Ρώσικα παραμύθια

Υπόθεση  

Το βιβλίο περιλαμβάνει οκτώ διαφορετικά ρωσικά λαϊκά παραμύθια, που ξεχωρίζουν για την πλούσια φαντασία και την έντονη δράση τους. Οι τίτλοι είναι «Ο φοινικαετός», «Ο άρχοντας της λίμνης και η σοφή Βασιλεία», «Το μαγικό πουκάμισο», «Το παραμύθι για τα μήλα της νιότης και το αθάνατο νερό», «Πήγαιν’ εκεί – Δεν ξέρω πού. Φέρε αυτό – Δεν ξέρω ποιο», «Η μαγεμένη βασιλοπούλα», «Η βασιλοπούλα-βατραχούλα» και «Ο τσαρέβιτς Ιβάν και ο γκρίζος λύκος».

Χαρακτηριστικά 

Εκδότης: Πατάκης

Συγγραφέας: Κική Κοφινά,  Ντόρα Λούλη - Μαμάκου
Εικονογράφος: Κίτσκα Ιβάνοβα (Кичка Иванова)

Σελίδες: 156

1η έκδοση: 2003

ISBN: 960-16-0660-2

Τιμή: περίπου 2 ευρώ

Ηλεκτρονική αγορά εδώ

Τάξεις: Γ', Δ'

Κριτική

Συλλογή λαϊκών παραμυθιών από τη Ρωσία, για να μας ζεστάνει λίγο στον χειμώνα που μπαίνει. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι απλή και χωρίς δύσκολες λέξεις, η απόδοση όμως στερείται ιδιαίτερων καλολογικών στοιχείων, και συχνά θυμίζει καταγραφή από προφορική αφήγηση. Το μέγεθος των ιστοριών κυμαίνεται από 10 μέχρι 30 σελίδες -που είναι αρκετές- αλλά τα τυπογραφικά στοιχεία είναι μεγάλα και η διαρκής δράση δεν επιτρέπει στους αναγνώστες να κουραστούν εύκολα. Η όμορφη (ασπρόμαυρη) εικονογράφηση που συνοδεύει τις ιστορίες (δύο ολοσέλιδες εικόνες σε κάθε παραμύθι) παραπέμπει στη σλαβική λαϊκή τέχνη και δένει αρμονικά με το πνεύμα του βιβλίου.

Όπως όλα τα παραμύθια, έτσι και τα ρωσικά, απευθύνονται σε παιδιά κάθε ηλικίας. Κάποιες σκηνές ωστόσο (βλ. αδελφοκτονίες στο απόσπασμα) που μπορεί να παρερμηνευτούν από τα μικρότερα παιδιά, μας οδηγούν να προτείνουμε το βιβλίο στους "ωριμότερους" μαθητές που πηγαίνουν ήδη στη Γ' και Δ' τάξη Δημοτικού. Αναγνωρίζουμε φυσικά ότι στον κόσμο των μύθων τα τέρατα και οι σκοτωμοί είναι κάτι κοινότυπο, άλλο όμως να φοβάται ένα παιδί μην το φάει ο κακός λύκος (βλ. Κοκκινοσκουφίτσα) και άλλο μην το δολοφονήσουν τα αδέλφια του την ώρα που κοιμάται.

Τα οικουμενικά χαρακτηριστικά των παραμυθιών είναι παρόντα και στη ρωσική παράδοση, τόσο σε επίπεδο δομής (ήρωας - πρόβλημα - λύση με βοήθεια συμμάχου), όσο και στο περιεχόμενο, με τον κανόνα των τριών, τις επαναλήψεις φράσεων αλλά και την προοικονομία (βλέπε και απόσπασμα όταν μιλάει ο λύκος) να εμφανίζονται στις περισσότερες ιστορίες. Οι ήρωες μπαίνουν σε δοκιμασίες για διάφορους λόγους: είτε για να βρουν μυθικά αντικείμενα που τους ζήτησε κάποιος βασιλιάς (όπως στους άθλους του Ηρακλή), είτε γιατί τους σκλάβωσε κάποιο πλάσμα (όπως στον γερμανικό μύθο του Rübezahl) , είτε επειδή ζηλιάρηδες συγγενείς τους κατατρέχουν (όπως στην Σταχτοπούτα). Χάρη στην ευγένεια και τη γενναιότητά τους όμως, και φυσικά με τη βοήθεια πολύτιμων φίλων, καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα και να εκδικηθούν. Στο τέλος κάθε παραμυθιού, η δικαιοσύνη πάντα λάμπει και το καλό θριαμβεύει.

Κάποια στοιχεία που κάνουν τα ρωσικά αυτά παραμύθια λίγο διαφορετικά από όσα έχουμε συνηθίσει στην περιοχή μας, είναι τα εξής:

• Αποστάσεις: Τα δάση και οι αχανείς εκτάσεις στέπας, στα οποία οι ήρωες τρέχουν καβάλα σε ζώα για μέρες και νύχτες ή λιώνουν πολλά ζευγάρια παπούτσια μέχρι να βρουν αυτό που ψάχνουν.
• Απ' έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα: Οι γριές μάγισσες και οι λύκοι, που στα δικά μας παραμύθια ανήκουν συνήθως στο στρατόπεδο του κακού, εδώ είναι φίλοι και σύμμαχοι... κάποιες όμορφες γαλανομάτες κοπέλες αντίθετα, αποδεικνύονται επικίνδυνοι αντίπαλοι! (βλ. εικόνα πάνω)
• Έγκλημα και τιμωρία: Στη δική μας παράδοση, τα λάθη των ηρώων (όπως του Ορφέα ή της Περσεφόνης) μένουν πολύ συχνά ασυγχώρητα και καταδικάζουν τους χαρακτήρες. Στα παραμύθια που παρουσιάζονται εδώ, ο ήρωας συγχωρείται (και μάλιστα πάνω από μια φορά) παρότι μπαίνει σε πειρασμό και δεν ακολουθεί τις οδηγίες (λειτουργία Παράβασης κατά τον V. Propp) που του δίνονται.

Αξίες - Θέματα

Δικαιοσύνη, Φιλία, Μαγεία, Επιμονή.

Εικονογράφηση

Απόσπασμα
Κάθισε ο τσαρέβιτς Ιβάν στο άλογο και πήγε να συναντήσει την Ελένη την πεντάμορφη. Την πήρε, την έβαλε πάνω στο άλογο και ξεκίνησαν.

Ο βασιλιάς Κουσμάν ετοίμασε το γάμο και γλένταγε όλη τη μέρα, μέχρι που βράδιασε. Μα σαν πήγε το βράδυ στην κρεβατοκάμαρα να βρει την Ελένη την πεντάμορφη, κοιτάζει και τι να δει: Αντί για την κόρη, είδε μπροστά του τη μουσούδα ενός λύκου. Ο βασιλιάς, απ’ την τρομάρα του, σωριάστηκε στο πάτωμα και ο λύκος το ‘βαλε στα πόδια. Πρόφτασε τον τσαρέβιτς Ιβάν ο γκρίζος λύκος και τον ρώτησε:

- Γιατί είσαι συλλογισμένος, τσαρέβιτς Ιβάν;

- Και πώς να μην είμαι συλλογισμένος; Λυπάμαι ν’ αποχωριστώ το άλογο με τη χρυσή χαίτη, αφού πρέπει να τ’ αλλάξω με το πουλί της φωτιάς.

- Καλά, του λέει ο λύκος, μη στενοχωριέσαι, θα σε βοηθήσω.

Και να που φτάνουν στο παλάτι του βασιλιά Αφρόν. Τότε ο λύκος λέει:

- Κρύψε το άλογο και την Ελένη την πεντάμορφη. Μετά εγώ θα γίνω άλογο με χρυσή χαίτη κι εσύ θα με πας στο βασιλιά Αφρόν.

Καταχάρηκε ο βασιλιάς, πήρε το άλογο και έδωσε στον τσαρέβιτς Ιβάν το πουλί της φωτιάς μαζί με το χρυσό κλουβί.

Γύρισε στο δάσος ο τσαρέβιτς Ιβάν, έβαλε την Ελένη την πεντάμορφη πάνω στο άλογο με τη χρυσή χαίτη, πήρε στα χέρια του το χρυσό κλουβί με το πουλί της φωτιάς και ξεκίνησε για τη χώρα του.

Στο μεταξύ, ο βασιλιάς Αφρόν έδωσε διαταγή να του φέρουν το άλογο με τη χρυσή χαίτη, μα μόλις θέλησε να κάτσει στη ράχη του, το άλογο πήρε τη μορφή του γκρίζου λύκου. Ο βασιλιάς, απ’ την τρομάρα του, έπεσε κάτω και ο γκρίζος λύκος το’ βαλε στα πόδια.

Στο λεπτό, πρόφτασε τον τσαρέβιτς Ιβάν και του είπε:

- Τώρα σ’ αφήνω γεια. Δε γίνεται να ‘ρθω πιο πέρα.

Ξεπέζεψε από τ' άλογο ο τσαρέβιτς Ιβάν, υποκλίθηκε μέχρι τη γη τρεις φορές και με σεβασμό ευχαρίστησε τον γκρίζο λύκο.

- Μη με αποχαιρετάς για πάντα! Θα με χρειαστείς κι άλλη φορά, του είπε ο γκρίζος λύκος.

«Τι θα τον χρειαστώ; Όλες μου οι επιθυμίες πραγματοποιήθηκαν» σκέφτηκε ο τσαρέβιτς Ιβάν.

Ανέβηκε στο άλογο με τη χρυσή χαίτη και ξεκίνησε μαζί με την Ελένη την πεντάμορφη και το πουλί της φωτιάς. Έφτασε κοντά στη χώρα του και θέλησε να ξαποστάσει λίγο.

Είχε μαζί του λίγο ψωμί. Έφαγαν, ήπιαν φρέσκο νερό απ’ την πηγή και ξάπλωσαν να ξεκουραστούν.

Μόλις είχε αποκοιμηθεί ο τσαρέβιτς Ιβάν, όταν έφτασαν τα’ αδέρφια του. Είχαν γυρίσει όλο τον κόσμο ψάχνοντας για το πουλί της φωτιάς, δεν το βρήκαν όμως και γύριζαν μ’ άδεια χέρια. Φτάνουν λοιπόν και τι να δουν: Τον τσαρέβιτς Ιβάν να κοιμάται και δίπλα του ένα χρυσό κλουβί με το πουλί της φωτιάς, μια πεντάμορφη κόρη κι ένα άλογο με χρυσή χαίτη.

- Έλα να σκοτώσουμε τον αδερφό μας και να του πάρουμε ό,τι έχει, αποφάσισαν.

Έτσι, σκότωσαν τον τσαρέβιτς Ιβάν, καβαλίκεψα ντο άλογο με τη χρυσή χαίτη, πήραν το πουλί της φωτιάς, ανέβασαν στο άλογο την Ελένη την πεντάμορφη και τη φοβέρισαν:

- Πρόσεξε καλά, μην πεις τίποτα στο σπίτι!

Και την πήραν μαζί τους.

Σύντομα, πάνω από το νεκρό τσαρέβιτς Ιβάν άρχισαν να πετάνε τα κοράκια. Ν αόμως που φτάνει τρέχοντας ο γκρίζος λύκος και πιάνει ένα κοράκι με τα μικρά του.

- Έι, εσύ κοράκι, έλα, πέταξε να βρεις το αθάνατο και το θανατερό νερό. Αν μου φέρεις το αθάνατο και το θανατερό νερό, τότε θα αφήσω ελεύθερα τα μικρά σου.

Τι να κάνει, πετάει το κοράκι αφού ο λύκος κρατούσε τα μικρά του. Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει, φέρνει το αθάνατο και το θανατερό νερό. Ο γκρίζος λύκος τότε ράντισε με το θανατερό νερό τις πληγές του τσαρέβιτς Ιβάν και έκλεισαν. Ράντισε κι αυτόν με το αθάνατο νερό… και ο τσαρέβιτς Ιβάν ζωντάνεψε!

- Ω, πόσο βαθιά κοιμόμουνα!

- Ναι, βαθιά κοιμόσουνα, λέει ο γκρίζος λύκος, μόνο που αν δεν ήμουνα εγώ, δε θα ξυπνούσες καθόλου. Τα αδέρφια σου σε σκότωσαν και σου τ' άρπαξαν όλα. Κάθισε γρήγορα στη ράχη μου!

Έτρεξαν πίσω από τ’ αδέρφια του και γρήγορα τα έφτασαν. Τότε ο γκρίζος λύκος τα έκανε κομματάκια.

Ο τσαρέβιτς Ιβάν υποκλίθηκε στον γκρίζο λύκο κι αυτή τη φορά τον αποχαιρέτησε για πάντα.

Γύρισε στο παλάτι ο τσαρέβιτς Ιβάν, καβάλα στο άλογο με τη χρυσή χαίτη. Έδωσε στον πατέρα του το πουλί της φωτιάς και κράτησε για τον εαυτό του την Ελένη την πεντάμορφη.

Ο βασιλιάς, πολύ χαρούμενος, άρχισε να τον ρωτάει για το καθετί. Ο τσαρέβιτς Ιβάν άρχισε να του διηγείται πώς τον βοήθησε ο γκρίζος λύκος να πάρει το πουλί της φωτιάς, το άλογο και την Ελένη την πεντάμορφη και πώς τ’ αδέρφια του τον σκότωσαν την ώρα που κοιμόταν και πώς ο γκρίζος λύκος τους έκανε κομματάκια.

Λυπήθηκε πολύ ο βασιλιάς, αλλά δεν άργησε να παρηγορηθεί. Όσο για τον τσαρέβιτς Ιβάν, παντρεύτηκε την Ελένη την πεντάμορφη και έζησαν και γέρασαν και τα βάσανα ξέχασαν.

Ρώσικα παραμύθια