Οι Χρυσοφύλακες Γρύπες

Υπόθεση

Στο πρώτο μέρος, παρακολουθούμε τον Ηρόδοτο να καταφθάνει στην Ολβία όπου φιλοξενείται στο σπίτι του φίλου του Καλλισθένη. Τις επόμενες μέρες τριγυρίζει μαζί με τον γραφέα - δούλο Ολβιογένη στην πόλη και συλλέγει πληροφορίες. Έπειτα, ταξιδεύει σε έναν καταυλισμό Σκυθών, όπου ο βασιλιάς Αρίαντας τον καλωσορίζει οργανώνοντας ένα μεγάλο γλέντι.

Στο δεύτερο μέρος, ο Ηρόδοτος καταγράφει τις αναμνήσεις του Όρικου από τον παππού του. Αναμνήσεις που περιγράφουν τον Περσοσκυθικό πόλεμο του 512 π.Χ., όταν δηλαδή ο βασιλιάς Δαρείος εισέβαλε στη χώρα των Σκυθών. Οι τελευταίοι συνεργάστηκαν με τους Σαρμάτες και αποφάσισαν να κάνουν κλεφτοπόλεμο στους Πέρσες, χρησιμοποιώντας τους ιπποτοξότες τους και εφαρμόζοντας τακτική καμμένης γης. Κατάφεραν έτσι να παρασύρουν τους εισβολείς βαθιά μέσα στη στέπα και να τους εξαντλήσουν, μέχρι να τους αναγκάσουν σε υποχώρηση. Σε κάποια από τις αψιμαχίες, η Σαρμάτισσα Αμάγκα σώζει τη ζωή του νεαρού Σκύθη Σιταμέν και γνωρίζονται. Λίγο αργότερα, είναι σειρά του να γλιτώσει τη νεαρή Αμαζόνα από μια αρκούδα, αποφασίζουν έτσι να γίνουν αδελφοποιτοί.

Στο τρίτο μέρος, μετά την αποχώρηση του Ηρόδοτου, ο Όρικος συνεχίζει τη διήγησή του στον πρίγκιπα Τόξαρη. Σε αυτή, ο Σιταμέν μαζί με την Αμάγκα, αναλαμβάνουν να φτάσουν πρώτοι στα άγνωστα Ριπαία όρη, ώστε να ειδοποιήσουν τους Χρυσοφύλακες Γρύπες, φρουρούς των βασιλικών τάφων, για τη νεκρική πομπή του Ταξάκη που πλησιάζει. Ο λάκκος για τον Σκύθη βασιλιά που τραυματίστηκε στον πόλεμο με τους Πέρσες, πρέπει να ανοιχτεί εγκαίρως, πριν το χώμα της στέπας παγώσει. Στο χωριό των Γρυπών οι δύο νέοι θα συναντήσουν και την Κινέζα πριγκίπισσα Ουέν Τσι που θα τους μιλήσει για τον λαό της και θα τους βοηθήσει στα προσωπικά τους σχέδια.

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Κίρα Σίνου
Εικονογράφηση: Ρωξάνη (Οξάνα Ρουμελίδη)
ISBN: 978-960-04-3588-7
Έτος 1ης Έκδοσης: 2007
Σελίδες: 214
Τιμή: περίπου 8 έως 12 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο

Κριτική

Πολύ ενδιαφέρουσα περιπέτεια ιστορικής μυθοπλασίας, ένα έργο ζωής και προσωπικό στοίχημα για την αλησμόνητη Κίρα Σίνου. Προτείνεται περισσότερο σε μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων και του γυμνασίου. Ιδιαίτερα θα το απολαύσουν τα αγόρια που συνήθως αγαπούν την αρχαιολογία και τις επικές συγκρούσεις, ενώ τα κορίτσια μπορεί να εκτιμήσουν περισσότερο το ρομαντικό στοιχείο που δεν απουσιάζει από την υπόθεση.

Γλώσσα: απλή και κατανοητή Η αφήγηση σε πολλά σημεία αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη που περιμένει με αγωνία τη συνέχεια Πολλές ιστορικές πληροφορίες και περιγραφές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για τον πολιτισμό των Σκυθών Εντυπωσιακό εξώφυλλο με χρυσά ανάγλυφα σχέδια και βοηθητικός χάρτης (που όμως αναφέρει την Αίγυπτο ως βασίλειο του Βοσπόρου) Πλούσια βιβλιογραφία

Κάποιες σκληρές σκηνές που ωστόσο δίνονται με προσοχή και σε κάθε περίπτωση μπορεί να παρακαμφθούν (ανθρωποθυσία σελ. 99-104) χωρίς να δημιουργηθεί κενό στη διήγηση

Αξίες - Θέματα

Ιστορία - Αρχαιολογία, Ισότητα Φύλων, Αξιοπρέπεια, Γενναιότητα, Διαφορετικότητα

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Το σχέδιο των Σκυθών και η ανταλλαγή επιστολών ανάμεσα στον βασιλιά τους Ιδάνθυρσο και τον Πέρση Δαρείο που τους ζητάει γη και ύδωρ (σ.134-135).

Εικονογράφηση

Ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη. Στολίζει το άνοιγμα και το κλείσιμο των κεφαλαίων με διάφορα αντικείμενα τέχνης από τη σκυθική παράδοση (βλ. τη χρυσή φιάλη στην αριστερή σελίδα που παρουσιάζεται και πιο κάτω), ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν εικόνες και μέσα στο κείμενο.

Απόσπασμα

Είχε έρθει το καλοκαίρι, κι ο παππούς μου ο Σιταμέν με τους ανθρώπους της φυλής του είχαν αφήσει πίσω τους το χειμαδιό και προχωρούσαν με τα κοπάδια τους νοτιοανατολικά, όπου το χορτάρι ήταν ζουμερό και άφθονο. Κι ένα βράδυ, εκεί που είχαν κατασκηνώσει για την νύχτα και κάθονταν γύρω από τη φωτιά τρώγοντας, άκουσαν κάποιον να έρχεται καλπάζοντας. Πριν προλάβουνε καλά καλά ν’ αναρωτηθούν ποιος ήταν αυτός που ερχόταν τόσο βιαστικά, να που μέσα από το σκοτάδι αναδύθηκε ξαφνικά ένας καβαλάρης.

Ο Σαύλιος, ο πατέρας του παππού μου, και οι άλλοι άντρες άρπαξαν τα όπλα τους για να είναι έτοιμοι, αν και ένας μοναχικός πολεμιστής πρέπει να είναι τελείως τρελός για να επιτεθέι σε τόσο κόσμο. Σαν πλησίασε, όμως, ο Σαύλιος φώναξε:

- Αφήστε τα όπλα! Δικός μας είναι ο άνθρωπος. Καλώς μας ήρθες, Σκούνχα! Τι έγινε και τρέχεις σαν παλαβός;

Ο Σκούνχα κατέβηκε από το αφρισμένο άλογό του, πέταξε το χαλινάρι σ’ ένα δούλο κι αγκάλιασε το Σαύλιο.

- Έγινε δεν έγινε, είναι χωρίς να το πούμε. Πάντως στη δικιά μας κατασκήνωση έφτασε ένας δικός μας με μια είδηση που δεν ξέρουμε πώς να την πάρουμε. Από τα Σούσα ξεκίνησε ένας πολύ μεγάλος στρατός, με άντρες συγκεντρωμένους απ’ όλες τις φυλές που ανήκουν στο περσικό κράτος. και επικεφαλής του βρίσκεται προσωπικά ο βασιλιάς της Περσίας, ο Δαρείος, ο γιος του Υστάσπη. για πού έχει εκστρατεύσει ο Δαρείος μ’ έναν τέτοιο στρατό; Ποιον θέλει τώρα να κατακτήσει; Για να οδηγεί ο ίδιος το στρατό, η εκστρατεία πρέπει να έχει μεγάλη σημασία.

- Σωστά, κούνησε το κεφάλι ο Σαύλιος. Συνήθως βάζει άλλους στρατηγούς επικεφαλής. Επομένως, για να αναλάβει τώρα ο ίδιος αυτήν τη θέση, πρέπει να έχει πολύ σοβαρούς λόγους. Σκούνχα, ξέρει τίποτα αυτός ο άνθρωπος που ήρθε να σας βρει;

Ο Σκούνχα κούνησε μόνο το κεφάλι του.

- Τίποτα σίγουρο. Λέγονται πολλά αλλά όλα είναι εικασίες. Το πιθανότερο, όπως ακούγεται, είναι ότι έχει εμάς για στόχο του.

- Εμάς; γέλασε ο Σαύλιος. Τι του κάναμε;

- Όχι εμείς! Οι προπάτορές μας, τότε που κυνηγώντας τους Κιμμέριους μπήκανε στη χώρα του και την κατάκτησαν.

- Μα αυτό έγινε πριν από εκατό και βάλε χρόνια! Είναι δυνατό να το θυμάται ακόμα;

- Οι δικοί μας όμως έμειναν στην Περσία είκοσι οχτώ χρόνια και ρήμαξαν τη χώρα του, κι αυτό, μόλο που τότε δεν είχε γεννηθεί ακόμα, δεν μπορεί να μας το συγχωρήσει. Ότι καταπατήσαμε τη χώρα του και ότι φύγαμε επειδή το θελήσαμε εμείς κι όχι επειδή μας έδιωξαν. μεγάλη προσβολή για τον μεγάλο βασιλιά. Και τώρα ίσως θέλει να μας εκδικηθεί.

- Είναι δυνατό ύστερα από τόσα χρόνια να το σκέφτεται ακόμα; Τι να πω όμως, μπορεί, ποιος ξέρει. Πάντως δεν το γνωρίζεις για βέβαιο, έτσι; Ας ελπίσουμε πως κάνεις λάθος κι ότι άλλους έχει στο νου του.

Αυτά είπαν τότε οι δικοί μας με το Σκούνχα, που έφυγε την άλλη μέρα γι ανα πάει τα δυσάρεστα νέα σε πιο απομακρυσμένες φυλές.

Για λίγο καιρό τίποτα νεότερο δεν ακούστηκε μα, κάποιο βράδυ, όταν ο ήλιος βασίλευε, οι σκοποί διέκριναν πάλι έναν καβαλάρη να πλησιάζει ολοταχώς. Οι άντρες ξαναπιάσανε τα όπλα, όμως κι αυτός ο καβαλάρης αποδείχτηκε αγγελιοφόρος. Έφερε την είδηση ότι ο μεγάλος στρατός του Δαρείου είχε φτάσει κιόλας στον Ελλήσποντο, κι ότι ο Δαρείος είχε αναθέσει σ’ έναν αρχιτέκτονα απ’ τη Σάμο, το Μανδροκλή, να κατασκευάσει στο πιο στενό σημείο του πορθμού, ανάμεσα στη Χαλκηδόνα και στο Βυζάντιο, μια γέφυρα από πλοία τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο. Και τόσο πέτυχε σ’ αυτήν τη δουλειά ο Μανδροκλής, που ο βασιλιάς τον γέμισε με δώρα.

- Και λένε, πρόσθεσε ο αγγελιοφόρος, πως ο ναδροκλής με τη σειρά του ζωγράφισε τη γέφυρα του Βοσπόρου με το Δαρείο καθισμένο στο θρόνο του και με τα στρατεύματα να περνούν τη γέφυρα, και αφιέρωσε τη ζωγραφιά του στη θεά Ήρα.

- Ωραία, είπε ο Σαύλιος, κι από κει για πού να τράβηξε ο περσικός στρατός;

- Απ’ ό,τι γνωρίζω πάνε στη Θράκη.

- Θα τα βρουν σκούρα οι Πέρσες. Οι θράκες είναι καλοί πολεμιστές.

- Έτσι είναι. Όμως αποτελούνται από πολλές φυλές, κι αυτές οι φυλές δε μονοιάζουν μεταξύ τους. Κι αν οι Πέρσες τις πολεμήσουν μία μία χωριστά, δε θα δυσκολευτούν καθόλου να τις νικήσουν.

Και πάλι χρειάστηκε να περιμένουν, αλλά τούτη τη φορά μόνο λίγες μέρες. Ένας άλλος καβαλάρης έφτασε πάνω στο καταϊδρωμένο άλογό του. Κουνούσε από μακριά το χέρι του για να τον προσέξουν. Πήδηξε από το εξαντλημένο φαρί του αφήνοντάς το στις φροντίδες ενός δούλου.

Όλοι οι άντρες έτρεξαν κοντά του και τον περικύκλωσαν για ν’ ακούσουν όσο πιο γρήγορα γινόταν τα νέα που τους έφερνε. Ο Σιταμέν είχε μια προαίσθηση, τι προαίσθηση, μια βεβαιότητα, ότι τα μαντάτα δεν ήταν καλά. Και πράγματι δεν ήταν.

Χρυσή ομφαλωτή φιάλη με ανάγλυφα κεφάλια Μεδουσών, Σκυθών με οξυκόρυφα καπέλα και ζώων. Από τον σκυθικό βασιλικό τύμβο Kul Oba στην Κριμαία (4ος αι. π.Χ.) Από τις 11 Μαρτίου έως τις 2 Οκτωβρίου 2016 θα εκτίθεται δωρεάν στο ισόγειο του μουσείου της Ακρόπολης. (πηγή)

Σχόλιο

Το έργο είναι αφιερωμένο από τη συγγραφέα στη μνήμη του πατέρα της, καθώς του είχε υποσχεθεί να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο. Εκπλήρωσε τελικά την υπόσχεσή της αφού συγκέντρωσε το υλικό της: αγόρασε και διάβασε όλα τα βιβλία που κατάφερε να βρει, επισκέφτηκε τη σκυθική συλλογή του μουσείου Ερμιτάζ και το μουσείο του Κιέβου, ρώτησε καθηγητές και διδάκτορες... Φτάνει έτσι στα χέρια μας ένα πολύ καλογραμμένο κείμενο, που βασίζεται κυρίως σε διασκευή των ιστοριών του Ηροδότου (βιβλίο τέταρτο στο πρωτότυπο και σε καθαρεύουσα) αλλά και σε νεότερα στοιχεία που έχουν προκύψει από τις ανασκαφικές έρευνες και επιβεβαιώνουν ή άλλοτε καταρρίπτουν τα λεγόμενα του "πατέρα" της ιστορίας.

Χρυσό αγγείο με ανάγλυφες μορφές Σκυθών πολεμιστών. Από τον βασιλικό τύμβο Kul Oba στην Κριμαία.
Από 11 Μαρτίου έως 2 Οκτωβρίου 2016 θα εκτίθεται στο ισόγειο του μουσείου της Ακρόπολης. (πηγή)

Ο τρόπος με τον οποίον η αφήγηση του Ηροδότου μπλέκεται με τη μικρή ερωτική ιστορία του Σιταμέν και της Αμάγκα, κάνει το τρίτο μέρος πιο ενδιαφέρον για τους έφηβους αναγνώστες, ενώ παράλληλα δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να εμπλουτίσει το κείμενο λογοτεχνικά, ξεφεύγοντας από την πιο «στεγνή» σχετικά, παράθεση ιστορικών γεγονότων που κυριαρχεί στο δεύτερο μέρος.

Σε γενικές γραμμές ο διδακτισμός αποφεύγεται στο κείμενο, υπάρχουν όμως σημεία στα οποία κάποιες ιδεολογικές τοποθετήσεις προβάλλουν με σαφήνεια.  Για παράδειγμα, στη σκηνή όπου οι Σκύθες (θυμίζουμε: άγριοι πολεμιστές και συλλέκτες σκαλπ των αντιπάλων τους), παραδέχονται ότι οι κακομοίρηδες Πέρσες δε φταίνε σε τίποτα, αλλά όπως πάντα την πληρώνουν οι μικροί (σ.129). Ή αργότερα, όταν αναφέρεται πως οι Ίωνες τύραννοι φέρθηκαν προδοτικά απέναντι στους Σκύθες, αποδείχθηκαν ανάξιοι του ονόματος του Έλληνα (σ.161) και πλήρωσαν ακριβά το ότι τοποθέτησαν το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από αυτό του κοινού καλού (σ.157).

Χρήση στην τάξη

Μπορούμε να αξιοποιήσουμε το κείμενο τόσο στη Γλώσσα διαβάζοντας τις πολύ ωραίες αφηγήσεις από τον Περσοσκυθικό πόλεμο, μελετώντας τη χρήση των επιχειρημάτων στο συμβούλιο των Ιώνων, ή και γράφοντας το δικό μας γράμμα - απάντηση στις απαιτήσεις του Δαρείου. Στην Ιστορία Δ' Ε' και Στ', κάποια αποσπάσματα μας περιγράφουν με πολύ ωραίο τρόπο, τη μέθοδο που ακολουθούσε ο Ηρόδοτος (π.χ. σελ. 34-35) για να συλλέξει το υλικό του. Στη Γεωγραφία της Στ' (και γιατί όχι και της Ε'), οι μαθητές θα αναζητήσουν τους λαούς που ζουν σήμερα στη σκυθική στέπα, στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας. Περισσότερη ζωντάνια θα αποκτήσει βέβαια το μάθημα, σε περίπτωση που στο τμήμα υπάρχει μαθητής/τρια με καταγωγή από την Ουκρανία ή και τη Ρωσία. Στα εικαστικά, οι μαθητές μπορούν να εμπνευστούν από έργα με ζώα που κυριαρχούν στην σκυθική τέχνη, ή να δοκιμάσουν να αντιγράψουν μοτίβα από τάπητες και ζωγραφιές που βρέθηκαν στο Pazyryk. Ως μουσική υπόκρουση για την ώρα που τα παιδιά ζωγραφίζουν, προτείνουμε το σκοτεινό και μυστηριώδες τρίτο μέρος από τη "Σκυθική σουίτα" του Προκόφιεφ (сергей сергеевич прокофьев). Ενδιαφέρον θα είχε επίσης οι μικροί καλλιτέχνες να επιχειρήσουν να απεικονίσουν τις Αμαζόνες, χρησιμοποιώντας τη φαντασία τους αλλά και την αφήγηση της Κίρας Σίνου, βγαλμένη από τις ιστορίες του Ηροδότου (σελ. 116-121).

Σκύθες πολεμιστές. Πηγή

Οι Χρυσοφύλακες Γρύπες