Ο κύριος Βρομύλος

Υπόθεση

Η 12χρονη Χλόη Κράμπ (Chloe Croombe) μεγαλώνει σε μια οικογένεια που την κάνει να νιώθει απαίσια. Η μητέρα της είναι πολύ αυστηρή και ενδιαφέρεται μόνο για την πολιτική της καριέρα, ο μπαμπάς της μοιάζει άβουλος και τρομοκρατημένος, ενώ η πολυάσχολη μικρή της αδελφή την υποτιμά διαρκώς με κακεντρεχή σχόλια. Η κατάσταση στο σχολείο δεν είναι καλύτερη, αφού μια συμμορία από συμμαθήτριες την έχει βάλει στο στόχαστρο και την κοροϊδεύει με κάθε ευκαιρία. Αναζητώντας κάποια διέξοδο, το κορίτσι αποφασίζει να παρακούσει τους συντηρητικούς κανόνες της μαμάς και να ανοιχτεί στον κύριο Βρομύλο, έναν άστεγο με συγκλονιστικά αποκρουστική μυρωδιά αλλά αριστοκρατικούς τρόπους. Η φιλία που θα ξεκινήσει ανάμεσα στη Χλόη και τον «πλάνητα» θα φωτίσει τη ζωή της και θα οδηγήσει σε ανατροπές, που δε θα αφήσουν όρθιο τίποτα!

  

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Ντέιβιντ Ουάλιαμς (David Walliams)
Μετάφραση: Πετρούλα Γαβριηλίδου
Εικονογράφηση: Κουέντιν Μπλέικ (Sir Quentin Blake)
Τίτλος πρωτοτύπου: Mr Stink
ISBN: 978-618-01-0210-9
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009 (στα ελληνικά 2013)
Σελίδες: 203
Τιμή: περίπου 9 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ', Γυμνάσιο
Διαβάστε τις πρώτες 9 σελίδες της ιστορίας εδώ
Ακούστε ένα δραματοποιημένο απόσπασμα με τη φωνή του συγγραφέα εδώ
Ιστοσελίδα του βιβλίου (περιλαμβάνει παιχνίδι boules με σαπούνια μπάνιου!) εδώ
Ιστότοπος του εικονογράφου εδώ

Κριτική

Μια υπέροχη χιουμοριστική περιπέτεια με κοινωνικές προεκτάσεις, το πρώτο έργο του ταλαντούχου συγγραφέα, ηθοποιού, τηλεοπτικού αστέρα και ακτιβιστή Ουάλιαμς που κυκλοφορεί στη γλώσσα μας. Καλογραμμένη, αστεία αλλά και διδακτική, η ιστορία του καταφέρνει να μας κερδίσει από τις πρώτες σελίδες. Στη Βρετανία, μάλιστα, έχει σημειώσει τρομερή επιτυχία, ενώ ως τηλεταινία με τον συγγραφέα στον ρόλο του πρωθυπουργού, κέρδισε το BAFTA. Η επίσης βραβευμένη μετάφραση είναι πραγματικά καλή (ελάχιστες οι ατέλειες), αφήνει το κείμενο να ρέει και μας μεταφέρει χωρίς απώλειες τη φρεσκάδα της αγγλικής αφήγησης. Τα 26 κεφάλαια (με έκταση 5-10 σελίδες το καθένα) διαβάζονται ευχάριστα· πρόκειται για το είδος του βιβλίου που όταν ξεκινήσεις, δεν θέλεις να το αφήσεις από τα χέρια! Η εικονογράφηση του βετεράνου Κουέντιν Μπλέικ διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα του έργου και είναι παρούσα κάθε 3-4 σελίδες με εμβόλιμα σκίτσα, παρεμβατικά διαγράμματα και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί. Το προτείνουμε για τις μεγάλες τάξεις του Δημοτικού και το Γυμνάσιο, στους φίλους του Νταλ και σε όσους θέλουν μια πρώτη γνωριμία με τον «συνεχιστή» του.

Καλογραμμένη ιστορία που διαβάζεται μονορούφι Δημιουργική σκέψη, χιούμορ Προβολή αξιών όπως η φιλία, ο ανθρωπισμός και η αξιοπρέπεια Πολύ καλή εικονογράφηση και στήσιμο κειμένου

Αξίες - Θέματα
Χιούμορ, Οικογένεια, Αξιοπρέπεια, Ανθρωπισμός, Ανισότητα, Εκφοβισμός, Πολιτική

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Η τραγική σκηνή όπου η μητέρα σε μια κρίση κακίας σκίζει την έκθεση της Χλόης, αλλά και η τηλεοπτική εκπομπή που μετατρέπει τον κύριο Βρομύλο σε πρόσωπο της ημέρας!

Εικονογράφηση

Οι ιδιαίτερες και γεμάτες συναισθηματισμό καρικατούρες του Μπλέικ, γίνονται ένα με την ιστορία και συμβάλλουν τόσο στη δημιουργία κλίματος, όσο και στην ολοκλήρωση των χαρακτήρων.

Απόσπασμα 

Η λαίδη και ο αλήτης ήταν ο τίτλος του άρθρου. Ο κύριος Αυστηρός είχε κρατήσει τον λόγο του και το θέμα του είχε γίνει πρωτοσέλιδο στην πιο μεγάλη εφημερίδα της χώρας. Μαζί με το κείμενο δημοσιευόταν και μια τεράστια φωτογραφία της μητέρας και του κυρίου Βρομύλου. Ο κύριος Βρομύλος χαμογελούσε πλατιά, επιδεικνύοντας τα μαυρισμένα δόντια του. Η μητέρα προσπαθούσε να χαμογελάσει, αλλά κρατούσε το στόμα κλειστό εξαιτίας της μυρωδιάς. Μόλις έφτασε η εφημερίδα μπροστά στην πόρτα τους, όλη η οικογένεια έτρεξε να την πάρει και την καταβρόχθισε με μανία. Η μητέρα ήταν διάσημη! Διάβασε φωναχτά το άρθρο με καμάρι.

Η κυρία Κραμπ μπορεί να μη μοιάζει με επαναστάτρια μέσα στο μπλε κοστούμι της και τις πέρλες της, αλλά μπορεί να μας κάνει να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε τη ζωή μας. Είναι υποψήφια για τη βουλευτική θέση της περιοχής και, παρόλο που οι πολιτικές της θέσεις είναι σκληρές, η ίδια έκανε το εκπληκτικό βήμα να προσκαλέσει έναν άστεγο να μείνει με την οικογένειά της.

«Ήταν δική μου ιδέα», δήλωσε η κυρία Κραμπ (που προφέρεται Κρόοοοοοαμπ). «Στην αρχή η οικογένειά μου αντιδρούσε έντονα αλλά ένιωθα την ανάγκη να προσφέρω στέγη σε αυτό τον φτωχό, βρόμικο, ψωριάρη, ελεεινά δύσοσμο ζητιάνο και στο βδελυρό λαγωνικό του. Τους αγαπώ και τους δύο πολύ. Είναι μέλη της οικογένειάς μου τώρα. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτούς. Μακάρι να ήταν κι άλλοι άνθρωποι τόσο καλοί σαν κι εμένα που είμαι μια σύγχρονη αγία, όπως λένε κάποιοι. Αν όλες οι οικογένειες της χώρας άφηναν από έναν άστεγο να μείνει μαζί τους, θα λυνόταν το πρόβλημα για πάντα. Α, και μην ξεχάσετε να με ψηφίσετε στις επερχόμενες εκλογές».

Είναι μεγαλοφυής ιδέα και μπορεί να δώσει στην κυρία Κραμπ ακόμα και θέση υποψηφιότητας για την πρωθυπουργία.

Ο Άστεγος, που είναι γνωστός με το όνομα «κύριος Βρομύλος», έκανε κι αυτός τη δική του δήλωση: «Μήπως θα μπορούσατε να μου δώσετε ακόμα ένα λουκάνικο;».

«Δεν ήταν δική σου ιδέα, μητέρα», είπε απότομα η Χλόη που παραήταν νευριασμένη για να κάνει απλώς μούτρα.

«Τρόπος του λέγειν, αγάπη μου…»

Η Χλόη την κοίταξε άγρια αλλά εκείνη τη στιγμή χτύπησε το τηλέφωνο.

«Ας το σηκώσει κάποιος. Λογικά για μένα είναι», δήλωσε η μητέρα με ύφος χιλίων καρδιναλίων.

Η Άναμπελ πήγε υπάκουα να σηκώσει το τηλέφωνο. «Οικία Κρόοοοαμπ. Ποιος ομιλεί παρακαλώ;» ρώτησε όπως ακριβώς την είχε ορμηνέψει η μητέρα. Η μητέρα είχε μάλιστα και ειδική φωνή για το τηλέφωνο, λίγο πιο ψηλομύτικη από την κανονική της.

«Ποιος είναι;» ρώτησε η μητέρα.

«Είναι ο πρωθυπουργός», απάντησε η Άναμπελ βάζοντας το χέρι της στο ακουστικό για να μην ακούγεται

«Ο πρωθυπουργός;» έκρωξε η μητέρα. Και εκτοξεύτηκε μέχρι το τηλέφωνο. «Ομιλείτε με την κυρία Κρόοοοαμπ!» είπε με μια απίστευτα γελοία φωνή, πιο ψηλομύτικη κι από την ψηλομύτικη που είχε για τα κανονικά τηλεφωνήματα. «Ναι, σας ευχαριστώ, κύριε πρωθυπουργέ. ήταν πολύ ωραίο το κομμάτι στην εφημερίδα, κύριε πρωθυπουργέ».

Της έτρεχαν τα σάλια πάλι. Ο μπαμπάς ύψωσε τα μάτια στο ταβάνι με απόγνωση.

«Θα χαρώ πολύ να εμφανιστώ στην Ώρα των ερωτήσεων, κύριε πρωθυπουργέ», συνέχισε η μητέρα. Μετά σιώπησε. Η Χλόη μπορούσε να ακούσει ένα μουρμουρητό από την άλλη άκρη της γραμμής και μετά σιωπή.

Η μητέρα έμεινε με το στόμα ανοιχτό. «Τι;» γρύλισε στο τηλέφωνο χάνοντας προς στιγμήν και την αυτοκυριαρχία της και την αξιοπρέπειά της.

Η Χλόη κοίταξε ερωτηματικά τον μπαμπά κι αυτός ανασήκωσε τους ώμους του.

«Τι εννοείτε, θέλετε να έρθει και ο άστεγος;» ρώτησε η μητέρα δύστροπα.

Ο μπαμπάς χαμογέλασε. Η Ώρα των ερωτήσεων ήταν ένα σοβαρό τηλεοπτικό πρόγραμμα με πολιτικές συζητήσεις. ήταν η μεγάλη ευκαιρία της μητέρας να λάμψει και προφανώς δεν ήθελε να της το χαλάσει ένας βρομιάρης γερο-αλήτης.

«Ναι», εξακολούθησε η μητέρα, «ξέρω ότι έτσι είναι πιο καλή η ιστορία, αλλά είναι ανάγκη να έρθει και αυτός; Βρομάει τρομερά!»

Ακολούθησε ακόμα μια μικρή παύση όσο μιλούσε ο πρωθυπουργός και το μουρμουρητό από την άλλη άκρη της γραμμής δυνάμωσε. Η Χλόη εντυπωσιάστηκε από τον συνομιλητή της μητέρας της. Όποιος μπορούσε να κάνει τη μητέρα να σταματήσει να μιλάει για λίγο, ήταν όντως ικανός να κυβερνήσει τη χώρα.

«Ναι, ναι, αν αυτό θέλετε, κύριε πρωθυπουργέ, τότε φυσικά αυτό θα γίνει, θα πάρω και τον κύριο Βρομύλο. Σας ευχαριστώ πολύ για το τηλεφώνημα. Παρεμπιπτόντως, κάνω πολύ ωραία, ζουμερή λεμονόπιτα. Αν ποτέ περάσετε από δω, θα χαρώ να σας προσφέρω κανέναν κομμάτι. Όχι; Καλά, χαίρετε… Γεια σας… Γεια σας…»

Έλεγξε μια τελευταία φορά ότι είχε πράγματι κλείσει. «Γεια σας».

Hugh Bonneville (Βρομύλος) και Nell Tiger Free (Χλόη) από την τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου (Πηγή)

Σχόλια

«Ο νέος Ρόαλντ Νταλ» γράφει ο Guardian στο εξώφυλλο. «Ο νέος Ρόαλντ Νταλ είναι εδώ», διαβάζουμε και από τους Times στο αφτί του οπισθόφυλλου. Τα σκίτσα του Κουέντιν Μπλέικ παραπέμπουν όσο πιο άμεσα γίνεται στα έργα του αείμνηστου φίλου και επί δεκαετίες συνεργάτη του. Ο τίτλος αλλά και το νεαρό κορίτσι με τον παράξενο συνοδό, αναμφίβολα κάτι μας θυμίζουν. Και ήδη από τις πρώτες αράδες, συναντάμε ένα σωρό στοιχεία από τη γραφή του Νταλ: η θεματική, η επιλογή των ηρώων, η χρήση υπερβολών και αντιθέσεων, το "λερωμένο" χιούμορ... κι όταν στην τρίτη σελίδα διαβάζουμε (σ.13) Τα γένια του ήταν γεμάτα με παλιά κομματάκια αυγών και λουκάνικων και τυριών που είχαν πέσει από το στόμα του χρόνια πριν, άλλο ένα καμπανάκι συνειρμών χτυπάει. Η ιδέα είναι δανεισμένη (λέγε με Έλγιν) από τους Βλακέντιους του Νταλ, όπου επίσης στην εισαγωγή (4η-5η σελίδα -σ.21) διαβάζουμε Και το αποτέλεσμα ήταν, αφού μάλιστα δεν πλενόταν ποτέ, κολλημένα στο μούσι του να φιγουράρουν αμέτρητα υπολείμματα από πρωινά, μεσημεριανά και βραδινά γεύματα. (...) θα βλέπατε ξεραμένα αβγά, σπανάκι, σάλτσα ντομάτα, κροκέτες ψαριού, κομματάκια από συκωτάκια πουλιών και πλήθος ακόμη από τα αηδιαστικά φαγητά που ο κύριος Βλακέντιος συνήθιζε να τρώει. Το μενού βέβαια αλλάζει, αλλά ο προβληματισμός παραμένει: τι ακριβώς συμβαίνει εδώ; Μήπως ο Ουάλιαμς κλείνει το μάτι στους φίλους του Νταλ, εμφυτεύοντας στο έργο του οικείες παραπομπές; Μήπως πίσω απ' αυτό βρίσκονται οι εκδότες, που σκοπό έχουν να δημιουργήσουν έναν πολυαναμενόμενο τεχνητό διάδοχο; Ή απλώς, ως θαυμαστής του Νταλ, ο συγγραφέας υιοθέτησε αυτά τα στοιχεία στη γραφή του με φυσικό τρόπο; Την αλήθεια δεν την ξέρουμε και μάλλον δεν χρειάζεται να την ψάξουμε περισσότερο, αφού τελικά το βιβλίο που διαβάσαμε ήταν πολύ ωραίο! Κρατάμε ωστόσο τους παραπάνω προβληματισμούς στο πίσω μέρος του κεφαλιού μας για το μέλλον.

ο παλιός Roald Dahl ποζάρει με τα σκυλάκια του (πηγή)

Η κοινωνική κριτική στην ιστορία του κυρίου Βρομύλου είναι έντονη. Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία τους αστέγους; Πόσο υποκριτής μπορεί να γίνει ένας πολιτικός για να πετύχει τους στόχους του; Μας θεωρούν οι έμποροι στ' αλήθεια τόσο χαζούς; Και πού επιτέλους σταματάει η εξουσία των ΜΜΕ; Αξιακά, ο συγγραφέας πραγματοποιεί επίθεση στους ιδιοτελείς και τους συμφεροντολόγους, που συγκρινόμενοι με τον άστεγο πρωταγωνιστή, αναδεικνύονται τελικά βρομύλοι πρωταθλητές. Σ' ένα επόμενο βέβαια επίπεδο, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί «γιατί το σύστημα επιτρέπει σ' ένα παιδί του να το κατακρίνει;» Είναι και η ευαισθητοποίηση αυτή τελικά μέρος του παιχνιδιού;

ο νέος Ρόαλντ Νταλ ποζάρει με το βιβλίο του (πηγή)

Σε κάποια σημεία, η γλώσσα «ξεφεύγει» κάπως και μας δίνει φράσεις όπως (σ. 169) «ένα μικρό κορίτσι, έναν αλήτη βαμμένο σαν τραβεστί και τον σκύλο του» ή λίγο πιο πέρα (σ.173) «Κύριε πρωθυπουργέ... (...) δε μας χέζετε!» που ωστόσο είναι ελαφρύτερο από το Stick it up your fat bum του πρωτοτύπου και σίγουρα όχι καταστροφικό για μαθητές άνω των 9 ετών - ειδικά αν το στυλ του Νταλ τους εκφράζει και έχουν φτάσει ως εκείνη τη σελίδα του βιβλίου. Καλό είναι ωστόσο να το λάβουμε υπόψη μας, σε περίπτωση που προκύψουν σχετικές απορίες ή αργότερα ακούσουμε τέτοιες φράσεις να επαναλαμβάνονται από τα στόματα των παιδιών. Αντίστοιχα, ίσως θα χρειαζόταν να γίνει μια συζήτηση γύρω από τον χαρακτήρα της κυρίας Κραμπ (που δεν έχει την κράμπα μόνο το όνομα), ώστε οι μικροί αναγνώστες να μην βάλουν όλες τις αυστηρές μαμάδες «στο ίδιο καζάνι». Αν μάλιστα συνειδητοποιήσουμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά που την κάνουν αντιπαθή και εντοπίσουμε αντίστοιχά τους στην δική μας προσωπικότητα, ίσως αξίζει να προσπαθήσουμε να ελέγξουμε κάποιες αρνητικές μας τάσεις (αυτοβελτίωση).

Με το παρόμοιο θέμα, «νεαρός φοιτητής του Harvard φιλοξενεί στην αυλή του άστεγο άνδρα, που του δίνει ένα μάθημα ζωής», υπάρχει για τους φίλους της 7ης τέχνης και αντίστοιχη χολιγουντιανή ταινία (With Honors, 1994) που επίσης συνδέεται με τα Χριστούγεννα: την εποχή όπου ανάμεσα σε γαλοπούλες, κουραμπιέδες και μελομακάρονα, θυμόμαστε και τους αναξιοπαθούντες. Το συγκινητικό happy end του βιβλίου, με τον κύριο Βρομύλο να φεύγει λέγοντας Η δουλειά μου εδώ, τελείωσε (σ.197), για να δώσει τη βοήθειά του στον επόμενο που θα τολμήσει να τον βάλει στη ζωή του, ίσως θυμίσει σε κάποιους το τέλος του Chocolat με την περιπλανώμενη μάγισσα. Και μια και φτάσαμε την κουβέντα στη σοκολάτα, να αναφέρουμε ότι στο βιβλίο η μικρή Χλόη αντιμετωπίζει πρόβλημα διατροφής (σ.55) το οποίο στην τηλεοπτική μεταφορά δεν παρουσιάζεται - ίσως για να κρατήσει την εικόνα της ηρωίδας γυαλιστερή και συμπαθή στο καλομαθημένο, ευρύ κοινό.

ο Joe Pesci στον ρόλο του άστεγου που φιλοξενεί ο Brendan Fraser

Χρήση στην τάξη

Εκτός από την κοινωνική κριτική, υπάρχουν στο βιβλίο και χρήσιμα μηνύματα για εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους. Η Χλόη μαθαίνει να αντιμετωπίζει τους φόβους της και να υπερασπίζεται τον εαυτό της αλλά και τους φίλους της απέναντι σε όσα την τρομοκρατούν. Ο ευγενικός άστεγος στέκεται δίπλα της και ενεργεί όπως ένας καλός δάσκαλος: την ενισχύει να εκφραστεί, την εμπνέει να του διαβάσει τις ιστορίες που έχει επινοήσει και τελικά της προτείνει να ανοίξει τα φτερά της και να γίνει συγγραφέας. Δεν την οδηγεί στον δρόμο που διαλέγει εκείνος, αλλά της επαναλαμβάνει "πρέπει να βρεις τι ευχαριστεί εσένα". Ίσως αποσπάσματα των διαλόγων αυτών στο παγκάκι του πάρκου, μας δώσουν αφορμή να μιλήσουμε για τα όνειρά μας στην τάξη.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν εδώ να βρουν ένα αρχείο zip με 8 δραστηριότητες (κυρίως δημιουργικής γραφής) που μεταφράζονται εύκολα από τα αγγλικά και να τις προσαρμόσουν στις ανάγκες της τάξης τους. Πώς θα σχεδίαζες το διαφημιστικό σου φυλλάδιο αν κατέβαινες για υποψήφιος σαν τη μητέρα της Χλόης; Αντίστοιχα, οι δάσκαλοι των Αγγλικών μπορούν εδώ με περίπου 15 λίρες να αγοράσουν ένα πακέτο δραστηριοτήτων εμπνευσμένων από το κείμενο.

Το βιβλίο μας δίνει φυσικά αφορμή να μιλήσουμε για τους αστέγους και τις ιστορίες τους. Ανθρώπους σαν κι εμάς που βρέθηκαν από τη μια μέρα στην άλλη στους πέντε δρόμους. Οι εκπαιδευτικοί της Αθήνας που επιθυμούν μια πιο βιωματική προσέγγιση, έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν στο κέντρο της πόλης μέσα από τις Αόρατες Διαδρομές - ξεναγήσεις από αστέγους, που διοργανώνονται από το περιοδικό Σχεδία (κάθε Σάββατο στις 11.00 - τηλ. 213 0231220).

Ξενάγηση από αστέγους (Πηγή)

Στην πράξη, μια καλή ιδέα θα ήταν να διοργανώσουμε χριστουγεννιάτικη αγορά με μεταχειρισμένα παιχνίδια, βιβλία και κατασκευές, ώστε να συγκεντρώσουμε λίγα χρήματα για ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Στο δικό μας σχολείο, στα πλαίσια του προγράμματος Πείνα στον Κόσμο, τα παιδιά της Στ' εισάκουσαν την έκκληση των παιδικών χωριών S.O.S και προσφέροντας (όλα) τα χρήματα που είχαν συγκεντρώσει στο περσινό μίνι - Bazaar, αγόρασαν τρόφιμα που παρέδωσαν στα γραφεία της περιοχής. Υπενθυμίζουμε ότι την ίδια στιγμή, υπάρχουν δήμοι στην πολιτισμένη Ευρώπη που τοποθετούν στα παγκάκια κάγκελα, ώστε να αποτρέψουν τους άστεγους από το να κοιμηθούν σε αυτά.

Για να κλείσουμε την ανάρτηση πιο ανάλαφρα, οι μικροί φίλοι της Χλόης και του Βρομύλου, μπορούν να συνδεθούν στην επίσημη ιστοσελίδα του βιβλίου και να παίξουν διάφορα παιχνίδια, ανάμεσά τους και κάτι σαν boules σε μπανιέρα, με αντίπαλο τη Δούκισσα!

Ο κύριος Βρομύλος