Μανολίτο ο Γυαλάκιας

Υπόθεση

Ο Μανολίτο ο Γυαλάκιας είναι ένα αγόρι στην προεφηβεία, που μένει στη μαδριλένικη συνοικία Καραμπαντσέλ και ατενίζει τον κόσμο από την ιδιαίτερη οπτική του, περιγράφοντας όλα όσα του συμβαίνουν καθημερινά. Με τον παππού του, τον μικρό του αδερφό, τους φίλους του, τον Αυτιά Λόπεθ, τον Γιχάντ και τη Σουσάνα, ο Μανολίτο ζει τις δικές του περιπέτειες και μας ενημερώνει γι' αυτές με το πικρό του χιούμορ.

Χαρακτηριστικά 

Εκδότης: Πατάκης

Συγγραφέας: Ελβίρα Λίντο (Elvira Lindo)
Μετάφραση: Χριστίνα Θεοδωροπούλου
Εικονογράφος: Εμίλιο Ουρμπερουάγα (Emilio Urberuaga)
Τίτλος πρωτοτύπου:Manolito Gafotas

1η Έκδοση:1994 (στα ελληνικά 1998)

ISBN: 960-600-431-7
Σελίδες: 157
Τιμή: περίπου 3 ευρώ

Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Στ', Γυμνάσιο

Κριτική
Ξεκαρδιστικό χρονογράφημα της Ελβίρα Λίντο με αφηγητή τον μικρό Μανολίτο, που ξεκινώντας ως ραδιοφωνική εκπομπή, γνώρισε τόσο μεγάλη επιτυχία στην Ισπανία, ώστε οδήγησε τον (αντι)ήρωα να πρωταγωνιστήσει σε επτά (ως τώρα) βιβλία, δύο ταινίες (1999, 2001) και μια τηλεοπτική σειρά (2004), ενώ διατηρεί και δικό του site!

Η γραφή είναι απλή και το (πρωτοπρόσωπο) κείμενο ρέει στην πολύ καλή μετάφραση της Χρ. Θεοδωροπούλου, που κρατάει τη γλώσσα ζωντανή και την φέρνει κοντά στα δικά μας δεδομένα. Η απόδοση στα ελληνικά διεκδικεί το βραβείο Όσκαρ, αποτυπώνοντας το ψευτο-μάγκικο ύφος του πρωταγωνιστή και φυτεύοντας στο κείμενο σύγχρονες εκφράσεις όπως "το κουβαδάκι σου και σ' άλλη παραλία". Το βραβείο ωστόσο θα της το δώσουμε μια επόμενη φορά, καθώς ένας κακεντρεχής συντάκτης παραπονέθηκε ότι η απόδοση του disneyκού ήρωα Taz ως "δαιμόνιο της Τασμανίας" (προφανώς από το ισπανικό demonio de Tasmania) είναι λανθασμένη και θα έπρεπε να επιλεγεί το δαίμονας της Τασμανίας, όπως τον γνωρίζουμε εδώ στην Ελλάδα. Ψιλά γράμματα λέω εγώ, αλλά αφού έχασε το Νόμπελ ο Πακίτο Μεδίνα (βλ. απόσπασμα), ας είναι.

Το βιβλίο προτείνεται σε μαθητές Στ' τάξης και Γυμνασίου, ενώ αν οι γονείς θέλουν να το δώσουν σε μικρότερα παιδιά, θα πρέπει να προσέξουν τις όχι πολύ παιδικές απόψεις και την "προχωρημένη" γλώσσα του πρωταγωνιστή. Κοσμητικά επίθετα όπως καθίκι, γουρούνι, χαμίνι (ήδη από την πρώτη σελίδα), ηλίθιος (το μόνιμο παρατσούκλι του μικρού του αδελφού), αλλά και αναφορές στα οπίσθια ή τα γεννητικά όργανα, δεν είναι πολλές, αλλά χρησιμοποιούνται ανερυθρίαστα (σελ. 13, 68, 70, 89).

Όσοι εκτιμούν το έργο του Francisco Ibáñez, είμαι σίγουρος ότι θα συμπαθήσουν και αυτό το βιβλίο. Ωστόσο, οι λάτρεις του πολιτικά ορθού καλύτερα να το παρακάμψουν, καθώς ο Μανολίτο δεν έχει πρόβλημα να πει τα πράγματα με τ' όνομά τους, ενώ ειρωνεύεται και ασκεί έντονη κριτική στο σύστημα, τους θεσμούς (οικογένεια, βασιλεία), την εκπαίδευση αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις όπως διαμορφώνονται στη μοντέρνα κοινωνία. Σίγουρα, οι θέσεις του μικρού δεν θα τον έστελναν στους τελευταίους Ολυμπιακούς Αγώνες (βλ. άποψή του για τους Κινέζους σ. 33).
 

Άσχετα με την ιδεολογία του, το κείμενο είναι ένα από τα διασκεδαστικότερα που έχω συναντήσει τελευταία και γι' αυτό (λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω επιφυλάξεις) με χαρά θα το πρότεινα σε παιδιά με συμβατό χιούμορ.

 Ολοκληρώνοντας, να επισημάνουμε ότι ο (αντι)ήρωας Μανολίτο, μοιάζει να είναι συνειδητοποιημένος ηττοπαθής (loser). Γνωρίζει δηλαδή ότι θα χάσει, και το έχει φιλοσοφήσει, χωρίς να στέκεται ιδιαίτερα στα συναισθήματα ματαίωσης ή απογοήτευσης που συνοδεύουν τις αποτυχίες του. Ιδού το σκεπτικό του (σελ. 46): "Εγώ είμαι από κείνους που αντί να παλεύουν τους αρέσει να το βάζουν στα πόδια. Όμως σ' αυτή τη ζωή οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο ομάδες: σ' αυτούς που κερδίζουν και σ' αυτούς που χάνουν. Εγώ είμαι από τους δεύτερους."

Αν θα μας ζητούσαν να τον παρομοιάσουμε με άλλους χάρτινους ήρωες που κυκλοφορούν σε σελίδες, ίσως να τον τοποθετούσαμε κάπου ανάμεσα στον Μικρό Νικόλα (αλλά σε πιο αθυρόστομο) και στον Γκρεγκ Χέφλι (αλλά με λιγότερο θάρρος).

Αξίες - Θέματα

Χιούμορ, Φιλία, Εκπαίδευση

Εικονογράφηση

Απόσπασμα

Λοιπόν, δεν ξέρω αν θυμάσαι που σου είπα πριν από ώρα ότι μια μέρα πήγα σχολείο μην ξέροντας την τύφλα μου για το διαγώνισμα της Μελέτης Περιβάλλοντος, σου είπα επίσης πως όλη μου η σειρά δεν ήξερε πού παν’ τα τέσσερα, όπως κι εγώ. Έτσι ρωτήσαμε τον Πακίτο Μεδίνα αν τον πείραζε να αντιγράψουμε όλοι από κείνον. Είναι γεγονός πως όταν βρεθείς στην επιτακτική ανάγκη να αντιγράψεις από κάποιον, δε σε νοιάζει αν θα είναι από τον πλανήτη Γη ή από άλλον πλανήτη· στο κάτω κάτω της γραφής, όλοι στρεφόμαστε γύρω από τον Ήλιο.

Ο Πακίτο Μεδίνα καταευχαριστήθηκε, όταν του ζητήσαμε αυτή τη μικρή χάρη. Άλλη μια απόδειξη πως ο Πακίτο Μεδίνα είναι εξωγήινος, γιατί εγώ αφήνω κάποιον ν’ αντιγράψει επί πληρωμή, μάλιστα, όχι όμως και ολόκληρη τη σειρά· όχι παίζουμε.

Η κυρία Ασουνθιόν μας έβαλε μια ανελέητη ερώτηση για τα υγρά, τα στερεά και τα αέρια. Την κοιτούσαμε όλοι με μίσος· μια τέτοια ερώτηση δεν την εύχομαι ούτε στο χειρότερο εχθρό μου.

Ο Πακίτο Μεδίνα άρχισε να γράφει αφήνοντας τον πίσω του να αντιγράφει, ο πίσω του έκανε το ίδιο με τον πιο πίσω και ούτω καθεξής μέχρι τον Αυτιά κι εμένα, που καθόμαστε στα τελευταία θρανία.

Εγώ είχα συγκινηθεί. Κάτι τέτοιες στιγμές είναι που σκέφτεσαι ότι η παγκόσμια ειρήνη είναι εφικτή, επειδή τα ανθρώπινα όντα σχηματίζουν μια μεγάλη αλυσίδα φιλίας. Έδειξα το γραπτό μου στον Γιχάντ για να αντιγράψει, γιατί κάθεται πίσω μου, αλλά ο Γιχάντ που είναι αυτονομιστής, μου λέει:

- Εγώ έφερα το σκονάκι μου από το σπίτι, δεν έχω ανάγκη να αντιγράψω από τον Πακίτο Μεδίνα.

Έτσι ο Γιχάντ έβγαλε το σκονάκι από τη μύτη του. Το βάζει εκεί κάνοντάς το ένα ελάχιστο ρολό και μια φορά η μητέρα του αναγκάστηκε να τον πάει στα έκτακτα περιστατικά, επειδή τα σκονάκια είχαν προχωρήσει μέσα στις ρινικές κοιλότητες και κόντευαν να του καταστρέψουν τον εγκέφαλο.

Την άλλη μέρα περιμέναμε όλοι το βαθμό του διαγωνίσματος. Εγώ φανταζόμουν την κυρία Ασουνθιόν να λέει:

«Μανολίτο Γκαρθία Μορένο, ένα 10 με τόνο».

Φανταζόμουνα να φτάνω στο σπίτι με το 10 μου και φανταζόμουνα τη μητέρα μου να το λέει στη Λουίσα: «Ο Μανολίτο μου πήρε ένα 10 με τόνο».

Δεν έγινε όμως έτσι, η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται ποτέ στα σχέδια που κάνω με το μυαλό μου. Η κυρία Ασουνθιόν μπήκε στην τάξη και αντί να αρχίσει να μοιράζει δεκάρια, άρχισε να μοιράζει επιστολές. Κανείς δεν καταλάβαινε το γιατί. Δέκα παιδιά ήμασταν που πήραμε από ένα φάκελο: εγώ, ο Αυτιάς, η Σουσάνα, ο Αρτούρο Ρομάν, η Τζέσικα η πρώην χοντρή, ο Πακίτο Μεδίνα και άλλα τέσσερα που δεν τα ξέρεις. Στο τέλος η κυρία είπε:

- Είσαστε τόσο βλάκες, που δεν ξέρετε ούτε ν’ αντιγράψετε.

Τελικά, η κυρία μας είχε μυριστεί. Αποδείχθηκε πως ο Πακίτο Μεδίνα είχε κάνει ένα θανάσιμο λάθος και είχε κάνει λάθος στην ερώτηση, αντί να γράψει για τα υγρά και τα αέρια, έγραψε για τα στρώματα της ατμόσφαιρας, ξέρεις, τη στρατόσφαιρα και τα λοιπά.

Ο Πακίτο Μεδίνα είχε κάνει λάθος και οι υπόλοιποι είμαστε βλάκες, το είπε η κυρία Ασουνθιόν. Και ήθελε να μάθουν οι γονείς μας πως είχαμε τέτοια άγνοια που ούτε να αντιγράψουμε δεν ξέραμε. Για πρώτη φορά θύμωσε με τον Πακίτο Μεδίνα, επειδή, κατά την κυρία Ασουνθιόν, το να αφήνεις να σε αντιγράφουν είναι κι αυτό απόδειξη βλακείας και πως το να κάνει λάθος στην ερώτηση ένα τόσο έξυπνο παιδί ήταν ασυγχώρητο. Ο Πακίτο Μεδίνα έχασε πόντους, η Σουηδική Ακαδημία δε θα του απονείμει πλέον για φέτος το βραβείο Νόμπελ.

Το πιο αστείο είναι πως ο Γιχάντ πέρασε στο διαγώνισμα, η ζωή έχει καμιά φορά δυσάρεστες εκπλήξεις όπως αυτή εδώ. Ευτυχώς που πήρε μόνο έξι, ο Γιχάντ λέει πως οι μύξες τον εμπόδιζαν να δει τα γράμματα. Καλά να πάθει.

Ο Αυτιάς κι εγώ επιστρέφαμε στο σπίτι με την επιστολή στη σάκα μας. Καμιά φορά οι επιστολές είναι βαριές σαν καθαρό ατσάλι, ιδιαίτερα όταν φέρνουν δυσάρεστα νέα. Ο Αυτιάς δε φοβόταν τόσο πολύ όσο εγώ, επειδή η μητέρα του έχει χωρίσει με τον πατέρα του και νιώθει ένοχη για καθετί που του πάει στραβά του Αυτιά, δεν τον κατσαδιάζει σχεδόν ποτέ, οπότε τα μηδενικά από το ένα αυτί του μπαίνουν και από το άλλο του βγαίνουν του Αυτιά.

Εγώ όμως πάντα την πληρώνω, για μένα κανείς δεν έχει οίκτο ούτε συμπόνια. Αισθανόμουν κιόλας τη σφαλιάρα που θα μου έδινε η μητέρα μου. Πόσο με πονούσε. Ευτυχώς που ο πατέρας μου γυρίζει τόσο αργά τις νύχτες και είναι τόσο κουραμένος, που δεν έχει όρεξη ούτε να με κατσαδιάσει.

Γι’ αυτό μ’ αρέσει που ο πατέρας μου είναι φορτηγατζής. Αν δούλευε σε κανένα γραφείο, όπως ο πατέρας της Σουσάνας, θα γύριζε στις πέντε το απόγευμα γεμάτος ενέργεια για να τα ψάλλει σε ολόκληρο σύνταγμα. Όπως και να’ χει, η μητέρα μου μου φτάνει και μου περισσεύει. Ο παππούς μου τη λέει Στρατηγό, μόνο όμως πίσω από την πλάτη της, γιατί μπροστά της δεν τολμάει. Δεν είναι τυχαίο που τη λέει Στρατηγό.

Ο Πακίτο Μεδίνα μας πρόλαβε, τον Αυτιά κι εμένα.

Ήταν καταχαρούμενος:

- Μου έδωσε κι εμένα ένα φάκελο η κυρία Ασουνθιόν.

Τον έδειχνε σαν να ήταν κανένα δίπλωμα.

- Τι γίνεται τελικά, ο μόνος που τον μαλώνουν στο σπίτι του είμαι εγώ; Και άρχισα να προχωράω πατώντας με λύσσα στο έδαφος· ήμουν μέχρι εδώ με τους φίλους μου.

Ο Πακίτο Μεδίνα έτρεξε πάλι για να με προλάβει.

- Μανολίτο! Κι εμένα θα με μαλώσουν.

- Δεν το πιστεύω. Πώς να πιστέψεις έναν τύπο που σου λέει ότι θα τον μαλώσουν και είναι όλο χαρά.

- Σου τ’ ορκίζομαι στον πατέρα μου.

Αφού ορκιζόταν στον πατέρα του, τότε έπρεπε να τον πιστέψεις. Όπως και να ‘χει, ο Πακίτο Μεδίνα ήταν πάντα παράξενος.

- Και δε σε νοιάζει που θα σε μαλώσουν;

- Πώς δε με νοιάζει, είχε γίνει πολύ σοβαρός. Αλλά δε θα με μαλώσουν και πολύ, επειδή είμαι πάντα καλό παιδί.

- Εμένα μου συμβαίνει πάντα το αντίθετο, του είπα. Δεν ξέρω πώς τα καταφέρνω, αλλά εγώ πάντα τα κάνω θάλασσα.

- Και έχω βαρεθεί, είπε ο Πακίτο Μεδίνα.

- Κι εγώ έχω βαρεθεί.

- Αν καμιά μέρα καθίσεις πίσω μου, θα σ’ αφήσω να αντιγράψεις, μου υποσχέθηκε.

- Εκείνη τη μέρα να μην κάνεις λάθος στην ερώτηση, αν δε σε πειράζει.

- Και είπε όχι, ότι δεν τον πείραζε· είπε και κάτι άλλο ο Πακίτο Μεδίνα, που σκοπεύω να το θυμάμαι για όλη μου τη ζωή:

- Όταν σου συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, πρέπει να σκέφτεσαι ότι θα περάσει· ακόμη κι αν δεν το πιστεύεις, θα περάσει, και κατά καιρούς θα θυμάσαι διάφορα πράγματα σαν να είχαν συμβεί σε κάποιον άλλον.

- Και εσύ πώς το ξέρεις;

- Μου το είχε πει μια φορά ο πατέρας μου.

Θα προσπαθήσω να το θυμηθώ τη στιγμή που η μητέρα μου θα ανοίγει την επιστολή από το σχολείο. Σκεφτόμουνα: «αυτό που μου συμβαίνει, σε τρεις μήνες θα μου είναι αδιάφορο και σε τρία χρόνια θα μου φαίνεται ότι συνέβη σε κάποιον άλλον». Προσπάθησα να συνεχίσω να το σκέφτομαι και όταν είδα με τι μάτια με κοίταξε, όταν τη διάβασε· και δεν μπορούσα να το σκέφτομαι άλλο, όταν μου τα έψαλλε, ούτε όταν μου έριξε την ξακουστή σε όλο τον κόσμο σφαλιάρα, ούτε όταν  με τιμώρησε για το Σαββατοκύριακο.

Τώρα μπορώ να σκέφτομαι μόνο ότι έχω δύο μέρες να μείνω κλεισμένος μέσα, χειρότερα κι από γορίλας σε ζωολογικό κήπο, σαν ψωμί που ‘χει γίνει λάστιχο, έχοντας μπουχτίσει από τα φιστίκια. Σκέφτομαι επίσης πως είναι ολοφάνερο ότι ο Πακίτο Μεδίνα δεν είναι ον αυτού του πλανήτη. Δεν ξέρω αν είναι από τον Άρη, από την Αφροδίτη ή από το Δία. Απ’ όπου κι αν είναι, είναι ολοφάνερο ότι οι κάτοικοι του πλανήτη του είναι πιο καλοί από τους κατοίκους του δικού μου.

Προβληματισμοί για Συζήτηση
Όχι παίζουμε!
Ο Μανολίτο (σελ. 53) λέει ότι ο φίλος του Γιχάντ θέλει να παίζει μόνο για να τον πλακώνει στο ξύλο: άλλοτε σε στυλ "κάπτεν Αμέρικα" και άλλοτε σε στιλ "Μπάτμαν", το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Εσείς έχετε συμμαθητές που τους αρέσει να χτυπούν τους φίλους τους με αφορμή ένα παιχνίδι; Πιστεύετε πως είναι σωστή συμπεριφορά; Πώς αντιδράτε όταν βλέπετε κάτι τέτοιο να συμβαίνει; Έχει συμβεί ποτέ σε σας; Τι πρέπει να κάνουμε όταν κάποιος αρχίζει να μας απειλεί ή να μας επιτίθεται λεκτικά ή σωματικά; Υπάρχουν τρόποι για να αποφύγουμε να βρεθούμε σε αυτή τη δύσκολη θέση;

Πληροφορίες σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό μπορείτε να βρείτε και σε ιστοσελίδες ή έντυπα σαν αυτό κι εκείνο αλλά και τούτο δω από το παιδαγωγικό ινστιτούτο.

Μανολίτο ο Γυαλάκιας