Αντίσταση

Υπόθεση
Το βιβλίο αποτελείται από 15 κεφάλαια, το κάθε ένα με κάμποσες σύντομες, συνήθως αυτόνομες ιστορίες γύρω από ένα κύριο θέμα.
1. Η πρώτη σπίθα - Η πρώτη πράξη Αντίστασης, το κατέβασμα της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη.
2. Οι πιτσιρίκοι - Τέσσερις ιστορίες θάρρους και αυταπάρνησης με πρωταγωνιστές μικρά παιδιά.
3. Ο Αέρας της Αλβανίας - Τρεις ιστορίες για τη νοοτροπία των Ιταλών κατακτητών και τη σχέση τους με τους Γερμανούς.
4. Η δόξα των Γκλοριόζων - Ιστορίες που μιλούν για τη δειλία των Ιταλών κατακτητών, αλλά και για τον τύπο του "συνετού" Έλληνα που "δεν θέλει μπλεξίματα". Αναφορά στον νόμιμο και παράνομο κατοχικό Τύπο.
5. Συλλαλητήρια - Αναφορά στις μεγάλες διαδηλώσεις της 28/10/1942, της 5/3/1943 και της 25/3/1943
6. Το Πνεύμα και το Κτήνος (ακατάλληλο) - 7 Ιστορίες για το πώς ο οπλισμός και τα πολεμοφόδια έφταναν στους αντάρτες, για το τι συνέβαινε στις φυλακές Αβέρωφ και για την χαζή προπαγάνδα των Γερμανών.
7. Οι Βούλγαροι - Δύο ιστορίες για το συλλαλητήριο της 22/7/43 ενάντια στην γεωγραφική επέκταση της ζώνης Βουλγαρικής κατοχής.
8. Πτώση των Γκλοριόζων - Έξι ιστορίες από τις ημέρες της ιταλικής συνθηκολόγησης και τις συνέπειες που είχε αυτή στη συμπεριφορά Ιταλών και Αθηναίων, αλλά και στον αντιστασιακό αγώνα.
9. Στη Μέση Ανατολή - Έξι ιστορίες για τη δράση του Ελληνικού στρατού τον καιρό της συνθηκολόγησης των Ιταλών, και η περιπέτεια της "Λευκής", ενός πλοίου που χάρη στο ελληνικό του πλήρωμα πέρασε σε συμμαχικά χέρια κάτω από τη μύτη των Γερμανών.
10. Κύκλοι της Κόλασης (ακατάλληλο) - Επτά ιστορίες για τις θηριωδίες των Γερμανών σε Χορτιάτη, Καλάβρυτα, Δίστομο, γνωριμία με τα κολαστήρια της Μέρλιν, το στρατόπεδο στο Χαϊδάρι και το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Αναφορά στην κυβέρνηση Ράλλη.
11. Σκιά του εμφυλίου (ακατάλληλο) - Δεκαοκτώ ιστορίες για την εχθρότητα, τις προκλήσεις και τις συγκρούσεις ΕΑΜιτών και τσολιάδων των ταγμάτων ασφαλείας. Ανακοινώσεις αντιποίνων, οι μάχες στο "κάστρο του Υμηττού" και στο σπίτι της οδού Μπιζανίου, η αδράνεια της αστυνομίας και τελικά η συμφωνία του Λιβάνου που δίνει ελπίδες για εθνική συμφιλίωση.
12. Δροσιά από το Ρίμινι - Ενώ στην Αθήνα τον Αύγουστο του '44 αρχίζουν τα μπλόκα, η Γ' Ορεινή Ταξιαρχία γράφει σελίδες δόξας, καταλαμβάνοντας το Ρίμινι.
13. Τα μπλόκα (ακατάλληλο) - Εννέα ιστορίες με φρικτές περιγραφές των μπλόκων του Παγκρατίου (11 νεκροί), της Κοκκινιάς (200 νεκροί) και της Καλλιθέας (25 νεκροί). Οι κλούβες των Γερμανών ως τελευταίο μέτρο κατά των αντιστασιακών επιθέσεων στις αμαξοστοιχίες.
14. Προς το τέλος - Τέσσερις ιστορίες από τις μέρες αποχώρησης των Γερμανών.
15. Το σπασμένο κοντάρι - Επίλογος - σύντομη αναφορά στο απέραντο φρενοκομείο χαράς της 12ης Οκτωβρίου 1944.

Bégouën, Max

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Μαρία Δ. Ψαθά
Συγγραφέας: Δημήτρης Ψαθάς

Bégouën, Max

Bégouën

Bégouën

Bégouën

Bégouën

Εικονογράφηση: Φωκίωνας Δημητριάδης
ISBN: 960-7572-28-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2002 (1945)
Σελίδες: 275
Τιμή: περίπου 17 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Γυμνάσιο

Κριτική

Συγκλονιστικά χρονογραφήματα της κατοχικής Αθήνας από έναν μεγάλο δάσκαλο του είδους, τον Δ. Ψαθά. Σίγουρα δεν πρόκειται για βιβλίο παιδικής ή εφηβικής λογοτεχνίας, κάποια όμως κεφάλαια που αφορούν τη δράση παιδιών (πιτσιρικαρία, σαλταδόροι, αλάνια, μαρίδα, κλπ.) μπορούν άνετα να χρησιμοποιηθούν στην τάξη ως αποσπάσματα. Προτείνεται κυρίως σε γονείς και συναδέλφους, που ενδιαφέρονται να παρουσιάσουν στους μαθητές την καθημερινότητα των Αθηναίων στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.

Η ματιά του αφηγητή είναι έξυπνη και ζωντανή, ακριβής και απέριττη, μας μεταφέρει μόνο όσα χρειάζεται να μάθουμε Τα γεγονότα που περιγράφονται είναι πραγματικά, πολλές φορές με ημερομηνίες και ονόματα, κάτι που μετατρέπει το βιβλίο σε μια συγκλονιστική μαρτυρία μιας εποχής που ελπίζουμε να μην χρειαστεί να ξαναζήσουμε

Οι σκληρές σκηνές είναι αρκετές, πολλές φορές περιγράφονται απάνθρωπα βασανιστήρια και εκτελέσεις. Γι' αυτό και τα κεφάλαια 6, 10, 11 και 13 θεωρούμε ότι είναι εντελώς ακατάλληλα για παιδιά. Οι χαρακτηρισμοί για τους κατακτητές δικαιολογημένοι αλλά αρκετά σκληροί.

Αξίες - Θέματα

28 Οκτωβρίου, Ιστορία, Ανθρωπισμός, Βία, Πατριωτισμός, Περιπέτεια, Ανισότητα, Αλτρουισμός

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Στο συλλαλητήριο της 22/7/43 ενάντια στην επέκταση της ζώνης Βουλγαρικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη, οι ηρωίδες Παναγιώτα Σταθοπούλου και Κούλα Λίλη δεν διστάζουν να επιτεθούν άοπλες σε γερμανικό τανκ! Η δεύτερη, λίγο πριν πέσει νεκρή, χτυπάει με το τσόκαρό της στο κεφάλι τον οδηγό...

Εικονογράφηση
16 χαρακτηριστικές για την εποχή γελοιογραφίες του Φωκίωνα Δημητριάδη, οι τέσσερις συγκεντρωμένες στο τέλος του βιβλίου.

Απόσπασμα 

Εκεί στην οδό Αμερικής είναι το «Κομάντο Πιάτσα». Κι οι δυο σκοποί που στέκονται στην πόρτα του αποτελούν τη μεγαλύτερη απόλαυση του Αθηναίου. Ευτυχώς. Η αυτοκρατορία του Μπενίτο δεν άφησε τίποτα όπου να μην έχει φυσήξει την πνοή της ελαφρής οπερέτας που χαρακτηρίζει ολόκληρο το καθεστώς του φασισμού της Ρώμης. Κρυφογελάνε οι Έλληνες. Γιατί ο τρόπος που χαιρετάνε οι δυο σκοποί καραμπινιέροι της πόρτα του «Κομάντο Πιάτσα» είναι απ’ τα πιο ξεκαρδιστικά πράγματα που μπορεί ν’ αντικρίσει κανένας μες στη βασανισμένη τούτη πόλη. Κάθε τους χαιρετισμός είναι πάταγος σωστός:

Γκράγκ

γκραγκ-γκραγκ-γκραγκ

γκραγκ-γκραγκ

γκραγκ!

Χαλασμός. Οι δυο σκοποί έχουν καθένας κάτω απ’ τα πόδια του ένα ξύλινο ανάβαθρο ώστε να κάνει κρότο. Καρφωμένο το κεφάλι. Τα μάτια γουρλωμένα. Τα χείλια τους σφιγμένα. Το στήθος τεντωμένο. Βροντούν λοιπόν πρώτα την αρβύλα. Προσοχή. Φουχτιάζουν ύστερα με πάταγο το όπλο. Το πάνε δεξιά, το πάνε αριστερά, το τινάζουνε μπροστά, το σηκώνουνε ψηλά κι ύστερα το βροντάνε κάτω. Κι αμέσως τινάζουν πάλι την αρβύλα στο σανίδι, γκραγκ! -ανάπαυση. Στην ευθυμότερη οπερέτα η κωμικότερη φαντασία δεν θα μπορούσε να σοφιστεί στρατιωτικό χαιρετισμό πιο διασκεδαστικό:

Γκράγκ

γκραγκ-γκραγκ-γκραγκ

γκραγκ-γκραγκ

γκραγκ!

Σαρκαστικός στέκεται ο κόσμος και χαζεύει τις βροντερές κινήσεις των σκοπών, που είναι κάτι ανάμεσα σουηδικής γυμναστικής, μπαλέτου επιθεώρησης και στρατιωτικού χαιρετισμού. Σαν συμπλήρωμα, μάλιστα, του κωμικού έρχονται τα γραφικά ναπολεόντεια τρικαντό των δυο καραμπινιέρων και μια ταμπέλα από ΄πάνω τους με την επιγραφή: ΧΑΙΡΕΤΑΤΕ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ. Περνούνε και τ’ αλανάκια:

- Χαιρέτα, ρε!

Και χαιρετά ο γαβριάς φασιστικά. Το λιπόσαρκο κορμί του τσιτωμένο. Το στήθος φουσκωμένο. Το δεξί χέρι απλωμένο μπρος, γυρισμένο το κεφάλι και το μάτι στον σκοπό.  Περνάει έτσι περπατώντας κωμικά, με τον βηματισμό της χήνας. Ένδειξη και φόρος σεβασμού στην αυτοκρατορία του Μπενίτο απ’ τη μαρίδα της Αθήνας, στην οποίαν απαντούν οι Ιταλοί με άγριο κυνηγητό:

- Όστια!

Είχε, λοιπόν, και σήμερα βουτήξει ο Ιταλιάνος έναν αλανάκο και τον έδερνε. Έκλαιγε και τσίριζε ο μικρός, που δεν ήταν ούτε δέκα χρονών. Περνούσε κι ένας κύριος ηλικιωμένος, μ’ άσπρα μαλλιά, που είχε την αφέλεια να πιστέψει πως η ηλικία κι η εμφάνισή του θα ενέπνεαν κάποιο σεβασμό. Έκανε παρατηρήσεις στον Ιταλιάνο:

- Γιατί το δέρνεις;

- Έτσι τέλει!

- Δεν το λυπάσαι; Εσύ, ένας στρατιώτης της ιταλικής αυτοκρατορίας να σκοτώνεις στο ξύλο ένα παιδί που δεν φτάνει ούτε ως το γόνατό σου;

- Πόρκα Μαντόνα!

Αφρίζει ο Ιταλιάνος, αφήνει τον μικρό, βουτά τον άνθρωπο απ’ τον σβέρκο και με κλοτσιές τον οδηγεί παραπέρα, σ’ ένα τοίχο. Όπου ήταν γραμμένη μια απ’ τις χιλιάδες επιγραφές των δρόμων της Αθήνας: ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ.

- Σβήσει εσύ!

- Πώς να τα σβήσω;

- Με το γλώσσα!

Κοιτά ο άνθρωπος την επιγραφή. Είναι γραμμένη με μπογιά. Πώς να την εξαφανίσει με τη γλώσσα του; Γυρνά στον Ιταλό με μάτι απορημένο. Μια δυνατή γροθιά στο πρόσωπο είναι η απάντηση. Βροντά το πρόσωπο του ανθρώπου στον τοίχο. Κι ώσπου να ξεζαλιστεί, του ‘ρχεται μια κλοτσιά με την αρβύλα. Σηκώνεται και τ’ όπλο. Δυο-τρεις με τον υποκόπανο μες στα πλευρά του.

- Σβήσει εσύ αυτό!

- ;;;

- Σβήσει με το γλώσσα!

Κι αν δεν σβήσει, λέει, τα γράμματα, θα τον σκοτώσει εκεί μέσα στον δρόμο, μπροστά στον κόσμο που παρακολουθεί από μακριά. Ο άνθρωπος, είπαμε, είναι ηλικιωμένος. Ψηλός. Φαίνεται από σπίτι. Οι τρόποι ευγενικοί. Φορά κοστούμι ριγέ γκρίζο, άσπρο μεταξωτό πουκάμισο και μπλε γραβάτα. Πεντακάθαρος. Πολύ κοκέτης. Α[ τους γέρους, δηλαδή, εκείνους που νομίζεις πως νίκησαν τον χρόνο και που η ζωή, φαίνεται δεν τους πίκρανε πολύ. Σίγουρα έχει γυναίκα και παιδιά. Σε κακοριζικιές της τύχης δεν φαίνεται πολύ συνηθισμένος ούτε σε τραχείς αγώνες. Δυο-τρεις κλοτσιές ακόμα -η κάννη του ντουφεκιού μες στα πλευρά του- και λυγίζει. Κατάχλομος. Τα χάνει. Βγάζει τη γλώσσα κι αρχίζει να γλείφει τον τοίχο.

Κοιτούν οι άλλοι. Ασπρίζουν τα πρόσωπα απ’ το μίσος. Σφίγγονται οι γροθιές. Ποιος όμως να σώσει τον ασπρομάλλη κύριο; Άοπλοι είναι κι έχουν μαζευτεί στο μεταξύ κι άλλοι καραμπινιέροι. Με πιστόλια, με ντουφέκια, με χειροβομβίδες. Τα μάτια τους στον άνθρωπο. Σκυμμένος στον τοίχο εκείνος γλείφει τα γράμματα. Ιδρώτας στάζει απ’ το πρόσωπό του, η γλώσσα του ματώνει. Απελπισμένα μάτια, γυρίζει στους καραμπινιέρους. Έρχεται μια κοντακιά μες στα πλευρά του. Αδύνατο ν’ αντέξει. Παρακαλά. Κλοτσιές βροντούν στα πισινά του.

Και τότε γίνεται τούτο. Μαζεύονται οι γαβριάδες. Μαζί τους κι ο μικρός που έφαγε το ξύλο και στοίχισε στον ασπρομάλλη κύριο την περιπέτεια.

- Απάνω τους!

- Είναι πολλοί, ρε.

- Μακαρονάδες, ρε. Φοβάσαι; Άμα τους φωνάξεις «αέρα», φτάνει. Σαν τα κοτόπουλα ζαλίζονται που τ’ ακούνε μοναχά. Ίσα, ρε μάγκες. Ντου!

Ντου. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται να χυμήξουν σε καμιά αποθήκη. Το «ντου» θα γίνει, όπως και στην Αλβανία. Είναι παιδιά ως δέκα-δώδεκα χρονών, κουρελίδικα, ξυπόλυτα, που άλλο όπλο δεν έχουν απ’ την ψυχή και απ’ τα πόδια τους. Σαν σαΐτες χυμάνε όλα μαζί.

- Αέρρρρρα!

Ακούνε οι Ιταλιάνοι και τρελαίνονται. Σαν παλαβοί χυμούν στα πιτσιρίκια. Σβέλτα εκείνα, γίνονται καπνός. Τρέχουν οι Ιταλιάνοι, βλαστημάνε. Σκορπίζουν εκείνα στις παρόδους. Κι από τη σύγχυσή τους δεν ρίχνουν ούτ’ ένα πυροβολισμό. Ο άνθρωπος εγλύτωσε… 

κεφ.11  Το κάστρο του Υμηττού ήταν αυτό το μικρό σπίτι

Χρήση στην τάξη

Ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να προτείνει το βιβλίο αυτό στα παιδιά, μπορεί όμως να το συζητήσει με τους γονείς τους και να επιλέξει συγκεκριμένες ιστορίες -κυρίως από τα κεφάλαια 2 και 3- για να τις παρουσιάσει στην τάξη. Μέσα σε αυτές, τα παιδιά θα γνωρίσουν το αυθεντικό πλαίσιο της εποχής και θα συναντήσουν περιστατικά που αναφέρονται σε άλλα, πιο κατάλληλα βιβλία για την εποχή, όπως στον Μεγάλο Περίπατο του Πέτρου (σκηνές από τις πορείες και τα παιδιά με τις μπογιές), τα Παιδιά της Αθήνας (σκηνή με σαλταδόρο που προσπαθεί να ανάψει το τσιγάρο του από το φανάρι του φορτηγού), κ.ά.

Απελευθέρωση: Πλατεία Συντάγματος 12 Οκτωβρίου 1944

Αντίσταση