Πέμπτη 5 Σεπτεμβρίου 2013

Ο θησαυρός της Τροίας


Υπόθεση
Καλοκαίρι στην Αθήνα της δεκαετίας του 70'. Μια παρέα μαθητών της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ανακαλύπτει τυχαία μια σπείρα αρχαιοκαπήλων που προσπαθεί να διακινήσει κομμάτια από τον θησαυρό του Πριάμου. Τα παιδιά αποφασίζουν αρχικά να δράσουν μόνα τους, στη συνέχεια όμως η κατάσταση περιπλέκεται και ζητούν τη βοήθεια της αστυνομίας. Θα καταφέρουν άραγε να συλλάβουν τους εγκληματίες ώστε ο θησαυρός να επιστρέψει σε ελληνικά χέρια; 

Χαρακτηριστικά
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Νίτσα Τζώρτζογλου
Εικονογράφηση: Νίνα Σταματίου
ISBN: 978-960-04-0397-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 1979
Σελίδες: 139
Τιμή: περίπου 7 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Κριτική
Συμπαθητική καλοκαιρινή περιπέτεια μυστηρίου εμπλουτισμένη με πληροφορίες γύρω από τις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν. Προτείνεται κυρίως σε μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, ενώ περισσότερο θα την απολαύσουν όσοι αγαπούν την αρχαιολογία.

  • Γλώσσα: απλή και κατανοητή
  • Πληροφορίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος

  • Αρκετές Συμβάσεις
  • Διάλογοι που κάποιες φορές αγγίζουν τα όρια της αφέλειας
  • Σκηνές ενδοοικογενειακής βίας (σ.78, 85, 87, 91, 92, 128)

Αξίες - Θέματα
Ιστορία - Αρχαιολογία, Φιλία, Οικογένεια, Εκφοβισμός

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Η παρακολούθηση και το κυνηγητό με τις βάρκες στο τέλος του διηγήματος είναι ίσως το πιο ενδιαφέρον σημείο του, ενώ θυμίζει αντίστοιχες αστυνομικές ταινίες δράσης (σ.115-130).

Εικονογράφηση
Ασπρόμαυρη, αραιή (5 ολοσέλιδες εικόνες σε έκταση 140 σελίδων) και αρκετά σκοτεινή, δεν βοηθά ιδιαίτερα στην ανάγνωση ή την κατανόηση, ούτε και αλληλεπιδρά με το κείμενο.
Απόσπασμα
Πέρασε ως μια ώρα. Η συντροφιά κατακουράστηκε περπατώντας από την υπαίθρια έκθεση ζωγραφικής μέχρι δύο γωνίες παραπάνω, που μια φωτισμένη βιτρίνα έδειχνε έργα λαϊκής τέχνης για τους τουρίστες. Θα ήτανε πια περασμένες εννιά όταν τη στιγμή που οι τρεις φίλοι έλαχε να περνούν ακριβώς έξω από την πανσιόν, ο Έρικ με τους ξένους του φανερώθηκε στην εξώπορτα. Του πέταξαν μια βιαστική καληνύχτα και κατηφόρισαν ενώ εκείνος πέρασε φουριόζος το δρόμο, έφτασε με δυο πήδους την καθισμένη Μαρίχεν και της άστραψε ένα χαστούκι.

- Πού πήγες και δεν καθόσουν εκεί που σου είπα; Ακούστηκε η αγριοφωνάρα του.

Τα παιδιά καρφώθηκαν στη θέση τους χωρίς να σκεφτούν πόσο ανόητα φερνόντουσαν. Πριν προφτάσει η τρομοκρατημένη Μαρίχεν ν’ ανοίξει το στόμα, ο Έρικ τους είχε δει. Να κατάλαβε την παρακολούθηση; Να θύμωσε που τον είδαν να χτυπά το κορίτσι; Ποιος να το ξέρει; Ξαφνικά όρμησε καταπάνω τους.

Για ένα δευτερόλεπτο τα τρία παιδιά στάθηκαν αναποφάσιστα κι ύστερα ο Γιάννης έκανε το μόνο πράμα που δεν έπρεπε. Αρπάζοντας την αδελφή του από το χέρι βάλθηκε να τρέχει, ενώ ξεφώνιζε:

- Φύγε, Πέτρο, φύγε!

Ο Πέτρος το ‘βαλε στα πόδια από την αντίθετη μεριά.

Ο Έρικ κοντοστάθηκε δισταχτικός κι ύστερα ρίχτηκε ξοπίσω του. Μια και το παιδί ήτανε μόνο θα ήταν πιο εύκολο να το τσακώσει.

Ο Πέτρος άκουσε το τρομαγμένο ξεφωνητό της Μαρίχεν, άκουσε και τα τρεχάτα βήματα του άλλου και διπλασίασε τη γρηγοράδα του. Ο Γερμανός ήταν ψηλός, μ’ ατέλειωτες ποδάρες, ο Πέτρος όμως είχε κερδίσει αρκετά δευτερόλεπτα. Το μυαλό του δούλευε τόσο γρήγορα όσο και τα πόδια του.

«Αν με στριμώξει στην ερημιά θα με σπάσει στο ξύλο. Άσε πια που μπορεί να κρατά και μαχαίρι. Αν κατηφορίσω το στενό θα βγω στη Μητροπόλεως…»

Και δώστου έτρεχε με τη γλώσσα έξω. Τα βήματα του Έρικ όμως όλο και πλησίαζαν. Δυο τρεις διαβάτες κοντοστάθηκαν να παρακολουθήσουν τη σκηνή, μα κανένας δεν έδωσε σημασία, κανένας δε θέλησε ν’ ανακατευτεί.

«Τι θα μου κάνει αν με τσακώσει;» αναλογιζότανε τρομαγμένος ο Πέτρος κι έβαζε φτερά στα πόδια. Ξαφνικά αναπάντεχος σαματάς γέμισε με το βουητό του τα στενά κι έκανε τα τζάμια να τρίξουν. Δυο μηχανάκια ξεπρόβαλαν από την κάτω γωνία κι όρμησαν στην ανηφόρα το ένα δίπλα στο άλλο, λες κι οι οδηγοί τους παραβγαίνανε. Ο Πέτρος άρπαξε την ευκαιρία και περνώντας ξυστά ανάμεσά τους, βρέθηκε στο άλλο πεζοδρόμιο. Τα παλικάρια ξαφνιασμένα φρενάρισαν απότομα και βλέποντας το μουσάτο να κυνηγά έναν μικρό, αγρίεψαν.

- Ε! τι γίνεται δω χάμω; Τι σου φταίει το παιδί, κύριος;

Και του φράξανε το δρόμο. Ο Γερμανός σταμάτησε, λογάριασε πως δεν του σύμφερνε να γίνει επεισόδιο και γύρισε μπρος πίσω πετώντας μια θυμωμένη βρισιά. Τα παλικάρια ξέσπασαν σε κοροϊδευτικά γέλια. Ο Πέτρος έριξε μια ματιά πάν απ’ τον ώμο του, τους έγνεψε «ευχαριστώ» και συνέχισε το τρέξιμο. Αν δεν έβγαινε απ’ τα στενά δε θα ‘νιωθε σίγουρος.

Συνάντησε την παρέα του στο περίπτερο της οδού Μητροπόλεως, εκεί που είχαν συμφωνήσει να βρεθούν αν χώριζαν.

- Τώρα την πάθαμε! Έκανε λαχανιασμένος. Άσε που παραλίγο να με τσακώσει! Και σένα πάλι, τι σ’ έπιασε να το βάλεις στα πόδια;

- Φοβήθηκα για την Εύα… ερχότανε καταπάνω μας να τη χτυπήσει, όπως την αδελφή του…

- Δε θα τολμούσε. Δεν είχε δικαιολογία. Με το φευγιό μας τα θαλασσώσαμε.

- Θες να πεις δηλαδή πως εγώ φταίω; Έκανε ο Γιάννης μπουρινιασμένος.

- Όλοι μας. Έπρεπε να είχαμε φύγει την ώρα που όρμησε στη Μαρίχεν. Τώρα μας είδε, μας ξέρει και δε θα μπορούμε πια να τον παρακολουθήσουμε, ούτε και να πλησιάσουμε την πανσιόν.

- Τι να κάνουμε, βρε παιδιά! Ό,τι έγινε, έγινε. Χάσαμε την ψυχραιμία μας, αυτό είν’ όλο. Λέγε όμως Πέτρο, πώς του ξέφυγες; Ρώτησε ανήσυχη η Εύα.

- Στάσου να πάρω την ανάσα μου ένα λεπτό…, της απάντησε το αγόρι που ένιωθε τα ποδάρια του κομμένα και τον ιδρώτα να κατρακυλά στη ράχη του.
Σχόλιο
Η νεαρή Γερμανίδα του διηγήματος, θύμα αδελφικής βίας και βασικός παράγοντας στην εξιχνίαση του μυστηρίου, μας παρουσιάζεται ως ανόητη και απλοϊκή (σ.86), αφελής, αμόρφωτη, χαζή και ευκολόπιστη (σ. 93) κάτι που κάνει το έργο όσων προσπαθούν να της αποσπάσουν πληροφορίες ιδιαίτερα εύκολο και τους επιτρέπει να την κοροϊδεύουν (σ.56) ακόμα και μπροστά στη μύτη της. Ο ξανθός γερμαναράς αδελφός της, επίσης δεν πρέπει να διαθέτει κοφτερό μυαλό, καθώς για να πουλήσει αρχαία ελληνικά κειμήλια έρχεται στην Ελλάδα, στη μόνη χώρα του κόσμου που αυτό διώκεται ποινικά. Η χαζομάρα ωστόσο του διδύμου των Γερμανών, κατεβάζει τον πήχη του ενδιαφέροντος, αφού η ιστορία περνάει από τον ρεαλισμό στην απιθανότητα και την απλούστευση.

Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας βασανίζονται καθ' όλη τη διάρκεια του έργου από το δίλημμα αν θα πρέπει να καλέσουν εξωτερική βοήθεια για τη σύλληψη των δραστών ή όχι. Αρχικά σκέφτονται να μιλήσουν στους γονείς του Πέτρου, ένα πρόβλημα υγείας (σ.40) όμως τους αποθαρρύνει. Αργότερα πάλι δεν τους μιλάνε, γιατί φοβούνται την αντίδρασή τους (σ.70). Στη συνέχεια αποφασίζουν να μιλήσουν στην αστυνομία, δύο τυχαία όμως γεγονότα (σ.43 - 44) τους αποτρέπουν. Τελικά, το πρόβλημα λύνεται κάπως "ελληνικά", καθώς η καταγγελία των παιδιών φτάνει στις αρχές μέσω ενός γνωστού του ξαδέλφου τους Θέμη (σ.90). Μήπως το δίδαγμα είναι ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τις δημόσιες υπηρεσίες αν σε αυτές δεν έχουμε κάποιον γνωστό;

Ολοκληρώνοντας, να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια που στη σ. 12 παραποιείται λιγουλάκι. Ο Πέτρος άδικα τσαντίζεται με το ντοκιμαντέρ που παρακολουθεί, αφού ο Γερμανός αρχαιολόγος πριν χαρίσει τον θησαυρό στη χώρα του (1879), τον είχε όντως προσφέρει στην Ελλάδα (1873), η οποία όμως μέσω των βουλευτών μας τον αρνήθηκε, φοβούμενη αντίδραση των Τούρκων. Ο τότε υπουργός Θρησκευμάτων Βαλασόπουλος έκανε συγκεκριμένα τη δήλωση: "Ας πάρει τα τσουκαλάκια του ο Σλήμαν και ας μας αφήσει ήσυχους..."
Χρήση στην τάξη
Με αφορμή το βιβλίο, μπορούμε να συζητήσουμε στην τάξη για το ζήτημα της αρχαιοκαπηλείας. Πόσο μπορεί να βλάψει τον πολιτισμό η δίψα κάποιων ασυνείδητων για γρήγορο πλουτισμό; Τα πρότυπα που προβάλλει το Hollywood μέσα από ήρωες όπως ο Indiana Jones και η Lara Croft είναι άραγε θετικά ή αρνητικά; Άρθρο του BBC αναφέρει ότι λόγω της οικονομικής κρίσης, το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλείας στην Ελλάδα παρουσιάζει στις μέρες μας αύξηση κατά 30%. Τι είναι σωστό να κάνουμε όταν συναντήσουμε κάποιο αρχαίο αντικείμενο μπροστά μας; Και τι θα έκαναν οι μαθητές μας σε περίπτωση που ανακάλυπταν τυχαία έναν αρχαίο θησαυρό;

Στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας της Στ', μπορούμε να συζητήσουμε για το πώς ο αρχαιολογικός "πυρετός" των αρχών του 19ου αιώνα, παρότι απομάκρυνε πλήθος αρχαιοτήτων από την Ελλάδα, βοήθησε το φιλελληνικό κίνημα. Θα είχε άραγε η επανάσταση του '21 την ίδια έκβαση αν η νέα Ελλάδα δεν είχε τόσο άρρηκτα συνδεθεί με το αρχαίο της παρελθόν μέσω των ευρωπαίων μελετητών; Εξετάζουμε πιθανά ιστορικά σενάρια.

Σε συναισθηματικό επίπεδο, πώς μπορεί να αισθάνεται ο αρχαιολόγος που καταφέρνει να φέρει στο φως ένα άγαλμα; Διαβάζουμε μια περιγραφή του φιλέλληνα, στρατιωτικού και συγγραφέα Ολιβιέ Βουτιέ (ανακάλυψε και "απέσπασε" την Αφροδίτη της Μήλου), από το Ο πυρετός των Μαρμάρων 1800-1820, Ολκός 1996. Το αρχικό κείμενο προέρχεται από το Olivier Voutier, Découverte et acquisition de la Vénus de Milo, Hyères, 1874. (μτφ. Γιώργος Δεπάστας, Βούλα Λούβρου). Μπορούν άραγε οι μαθητές βασιζόμενοι στο κείμενο να φανταστούν μια δική τους ιστορία ανακάλυψης ενός γνωστού αρχαίου θησαυρού;

"Ενώ επέβλεπα τους εργάτες μου, δύο ρωμαλέους ναυτικούς από το Εσταφέτ, είκοσι βήματα από μας, ένας χωρικός έβγαζε πέτρες από τα ερείπια μιας μικρής εκκλησούλας χωμένης από την ανύψωση του εδάφους και στην οποία υπήρχαν ακόμα ίχνη από αγιογραφίες στο εσωτερικό της. Όταν είδα το χωρικό να σταματά και να κοιτάζει με προσοχή στο βάθος της τρύπας που είχε ανοίξει, πλησίασα: είχε μόλις ανακαλύψει το πάνω μέρος ενός αγάλματος σε πολύ κακή κατάσταση, και καθώς αυτό δεν μπορούσε να του χρησιμεύσει για την κατασκευή του, θα το κάλυπτε με χώματα από τα ερείπια. Με μερικά πιάστρα κατάφερα αντιθέτως να τον κάνω να βγάλει το άγαλμα. Δεν είχε χέρια και μύτη και το δέσιμο της κόμης ήταν σπασμένο, μια οπή με χονδροειδή τρόπο ανοιγμένη στη δεξιά πλευρά έδειχνε μια παλιά και βάρβαρη αποκατάσταση και ήταν φοβερά σπιλωμένο από τις πέτρες∙ ωστόσο, με την πρώτη ματιά αναγνώριζε κανείς ένα σπουδαίο κομμάτι. Πίεσα τον άνθρωπό μου να ψάξει για το άλλο τμήμα. Δεν άργησε να το βρει, αλλά τα δύο μέρη δεν μπορούσαν να ταιριάξουν∙ έλειπε ένα ενδιάμεσο κομμάτι, γεγονός ίσως μοναδικό σε ένα έργο ελληνικό και που είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό τόσο κοντά στην Πάρο.

Με πολλή υπομονή και νέες ενθαρρύνσεις καταφέραμε να ανακαλύψουμε κι αυτό το απαραίτητο κομμάτι. Τότε μπόρεσα να στήσω το άγαλμα.

Όποιος έχει δει την Αφροδίτη της Μήλου μπορεί να κρίνει το σάστισμά μου!

Έτρεξα να ειδοποιήσω τον προξενικό μας πράκτορα για τη σημασία της ανακάλυψης - στο πλοίο να πάρω μολύβι και χαρτί.

(…) Ενώ σχεδίαζα, προσπαθούσα να πείσω τον προξενικό πράκτορα να κανονίσει γρήγορα την αγορά, αφού δεν ζητούσαν ακόμα παρά τετρακόσια πιάστρα και ο καημένος ο Μπρεστ μου έλεγε αναστενάζοντας: Είσαστε απολύτως σίγουρος ότι τα αξίζει; Σας παρακαλώ, μη διακινδυνεύετε τα χρήματά μου!

(...) Εν ολίγοις, η θεά πέρασε θριαμβευτικά στο πλοίο μας, και είχα τη χαρά να την αναλάβω προσωπικά. Την τύλιξα προσεχτικά με ό,τι οι ναυτικοί αποκαλούν μπαλιέτο, και την εναπέθεσα σε μια γωνιά που είχα διαλέξει στο αμπάρι, προστατευμένη από κάθε ατύχημα. 

Βεβαιώνω ότι από εκείνη τη στιγμή το άγαλμα δεν υπέστη την παραμικρή αμυχή, αν και μερικές φορές το ανεβάσαμε στο κατάστρωμα, προς μεγάλη ικανοποίηση των επισκεπτών μας. Κάτω από τον ουρανό της Ανατολής, στο ασύγκριτο φως των φεγγαριών της Ιωνίας, ή των βεγγαλικών που έδιναν στο μάρμαρο την όψη ζωής, ή των ταπεινών κεριών που ήταν στολισμένα με ύφασμα - ήταν μια σύντροφος στο ταξίδι με όλη τη λατρεία που της έπρεπε! Η εύνοια ήταν σίγουρα μεγάλη. Ποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν την αξίζαμε; 

Αν ο ένας από μας δεν είχε βρεθεί τυχαία τη στιγμή της ανακάλυψης, το άγαλμα θα έμενε στο σωρό από πέτρες όπου ήταν χωμένο εδώ και αιώνες."

η στιγμή της ανακάλυψης του αγάλματος του Αντίνοου στους Δελφούς (Πηγή)
Αν κάποιοι μαθητές δείχνουν σχετικό ενδιαφέρον, μπορούμε να τους αναθέσουμε να παρουσιάσουν στην τάξη πληροφορίες για τον Ερρίκο Σλήμαν, το έργο του αλλά και πιο συγκεκριμένα τον θησαυρό του Πριάμου. Σε περίπτωση ομαδικού ενθουσιασμού-παραληρήματος μπορούμε να οργανώσουμε μια επίσκεψη στο Ιλίου Μέλαθρον (Νομισματικό Μουσείο - γίνεται αναφορά και στο βιβλίο, στη σελ.10) συνδυάζοντας ένα πέρασμα και από το Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου θα συναντήσουμε ανάμεσα σε άλλα το ταφικό μνημείο του μεγάλου αρχαιολόγου. Η επιγραφή πάνω από την είσοδο "Εϊνρίχον κεύθω Σχλιεμάννον τού μέγα κλέος. Τον σε μιμείσθαι χρή πολλά πονεύντα βροτοίς" μεταφράζεται κάπως έτσι: "Κρύβω τον Ερρίκο Σλήμαν που η δόξα του ήταν μεγάλη. Πρέπει να μιμείσαι εκείνον, που κατόρθωνε πολλά ανάμεσα στους θνητούς."
Από τη μίνι-σειρά Der geheimnisvolle Schatz von Troja που γυρίστηκε στη Ρόδο

Share/Bookmark

4 σχόλια:

Eλένη Γεωργοστάθη είπε...

Μα είναι τώρα δυνατόν να καθόμαστε να ασχολούμαστε με τα "τσουκαλάκια" του Σλήμαν; Αθάνατη Ελλάδα!

Vangelis Valasiadis είπε...

...και κάπως έτσι φτάσαμε στα άδεια τσουκαλάκια :-)

Unknown είπε...

που είναι η ανάλυση για τους χαρακτήρες???

Vangelis Valasiadis είπε...

Μπορείτε να την αναζητήσετε σε κάποια άλλη σελίδα, εκτός και αν έχετε διάθεση να συνεισφέρετε, οπότε γράφετε μια δική σας ανάλυση και την προσθέσουμε στο παραπάνω κείμενο.

Δημοσίευση σχολίου

διαβάσαμε και σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...σχολιάζουμε...