζουν (!) μάλιστα και μια κονσόλα από το χαρτζιλίκι τους. Συζητώντας τα όλα αυτά μπροστά στον καθρέφτη της αλήθειας, τα παιδιά αποφασίζουν να γράψουν ένα γράμμα (σ.38) στους γονείς του Βαγγέλη, ζητώντας τους να μη μαλώνουν συνέχεια και να μη βρίζουν ο ένας τον άλλον. Ελπίζουμε η ιστορία να μην εμπνεύσει αντίστοιχες ενέργειες (που μπορεί να έχουν απρόβλεπτα αποτελέσματα) από τους μαθητές μας, με τους οποίους μπορούμε να συζητήσουμε για το πόσο σημαντικό είναι να στηρίζουμε τους φίλους μας, χωρίς όμως να επεμβαίνουμε στη ζωή τους.

Κλασικό ερώτημα για συζήτηση αποτελεί το αν η αλήθεια είναι πάντα καλή ή αν πρέπει να υπάρχουν και μυστικά ανάμεσα στους φίλους. Η θέση που φαίνεται να αναδεικνύεται στο βιβλίο, είναι ότι οι φίλοι πρέπει να τα λέμε όλα (σ.40) και ότι η μόνη λύση είναι η αλήθεια τελικά (σ.42), ακόμα κι αν προκαλεί κάποιες φορές αμηχανία ή και κλάματα (σ.43). Εσείς τι πιστεύετε; Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες είναι σωστό να μην αποκαλύπτουμε όλη την αλήθεια στους άλλους; Και ποιες είναι αυτές;

Στο κεφάλαιο 7 η ιστορία ολοκληρώνει τον κύκλο της με τη δεύτερη συνάντηση Νικόλα - παππού. Ο μικρός έχει πλέον ωριμάσει και επιστρέφει το γιατί σε εκείνον που τα ξεκίνησε όλα. Γιατί μου κάνεις τέτοια δώρα; αναρωτιέται. Είναι το σημείο που μαθαίνουμε για την χαρά της προσφοράς, και παρακολουθούμε την απεξάρτηση του ήρωα από το μαγικό αντικείμενο. Ο καθρέφτης έχει περάσει στο μυαλό του και δεν χρειάζεται πια να τον κρατάει... έμαθε να συζητάει και χωρίς αυτόν.

Χρήση στην τάξη

Ένας καθρέφτης που μας απαντάει με τη φωνή των συμμαθητών μας σε ό,τι και αν τον ρωτήσουμε, είναι από μόνος του μια πολύ ιδιαίτερη δραστηριότητα για την τάξη και οπωσδήποτε θα μπορούσε να ενταχθεί στα πλαίσια ενός προγράμματος που αφορά τις αξίες. Χρειάζεται βέβαια μια προεργασία κατά την οποία θα εξηγήσουμε στους μαθητές το σκοπό της δραστηριότητας, το τι είδους ερωτήσεις μπορούν να κάνουν και με ποιον τρόπο θα ρωτούν / απαντούν (αν δεν μπορούν να είναι ειλικρινείς απαντούν με "δεν ξέρω"), θεωρώ όμως ότι τα αποτελέσματα μπορεί να αποδειχθούν ενδιαφέροντα.

Εμείς, εστιάζοντας στο σημείο (σ.34-35) όπου τρεις φίλοι ως καθρέφτες ενημερώνουν τον συμμαθητή τους Πέτρο για το ελάττωμά του (είναι κουτσομπόλης), συνδυάσαμε την ιστορία αυτή με τον μύθο του Αισώπου "τα δύο ταγάρια"  και αποφασίσαμε να ασκήσουμε την ειλικρίνειά μας και να βοηθήσουμε τους συμμαθητές μας να ανακαλύψουν τα ελαττώματά τους! Ο δάσκαλος βέβαια έλεγξε τα σημειώματα ώστε τα σχόλια να είναι καλοπροαίρετα και να αποφύγουμε προσωπικές αντιπαραθέσεις, αλλά τελικά ο καθένας μας πήρε μια δυνατή γεύση από το πώς τον βλέπουν οι άλλοι και για το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί στα μάτια τους.

Στην εικόνα κάτω δεξιά θα βρείτε παραπομπή στο ιστολόγιο του Ι.Ν. Κυριαζή, που έχει αποδώσει έμμετρα και με πολύ ωραίο τρόπο 100 επιλεγμένους μύθους του Αισώπου μαζί με τα επιμύθιά τους!

Ο Καθρέπτης μου